Научная статья на тему 'ЯПОН ТИЛИДАГИ ҚАРИНДОШ-УРУҒЧИЛИККА ОИД БИРЛИКЛАРНИНГ НОМИНАТИВ ВА СЕМАНТИК МАЙДОНИ'

ЯПОН ТИЛИДАГИ ҚАРИНДОШ-УРУҒЧИЛИККА ОИД БИРЛИКЛАРНИНГ НОМИНАТИВ ВА СЕМАНТИК МАЙДОНИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
134
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қариндош-уруғчиликка оид бирликлар / номинация / деннотатив маъно / коннататив маъно / маъно кенгайиши / ўз ва ўзга муносабати / семантик майдон. AННОТАЦИЯ / Kinship terms / nomination / denotative meaning / connotative meaning / an extension of meaning / inside and outside relations / semantic field

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Абдухамидова, Дилафруз Абдухабировна

Япон тилида 家-ie-Уй тизими нафақат оилавий муносабатларни ифодалаш учун, балки жамиятдаги ижтимоий муносабатларни ифодалашда ҳам кенг қўлланилади. Шу хусусиятига кўра家-ie тушунчаси 家族kadzoku – оила тушунчасига қараганда анча кенг мазмунни англатади. 家-ie-Уй концепти япон халқининг тафаккурида қадим-қадимдан мавжуд стреотип тушунчаларни, маданий минталитетга хос образлар структурасини ўзида акс эттиради. Ушбу мақолада қариндош-уруғчилик бирликларининг номинатив ва семантик майдони таҳлил қилинади. Номларнинг компонент таҳлили қилиниб, қондош қариндошликни англатувчи бирликлар ва никоҳдан кейин пайдо бўлган қариндошлик номларининг 家ie -Уйга боғлиқлиги ўрганилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NOMINATIVE AND SEMANTIC FIELD OF JAPANESE FRIENDSHIP UNITS

In Japanese 家-iethe household system is widely used not only to express family relations but also to express social relations in society. On this basis, the concept of 家ie – the household has a much broader meaning than the concept of 家族 kadzoku – family. The concept of 家ie household reflects the stereotypes that have existed in the minds of the Japanese since ancient times, the structure of images inherent in the cultural mentality. This article analyzes the nominative and semantic field of the kinship term. The approach of component analysis is used to analyze kinship names. The relationship between kinship names (blood and marriage relations) and 家ie – the household was investigated in this article.

Текст научной работы на тему «ЯПОН ТИЛИДАГИ ҚАРИНДОШ-УРУҒЧИЛИККА ОИД БИРЛИКЛАРНИНГ НОМИНАТИВ ВА СЕМАНТИК МАЙДОНИ»

YAPONSHUNOSLAR XALQARO FORUMI

К

VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 22

ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

ЯПОН ТИЛИДАГИ ЦАРИНДОШ-УРУГЧИЛИККА ОИД БИРЛИКЛАРНИНГ НОМИНАТИВ ВА СЕМАНТИК МАЙДОНИ

cl https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-22-18-23

Дилафруз Абдухабировна Абдухамидова

"Япон филологияси" кафедраси докторанти, Тошкент Давлат Шаркшунослик Университети Тошкент, Узбекистан Tel:+998909467500, dilyafruz.nippon@gmail.com

AННОТАЦИЯ

Япон тилида S-ie-Уй тизими нафацат оилавий муносабатларни ифодалаш учун, балки жамиятдаги ижтимоий муносабатларни ифодалашда уам кенг цулланилади. Шу хусусиятига кура Ш-ie тушунчаси ШШ kadzoku - оила тушунчасига цараганда анча кенг мазмунни англатади. S-ie-Уй концепти япон халцининг тафаккурида цадим-цадимдан мавжуд стреотип тушунчаларни, маданий минталитетга хос образлар структурасини узида акс эттиради. Ушбу мацолада цариндош-уругчилик бирликларининг номинатив ва семантик майдони таулил цилинади. Номларнинг компонент таулили цилиниб, цондош цариндошликни англатувчи бирликлар ва никоудан кейин пайдо булган цариндошлик номларининг Sie -Уйга боглицлигиурганилади.

