Научная статья на тему 'ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ОЛИБ БОРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР'

ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ОЛИБ БОРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Таълим / узлуксиз таълим / таълим сифати / «Таълим тўғрисида»ги қонун / интеграция / Тараққиёт стратегияси / илм-фан / олий таълим / инсон капитали. / Education / continuing education / quality of education / Law “On Education” / integration / Development Strategy / science / higher education / people / capital.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Байалиев, Джахонгир Кайнарбекович

Ушбу мақола Ўзбекистонда таълимни ривожлантириш масаласи давлат сиёсати даражасига кўтарилганлигини, бу борада кенг кўламли ислоҳотлар бошланиб, соҳада жиддий ўзгаришлар ҳақида сўз боради. Янги Ўзбекистон тараққиётини илм-маърифат ва таълимнинг сифатсиз тасаввур этиб бўлмайди. Бугунги кунда ривожланган давлатларда ҳам таълимни ривожлантириш биринчи галдаги вазифа сифатида белгиланиши ҳам бежиз эмас. Негаки, мамлакатнинг келгуси равнақи айнан шу соҳада қўлга киритган ютуқларига боғлиқдир. Бугунги кунда Янги Ўзбекистон ислоҳотларида ҳам таълим-тарбия бериш фаолиятини янада такомиллаштириш, халқимизнинг асрлар давомида шаклланган илм сари интилиш фазилати узоқни кўзлаган юксак мақсадларимизни намоён бўлмоқда. Ёшларимиз интеллектуал билм-салоҳиятли бўлиши, мустақил ҳаётга қадам қўйганда муносиб ҳаёт кечириш, касб-ҳунар эгаллаб доимий иш ўрнига эга бўлиш, масъулиятни ўз зиммасига олиши, инсоний қадр-қимматини камситишга йўл қўймаслик ҳамда баркамолликка эришиш учун таълим олишни энг асосий ҳал қилувчи сифатида қабул қилмоқда. Илм-фан ва таълим соҳасидаги интеграция жараёни шунингдек, ушбу таълим тизимнинг ижтимоий ўзгаришларда ролини оширишдаги аҳамияти хақида сўз кетади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REFORM IN THE EDUCATION SYSTEM IN THE NEW UZBEKISTAN

This article highlights that the development of education in Uzbekistan has become a focal point of state policy, leading to the initiation of large-scale reforms and substantial discussions on the matter. The advancement of the new Uzbekistan is inseparable from the quality of its science and education sectors. It's not without reason that in developed nations, educational development is considered a top priority, as the future progress of a country hinges on its achievements in this realm. Even within the reforms of the New Uzbekistan, there's a clear emphasis on enhancing educational activities and nurturing the longstanding desire for knowledge among our people, cultivated over centuries. Today, our youth perceive education as the cornerstone for intellectual competence, dignified livelihoods in independent life, securing permanent employment post-professional training, assuming responsibility, upholding human dignity, and striving for excellence. The integration process in the realms of science and education underscores the pivotal role of this educational system in driving social change.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ОЛИБ БОРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР»

ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ОЛИБ БОРИЛАЁТГАН ИСЛОХОТЛАР

с1 https://doi.org/10.5281/zenodo. 11669204

Байалиев Джахонгир Кайнарбекович

Тошкент давлат ик;тисодиёт университети Фалсафа фанлари номзоди, доцент 1 ahangirbayaliev 1972@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацола Узбекистонда таълимни ривожлантириш масаласи давлат сиёсати даражасига кутарилганлигини, бу борада кенг куламли ислоуотлар бошланиб, соуада жиддий узгаришлар уацида суз боради. Янги Узбекистон тарацциётини илм-маърифат ва таълимнинг сифатсиз тасаввур этиб булмайди. Бугунги кунда ривожланган давлатларда уам таълимни ривожлантириш биринчи галдаги вазифа сифатида белгиланиши уам бежиз эмас. Негаки, мамлакатнинг келгуси равнаци айнан шу соуада цулга киритган ютуцларига боглицдир. Бугунги кунда Янги Узбекистон ислоуотларида уам таълим-тарбия бериш фаолиятини янада такомиллаштириш, халцимизнинг асрлар давомида шаклланган илм сари интилиш фазилати узоцни кузлаган юксак мацсадларимизни намоён булмоцда. Ёшларимиз интеллектуал билм-салоуиятли булиши, мустацил уаётга цадам цуйганда муносиб уаёт кечириш, касб-уунар эгаллаб доимий иш урнига эга булиш, масъулиятни уз зиммасига олиши, инсоний цадр-цимматини камситишга йул цуймаслик уамда баркамолликка эришиш учун таълим олишни энг асосий уал цилувчи сифатида цабул цилмоцда. Илм-фан ва таълим соуасидаги интеграция жараёни шунингдек, ушбу таълим тизимнинг ижтимоий узгаришларда ролини оширишдаги ауамияти хацида суз кетади.

