Научная статья на тему 'ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ЁШ КАДРЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ АҲАМИЯТИ'

ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ЁШ КАДРЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
Маънавият / ёшлар / глобаллашув / маънавий таҳдидлар / геосиёсий вазият / мафкуравий иммунитет / миллий қадриятлар / тарбия. / духовность / молодежь / глобализация / духовные угрозы / геополитическая ситуация / идеологический иммунитет / национальные ценности / воспитание.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Мўйдинова Дилфузахон Муродовна, Эсанов Фазлиддин

Ушбу мақолада Янги Ўзбекистонда ёшларга берилаётган эътибор ва уларга яратилаётган имкониятлар, ёшлар масаласи давлат сиёсати даражастга кўтарилаётгани ва бугунги замонавий глобаллашув жараёнларида ёшлар маънавиятини юксалтириш, шу билан биргаликда уларнинг маънавий ислоҳотларга дахдорлик туйғуларини шакллантириш масалалари илмий ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВАЖНОСТЬ ПОДНЯТИЯ МОРАЛЬНОГО ДУХА МОЛОДЫХ КАДРОВ В НОВОМ УЗБЕКИСТАНЕ

в данной статье научно освещаются вопросы внимания, уделяемого молодежи, и возможностей, созданных для них в новом Узбекистане, уровень государственной политики в отношении молодежи и повышение духовности молодежи в современных глобализационных процессах, а также формирование у них настроя на духовную реформу.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ЁШ КАДРЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ АҲАМИЯТИ»

ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА ЁШ КАДРЛАР МАЪНАВИЯТИНИ ЮКСАЛТИРИШНИНГ А^АМИЯТИ Муйдинова Дилфузахон Муродовна

УзМУ магистранти E-mail: muydinovadilfuza@gmail. com Эсанов Фазлиддин УзМУ магистранти E-mail: moxinurolimova3@gmail. com https://doi.org/10.5281/zenodo.10926147

Аннотатция: Ушбу маколада Янги Узбекистонда ёшларга берилаётган эътибор ва уларга яратилаётган имкониятлар, ёшлар масаласи давлат сиёсати даражастга кутарилаётгани ва бугунги замонавий глобаллашув жараёнларида ёшлар маънавиятини юксалтириш, шу билан биргаликда уларнинг маънавий ислохотларга дахдорлик туйгуларини шакллантириш масалалари илмий ёритилган.

Калит сузлар: Маънавият, ёшлар, глобаллашув, маънавий тахдидлар, геосиёсий вазият, мафкуравий иммунитет, миллий кадриятлар, тарбия.

ВАЖНОСТЬ ПОДНЯТИЯ МОРАЛЬНОГО ДУХА МОЛОДЫХ КАДРОВ В

НОВОМ УЗБЕКИСТАНЕ

Аннотация: в данной статье научно освещаются вопросы внимания, уделяемого молодежи, и возможностей, созданных для них в новом Узбекистане, уровень государственной политики в отношении молодежи и повышение духовности молодежи в современных глобализационных процессах, а также формирование у них настроя на духовную реформу.

Ключевые слова: духовность, молодежь, глобализация, духовные угрозы, геополитическая ситуация, идеологический иммунитет, национальные ценности, воспитание.

THE IMPORTANCE OF RAISING THE MORALE OF YOUNG STAFF IN THE

NEW UZBEKISTAN

Abstract: this article scientifically covers the issues of attention given to young people and the opportunities created for them in the new Uzbekistan, the level of public policy on the issue of youth and the rise of youth spirituality in today's modern globalization processes, and the formation of their feelings for spiritual reform.

Keywords: spirituality, youth, globalization, spiritual threats, geopolitical situation, ideological immunity, national values, upbringing.