Калит сузлар: К,ариндош-уругчиликка оид бирликлар, номинация, деннотатив маъно, коннататив маъно, маъно кенгайиши, уз ва узга муносабати, семантик майдон.

AННОТАЦИЯ

В японском языке система Ш иэ - дом широко используется не только для выражения семейных отношений, но и для выражения социальных отношений в обществе. По этому признаку понятие Шиэ - дом имеет гораздо более широкое значение, чем понятие ШШ кадзоку- семья. Понятие Ш иэ - дом отражает стереотипы, существовавшие в сознании японцев с древних времен, структуру образов, свойственную культурному менталитету. В данной статье анализируется номинативное и семантическое поле термины родства. Имена родства анализируется методом компонентного анализа, исследуется отношение имена родства (кровные и брачные узы) к Шиэ - домом.

Ключевые слова: Имена родства, номинация, деннотативное значение, коннотативное значение, расширение значения, отношение свой чужой, семантическое поле.

ABSTRACT

In Japanese Ш-ie- the household system is widely used not only to express family relations but also to express social relations in society. On this basis, the concept of Sie - the household has a much broader meaning than the concept of ШШ kadzoku - family. The concept of Sie -household reflects the stereotypes that have existed in the minds of the Japanese since ancient times, the structure of images inherent in the cultural mentality. This article analyzes the nominative and semantic field of the kinship term. The approach of component analysis is used to analyze kinship names. The relationship between kinship names (blood and marriage relations) and Sie - the household was investigated in this article.

Keywords: Kinship terms, nomination, denotative meaning, connotative meaning, an extension of meaning, inside and outside relations, semantic field

О ISSN 2181-1784

SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

Кириш. Жамиятнинг ривожланиб бориши хдмда инсондаги билим доирасининг муттасил равишда кенгайиб туриши тилда бу жараёнларнинг доимо янги атама (ном)лар билан ифодаланиб туришини талаб килади. Бир хил моддий олам бирликлари дунё тилларида турлича номлар билан аталади. Суз ясаш х,одисаси х,ам уз навбатида аташ (номинация) жараёни билан чамбарчас алокада булади. Ономасиологик нуктайи назардан ёндашадиган булсак, суз ясашнинг барча воситалари аташ (номинация) талаблари натижасида юзага келган. Инсон билиш жараёнида нарса ва предметларга хос булган белги ва хусусиятларни аниклаб боради, предметларни номлашда эса мазкур белгилардан етакчи мавкега эга булганини танлайди. Шу тарика х,ар кандай нарса ва х,одиса инсон томонидан узининг муносиб атамасини, номини олади.

Ш.Сафаров "Суз семантик структурасининг марказий кобигини эгаллайдиган тушунча мундарижаси ва куламига нисбатан, худди маънонинг узи каби миллийликка мойилдир"1 дея таъкидлайди. Х,ар бир халк уз миллийлигига эга, бундан куринадики, турли тилларда нарса-х,одисаларнинг лисоний номланишида фарклар кузатилади. ^ариндош-уругчилик номлари х,ам шу халкнинг миллий маданияти, турмуш тарзи ва анъаналарини узида акс эттирувчи номлар х,исобланади. Айникса япон тилидаги кариндош-уругчилик номларига маданий доминанти х,исобланган Ш ie - уй концептининг таъсири сезилади. Ш ie - Уй шу уйда яшовчи инсонлар муносабатларини рамзий ифодалаш воситасидир.2

Ушбу маколада кариндош-уругчилик номларининг компонент тах,лили килиниб, бирликларнинг Ш ie -Уй билан алокаси урганилади.Та^лилни япон тилининг энг янги изох,ли лугати асосида олиб борамиз.