Калит сузлар: Таълим, узлуксиз таълим, таълим сифати, «Таълим тугрисида»ги цонун, интеграция, Тарацциёт стратегияси, илм-фан, олий таълим, инсон капитали.

РЕФОРМЫ В СИСТЕМЕ ОБРАЗОВАНИЯ В НОВОМ УЗБЕКИСТАНЕ

Байлиев Джахонгир Кайнарбекович

Ташкентский государственный экономический университет

кандидат философских наук, доцент j ahangirbayaliev1972@gmail. com

АННОТАЦИЯ

В данной статье показано, что вопрос развития образования в Узбекистане поднялся на уровень государственной политики, в этом плане начались масштабные реформы, обсуждаются серьезные изменения в сфере. Развитие нового Узбекистана невозможно представить без качества науки и образования. Недаром сегодня в развитых странах развитие образования определяется как первоочередная задача. Ведь от ее достижений в этой области зависит будущее развитие страны. Сегодня даже в реформах Нового Узбекистана, дальнейшем совершенствовании образовательной деятельности, проявляется качество стремления нашего народа к знаниям, формировавшееся веками. Наша молодежь считает образование важнейшим фактором, позволяющим ей быть интеллектуально компетентной, вести достойную жизнь при вступлении в самостоятельную жизнь, получить постоянную работу после приобретения профессии, взять на себя ответственность, не допускать дискриминации человеческого достоинства, и достичь совершенства. Процесс интеграции в сфере науки и образования также говорит о значимости этой образовательной системы в повышении роли социальных изменений.

Ключевые слова: Образование, непрерывное образование, качество образования, Закон «Об образовании», интеграция, Стратегия развития, наука, высшее образование, человек, капитал.

REFORM IN THE EDUCATION SYSTEM IN THE NEW UZBEKISTAN

Bayaliev Jahongir Kaynarbekovich

Tashkent State Economic University Candidate of Philosophy, Associate Professor Jahangirbayaliev1972@gmail .com

ANNOTATION

This article highlights that the development of education in Uzbekistan has become a focal point of state policy, leading to the initiation of large-scale reforms

and substantial discussions on the matter. The advancement of the new Uzbekistan is inseparable from the quality of its science and education sectors. It's not without reason that in developed nations, educational development is considered a top priority, as the future progress of a country hinges on its achievements in this realm. Even within the reforms of the New Uzbekistan, there's a clear emphasis on enhancing educational activities and nurturing the longstanding desire for knowledge among our people, cultivated over centuries. Today, our youth perceive education as the cornerstone for intellectual competence, dignified livelihoods in independent life, securing permanent employment post-professional training, assuming responsibility, upholding human dignity, and striving for excellence. The integration process in the realms of science and education underscores the pivotal role of this educational system in driving social change.

Key words: Education, continuing education, quality of education, Law "On Education", integration, Development Strategy, science, higher education, people, capital.

КИРИШ

Янги Узбекистан тараккиётини илм-таълим ва маърифатсиз тасаввур этиб булмайди. Бугунги кунда ривожланган давлатларда хам таълимни ривожлантириш биринчи галдаги вазифа сифатида белгиланиши хам бежиз эмас. Негаки, мамлакатнинг келгуси равнаки айнан шу сохада кулга киритган ютукларига богликдир.

Бугунги кунда Янги Узбекистон ислохотларида хам таълим-тарбия бериш фаолиятини янада такомиллаштириш, халкимизнинг асрлар давомида шаклланган илм сари интилиш фазилати узокни кузлаган юксак максадларимизни намоён булмокда. Ёшларимиз интеллектуал билм-салохиятли булиши, мустакил хаётга кадам куйганда муносиб хаёт кечириш, касб-хунар эгаллаб доимий иш урнига эга булиш, масъулиятни уз зиммасига олиши, инсоний кадр-кимматини камситишга йул куймаслик хамда баркамолликка эришиш учун таълим олишни энг асосий хал килувчи сифатида кабул килмокда.

