Научная статья на тему 'ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУҲИДА ТАРБИЯЛАШДА ОИЛА, МАҲАЛЛА ВА МАКТАБ ҲАМКОРЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ'

ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУҲИДА ТАРБИЯЛАШДА ОИЛА, МАҲАЛЛА ВА МАКТАБ ҲАМКОРЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
57
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ёш авлод / ўқувчи ёшлар / илм-фан / таълим / тарбия / ватан / ватанпарварлик / одоб-ахлоқ / оила / мактаб / маҳалла / ота-она / young generation / student youth / science / education / upbringing / motherland / patriotism / manners / family / school / neighborhood / parents.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Қулматов Норқобил Эшмаматович, Сулайманбеков Ойбек Дусбекович

Ушбу мақоланинг мазмунида мамлакатимиз таълим-тарбия тизимида илм-фаннинг ривожланиши асосида ўқувчи ёшларнинг дунёқарашини шакиллантиришда уларни ватанпарварлик руҳида тарбиялашда оила, маҳалла ва мактаб ҳамкорлигининг ўзига хос жиҳатлари, жумладан ўқувчи ёшларни ватанпарварлик руҳида тарбиялашнинг бугунги кун ёшлари учун нақадар катта аҳамиятга эга эканлиги баён этилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Қулматов Норқобил Эшмаматович, Сулайманбеков Ойбек Дусбекович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In the content of this article, on the basis of the development of science in the educational system of our country, the unique aspects of family, neighborhood and school cooperation in shaping the worldview of schoolchildren in the spirit of patriotism, including how important it is for the youth of today to educate schoolboys in the spirit of patriotism.

Текст научной работы на тему «ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА ЎҚУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУҲИДА ТАРБИЯЛАШДА ОИЛА, МАҲАЛЛА ВА МАКТАБ ҲАМКОРЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ»

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

ИЛМ-ФАННИНГ РИВОЖЛАНИШИ АСОСИДА УЦУВЧИ ЁШЛАРНИ ВАТАНПАРВАРЛИК РУ^ИДА ТАРБИЯЛАШДА ОИЛА, МА^АЛЛА ВА МАКТАБ ^АМКОРЛИГИНИНГ УЗИГА ХОС ЖЩАТЛАРИ ^улматов Норкобил Эшмаматович

катта укитувчи, ёшлар масалалари ва маънавий-маърифий ишлар буйича декан уринбосари .norqobil.65@mail.ru Сулайманбеков Ойбек Дусбекович

Илмий тадкикотлар, инновациялар ва илмий педагог кадрлар тайёрлаш булими бошлиги, oybek.sulaymanbekov@mail.ru Самарканд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университетининг Тошкент филиали. https://doi.org/10.5281/zenodo.7351468

Аннотация. Ушбу мацоланинг мазмунида мамлакатимиз таълим-тарбия тизимида илм-фаннинг ривожланиши асосида уцувчи ёшларнинг дунёцарашини шакиллантиришда уларни ватанпарварлик ру%ида тарбиялашда оила, мауалла ва мактаб %амкорлигининг узига хос жщатлари, жумладан уцувчи ёшларни ватанпарварлик ру%ида тарбиялашнинг бугунги кун ёшлари учун нацадар катта а%амиятга эга эканлиги баён этилади.

Калит сузлар: ёш авлод, уцувчи ёшлар, илм-фан, таълим,тарбия, ватан, ватанпарварлик, одоб-ахлоц, оила, мактаб, ма%алла, ота-она, .

Аннотация. В содержании данной статьи на основе развития науки в системе образования нашей страны раскрываются уникальные аспекты семейно-соседского и школьного сотрудничества в формировании мировоззрения учащейся молодежи в духе патриотизма, среди прочего констатируется, насколько важно для современной молодежи воспитывать младших школьников в духе патриотизма.

Ключевые слова: молодое поколение, студенческая молодежь, наука, образование, воспитание, Родина, патриотизм, нравы, семья, школа, соседство, родители

Abstract. In the content of this article, on the basis of the development of science in the educational system of our country, the unique aspects of family, neighborhood and school cooperation in shaping the worldview of schoolchildren in the spirit ofpatriotism, including how important it is for the youth of today to educate schoolboys in the spirit ofpatriotism.

Key words: young generation, student youth, science, education, upbringing, motherland, patriotism, manners, family, school, neighborhood, parents.

