CC BY
14Аннотация
Статья посвящена изучению татарских эпиграфических памятников, сохранившихся в Зеленодольском районе Республики Татарстан. Как исторический источник они играют важную роль в изучении истории, культуры и языка татарского народа, поскольку содержат информацию, которую невозможно получить из других исторических источников. Некоторые арабографичные памятники этого района изучали известные ученые К. Насыри, Х. Юсупов, М. Ахметзянов, но они уделяли внимание практически только надгробиям XV-XVIII вв. Во время эпиграфической экспедиции в Зеленодольском районе автором было выявлено 384 памятника, датируемые периодом с 1481 по 1939 г. В статье приводятся результаты этой работы, описываются и анализируются самые древние эпиграфические памятники, представляющие научный интерес, а также приводятся имена местных мастеров-резчиков. Эти памятники, сохранившиеся в Зеленодольском районе, не были до сих пор изучены. Новизна исследования заключается в том, что некоторые примеры этого эпиграфического наследия впервые вводятся в научный оборот, приводятся результаты работы по расшифровке арабоязычных и татарских текстов, присутствующих на камнях.
Abstract
The article is devoted to the study of Tatar epigraphic monuments preserved in Zelenodolsk district of the Republic of Tatarstan. As a historical source, they play an important role in the study of the history, culture and language of the Tatar people, since they contain information that cannot be obtained from other historical sources. Some Arabic-script monuments of this region were studied by famous scientists K. Nasyri, Kh. Yusupov, M. Akhmetzyanov, but they mainly paid attention to the tombstones of the 15th-18th centuries. During an epigraphic expedition in Zelenodolsk region, the author identified 384 monuments dating from the period of 1481 to 1939. The article presents the results of that work, describes and analyzes the oldest epigraphic monuments of scientific interest, as well as lists the names of local carvers.
УДК 930.27:94(470.41)
Яшел Узэн районы ташъязма истэлеклэре
А. М. Гайнетдинов,
Татарстан Республикасы Фзннзр академиясенец Ш. Мэрщани исемендзге
тарих институты, Казан шэК, Татарстан Республикасы, Россия Федерациясе
Epigraphic monuments in Zelenodolsk
A. M. Gaynutdinov,
Sh. Mardzhani Institute of History, the Academy of Sciences of the Republic of Tatarstan, Kazan, the Republic of Tatarstan, the Russian Federation
These monuments, preserved in the Zelenodolsk district, have not been studied yet. The novelty of the research is in the fact that some examples of this epigraphic heritage are introduced into scientific discourse for the first time and the work presents the results of deciphering the Arabic-script and Tatar texts written on stones.
Ключевые слова
Татарская эпиграфика, история, надгробные камни, эпитафии, Зеленодольский район, памятники, историко-культурное наследие.
Keywords
Tatar epigraphy, history, tombstones, epitaphs, Zelenodolsk district, monuments, historical and cultural heritage.
Халкыбыздан безгэ мирас буларак гаять ^п сандагы тарихи-мэдэни истэлеклэр сакланып калган, шул исэптэн гарэп графикасында язылган борынгы кабер ташлары да бихисап куп. Соцгы елларда тарихи-мэдэни истэлеклэргэ игътибар кечэеп китте hэм аларны ейрэну дэ актуаль юнэлешкэ эверелде. Электэн ук бу вазыйфаны hэр фидакарь эпиграфист кулыннан килгэнчэ утэргэ тырышкан.
Яшел Yзэн районы борынгы эпитафиялэренец берникадэр елешен кайбер галимнэр инде ейрэнергэ елгергэннэр hэм алар, нигездэ, XV-XVIII гасыр ташъяз-маларына гына зур игътибар биреп, кубесен фэнни эйлэнешкэ кертеп дибэргэннэр.
Беек татар галиме Каюм Насыйри (1825-1902) хэзерге Яшел Yзэн районы авылларыныц кыскача тарихын барлаганда, шулар белэн бэйле кайбер борынгы кабер ташларын ачыклаган hэм узенец мэшhYр «Зея еязе авыллары» исемле мэкалэсендэ аларныц тулы текстларын теркэп калдырган1.