Шуни таъкидлаш жоизки, япон тилида Ш ie - Уй тизими нафакат оилавий муносабатларни ифодалаш учун, балки жамиятдаги ижтимоий муносабатларни ифодалашда х,ам кенг кулланилади.(масалан, рР (Ш )uchi - узиники ^ сото - узга муносабати) Шу хусусиятига кура Ш ie тушунчаси ШШ kadzoku - оила тушунчасига караганда анча кенг мазмунни англатади ва турли жабхдларда кенг куламда фойдаланилади. Ш ie - Уй концепти япон халкининг тафаккурида кадим-кадимдан мавжуд стреотип тушунчаларни, маданий минталитетга хос образлар структурасини узида акс эттиради. Шунинг учун х,ам уйдаги муносабатлар саноат, спорт каби турли ижтимоий гурух,ларга х,ам хос булиб, шу гурух,лар ичида х,ам кавм-кариндошликка оид бирликлар кулланилади. Чунки японлар узининг оила аъзолари булган уйга ишора килганда Ш^А uchi no hito-уйдагилар бирикмасини куллайди. Оиласига тегишли булмаган шахслар гурух,ига ишора килганда эса бу муносабатлар у учун рР©А uchi no hito- ичкаридагилар х,исобланиб, РР исЫ(ичкари) иероглифи ишлатилади. Демак, тах,лилимизда асосий эътиборни шу жихдтларга каратамиз.

Аввалги тадкикотларимизда кариндош-уругчиликни ифодаловчи лексик бирликларни системалаштириш масаласига эътибор каратгандик3. Шу система асосида кондошлик ва никохдан кейинги кариндошлик алокаларини англатувчи х,ар бир бирликни тах,лил киламиз.

sofu - бува хдмда ШШ(sobo)-буви бирликлари бир хил Ш - so морфемасига ^ -ота Ш - она иероглифининг кушилиши натижасида ясалган булиб, узидан 2 авлод юкори авлодни, ота-онанинг ота-онаси маъносини англатади. Ш^Ш sofubo бува-буви тарзида кушма суз булиб х,ам кулланилади. Ш - so морфемаси лугатда икки хил so хдмда oya тарзидаги фонетик укилишга эга. Ш - so 2 маънони англатади: 1.Аждод 2.Асосчи Ш - оя эса

1 Ш. Сафаров Семантика.-Тошкент:УзМЭ, 2013. -Б.29

2 Е. L. Frolova(2011) Termini' rodstva v funktsii oboznacheniya suprugov yaponskoy semey. [Kinship terms in function of meaning couples of a japanese family]Novosobirsk

3 Д. Абдухамидова Япон ва узбек тилларида кариндош-уругчиликни ифодаловчи лексик бирликларни системалаштиришга оид. "Шаркшунослик" илмий журнали. 2020. №2

O ISSN 2181-1784

SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

ота-она хамда асосчи маъноларини англатади4 sofu - бува хамда Шй sobo - буви sosen - аждод каби бирликларда Ш - so уз маъносида кулланилмокда.Ш - so морфемаси ff -- koku морфемалари билан кушилиб, Шт sogo - бобо тил sokoku - бобо юрт маъноларини англатади. Демак, Ш so аслида асосчи маъносини англатувчи иероглиф морфема булиб, Шт sogo - бобо тил бирор тилнинг юзага келишига асос булган тил, sokoku - бобо юрт бобокалонлар яратган ва шу ерда яшаб келаётган заминга нисбатан кулланилиши Ш so иероглифининг маъно кенгайиши асосида юзага келган сузлардир.