Тадкикот ишининг долзарблиги: Илм-фан тараккиётининг ривожланиши асосида укувчи ёшлар онги ва тафаккурида ватанпарварлик хис-туйгуларини шакиллантириш ва юксак маънавиятли ёшлар килиб тарбиялаш, бошка миллат вакилларига нисбатан хурмат эътибор билан карайдиган, инсонийлик кадр-кимматни эъзозлайдиган укувчи ёшларни вояга етказишда учта энг асосий омил - оила, махалла ва мактаб (таълим муассасалари) уртасидаги хамкорлик бугунги янги Узбекистан жамиятининг энг мухим вазифаларидан бири булиб колмокда. Х,ар бир укувчи ёшни ватанпарварлик рухида тарбиялаш янги Узбекистон жамиятининг энг асосий вазифаси хисобланади. Шундай экан биз танлаган

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

"Илм-фаннинг ривожланиши асосида укувчи ёшларни ватанпарварлик рух,ида тарбиялашда оила, махдлла ва мактаб хдмкорлигининг узига хос жихдтлари" мавзуси бугунги кун учун энг долзарб мавзулардан бири х,исобланади.

Муаммони х,ал килиш йуллари: Учунчи Реннесанс остонасида турган Янги Узбекистонда укувчи ёшлар онги ва тафаккурида ватанпарварлик х,ис-туйгуларини шакиллантириш, тарбиялаш, ёшларимиз орасида турли хил салбий куринишдаги иллатларнинг олдини олиш ва уларни маънавий етук инсонлар булиб шакилланишида оила, махдлла ва мактаб уртасидаги самарали ва ижобий хдмкорликни йулга куйиш бугунги кун учун энг мух,им вазифаларидан бири булиб колмокда. Инсоният XXI асрга кадам куйганидан кейин жах,он микёсида глобал ахборот алмашинуви шиддат билан ривожланиб бораётган бугунги кунда укувчи ёшларни ватанпарварлик рух,ида тарбиялашда уларнинг маънавий оламида бушлик (ваакум) вужудга келмаслиги учун, ёшларимизнинг калби ва онгида соглом х,аёт тарзини, миллий ва умуминсоний, диний кадриятларимизга х,урмат-эъх,тиром туйгуларини болаликларидан бошлабок шакиллантиришимиз зарур булади. Бугунги кунда укувчи ёшларимиз маънавиятига карши каратилган, бир карашда арзимас булиб туюладиган х,ар кандай кичик салбий хабар х,ам ахборотлашган оламда глобаллашув жараёнларининг шиддатидан куч олган х,олда кузга куринмайдиган, аммо маънавий зарарини х,еч бир нарса билан коплаб булмайдиган улкан маънавий зарарни келтириб чикариши мумкин. Бундай салбий х,олатларнинг олдини олиш учун юртимиздаги х,ар бир оила вакиллари булмиш ота-оналаримиз уз фарзандларининг бахту-камолини куришлари учун ёшликларидан бошлаб тугри тарбия беришга хдракат килишади, албатта бу жараёнлар уз-узида амалга ошиб колмайди.

Таклиф ва тавсиялар: Узбек халкимизда яхши бир накл бор: "Нима эксанг, шуни урасан", келинг шу наклни бугунги кун нуктаи назаридан бошкача бир талкинда айтиб курайлик: "Нима уришни хохласанг, шунга яраша мех,нат кил". Мустакиллик шарофати билан юртимиз фукаролари тинч-тотув, тукчилик замонида яшаб келишмокда. Бугунги тинчлик замонда юртимиздаги х,ар бир ота-она уз фарзандига молу-мулк, уй-жой, имконияти кутарса автомобиль ва бошка бир канча кимматбах,о моддий бойликларни таъминлаб беришлари мумкин, аммо лекин тугри тарбия ва бардавом бахтни топиб бера олишадими? Бу нарсаларни топиб беришлари учун х,ар бир ота-онанинг узлари кандай тарбия курганлик даражаларига боглик булади. ^адимда бир ота углини етаклаб кета туриб шундай дебди "Углим х,ар бир босган кадамингни уйлаб бос" деб айтса, угли отасига караб шундай жавоб берибди: "Ота сиз кайси йулдан кандай кадам босиб юрсангиз мен х,ам шундай кадам босиб юраман, чунки мен сизга эргашаяпман" деб жавоб берган экан. Ёки яна бир мисол "^уш уясида курганини килади" "Хурозканд" чет элники деса ётиб олиб ялайдиганлар х,ам халкимиз орасида, айникса ёшларимиз орасида афсуски топилади. "Дарахтнинг бушини курт ейди" [1], доим деган халк маколлари бежиз айтилмаган. ва х,окозо... бундай мисолларни куплаб келтиришимиз мумкин. Педагогик адабиётларда педагогиканинг лугавий маъноси "бола етакламок" деб айтилади. Биз ота-оналар барибир болаларимизни етаклаб юрамиз, демак биз узимиз кандай кадам боссак, фарзандларимиз х,ам ана шундай кадам босишади. Бу нарса педагогик тарбиянинг ибрат-намуна усулига мос келади.