Яшел Узэн районындагы иц борынгы ташбилгелэрне атаклы галим Ьарун Йосыпов (1914-1968) та ейрэнгэн. Мэсэлэн, Татар Эдиле авылында ул XIV гасыр-га караган бер таш ачыклаган2. Димэк, районда иц борынгысы шул булган, лэкин, кызганычка каршы, элеге эпиграфик истэлек хэзерге кендэ сакланмаган. h. Йосыпов XV йезгэ кагылышлы борынгы кабер ташын да ейрэнгэн3, эмма аца кадэр инде аны, беренчелэрдэн булып, К. Насыйри табып тикшергэн4. XVI гасырга карый торган-нарын h. Йосыпов Бэчек, КYгеш, Бакырчы, Норлат, Мулла иле, Татар Танае салала-рында, XVII йез белэн билгелэнгэнен искэ алынган Норлат зиратында ачыклаган5.
Яшел Узэн районы ташъязма истэлеклэрен мэшhYр татар галиме Марсель Эхмэтданов KYпсанлы эпиграфик Ьэм археографик экспедициялэр вакытында дентеклэп ейрэнгэн6. Гомумэн, ул тебэк эпиграфикасын ейрэнYгэ саллы елеш керткэн, терле мэкалэлэрендэ Yзе тарафыннан табылган ташъязма истэлеклэрнец укылышын биргэн, анализлаган hэм кызыклы ^зэтулэр ясаган. Шулай ук галимнец «Ташбилгелэргэ язылган татар эдэбияты Yрнэклэре» исемле кыйммэтле хезмэтендэ дэ Яшел Узэн районы белэн бэйле булган берничэ борынгы ташъязма истэлек китерелгэн'.
СYЗ алып барылган тебэктэге эпиграфик истэлеклэрне ачыклап, фэнни яктан тикшере^лэр алып баручылар югарыда санап киткэн шэхеслэр белэн генэ чиклэнмидер, элбэттэ, лэкин башкалар бу дэрэдэдэ YK зур елеш кертмэгэннэр.
Яшел Узэн районыныц борынгы кабер ташлары эле hаман фэнни-практик яктан тулысынча ейрэнелмэгэн. Андагы татар авылларыныц зиратларында Ьэм аерым каберлеклэрендэ хэзерге кеннэргэ кадэр юкка чыкмыйча, сакланып калган бетен ташъязма истэлеклэрне барлау Ьэм ейрэ^ ечен, 2018 елныц яз айларында без Ш. Мэрдани исемендэге Тарих институтыныц фэнни хезмэткэре Сайрус Хэмидуллин белэн
берлектэ фэнни экспедициягз чыктык. Эш барышын-да барлыгы 36 авыл (юкка чыкканнарын да кертеп) зиратында 384 борынгы кабер ташы табылды. Бу бер район ечен аз тугел, ченки Татарстанныц башка районнарында купкэ кимрэк ташбилге табылган. Фэкать Татарстанныц еч районында гына борынгы эпиграфик истэлеклэрнец саны мецнэн артып китэ, ченки 2015-2019 елларда Арча районында - 1 288, Этнэ районында - 1 567, Биектау районында якынча 1 300 эпиграфик истэлек ачыкладык.
Яшел Yзэн районыныц байтак авылларында бетенлэй бер борынгы кабер ташы да табылма-ды, э кайбер салаларда исэ аларныц саны берничэ дистэдэн артып китте. Иц куп ташъязма истэлек ачыкланган авыл Олы Кулбаш булды (зиратында барлыгы 41 борынгы ташбилге сакланган). Икенче урында Уразлы саласы: 36 таш табылды. Олы ^эке авылы зиратында 30 эпиграфик истэлек сакланып калганлыгын ачыкладык, димэк, элеге сала ташлар саны буенча еченче урында саналырга хаклы. Норлат, Чиручи, Каратмэн, Олы Карагуда, Акъегет, Олы Шырдан, Мулла иле, Yтэнгеш салаларында да байтак эпиграфик истэлеклэр табылды. Нигездэ, аларныц куплеге теге яки бу торак пункт халкыныц матди hэм рухи яктан нык усеш алганлыгын курсэтэ. Гадэттэ, ташбилгелэрне бай югары катлау вэкиллэре куйган, ченки аларны эшлэту бик кыйммэткэ тешкэн. Шуца курэ гади халыкныц фэкать тамгасы тешерелгэн кечкенэ агач багана яки эшкэртелмэгэн примитив бер таш кына куярга хэле диткэн.