Бундан ташкари, Ш^ sofu - бува хдмда Шй sobo - буви бирликлари олдига ^ soto (ташкари) иероглифининг кушилиши натижасида ^Ш^-sotosofu - она томондан бува ^Ш й sotosobo- она томондан буви каби сузлар ясалиб, кариндошчилик муносабатининг ота ёки она томондан эканлигини билдиради. Ушбу мисолларда японларга хос рР uchi - узиники ^ soto - узга муносабати яккол намоён булади. Яъни E ie - уйнинг ичидаги одамлар, бундан ташкари шахсга хам биологик хам психологик жихатдан якин инсонлар рР uchi - узиники деб кабул килинади. Х,ам биологик хам психологик жихатдан узок булганлар эса уйдан ташкарида деб тушунилиб узга шахс саналади. Демак, япон тилида уй хужайини эркак киши саналиб, у шу уй яъни авлод давомчиси сифатида оила куриб фарзандларини шу уйда тарбиялайди. Ота-онаси, хотини фарзандлари билан бирга шу уйда яшайди. Шу жихатдан набиранинг отасининг ота-онаси (ота томон бува-буви) уйнинг ичида у билан бирга яшагани учун РШ^й - uchi sofubo - узининг(ичкаридаги) бува-бувиси деб тушунилади, бунга нисбатан ^Ш^-sotosofu ,^Шй sotosobo бирликлари набира яшаётган уйдан ташкаридаги материяга ишора килиб, моддий узок муносабатни англатгани учун она томондан бува-буви ^ soto (ташкари) олд морфемаси кушилиши билан берилмокда. Бундан куринадики, кавм-кариндошлик бирликларининг фаркланишида уйнинг ичи ва уйнинг ташкариси умуман уз ва узга муносабати катта ахамиятга эга.

Натижала. Ш оуа нинг изохли лугатда 9 та семемаси келтирилган. шШ> oya — ота-она бирлигининг изохли лугатдаги фарзанд дунёга келтирган инсон ёки болани асраб олган шахс, ота билан онанинг умумий номи англатиш учун ёки улардан бирини курсатиш учун хам ишлатилувчи маънолари унинг деннотатив маъносидир. Бундан ташкари, асос, асосчи, бошкарувчи, юртбоши, ташаббускор, отабоши каби маънолари унинг маъно кенгайиши асосида юзага келганини куриш мумкин. Узбек тилида уйдагилар сузи оркали оиланинг аъзолари, ота-она тушунилади. Япон тилида Ш oya бирилиги урнига uchi no hito

бирикмаси куллаш оркали Ш oya,ШШ ryoushin - ота-она назарда тутилади:

Shikashi, wakaikara, kore de taikiteki ryouho dake ni suru wake ni mo ikazu, tonikaku shujutsu suru tsumori de, futatabime no toki ni, uchi no kata ni kite moraimashita.-Uchi no hito ga kimashita ka? Odoroite, Shinichi ga kiki kaeshita.

Лекин ёш булганим учун режавий муолажа билан чекланмай барибир операция цилдириш ниятида 2 мартасида уйимдагилар келишди. - Уйингдагилар(ота-онанг) келишдими? деб Шиничи уайрон булиб суради.

Демак, япон тилида ота-она бирлигини хам бевосита, хам уй ичидаги якинларини назарда тутиб E^A Uchi no hito каби билвосита англатиш мумкин.

4!Ш т (2021) rai^^^/^^j/j^ft

О ISSN 2181-1784

SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

chichi фарзанди бор эр киши, ота-оналардан эркак кишиси маъноси унинг деннотатив маъносидир.^^^^- otosanN ^i- chichiueN ^^Ш- otosamaN ^Ш-chichigimiN Ш^- oyaji каби бириликлар отанинг синонимлари булиб, бу бириликлар ^ - chichi асосига кушимча морфемалар кушилиши натижасида ясалган ясама сузлардир. Щ ie - уй ва ^ chichi сузларининг кушилиши натижасида хосил булган Щ:^ kafu бирлиги бегоналарга уз отаси хакида гапирганда кулланилувчи, уйдаги отам маъносини англатувчи суздир. Ш^- oyaji бирлиги хам кулланилув доираси кенг. Ш^- oyaji ^ chichi бирлигига нисбатан миссий экспрессив буёкка эга суздир. Уз отасини эркалаб, уйдан ташкарида бегоналарга нисбатан хурмат юзасидан дадам тарзида камтарлик билан кулланилиши, Ш^- oyaji нинг деннотатив маъноси булса, бегоналарнинг отасига, савдо (бозор, дукон), хизмат курсатиш сохасидаги бошлик, корхона бошлигини ишчилар томондан Ш^- oyaji деб аталиши отанинг коннататив маъноси хисобланади.