Илм-фан ривожи ва шу асосда таълим-тарбия масаласи хдмма замонларда х,ам х,ар доим кун тартибидаги асосий масалалардан бири булиб келган. Уз даврида мустакил

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 поуаЬг | scientists.uz

Узбекистон Республикасининг биринчи Президенти Ислом Абдуганиевич Каримов -шундай деб ёзган эди, - Мен, - Абдулла Авлонийнинг "Тарбия биз учун ё хаёт - ё мамот, ё нажот - ё халокат, ё саодат - ё фалокат масаласидир" [2] деган фикрини куп мушохада киламан. Буюк маърифатпарварнинг бу сузлари асримиз бошида миллатимиз учун канчалар мухим ва долзарб булган булса, хозирги кунда биз учун хам шунчалик, балки ундан хам мухим ва долзарбдир

Шу уринда давлатимиз рахбари Узбекистон Республикасининг президенти Ш.М.Мирзиёевнинг куйидаги фикрларини мисол килиб олишимиз мумкин. "Агар катта авлоднинг билими ва тажрибасини, узокни кура олиш фазилатларини ёшларимиздаги гайрат-шижоат, мардлик ва фидоийлик билан бирлаштира олсак, кузлаган марраларга албатта етамиз. Янги Узбекистонни ана шундай билимли ва бунёдкор ёшларимиз билан биргаликда барпо этамиз".[3] Чунки хаёт давом этар экан, янгидан-янги авлодлар тугилади, хаётда камол топишлари учун эса таълим-тарбияга эхтиёж сезади. Президентимиз Ш.М.Мирзиёевнинг ушбу фикрларга хамоханг сифатида биринчи президентимиз И.А.Каримовнинг айтиб утган куйидаги фикрларини уйгунлаштириш айни муддаодир "Х,ар кайси миллатнинг узига хос маънавиятини шакиллантириш ва юксалтиришда, хеч шубхасиз, оиланинг урни ва таъсири бекиёсдир. Чунки инсоннинг энг соф ва покиза туйгулари, илк хаётий тушунча ва тасаввурлари биринчи галда оила багрида шакилланади. Боланинг характерини, табиати ва дунёкарашини белгилайдиган маънавий мезон ва карашлар - яхшилик ва эзгулик, олийжаноблик ва мехр-окибат, ор-номус ва андиша каби мукаддас тушунчаларнинг пойдевори оила шароитида карор топиши табиийдир" [4]

Кутилаётган ижтимоий самара (натижа): Максадимиз укувчи ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялаб камол топтириш экан, бу борада иймон-эътикоди бутун, иродаси бакувват эркин фукаро маънавиятини шакиллантириш билан бирга мустакил дунёкарашга эга, утмиш аждодларимиз булган ота-боболаримизнинг бебахо мероси ва замонавий тафаккурга таяниб яшайдиган баркамол шахс - комил инсонларни тарбиялашдан иборат булиб, бу вазифаларни амалга оширишда кенг жамоатчилик билан, яъни мактаб ва махалла билан хамкорлик ишларини амалга ошириш максадга мувофикдир.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг "4.4 Маънавий - ахлокий тарбия ва маърифий ишлар" деб номланган бандида "Узбекистон мустакиллиги принципларига садокатли хамда жамият тараккиётига муносиб хисса кушишга кодир шахсни шакиллантириш максадида таълим муассасалари, ота-оналар, оила, махалла кумиталари, Республика Маънавият таргибот маркази, Миллий гоя ва мафкура илмий-амалий маркази, жамоат ташкилотлари, фондлар билан узаро пухта хамкорлик киладилар" [5] деб курсатилган ва тегишли тизим ишлаб чикилган.