Без ачыклый алган иц борынгы кабер ташы Казан ханлыгы чорына туры килэ, тегэлрэк эйткэндэ, 1481 елга карый. Бу эпиграфик истэлек Татар Эдиле авылыныц борынгы зиратында табыл-ды. Аныц тексты тубэндэгечэ:
Алгы ягы (калкытып язылган): Текстныц хэзерге татар теленэ кучермэсе:
1) «...Ьувэл-хэййун лээ йэмуут «Ул [АллаЬ] - Тере, Yлми.
2) ...
3) ...
4) ...тарих сигез йез ... [Ьиж;ри] сигез йез
5) сиксэн алтыда Чура сиксэн алтынчы [елныц] рабигыль-
6) углы Дулэкнур фани эувэл аенда Чура
7) сарайдин бака дарны мэкам итде улы Дулэкнур фани
8) рабигыль-эувэл айында... сарайдан [кучей], мэцгелек йортны [узенэ] урын итте
9) ...». ...».
Уц ягы (калкытып язылган): «Гадибту ли-таалибид-дунйээ вэл-мэу^ йзтълYбYhY вз ra®;a6TY бзнийзл-каср вэл-кабру мэнзилуЬ». Тэрдемэсе: «Денья
Дулэкнур Чура улына куелган кабер ташы. Татар Эщиле авылы зираты, 2018 ел. Авторныц шэхси архивыннан.
The tombstone of the grave of Dulaknur Churanovich on the cemetery of Tatarskoye Azeleevo village. 2018. From the author's private archive.
артыннан куучыга гадзплзнзм: ул денья куа, з Yлем аныц артыннан куа. Патша сарае тезучегэ гадзплзнзм: йорты кабер булса да, сарай тези».
Сул ягындагы язулары ацлашылмый, сертелеп беткзн диярлек. Таш улчзмнзре: 11x44x13.
Элеге кабер ташын иц зувзл галим К. Насыйри ейрзнгзн8, змма ул вакытта ук инде, ташныц елешчз ватылуы сзбзпле, тулысынча текстын уку мемкинлеге булмаган. Без дз зллз ни артыгын укый алмадык, шулай да ташбилгенец уц ягындагы текстына ачыклык керттек. Аны К. Насыйри: «Талиб зд-денья взл-мзути мотыйзтен» (Денья куу - здзлгз атлану), - дип укыса да, чынлыкта, уц ягындагы текст бетенлзй башка-чарак яцгырый (нзрсз язылганлыгын без югарыда китердек).
Атаклы Мулла иле саласында исз 1528 елга караган эпиграфик истзлек саклан-ган. Миргали Хзсзн улына куелган злеге кабер ташында тубзндзге сузлзр язылган:
Алгы ягы (калкытып язылган): Текстныц хэзерге татар теленэ кучермэсе:
1) «КаалзллааЬу Тзбззракз вз Тзгаалзз «АллаЬ Тзбарзкз вз Тзгалз зйтте:
2) куллу нзфсиц зззъикатул-мзуут суммз илзйнзз турдзгуун Ьзр дан иясе улемне татыячак, соцыннан Безгз [АллаЬка] кайтачаксыз
3) каалзн-нзбии галзйЬис-сзлззм зд-дунйзз Пзйгамбзр (аца сзлам булсын) зйтте: Денья -
4) сззгаЬ фздгальЬзз таагаЬ тарих бер сзгатьлек, аны итагать белзн уткзр
5) тукуз йез утуз бишдз сзфзр айында тугыз йез утыз бишенче [елныц] сзфзр аенда
6) шзйех Хзсзн углы Миргали даре шзех Хзсзн улы Миргали фани
7) фзнадин даре бзкага рихлзт кыйлды». деньядан мзцгелек деньяга кучте».
Уц ягы (калкытып язылган): «Эраад-дунйзз хзраабзн бигътибззрии фзлзз йзбкаа мудзмзн бил-караарии». Тзрдемзсе: «Курзм деньяны: димерек бары, hаман мзцге булмас, юк карары».
Сул ягы (калкытып язылган): «Курзрмен деньяны взйран бары Ьзмишз бакый ирмзс юк карары». Тэрдемэсе: «Курзм деньяны: димерек бары, hаман мзцге булмас, юк карары».
Таш улчзмнзре: 120x52x24.
Элеге кабер ташын эпиграфист h. Йосыпов ейрзнгзн hзм алгы ягыныц тексты белзн таныштырган булган9, тик ул уц Ьзм сул якларындагы язулары хакында бер нинди мзгълумат бирмзгзн.