рР uchi - уз ^ soto - узга муносабати набирани билдирувчи рРШ uchimago sotomago бирликларида хам кузга ташланади. Щ ie - уйнинг ворис фарзандидан тугилган бола уйдаги набира дейилади. Японларда асосан уй давомчиси угил бола хисобланади ва шажаранинг давомчиси сифатида шу уйда ота-онаси билан бирга яшайди. Бунга нисбатан, бошка уйга келинликка узатган кизнинг боласи ота-онанинг уз уйига нисбатан ташкари, бошка уйда яшаганлиги учун sotomago ташцаридаги набира хисобланади.

Энди япон тилидаги никохдан кейинги кавм-кариндошлик бирликларини тахлилга тортамиз.

^адимда Щ ie инсон яшаши хамда шу ерда савдо килиши учун мулжалланган жой хисобланган. Щ ie - уй сифатида уй хужалиги, яшаш жойини англатувчи суз булиб, бунда уйнинг аъзолари оила булиб бирга яшашлари, бирга уй хужалигини юритишлари назарда тутилади. Жаноб, хужайин маъносини билдирувчи ЕЁА сюдзин кадимда зодагонлар орасида уй ва савдо умуман катта хужаликни бошкарувчи шахс сифатида тушунилган. Х,озирда яхши сифатларга эга уй хужайни, турмуш урток, эр маъносини англатувчи сузга айланиб хотин томонидан турмуш уртогини курсатиш учун кулланилиб маъноси бирмунча торайган. Бундан куринадики,ЕА сюдзин бирлиги эрни англатиб, Щ ie - Уй асосида юзага келган номдир. Изохли лугатда ЕЁА сюдзиннинг 4 маъноси келтирилган: 1.Уйнинг хужайни, оила бошлиги 2.Корхона эгаси, иш берувчи, хужайин. 3. Хотин узгаларга нисбатан эрини курсатиш учун кулланилувчи ном. 4. Мехмонларни кутиб олиб мехмон килувчи мезбон5. Куриниб турибдики, бу 4 маъно Уйга бориб такалади. Уй хужайнисиз уй мавжуд эмас, корхона бошлиги хужайин маъносини англатишида хам ишхона Уй сифатида кабул килинади. Хотин уйдаги хужайнини курсатиш учун ЕЁА сюдзин ни куллайди бунда у уйда эри устун эканлигини англатади. Бундан ташкари, ЕЁ А сюдзин мезбон сифатида уйга мехмонларни кабул килувчи шахсдир.

Изохли лугатда ЕЁА сюдзиннинг синомимлари сифатида ^ otto teishu ЖЖ

danna кабилар берилган. Х,озирги замонавий Японияда уйда, умуман жамиятда гендер тенглиги нуктаи назаридан хотин уз эрини ЕЁА сюдзин дейиши бирмунча эскирган ва аёллар хукукларини чекловчи термин сифатида бахоланса-да, бу термин хали хануз уз кийматини ёкотмаган. 2017 йилда утказилган тадкикотда уз эрига нисбатан аёллар ^ otto ва ЕА сюдзинни энг куп куллашлари аникланган. Ж Ж danna эса 20-30 ёшлилар уртасида кулланилувчи ном булиб, фойдаланилув доираси нисбатан кам6. Купинча аёллар уйда эр ва

5!Ш ВДГЦМ^Ш^^^^/ЬЗД 2021

О ISSN 2181-1784

SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

хотиннинг тенг хукуклилиги нуктаи назаридан хужайин маъносидан холи ^ otto бирлигини аташ учун ишлатадилар.

Япон тилида хотин маъносини англатиш учун бир нечта синоним бирликлар ишлатилади. Булар Ш tsuma, Шyome,^М nyobou EP kanai, ^¿^ okusan кабилардир.