Илм-фаннинг ривожланиши асосида укувчи ёшларимизни ватанпарварлик рухида тарбиялаб камол топтиришда хамда маънавий-ахлокий тарбия ва маърифий ишлар тизимини мунтаззам амалга ошириб бориш борасида хар бир муассаса ва ташкилотнинг уз вазифалари мавжуд. Бугунги кунда бу борада Узбекистон Республикаси Халк таълими вазирлиги тизими кошида бир катор куйидаги вазифалар (функция)лар амалга ошириб келинмокда. Жумладан: Таълим муассасаларининг ота-оналар, оилалар, фукароларнинг узини-узи бошкариш органлари, жамоат ташкилотлари, жамгармалар билан ижодий фаол,

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 уП 30 поуаЬг | 8о1епй818.и2

Узбекистон мустакиллиги гояларига садокатли ва жамиятимиз тараккиётига муносиб улуш кушишга лаёкатли укувчи ёшларни камол топтириш буйича узаро якин хамкорликни амалга оширади. Укувчи ёшларда ватанпарварлик хис-туйгуларини шакиллантириш билан бир каторда уларни маънавий-ахлокий тарбиялаш, уз Ватани ва халкига содик фукарони шакиллантириш буйича мактабларнинг ота-оналар, оилалар, махалла кумиталари, Республика Маънавият таргибот маркази булинмалари жамоат ташкилотлари ва жамгармалар билан мустахкам узаро хамкорлиги амалга оширилади.

Илм-фаннинг ривожланиши асосида укувчи ёшларни ватанпарварлик рухида камол топтиришда хамда булажак фукароларимизни маънавий баркамол шахс ва жисмоний соглом булишларида оиланинг хам бир катор вазифалари мавжуд. Улар куйидагилардан иборат: Оилада хар бир ота-она соглом ижтимоий мухитни яратиш, миллий рухиятни ва турмуш тарзини хисобга олган холда фарзандларда ота-онага, ака-укага, опа-сингилга, кариндош-уругларга ва Ватанга булган мехр-мухаббат туйгусини шакиллантириш, фарзандларнинг кизикишлари, иктидори ва эхтиёжларини хисобга олган холда турли хил касбларга йуналтириш, хар бир ота-она уз фарзандини мустакил фикрлашга ургатиш, ватанимиз миллий истиклол гоялари ва миллий мафкурамизга садокат рухида тарбиялаш, фарзандларнинг буш вактларини тугри ташкил этиш ва уларнинг кушимча таълим олишлари учун тула-тукис шарт-шароит яратишдан иборат булишлари керак.

Илм-фаннинг ривожланиши асосида укувчи ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялашда махаллаларнинг хам бир катор вазифалари мавжуд ва улар куйидагилардан иборат булиш керак: Таълим муассасалари билан биргаликда таълим-тарбия жараёнида амалга оширилиши керак булган масалаларни мухокама килишда катнашиб, окилона ечимлар топишда фаол иштирок этиш ва фаоллик ва ташаббускорлик курсатиш, укувчи ёшлар орасида уз фарзандлари тарбияси билан етарлича шугулланмайдиган баъзи бир ота-оналарни махалла фукаролар йигинларида каттик мухокама килиш, уларга жамоатчилик таъсирини утказиш, керак булган холларда бундай ота-оналар билан тегишли профилактик ишларни олиб бориш ва тадбирларни белгилаш максадида хурмат ва эътиборга сазовор булган махалла фаолларини бириктириш ёки конун доирасида белгиланган бошка чораларни куриш, укувчи ёшларни диний мазхаблар ва секталар, акидапарастликнинг салбий таъсирини тугри англаб етишларида уларга ота-оналар оркали таъсир курсатиш, улуг аллома ва мутафаккир аждодларимизнинг тарбиявий угитларини сингдириб боришга кенг жамоатчиликни сафарбар килиш,махалла худудидаги нотинч оилаларни аниклаш ва улара содир этилиши мумкин булган келишмовчилик ва низоларнинг олдини олишдан иборат булиши керак.