КИРИШ

Хозирги даврда халкаро майдонда глобаллашув жараёнлари тобора чукурлашиб бормокда. Бунинг натижасида турли салбий маънавиятга нисбатан булаётган тахдидлар ортиб бормокда. Глобаллашув даврида маънавий тахдидлар, дунёнинг мафкуравий манзараси жамиятнинг барча сохасини камраб олмокда. Бугунги дунёни эгаллаш учун олдингидек турли хил тукнашувлар эмас балки тинч, урушларсиз гоя ва мафкуралар оркали эгаллашга уринмокдалар ва бунда ёшлар дунёкарашини эгаллашда интернет ва ахборот ресурсларидан кенг фойдаланилмокда. Эндиликда бирор бир давлатни эгаллашда турли хил

куроллар билан эмас, балки, гоялар билан амалга оширилмокда. Хозирги кунда энг киммат товар сифатида гоя узининг ахамиятини ошириб бормокда. Бу йулда ахборот ресурсларидан давлатлараро тукнашув, геосиёсий максадларни амалга ошириш учун майдон сифатида фаол фойдаланмокда.

Х,озирги замон демократик андозаларга мос, миллий кадриятларимизни химоялашга йуналтирилган кучли ахборот сиёсатини юритишни таказо килмокда. Глобаллашув жараёнларида Гарб давлатлари томонидан Шарк давлатларига узларининг гоялари экспорт килинмокда. Яъни айрим Гарб давлатлари томонидан уз миллий манфаатларини кенгайтиришда "демократия экспорти", сиёсий ва ахборот хуружи асосий воситага айланмокда. Глобаллашув жараёнини бевосита ахборот билан боглик эканини тушуниш кийин эмас. Мутахассисларнинг таъкидлашича хозирда ахборот иктисодиётнинг энг сердаромад манбаига айланиб бормокда. Бугунги кунда ахборот хуружларидан ёшларни химоя килиш замон талабига айланмокда. Мустакил Узбекистоннинг шундай ахборот хуружлари ва мафкуравий курашлар даврида ёшларнинг онгини уз миллий гояси, кадрият, анъаналари билан тулдириб бориш мухим ахамият касб этади. Зеро, мана шундай турли хил ёт гояларнинг таъсирига тушиб колмаслик хамда юртимиз келажагининг ривожи айнан мана шу ёшлар кулида эканини хеч качон унутмаслик зарурдир. Бу эса таълим-тарбия масаласига алохида эътибор каратиш лозим эканлигини таказо килади. Таълим ва тарбияни уйгун холда олиб бориш долзарб хисобланади. Таълим ва тарбия хамма замонларда узининг ахамиятини йукотмаган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ

Шахс - кадрлар тайёрлаш тизимининг бош субъекти ва объекти, таълим сохасидаги хизматларнинг истеъмолчиси хдмда уларни амалга оширувчисидир[6]. Шунинг учун хам бизнинг аждодларимиз таълим-тарбия масаласида инсон шахси унинг хусусиятларини хисобга олиб иш курганлар. Шунинг учун хам бизнинг аждодларимиз таълим-тарбия масаласида инсон шахси унинг хусусиятларини хисобга олиб иш курганлар. Зеро, аллома Абу Наср Фаробий таълим-тарбияга биринчилардан булиб таъриф берган мутафаккир саналиб, "Таълим - инсонга укитиш, тушунтириш асосида назарий билим бериш, тарбия -инсоний фазилатни хамда маълум хунарни эгаллаш учун зарур булган хулк нормаларини ва амалий малакаларни ургатишдир"[7], дейди олим. 1Х-Х асрдан кейинги даврларда яшаб утган алломалар хам инсон ахлоки, ёшлар тарбияси масаласига оид куплаб илмий ишлар олиб борганлар. Бу хайрли ишга тасаввуф оламининг алломалари Нажмиддин Кубро, Фаридиддун Аттор, Баховуддин Накшбанд, Ахмад Яссавий, Жалолиддин Румий, Абдурахмон Жомий, Азизиддин Насафий, Алишер Навоий ва бошка олимлар хам хисса кушганлар. Бу алломаларнинг ижодий фаолияти, бой маънавияти туфайли миллий тарбия тизимининг асослари вужудга келди.