Бакырчы янындагы борынгы зиратта 1529-1530 елларга караган кабер ташын ейрзну дз безнец ечен зур ачыш булды. Аныц текстыныц укылышы:
Миргали шэех Хэсэн улына куелган таш. Мулла иле авылы зираты, 2018 ел. Авторныц шэхси архивыннан.
The tombstone of the grave of Mirgali Khasanovich on the cemetery of Molvino village. 2018. From the author's private archive.
Алгы ягы (калкытып язылган): Текстныц хэзерге татар теленэ кучермэсе:
1) «КаалаллааЬу Тэбээракэ вэ Тэгаалээ куллу нэфсиц зээъикат- «АллаЬ Тэбарэкэ вэ Тэгалэ эйтте: Ьэр ж;ан иясе улемне
2) -ул-мэуут каалэн-нэбии галэйЬис-сэллээм эд-дунйээ сээгатун татыячак. Пэйгамбэр (аца сэлам булсын) эйтте: Денья - бер сэгатьлек,
3) фэдгальЬээ таагаЬ каалэн-нэбии галэйЬис-сэлээм эд-дунйээ аны итагать белэн уткэр. Пэйгамбэр (аца сэлам булсын) эйтте: Денья
4) мэзрагатул-ээхыйраЬ тарих тукуз ахирэт басуы. [Ьиж;ри] тугыз
5) йез [утуз] алтыда хади Мехэммэд углы хади... йез [утыз] алтынчы [елда] хаж;и Мехэммэд улы хаж;и...
6) даре фэнадин даре бэкага рихлэт кыйл-ды». шэех Хэсэн улы Миргали фани».
Уц ягы (калкытып язылган): «Каалэн-нэбии галэйhис-сэлээм эд-дунйээ мэзрагатул-ээхыйра^>. Тэрдемэсе: «Пэйгамбэр (аца сэлам булсын) эйтте: "Денья - ахирэт басуы"».
Сул ягы (калкытып язылган): «Каалэн-нэбии галэйЬис-сэлээм эд-дунйээ диифэтун вэ таалибYhээ килээб». Тэрдемэсе: «Пэйгамбэр (аца сэлам булсын) эйтте: "Денья - улэксэ, аны этлэр генэ тели"».
Таш улчэмнэре: 102x47x18. Элеге кабер ташын К. Насыйриныц атасы Габденнасыйр мулла уз вакытында тикшергэн булган, тик текстын хаталы рэвештэ укыган. Чынлыкта, ул «хади» сузен «Чэлэби» дип белеп, 936 дигэн санны 939 дип уйлап, бераз ялгышкан10. Башта без дэ «Чэлэби версиясен» дереслеккэ туры килэ, дип килешкэн идек, ченки мондый исемле кеше белэн бэйле риваять тэ билгеле11. Соцрак ташъязма текстны тагын да дентеклэбрэк тикшерэ торгач, андагы «хади» сузендэге «д» хэрефе, ташныц елешчэ ватылуы сэбэпле, «б» хэрефенэ эверелгэнлеген курдек, э «х» хэрефе астындагы дулкын билгесе матурлык ечен генэ ясалган булып чыкты Ьэм ул бетенлэй хэрефтэге нокталарны ацлатмый икэн. Урта гасырларда татарларда бетенлэй «ч» хэрефе булмаган, аны hэрвакыт «д» хэрефе алыштырган. КYргэнебезчэ, ташъязмадагы бер ноктаныц булуы яки булмавы да хэлиткеч роль уйный Ьэм аца игътибар итмэу зур ялгышуларга китерергэ мемкин. Татар Танае саласы янында 1536 елда бакыйлыкка кучкэн Ирдэнче Ямгучы улы ташбилгесе ачыкланды. Заманында аны К. Насыйри ейрэнгэн12, эмма ул кабер
Хащи Мвхэммэд улына куелган таш. Бакырчы авылы янындагы зират, 2018 ел. Авторныц шэхси архивыннан.
The tombstone of the grave of Khadzhi Mukhammed on the cemetery of Bakyrchi village. 2018. From the author's private archive.