Илм-фаннинг ривожланиши асосида таълим муассасаларининг укувчи ёшлар онгида ватанпарварлик хис-туйгуларини шакиллантириш борасида олиб борадиган вазифалари куйидагилардан иборат булишлари керак: Укувчи ёшларга таълим ва тарбия беришда илгор педагогик технологиялар, ахборот-коммуникация воситаларидан кенг ва уринли фойдаланишга тула-тукис шарт-шароит яратиш,укувчи ёшларнинг таълим-тарбия олиш жараёнида турли хил чалгитувчи воситаларнинг зарари ва уларнинг окибатларининг олдини олиш буйича кенг камровли таргибот-ташвикот ишларини йулга куйиш ва олиб бориш, бугунги глобаллашув жараёнлари шиддат билан ривожланиб бораётган бир даврда укувчи ёшлар онги ва шуурига таъсир этишга каратилган маънавий тахдидларга карши улар онгида мафкуравий иммунитет ва унинг элементларини хосил килиш,таълим

xalqaro ilmiy-amaliy anjumani

2022 yil 30 noyabr | scientists.uz

муассасалари кошида укувчи ёшларнинг бирон-бир касб-хунарни эгаллашлари учун дастлабки пойдевор яратиш, укувчи ёшларни мустакил фикрлашга ургатиш, уларни истиклол гоялари ва миллий мафкурага садокат рухида тарбиялаш, укувчи ёшларнинг спорт тугаракларига катнашишлари ва спорт турлари билан шугулланишларига шарт-шароитлар яратиш, уларнинг буш вактларини тугри ва мазмунли ташкил этиш ва хокозолардан иборат булиши керак.

Илм-фаннинг ривожланиши асосида укувчи ёшларнинг онгида ватанпарварлик хис-туйгуларини шакиллантиришда оила, махалла, таълим муассасалари хамкорлигида куйидаги тамойиллар ва боскичларга амал килинганда таълим-тарбия жараёнининг самарадорлиги янада юкори булади:Таълим ва тарбия жараёнида хамкорлик харакатларининг уйгунлиги, таълим олувчига хурмат ва талабнинг уйгунлиги, хамкорлик жараёни субьектларининг тенг хукуклиги ва юксак масъулиятлилиги, фаолият жараёнида миллат ва давлат манфаатлари устуворлиги, хамкорлик ишларининг илмийлиги ва хокозолар.

Ватанимиз вилоятлардан, вилоятлар туманлардан, туманлар махаллалардан, махаллаларимиз оилалардан, оилаларимиз ота-она, фарзандлардан иборат. Демак, аввало хар бир ота-онанинг дунёкараши, иймон-эътикоди ва мафкураси мустахкам булса, оила, махалла, туман, шахар, вилоятлар, яъни халкимизнинг мафкураси мустахкам булади. Халкаро майдонда мафкуравий, гоявий ва информацион курашлар кучайиб бораётган бугунги мураккаб ва тахликали замонда маънавий-маърифий ишларни замон талаблари асосида ташкил этиш, укувчи ёшларимизни турли-туман куринишдаги мафкуравий хуружлардан химоя килиш, фукароларимизнинг, жумладан укувчи ёшларимизнинг хаётга онгли муносабатини шакиллантириш, ён-атрофимизда юз бераётган вокеа ва ходисаларга дахлдорлик хиссини ошириш асосий вазифамиздир. Бу хакида Узбекистон Республикасининг биринчи президенти И.Каримов уз даврида узининг "Юксак маънавият енгилмас куч" асарида жумладан шундай деб айтиб утган эди: "Бугунги кунда ёшларимиз нафакат укув даргохларида, балки радио-телевидение, матбуот, Интернет каби воситалар оркали хам ранг-баранг ахборот ва маълумотларни олмокда. Жахон ахборот майдони тобора кенгайиб бораётган шундай бир шароитда болаларимизнинг онгини факат ураб-чирмаб, уни укима, буни курма, деб бир томонлама тарбия бериш, уларнинг атрофини темир девор билан ураб олиш, хеч шубхасиз, замоннинг талабига хам, бизнинг эзгу максад муддаоларимизга хам тугри келмайди" REFERENCES

1.Узбек халк маколлари.

2. Каримов.И.А. "Жамиятимиз мафкураси халкни - халк, миллатни - миллат килишга хизмат этсин".Т.: "Узбекистон",1998, 17 - бет.

3. Президент Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга ва Узбекистон халкига мурожаатномаси. Тошкент. 2020 йил 29 декабрь

4.Каримов И.А."Юксак маънавият - енгилмас куч".-Тошкент.: "Маънавият", 2008 йил,52-бет

5. Баркамол авлод Узбекистон тараккиётининг пойдевори,-Тошкент.: "Шарк", 1998,-55-бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.