Мамлакатимизда таълим сохасини ривожлантиришга кенг имкониятлар яратилмокда. Буни биз Узбекистон Республикаси Президентининг Узбекистон 2030 стратегиясида хам куришимиз мумкин. Ушбу стратегиянинг "хар бир инсонга уз салохиятини руёбга чикариш учун муносиб шароитлар яратиш", "конун устуворлигини таъминлаш ва халк хизматидаги давлат барпо этиш"[1] дея номланган бандларида куришимиз мумкин. Бундан ташкари таълим сохасини ривожлантириш максадида куплаб ислохотлар амалга оширилмокда. Янги Узбекистонни ташкил этиш ва учунчи реннесансга эришиш албатта таълимдан бошланиши мухтарам юрбошимиз узининг нутк ва

маърузаларида куп бора таъкидламокдалар. Дархакикат юртни, мамлакатни жахолатдан саклаб коладиган ягона мухим нарса бу албатта таълимдир.

ТАДЦЩОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Глобаллашув даврида мана шундай тизимли таълим-тарбия халкни, миллатни узлигини саклаб колишда асосий урин эгаллаб, бунда мафкуравий тарбияни хам сингдириб бориш мухим вазифа хисобланади. "Мафкуравий тарбия - инсон, ижтимоий гурух, миллат, жамият дунёкарашини шакллантиришга, уларни муайян максадларни ифода этадиган гоявий билимлар билан куроллантиришга йуналтирилган жараён"[8]. Жамиятдаги хар бир ижтимоий куч ёки ахоли катламлари уз манфаат ва максад-интилишларини ифода этувчи гоялар тизимини яратгач, бошка гурухларни хам уз гоялар таъсирига тортишга харакат килади.

Мафкуравий тарбия инсоннинг ижтимоий хаёт хакидаги муайян билимлар, бахолар ва улар замирида юзага келадиган максадлар тизими сифатида чикиши билан белгиланади. Шунинг учун хам, мафкура шахснинг ижтимоий тасаввурлари, билимлари, кадриятлари тизими, хаётий мулжалларининг шаклланишига кучли даражада таъсир курсатади. Шундай экан, мафкуравий тарбия, яъни шахс жамият хаёти, унинг тараккиёт конунларини, кузатилаётган ходиса, жараёнларни нечогли тугри ва тулик тушуниши, уринли ва адолатли бахолаши, кандай максадларни кузлаб фаолият олиб бориши масаласи маънавий тахдидларнинг олдини олишда энг долзарб ва ахамиятли булиб хисобланади.

Мафкуравий курашлар даврида ёшларни турли хил ёт ва зарарли гоялардан химоя килиш максадида уларда мафкуравий иимунитетни шакллантира олсак давлатнинг ривожланишига эриша олган буламиз. Жамиятнинг хал килувчи катлами бу ёшлардир. Х,ар кандай тарбияда булганидек миллий тарбияда хам аник максадлар кузланади. Глобаллашув авж олаётган бугунги кунда миллий тарбиянинг стратегик йуналишини кенг маънодаги маънавиятимизни миллатимизга ёт булган турли зарарли таъсирлардан химоя килиш, уни ёшларимиз онги, калби, дунёкарашининг ажралмас кисмига айлантириш ташкил килади.

Миллий тарбия оиладан бошланади, махалла ва таълим тизимида давом эттирилади. Чунки, шахс маънавияти, унинг дунёкараши, инсоннинг тасаввур ва эътикодига алокадор куникмалар мажмуи асосан оилада шакллнади. Шу маънода, оила - хакикий маънавият учоги, мафкуравий тарбия омили ва мухитидир. Бинобарин, миллий мафкурамизга хос илк тушунчалар инсон калби ва онгига аввало оила мухитида сингади. Бу жараён боболар угити, ота ибрати, она мехри оркали амалга оширилади.