иясенец исемен Ьзм вафат булу елын дерес укымаган Ьзм билгелэмэгэн булып чыкты. Мулла иле зиратында 1537 елда вафат булган Хадисолтан Тзвзккзл хаты-нына куелган кабер ташын да К. Насыйри ачыклаган булган13, тик аныц тарафын-нан кабер иясенец исеме бик Yк дерес укылмаган. Болардан тыш Казан ханлыгы чорына караган тагын биш эпиграфик истэлек бYгенге кенгз кадэр чагыштырмача яхшы сакланган зле.
Без ейрзнгзн Яшел Yззн районында XVII йезгз нисбзт ителуче кабер ташла-ры да дитзрлек. Мзсзлзн, Норлат авылы зиратында 1627 елда ^р иясе булган Нурбикз ^анморза оныгына куелган ташбилге, Олы Шырдан каберстанында 1677 елда бакыйлыкка кучкзн Дусай Аеш улына Ьзм 1690 елда вафат булган Хзсзн Дусай улына куелган кабер ташлары Ьичшиксез шул дзвергз туры килз.
XVIII гасырга караган бердзнбер ташъязма истзлек Мулла иле саласын-да табылды. Ул. - 1784 елда мзцгелек йортка кYчкзн Габделхаликъ Габделбакый улыныкы. Заманында злеге ташбилге текстын башта галимебез К. Насыйри14, соцрак h. Йосыпов ейрзнеп, фзнни зйлзнешкз керткзн15. Тик шунысын да зйтмичз калу дерес булмас, hарун Взли улы «Ирдзмзс» исемен ни ечендер «Ирхесзен» рзвешендз укырга тзкъдим иткзн. Калган ташъязмаларныц барысы да XIX гасыр -XX гасыр башына нисбзт ителз.
Яшел Уззн районындагы куп авыл зиратларында еш очрый торган уеп эшлзнгзн бертерле типтагы ташбилгелзр, нигездз, дирле карьерлардан алын-ганнар. Шулай ук кабер ташларын ясау ечен материал Казан арты, Кама алды, Кенчыгыш Кама аръягы, хззерге Мари Эл Республикасыныц Яца Торъял hзм Бзрзцге авылындагы таш чыгару карьерларыннан китерелгзн. Сирзк очракларда кайбер ташбилгелзрне махсус заказ белзн Оренбург якларыннан, Урта Азиядзн алып кайтып, каберлзр естенз урнаштырганнар.
Эш барышында без 14 ташка язу остасыныц исемнзрен ачыкладык: Габделбари Мехзммздзакир улы (Акъегет авылыннан), Фзтхерахман Хзлилулла улы (Юртыш авылы имамы), Габдрахман (Юртыш авылыннан), Мехзммздсафа (Селенгур авылыннан), Габделбари Меэмин улы (Казанныц Дары бистзсеннзн), Шакир меззин (Казанныц Бишбалта бистзсеннзн), Эхмздзакир Эхмздшакир улы (Морт авылы меззине), Гайсз Ганиев (Чистайдан), Гаязеддин Эхмзддан улы (Айбаш авылы имамы) hзм Хздичз Мехзммздгали кызы, Ибраhим Зебзер улы, ИбраЬим Тимерша улы, Габделвзкил Габдессаттар улы, Шзрифдан меззин. Аларныц кайберлзре ташбилгелзрне бик ззвыклы, матур, купшы, бай орнамент-лы итеп эшлзгзн Ьзм каллиграфик стиль белзн язган, кайберлзре гади, примитив рзвештз уеп язган, тик шулай да Ьзрберсенец эшлзре игътибарга лаек.
Дурт-биш гасыр вакыт узса да, югарыда телгз алынган конкрет эпиграфик истзлеклзрнец текстлары зле Ьаман табигатьнец кырыс шартларына бирешмзгзннзр, даталарын Ьзм исемнзрен, авырлык белзн булса да, ачыклап була, димзк, эпиграфистлар ечен злегз текстларын уку мемкинлеге кала бирз. Шул ук вакытта кызганыч ки, борынгы ташбилгелзрнец бер елеше хззерге кендз терле сзбзплзр аркасында, димерелеп Ьзм ватылып, юкка чыккан яисз дир астында калган.
