Научная статья на тему 'ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ВА ФАН СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ, ТАЪЛИМДА ИҚТИСОДИЁТ ВА МЕНЕЖМЕНТНИНГ ЗАМОНАВИЙ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ'

ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ВА ФАН СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ, ТАЪЛИМДА ИҚТИСОДИЁТ ВА МЕНЕЖМЕНТНИНГ ЗАМОНАВИЙ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Таълим / фан / менежмент / иқтисодиёт / ташаббус / ғоя / интеллектуал / маънавият / тараққиёт / ишлаб чиқариш / тарбия / ахлоқ / маданият.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ибраимов Холбой Ибрагимович

Ушбу мақолада Янги Ўзбекистонда таълим ва фан соҳасини ривожлантириш, таълимда иқтисодиёт ва менежментнинг замонавий тенденцияларини татбиқ этишда умумий ўрта таълим сифатини тубдан ошириш, мамлакат тараққиёти учун янги ташаббус ва ғоялар, интеллектуал ва маънавий салоҳияти юксак янги авлод кадрларини тайёрлашнинг педагогик таъсир воситалари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ВА ФАН СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ, ТАЪЛИМДА ИҚТИСОДИЁТ ВА МЕНЕЖМЕНТНИНГ ЗАМОНАВИЙ ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ»

ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ВА ФАН СО^АСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ, ТАЪЛИМДА ИЦТИСОДИЁТ ВА МЕНЕЖМЕНТНИНГ ЗАМОНАВИЙ

ТЕНДЕНЦИЯЛАРИ Ибраимов Холбой Ибрагимович

Т.НДори Ниёзий номидаги Узбекистон педагогика фанлари илмий тадкикот институти директори, педагогика фанлари доктори, академик https://doi.org/10.5281/zenodo.10810843

Аннотация. Ушбу мацолада Янги Узбeкисmондa таълим ва фан со^асини ривожлантириш, таълимда ицтисодиёт ва менежментнинг замонавий meндeнциялaрини татбиц этишда умумий урта таълим сифатини тубдан ошириш, мамлакат тарацциёти учун янги ташаббус ва гоялар, инmeллeкmуaл ва маънавий салощяти юксак янги авлод кадрларини тайёрлашнинг тдагогик таъсир воситалари ёритиб бeрилгaн.

Калит сузлар: Таълим, фан, мeнeжмeнm, ицтисодиёт, ташаббус, гоя, инmeллeкmуaл, маънавият, тарацциёт, ишлаб чицариш, тарбия, ахлоц, маданият.

Бугунги кунда Янги Узбекистон шароитида таълим ва фан сохдсида олиб борилаётган кенг камровли исолох,отларнинг асосий пировард максади, ижтимоий-иктисодий ислохотлар жараёнида таълимда ишлаб чикаришни ривожлантириш, таълим ташкилот ва корхоналарининг иктисодий баркарорлигини таъминлаш оркали замон талабларига жавоб берадиган келажак авлод учун рах,бар ва мутахассисларни тайёрлашни сифат жихдтдан яхшилашга эътибор каратилмокда. Хусусан, умумий Урта таълим сифатини тубдан ошириш, интеллектуал, эстетик ва жисмоний баркамол авлодни тарбиялаш хдмда ёшларга таълим беришни янги сифат даражасига кутариш масаласи х,ам бугунги куннинг энг долзарб вазифаларидан биридир.

Шунинг учун х,ам Узбекистон Республикаси Презденти Шавкат Мирзиёев 2020 йил 29 декабрь куни Олий Мажлисга Мурожаатномасида келажагимиз эртаси бyлган келажак авлод кадрларини тарбиялаш масаласига тухталиб, "Биз уз олдимизга мамлакатимизда Учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуF максадни куйган эканмиз, бунинг учун янги Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, УлуFбеклар, Навоий ва Бобурларни тарбиялаб берадиган мухит ва шароитларни яратишимиз керак. Бунда, аввало, таълим ва тарбияни ривожлантириш, соFлом турмуш тарзини карор топтириш, илм-фан ва инновацияларни тараккий эттириш миллий FOямизнинг асосий устунлари 6Ули6 хизмат килиши лозим. Ушбу максад йyлида ёшларимиз Уз олдига катта марраларни куйиб, уларга эришишлари учун кенг имкониятлар яратиш ва х,ар томонлама кумак бериш -барчамиз учун энг устувор вазифа булиши зарур. Шундагина фарзандларимиз халкимизнинг асрий орзу-умидларини руёбга чикарадиган буюк ва кудратли кучга айланади. Шу максадда "Янги Узбекистон - мактаб остонасидан, таълим-тарбия тизимидан бошланади", деган FOя асосида кенг куламли ислох,отларни амалга оширамиз" дея такидлаганлари х,ам бежиз эмас. Маълумки, давлатимиз рах,бари ушбу мурожаатларида илгари сурилган ташаббусларининг асоси сифатида келажак авлод кадрларини тарбия килишда энг аввала таълим ташкилотлари рах,барларини тайёрлаш уларнинг салох,иятини ошириш масаласи х,ам мух,им урин тутишига yрFy бериб утганлар.

Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохаларини ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида" ПФ-6108-сон фармонида

Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохдларини янада ривожлантиришнинг асосий йyналишлари этиб: мамлакат тараккиёти учун янги ташаббyс ва гоялар билан майдонга чикиб, yларни амалга оширишга кодир булган, интеллектyал ва маънавий салох,ияти юксак янги авлод кадрларини тайёрлаш, таълим ташкилотлари битирyвчилари замонавий касб эгалари бyлишлари учун yларда зарyр куникма ва билимларни шакллантириш; дунё микёсидаги бугунги кескин ракобатга бардош бера оладиган миллий таълим тизимини йyлга куйиш, дарслик ва укув кулланмаларни замон талаблари асосида такомиллаштириш, уларнинг янги авлодини яратиш, укув дастурлари ва стандартларини оптималлаштириш; таълим-тарбия муассасаларининг рах,бар ходимлари, педагог ва мураббийлари, профессор-укитувчилари ва илм-фан сохдлари вакилларининг жамиятимиздаги урни ва макомини ошириш, уларнинг машаккатли мех,натини муносиб кадрлаш ва фаолият самарадорлигига караб моддий рагбатлантириш; педагог ходимларнинг касбий мах,орати ва фаолият самарадорлигини мунтазам ошириб бориш учун зарур шарт-шароитларни яратиш, малака ошириш тизимини "хдёт давомида укиш" тамойили асосида такомиллаштириб бориш каби вазифаларнинг белгилангани х,ам бугунги кунга келиб таълим сохдсида барча тармокларни ривожлантириш масаласи уз долзарблигича колганлигини курсатади.

Шу маънода таълим ташкилоти рахбарларининг таълим муассасасида таълим-тарбия жараёнини ташкил этиши ва уни бошкариши хамда таълим ташкилоти жамоасининг фикрини урганиши, шу билан биргаликда бевосита уз устида ишлаш жараёнларида, бошкарувчанлик кобилиятларини мустакил шакллантириб боришлари узига хос ахдмият касб этади. Маълумки, шахснинг ривожланишида, аввало тарбиявий-ах,локий хислатларнинг шаклланиши, яъни жисмоний, аклий, маънавий, интеллектуал, ташаббускорлик, таълабчанлик кобилиятларини намоён этадиган жараён мух,им хисобланади. Шу сабабли, шахс ривожланиши - жамоадошлари орасидаги ижтимоий мухит, шарт-шароитлар, уни куршаб турган инсонларнинг таъсири натижасида юз беради. Чунки, инсонга тугма равишда хатти-харакатларининг хеч кандай, на ижтимоий, на ноижтимоий таъсир этиш омиллари берилган эмас. Инсоннинг шахсий ривожланишида, яъни уни тарбиялашда жамият томонидан ташкил этилган таълим муассасаларининг ва таълим тарбия жараёнига катнашаётган барча кишиларнинг фаолиятлари, келажак авлод кадрларини тарбиялашда уларнинг тарбияси мухим роль уйнайди.

Маълумки, жамият тараккиётида таълим-тарбия жараёнини ташкил этиш ва уни амалга оширишда, таълим муассасаси рах,бари, укитувчи-ходим хдмда укувчилар узаро маълум бир белгиланган муносабатда буладилар, бу муносабатларни иктисодий, сиёсий ва бошка муносабатлардан фаркли равишда тарбиявий муносабатлар деб ифодлаймиз. Чунки, тарбия - инсонлар ривожланишида асосий роль уйнайдиган жараён булиб, бир авлод ижтимоий тажрибасининг кейинги авлодлар томонидан узлаштирилиши ва уларнинг ижтимоий хаётга мослашувчанлигини таъминлаб берувчи асосий фаолиятдир. Шунинг учун х,ам бугунги кунда келажак авлод кадрларни тайёрлашда уларнинг тарбияланганлик мезони сифатида шахсий сифатларни шаклланганлиги билан боглик х,олда тарихан таълим такшилотлари мух,им ахдмият касб этади. Шу уринда мутаффакир бобоколонимиз Абу Райх,он Берунийнинг ёш-авлодни тарбиялашда уч нарса мух,им рол уйнайди, деган таълимотини келтириб утмокчиман. Ёш авлод тарбиясида: 1. Ирсият. 2. Мух,ит. 3. Тарбия мух,им деб таъкидлаганлар. Демак, янги Узбекистон таълими шароитида таълим ва тарбия узвийлигини таъминлаган х,олда такшил этиш масаласи х,ам мух,им ахдмият касб этади.

Узбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев 2023 йил 1 февраль куни Андижон вилоятига ташрифи чогида ёшлар масаласига тухталиб, шундай такидлаган: "Касб эгалламай укишни битирганлар хаётда кийналади, иш тополмайди. Кимнинг кулида хунари булиб, чет тилини билса, йули очик. Сизларда шундай имконият бор. Узингизни кийнаб, кунт билан билим олинг, хунар урганинг. ^арорлар, саъй-харакатлар качон натижа беради? Мутахассис зур булса. Мамлакатимизнинг энг катта-бойлиги - ёшлар" деган ушбу нуткларининг замирида хам куп маънолар яшириш.

Академик Р.Х.Джураев томонидан нашр килинган бир неча адабиётларда таълим ташкилотларидаги тарбиявий муносабатлар, яъни инсонлар уртасидаги доимий муносабат (алокалар) булиб, улар инсон шахсини ривожлантиришга, яъни мустакил маълумот, мустакил таълим олиш ва узини-узи тарбиялашни шакллантиришга хизмат килади, шунингдек, бу бошкарув жараёнида рахбарлар билан ходимлар уртасидаги муносабатлар турли шаклларда намоён булади, яъни, рахбарларнинг билими, муомала ва мулокот маданияти, кийиниши, гавда харакатлари, бошкарувчилик кобилияти, фантехника, санъат ва табиатга булган муносабати хамда кизикиши ходимларнинг фаолиятига уз таъсирини курсатади деб таъкидлаган.

Чунки, хар кандай таълим ташкилоти узининг асосий максади сифатида инсонлар уртасидаги доимий муносабат, яъни алокалар тизими деб хисоблар эканмиз, бу жараён ихтиёрий таълим муассасаларидаги рахбарлар билан ходимлар, укитувчи ва укувчилар уртасидаги муносабатларни хам камраб олиши билан фаркланади. Чунки, таълим ташкилотининг ички мухитининг таъсирини фан ва амалиёт асосида таккослаш мухим. Инсон бутун умри давомида хдётда кимнингдир тажрибасига таянади хамда унга асосан узининг куникма ва малакаларини шакллантириб боради. У факат утмиш меросхури сифатида ижтимоий хаётга кушилиб боради ва келажак учун тайёр кадр сифатида шаклланиши мухим ахамият касб этади.

REFERENCES

1. Xalq so'zi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Oliy Majlisga Murojaatnomasi" 2020 y. 30 dekabr №-255 son

2. WWW.lex.uz Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сох,аларини ривожлантириш чора-тадбирлари т^рисида" ПФ-6108-сон фармони

3. Xalq so'zi. Узбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев1 2023 йил 1 феврал куни Андижон вилоятига ташрифи чогидаги нутки. 2023 й. 2 февраль. №-22-сон.

4. Р.Х.Джураев, С.Т.Тургунов Таълим менежменти.: Т-2006 й.

5. Ibragimovich I. K. et al. PEDAGOGICAL ABILITIES OF A TEACHER, STRUCTURE AND DEVELOPMENT ШШ^^Ш (ЙШШ^Ш). - 2G21. - Т. 48. - №. 12.

6. Ибрагимов Х. И. ПЕДАГОГИКА И ВОСПИТАНИЕ //Экономика и социум. - 2G21. -№. 1-1 (8G). - С. 608-611.

7. Ibragimovich, Ibraimov Kholboy. "Intensive methods of teaching foreign languages at university." Вопросы науки и образования 27 (39) (2018): 78-8G.

8. Атауллаев Ф. Ф. У., Ибраимов Х. И. Понятие профессионально-коммуникативной компетентности будущих учителей в психолого-педагогических исследованиях //Вопросы науки и образования. - 2019. - №. 1 (42). - С. 70-74.

9. Ибраимов Х. И. Педагогические и психологические особенности обучения взрослых //Academy. - 2019. - №. 10 (49). - С. 39-41.

10. Ибрагимов Х. И. Организация самостоятельной работы студентов в условиях цифровизации вузовского образования //Наука и образование сегодня. - 2020. - №. 7 (54). - С. 74-75.

11. Ibragimov, X. I., U. A. Yo'ldoshev, and X. Bobomirzayev. "Pedagogik psixologiya." O'quv qo'llanma. O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashiriyoti Toshkent (2009).

12. Ибраимов Х. И. Теоретические аспекты социально-психологической адаптации студентов-первокурсников к обучению в вузе //Вопросы науки и образования. - 2019. - №. 26 (75). - С. 12-16.

13. Ibragimovich, Xolboy Ibraimov. "O 'ZBEKISTON OLIY TA'LIM TIZIMIDA KREDITMODUL TEXNOLOGIYALARINI QO 'LLASHNING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI." INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL (2021): 209-214.

14. Ibragimovich, Ibraimov Kholboy. "Theoretical and methodological basis of quality control and evaluation of education in higher education system." International journal of discourse on innovation, integration and education 1 (2020): 6-15.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.