Ш tsuma бу синонимларнинг ичида энг кадимгиси Нара даврида ёзилган энг кадимий ёзма манба "Кодзики" да учрайди. Уша даврда хозиргидек никох тизими мавжуд булмаган. Уша пайтда ота-онанинг розилиги асосида бирга яшайдиган аёлини Ш tsuma деб чакирилган. Факат Мейдзи даврига келиб хозирдаги каби никох тизими жорий килинган ва никохдаги жуфтини расмий Ш tsuma хотин дея аталган.

Ш yome - келин термини 3 та маънони англатади: угилнинг хотини, келин ва хотин. Аслида Ш yome хитой тилидан олинган суз булиб,Ш totsugu иероглифи феъл туркумига оид суздир. ^ onna (аёл) ва E ie (уй) иероглифларининг бирлашувидан хосил булган Ш totsugu аёл(киз)нинг тугилган уйидан эрнинг уйига бориши, турмушга чикишини англатган7. Япон тилига хам Ш yome от суз туркуми тарзида, хам Ш totsugu феъл тарзида узлашган. Ш yome сузи yobime сузидан келиб чиккан, Ш yome сузма суз киз(аёл)нинг уйдаги исми маъносини англатади. Демак, бу бирлик уз уйини ташлаб бегона уйга ишлаш, набиралари дунёга келтириш, турмуш уртогининг ота-онасига гамхурлик килиш учун келган кизни англатган. Шу жихатдан E-Уйга боглик дейиш мумкин.

^М nyobou асл келиб чикиши "хизматкор аёл" маъносига бориб такалади. Х,ейан даврида зодагонлар уйи саройларида хотинидан бошка ош-овкат ва уй юмушларига карашувчи хизматчи аёлни ёллаганлар ва у хам саройда яшаган. Мана шу хизматчи аёлнинг яшаш хонаси ^М nyobou деб аталган. Кейинчалик шу хона номи хизматчи аёлни чакириш учун кулланилиб, мурожаат номига айланган. Демак, бу ном хам уйнинг бир кисми хона маъносидан шахс маъносига кучган.

^¿^ okusan рафикани билдирувчи мулойим стилга эга лексика. Муромачи даври 1562 йилда ёзилган [Nt^^P^^^J манбада ^¿^ okusan нинг келиб чикиши ^^ okugata сузига бориб такалиши ёзилган8. Эдо давридаги савдогар оиласи яшайдиган Уйнинг курилиши оригинал режалаштирилган булиб, кенг булмаган фасад ва уй буйлаб ичкариги кириладиган килиб курилган. Уйнинг олд кисми савдо ишлари ва мижозлар учун, уйнинг энг оркадаги ичкари оку кисмида оила яшаган. Агар эр уй олд кисми (эшикдан киравериш)да савдо билан шугулланган булса, аёли уйнинг ичкари кисмида юмушлар билан машгул булган9. ^адимда император рафикасининг хонаси саройнинг энг ички ^ - оку кисмида жойлашган. Шу хонанинг жойлашуви асосида ^ - оку морфемасига ~ ¿^ san суффикс морфемаси кушилиши натижасида ^¿^ okusan рафика сузи келиб чиккан. ^¿^ okusan асосан сухбатдошнинг рафикасига нисбатан кулланилувчи хурмат услубий буёгига эга бирлик саналади. Сузловчи уз хотинига нисбатан бу сузни кулламайди, балки уз уйидагиларига Ш tsuma E PP kanai ни ишлатади. Бунда хам император аёлининг, хужайиннинг хотини яшаган жой кариндошликни англатувчи номга кучиши оркали маъно кенгайганини кузатиш мумкин.