Ёшларни хар томонлама етук ва баркамол килиб тарбиялаш хамма замонларда долзарб булган. Ёшлар жамиятнинг эмоционал кисми хисобланади. Шу сабабдан давлатларни эгаллашда хам гояни айнан ёшлар онгини захарлашга каратидилар. Ёшларни мафкуравий курашлар даврида маънавий салохиятини кучайтиришга алохида эътибор каратиш лозим. Бу йулда албатта маънавий-маърифий ишларнинг урни каттадир. Маънавий-маърифий ишлар яъни, турли хил тадбирлар оркали ёшларни жамият хаётида юз бераётган барча узгаришларга ва вазиятларга кенг жалб этишдир. Улар сиёсий, маънавий иктисодий хаётдаги узгаришларга узларининг фикр ва малохазаларини билдира олиши жамият билан биргаликда бориши зарур. Жамият хаётидан узилган, максади йук, бугуним утса булди дейдиган ёшларни камайтириш зарур. Ундай ёшлар уюшмаган ёшлар деб аталади. Уюшмаган ёшлар купайиб бориши жамяитни таназзулга юз тутишига сабаб булади. Шу сабабдан юртимизда амалга оширилаётган ислохотларнинг асосий кисми ёшларга тегишлидир.

ТА^ЛИЛ ВА НАТИЖАЛАРИ

Мамлакатимизда янги жамиятни яратишга каратиладиган ишларни амалга оширишда тадрижий тараккиётни изчил, жамиятнинг моддий ва маънавий салохиятини окилона тарзда фойдаланишини таказо этувчи гоявий-мафкуравий ислохотларни янада ривожлантириш заруриятини юзага келтирмокда. Бундай кенг камровли ижтимоий-маданий фаолиятини самарадорлиги хар бир сохада иш олиб бораётган мутахассисларнинг билимдонлиги, янгиланишга маънавий ва интеллектуал жихатдан тайёргарлигига боглик булади. Жамият хаётида содир булаёган узгаришлар, мамлакатимизга нисбатан кечаётган информацион хуружлар ёшлардан укиши, уз касби, ён-атрофга ута маъсулият билан ёндашишни хаётий максадини тугри танлашини талаб этади. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев хам бу масалага тухталиб куйидаги фикрларни билдириб утганлар: "Биз бугун жахолат деган балога иктисодиёт сохасида хам, таълим-тарбия, согликни саклаш, маданият тизимида хам куйингки, хаётимизнинг барча жабхаларида дуч келяпмиз ва бу иллат кул-оёгимизда бамисоли кишан булиб турибти. Бу кишандан халос булмасдан туриб, тараккиёт ва ривожланиш хакида хеч кандай суз булиши мумкин эмас. шу сабабдан таълим-тарбия тизимида жуда куплаб ишлар амалга оширилмокда. Зеро, касб махорати канчалик мухим булса, булгуси малакали мутахассис, юксак инсоний фазилатлар ва маънавият хам шунчалик мухим булади[5]. Шу сабабдан юртимизда илм-фан сохасига жуда катта эътибор каратилиб, бир катор норматик-хукукий хужжатлар кабул килинмокда.

Жумладан, жорий йилнинг 24 январь санасида Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномасида "Узбекистон ёшлари - 2025" концепциясини ишлаб чикиш, унда маънавий ва жисмоний баркамол авлодни вояга етказишнинг амалий чора-тадбирлари белгиланиши зарур[2], деб таъкидлаган эдилар. Юртимизда ёшларни билим савиясини ошириш ва илмий салохиятни кучайтириш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги ПФ-5847-сон Фармонига кура "Узбекистон Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси"[3], 2019 йил 10 октябрдаги "Илм фан ва илмий фаолият тугрисида"ги УР^ № 576-сон[4], Узбекистон Республикаси ^онунининг кабул килиниши ёшларни илм-фанга янада кенгрок йуналтиришда катта ахамиятга эга. Хозирги кунда давлатни ривожлантиришнинг ягона йули бу халкни хар томонлама илм-маърифат ва билим савиясини юксалтиришга богликдир. Шу жихатлар инобатга олиниб юртимизда хозирги кунда илм фанга жуда катта эътибор каратилмокда. Жумладан 2020 йилни "Илм маърифат ва ракамли иктисодиёт" йили деб эълон килиниши хам юртимизда илм фан сохасига берилаётган эътиборни курсатади. Ушбу кабул килинаётган барча конун хужжатларининг асосий максади ёшларни юксак маънавиятли ва уз касбининг хакикий мутахассиси этиб тарбиялашдан иборат. Таълим ва тарбия бу хеч качон узининг кийматини йукотмайдиган йиллар утиши билан бойиб борадиган жараён хисобланади.