Шулай итеп, Яшел Уззн районында сакланган XV-XX гасыр башы кабер ташларыныц Ьзрберсен исзпкз алып, барысын да дентеклзп ейрзндек, аларны
фотога тешердек, Yлчзмнзрен алдык Ьзм текстларын укыдык. Барлыгы 36 авыл зиратында 384 борынгы кабер ташы табылды. XX йез урталарында куелганнарын инде тикшермздек, ченки, беренчедзн, таш чагыштырмача яцарак булган саен аныц тарихи зЬзмияте кими, икенчедзн, барысын да ейрзнеп бетерY мемкин эш TYгел. Эле берничз дистз мец борынгы ташъязмаларыбыз Ьаман Y3 ейрзнучелзрен кетз. Татарлар яшзгзн Ьзр тебзк дентеклзп ейрзнелергз тиеш, зби-бабаларыбыздан сакланып калган бер генз эпиграфик ядкзрне дз куз уцыннан ычкындырырга ярамый, аларныц Ьзрберсен тукми-чзчми халыкка кайтаруда диц сызганып эшлзу талзп ителз, ченки алар халкыбызныц тарихын, мздзниятен, телен ейрзнудз, Ьичшиксез, зЬзмиятле роль уйный.
ИСКЭРМЭЛЭР:
1. Насыйри К. Сайланма зсзрлзр. 4 т.: 3 т. - Казан: Татар. кит. нзшр., 2005. - Б. 184-215.
2. Юсупов Г. В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. - М.-Л.: Изд-во Академии наук СССР, 1960. - С. 21.
3. Шунда ук. - С. 23.
4. Насыйри К. Курс. хез. - Б. 185.
5. Юсупов Г. В. Указ. соч. - С. 26-27.
6. Эхмзтщанов М. И. XVII-XVIII гасыр татар ташбилгелзре. - Казан, 2011. - 260 б.
7. Эхмзтщанов М. И. Ташбилгелзргз язылган татар здзбияты урнзклзре. - Казан, 2011. -Б. 130.
8. Насыйри К. Курс. хез. - Б. 185.
9. Юсупов Г. В. Указ. соч. - Табл. № 62.
10. Насыйри К. Курс. хез. - Б. 198.
11. Шунда ук. - Б. 198-199.
12. Шунда ук. - Б. 188-189.
13. Шунда ук. - Б. 197.
14. Шунда ук. - Б. 196.
15. Юсупов Г. В. Указ. соч. - Табл. № 76.
Эдэбият исемлеге
Эхмзтщанов М. И. Ташбилгелзргз язылган татар здзбияты урнзклзре. - Казан, 2011. -215 б.
Эхмзтщанов М. И. XVII-XVIII гасыр татар ташбилгелзре. - Казан, 2011. - 260 б. Насыйри К. Сайланма зсзрлзр. 4 т.: 3 т. - Казан: Татар. кит. нзшр., 2005. - 384 б. Юсупов Г В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. - М.-Л.: Изд-во Академии наук СССР, 1960. - 322 с.
References
Ahmatzhanov M. I. Tashbilgelerge yazylgan Tatars edebiyety urneklere [Samples of Tatar literature twritten on tombstones]. Kazan, 2011, 215 р.
Ahmatzhanov M. I. XVII-XVIII gasyr Tatar tashbilgelere [Tatar gravestones of the 17th-18th centuries]. Kazan, 2011, 260 р.
Nasyri K. Saylanma eserler. 4t.: 3t. [Selected works. In four volumes, volume 3]. Kazan, 2005, 384 р.
Yusupov G. V Vvedeniye v bulgaro-tatarskuyu epigrafiku [Introduction to Bulgar-Tatar epigraphy]. Kazan, 1960, 322 р.
Сведения об авторе
Гайнутдинов Айдар Марсилевич, кандидат филологических наук, старший научный сотрудник Института истории им. Ш. Марджани АН РТ, e-mail: [email protected]
About the author
Aydar M. Gaynutdinov, Candidate of Philological Sciences, Senior Researcher at Sh. Mardzhani Institute of History, the Academy of Sciences of the Republic of Tatarstan, e-mail: [email protected]
В редакцию статья поступила 15.02.2021, опубликована:
Гайнетдинов А. М. Яшел Узэн районы ташъязма истэлеклэре // Гасырлар авазы - Эхо веков. -2021. - № 1. - С. 132-139.
Submitted on 15.02.2021, published:
Gaynutdinov A. M. Yashel Yzen rayony tashyazma isteleklere [Epigraphic monuments in Zelenodolsk]. IN: Gasyrlar avazy - Eho vekov, 2021, no. 1, pр. 132-139.