E PP kanai- иероглифига эътибор берилса, E -ка-Уй ва PP -наи(учи) -уйнинг ичи маъносини англатиб, бу бирликнинг келиб чикиши Мейдзи даврига бориб такалади. Мейдзи

7 (1981)

8 НиШЙЖ^Й https://gogen-yurai.jp/okusama/

9 Е. L. Frolova(2011) Тегтт4 rodstva v funktsii oboznachеniya suprugov yaponskoy sеmеy. [Kinship terms in function of meaning couples of a japanese family]Novosobirsk

22

O ISSN 2181-1784

SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

даврида Японияда éttMS kaisya seido корхона тизими пайдо булиб, кенг микёсида ёйилди. Бунда эркак уйдан ташкарида корхонада ишлар, аёли эса уй бекаси сифатида уй хужалигига асосий этиборни каратган. Уйдан ташкарида ишлайдиган эркаклар турмуш уртогини "уйнинг ичидаги аёл" маъносида kanai деб номлай бошлади. Бунда хотин "уй ичида" булиши хакидаги карашларга асосланарди. Лекин бу 1948 йилдаги конституциявий узгаришга асосан эр-хотин тенг хукукли булган жамият учун, замонавий японлар учун анча эскирган стреотип тушунчага айланган. Аслида бу бирликнинг лугатда 3 маъноси берилган, булар уйнинг ичи, оила хамда хотин маъноларидир. Х,озирда 3-шахс билан мулокатда уз хотинини билдириш учун кулланилади.

Хулоса. Куриб турганимиздек, япон жамиятида " ^ -ie Уй концепти кариндош-уругчиликка оид бирликларни шаклланишида мухим рол уйнаган. Япон тилида яшаш жойи ёки унинг кисмларини англатувчи номлар маъно кенгайиши асосида кариндош-уругчилик оид бирликлар номига кучган. Бу номлар ортидаги стреотип тушунчалар уйга, жамиятга , унинг аъзоларига таъсири хали хам сезиларли.

^ариндош-уругчилик оид бирликларда ота томон ва она томон кариндошлигини билдирувчи ва уларни фаркловчи япон тилида махсус терминлар мавжуд булмаса-да, японлар тафаккуридаги бир уйда шу шахс билан бирга яшаши караб рР uchi уйнинг ичидаги кариндошларига нисбатан тушунилувчи ота томон кариндошлигини ва ^ soto уйнинг ташкариси, шахсга моддий узок кариндошликни билдирувчи, она томон кариндошлик муносабатини назарда тутувчи ходиса мавжуд. Бу эса японларда она томон ва ота томон кариндошлиги фаркланиши рР uchi ва soto суз морфемаси бирликларга олд морфема сифатида кушилганда намоён булади: ^Ш^ sotoshinsekisotosobo sotosofu

каби.

Демак, шахснинг ^ ie -уйнинг ичида ёки унинг ташкарисида эканлигига караб кариндошликка оид бирликлар маъноси ва муносабат шакли белгиланади: каби.

Жамиятнинг турли гурухлари ичида хам кавм-кариндошликка оид бирликлар кулланилади. Маълум корхонанинг узи бир алохида Уй ^-ie деб хисобланиши, корхона рахбари oyaji -ота деб номланиши уз корхонаси уз Уйи ^-ie, бошка корхона узганинг уйи сифатида кабул килиниб, мурожаат жараёнида бунга катта эътибор берилиши бунга мисол була олади.

Япон тилида ^ ie -уйнинг семантик майдонини sofusobo, Ш oya, Q- chichi, Ш haha^Q kafu, . Ш^- oyaji, рР^ uchimago, ЕЁА сюдзин, ^ otto Ш tsuma, Ш yome,^M nyobou, kanai, okusan кабилар ташкил килади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ (REFERENCES)

1. Сафаров Ш. Семантика.-Тошкент:УзМЭ, 2013. -Б.29

2. Frolova Е. L. (2011) ТегттГ rodstva v funktsii oboznachеniya suprugov yaponskoy sеmеy.

3. Абдухамидова Д. Япон ва узбек тилларида кариндош-уругчиликни ифодаловчи лексик бирликларни системалаштиришга оид. "Шаркшунослик" илмий журнали. 2020. №2

4. Karimov, A. A. (2022). The Problem Of The Grammatical Category Of The Chinese Language. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 5, 226-229

5. W (2021) rgf^tf^^^^i^J^^f

6. ГШМП^А^Ш (1981)

7. Г1А©Ш®#©i^i^iSTy^^ biS- rr^Aj

8. Ш 17 ^ p 17

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.