Юртимизда амалга оширилаётган ислохотлардан келиб чиккан холда таълим беришда фанларнинг тарбиявий функциясига хам алохида эътибор каратиш лозим. Зеро, шарк мамлакатларида тарбия, одоб, ахлок масаласига алохида эътибор каратилганини унутмаслик ва ёшларни миллий тарбия рухида тарбиялашда аждодларимиздан колган бой маънавий мерослардан фойдаланиш юкори самара беради. Негаки, Шарк алломаларининг асарларида асосий эътибор таълим ва тарбияни уйгун холда олиб боришга каратилган. Бу эса бугунги мафкуравий хуружлар даврида ёшларни узларининг мустакил фикр ва катъий фукаролик позициясига эга булиб, узининг дунёкарашини шакллантиришда катта ахамият

касб этади. Мафкуравий курашлар даврида ёшларни онгини юксалтиришда Президентимиз томонидан ёшларни буш вактларини мазмунли ташкил этишда белгилаб берган беш ташаббуснинг хам ахамияти бенихоя каттадир. Айникса ёшлар уртасида китобхонлини таргиб килиш максадида утказилаётган "Ёш китобхон" курик танлови хам ёшлар уртасида катта кизикишларга сабаб булмокда. Зеро, шундай танловлар ёшлар уртасида китобга булган мехр, мутолаа килиш, укиб урганишга булган кизикишни ошириб бормокда. Бу эса жахолатга карши маърифат билан кураш гоясининг инновацион усули деб атсак хам булади. Ёшларни китобга мухаббатини ва кизикишларини ошириш юртимизнинг келажаги янада мустахкам булишида узининг катта ахамиятини курсатади. ХУЛОСА

Юкоридагилардан келиб чиккан холда куйидаги таклиф ва мулохазаларни келирдик.

> Ёшларда мафкуравий иммунитетни юксалтиришда Шарк алломаларининг маънавий меросидан кенг фойдаланиш зарур.

> Ёшлар орасида "оммавий маданият", "экстремизм", "терроризм", "радикализм" каби иллатлар хакида етарлича билимга эга эмаслиги сабабли турли хил ёд ва зарарли гояларнинг ортидан эргашиб кетишига сабаб булмокда. Бунинг олдини олиш учун таргибот-ташвикот ишларини кучайтириш зарур. Республика маънавият ва маърифат маркази, Узбекистон Ёшлар иттифоки, Олий таълим муассасалари билан биргаликда умумтаълим мактабларига ташриф буюриб укувчи-ёшлар билан давра сухбатлари олиб бориб юкорида курсатилган салбий иллатларнинг окибатлари хусусида таргибот ишларини ташкил килиш.

^ Мафкуравий курашлар даврида ёшларимизнинг маънавий салохиятини юксалтиришда энг асосан милий кадриятларимиз, ур-одатларимиз, тарихимизни, миллий ва маънавий меросимизни чукуррок урганиши керак. Бунда дарсларни ташкил этишда инноваицон усуллар билан биргаликда миллий анъаналаримизни хам биргаликдла олиб бориш зарур.

> Маънавий тахдидларга карши курашиш буйича илмий асосланган методикаларни яратиш ва янгилаб бориш.

^ ^онунчиликда белгиланган механизмларни янада тулик ишлатиш зарур.

АДАБИЁТЛАР

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 11 сентябрдаги "Узбекистон 2030 стратегияси" ПФ-158-сон Фармони

2. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Халк сузи газетаси 2020 йил. 25 январ.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги ПФ-5847-сон Фармонига кура "Узбекистон Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 10 октябрдаги "Илм фан ва илмий фаолият тугрисида"ги УР^-576-сон ^онуни.

5. Мирзиёев Ш.М. Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. -Т.:, Узбекисон, 2018 йил 195-196-б.

6. Баркамол авлод орзуси. - Т.: "Шарк" нашриёти матбаа концерни. 1999 й, 144.б.

7. Форобий. Бахт-саодатга эришув хакида. Рисолалар. - Т.: Фан, 1975.

8. Фалсафа комусий лугат. -Т.:, Шарк, 2004. 250-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.