Хрзирги кунда дунёда таълимнинг ахамияти изчил ошиб, у нафакат иктисодиётни, балки бутун жамиятни сифат жихатдан янги боскичга олиб чикишда энг мухим омиллардан бирига айланди. таълим ва илмий маконга интеграциялаш истикболларни хисобга олган холда, Болония жараёнининг асосий тамойиллари, модернизация жамият ва инсон хаётининг барча институтлари, тизимлари, тузилмаларининг тубдан узгаришини, туб узгаришларни назарда тутиши окибатида, иктисодий, технологик

мураккабликлар - инсон ва ижтимоий хаётнинг жихатлари, балки бутун жамиятни камраб олиши, изчиллик, умумий ижтимоий-маданий тизимдаги бир омилнинг узгариши беихтиёр бошка омилларнинг маълум узгаришларини келтириб чикарди. Таъкидлаш жоизки, сунгги йилларда таълим сохасининг барча боскичларини замонавий талаблар асосида ташкил этиш, халкаро кушма дстурлар интегратциялаштириш буйича амалий ишлар хаётга татбик килинмокда. Жумладан, таълим тизимидаги ислохотлар ва амалий чора-тадбирлар куйидаги йуналишлар буйича белгилаб берилди. Жумладан,

1) мактабгача таълим сохасида;

2) умумий урта ва урта махсус таълим;

3) олий таълим;

4) олий таълимдан кейинги таълим;

5) кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш каби тамойиллардир.

Давлат сиёсатининг устувор йуналиши сифатида амалга оширилаётган таълим сохасидаги туб ислохотларнинг, аввало, мактабгача таълим ва тарбия сохасида бошланиши истикболлидир.

Бугунги глобаллашув жараёнида болалар тарбиясида энг асосий бугин хисобланган мактабгача таълим тизимининг жамиятимиз хаётидаги урни ва ахамияти ошиб бормокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Бутунжахон таълим форумида Инчхон декларациясининг кабул килиниши (2015 йил 19-25 май Корея Республикасининг Инчхон шахри), ЮНЕСКО — "Таълим-2030", Мингйиллик Ривожланиш Максадларида таълимнинг янги концепцияси, Баркарор ривожланиш учун таълим (ЭСД) ва Глобал Фукаролик Таълими (ГЕС), ЮНЕСКОнинг ЭСД буйича Бутунжахон конференциясида (2014 йилда Аичи Нагоя) сифатли таълим ижодкорлик ва билимларни рагбатлантиради ва асосий саводхонлик ва хисоблаш кобилиятларини, шунингдек тахлилий куникмаларни, муаммоларни хал килиш куникмаларини ва бошка юкори даражадаги билим, шахслараро ва ижтимоий куникмаларни эгаллашни кафолатлайди. Глобаллашув ва модернизация бугунги кунда глобал микёсни эгаллаши барча маданиятлар замонавийлашишини ёки шу йуналишда харакат килиши, вакт буйича давомийлик бугунги ривожланиш суръати утган асрларга караганда бекиёс даражада юкори булса-да, туб узгаришлар шахслараро муносабатларга таъсир килиши, замонавий жамиятнинг етук малакали мутахассисларга булган эхтиёжларнинг ортиб боришини хамда таълимда узаро тажриба алмашишнинг кенгайиши, ижтимоий-маданий

интеграциялашувнинг жадаллашиши эса олий таълимда узига хос мураккабликларни юзага келтирмокда.

Кейинги пайтларда Узбекистонда олий таълимни ривожлантириш масаласи давлат сиёсати даражасига кутарилди. Бу борада кенг куламли ислохотлар бошланиб, сохада жиддий узгаришлар содир булмокда. 2019 йилда кабул килинган Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси[1] олий таълимни ривожлантиришнинг стратегик максадлари, вазифалари, якин ва узок муддатли истикболдаги боскичларини белгилашда хамда сохага доир дастурлар ва комплекс чоратадбирларни ишлаб чикиш учун мухим асос булди.

2020 йилда кабул килинган «Таълим тугрисида»ги конун [2] эса ушбу соха тараккиётида, ёшларимиз замонавий билимларни эгаллашда хеч шубхасиз, янги уфкларни очиб берди.

Ушбу конун хужжатлари ва курилган чора-тадбирлар натижасида Узбекистон Республикаси Президенти Ш. Мирзиёев таъкидлаганидек, "кейинги 5 йилда олий таълимга кабул квотаси 3 баробар оширилиб, 2021 йилда 182 минг нафар ёш учун талаба булиш имконияти яратилди. Бу умумий камров 28 фоизга етди деганидир. Вахоланки, 4 йил аввал олий таълимда 100 нафар боладан факатгина 9 нафарида укишга имконият бор эди" [3].

Мазкур сохада амалга оширилаётган ислохотларнинг хукукий асоси сифатида "Мактабгача таълим ва тарбия тртрисида"ги Конунни келтиришимиз мумкин. Мазкур Конунда мактабгача таълим ва тарбия сохасидаги давлат сиёсатининг асосий йуналишлари, мактабгача таълим ва тарбия олишга доир давлат кафолатлари ва бошка шунга ухшаш масалалар белгилаб куйилди.

Бундан ташкари, юртимизда илк бор Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг хам ташкил этилганлиги ушбу сохадаги асосий ислохотлардан бири булди десак, асло муболага булмайди.

Таълим сохасининг барча боскичларини замонавий талаблар асосида ташкил этиш ва модернизасия килиш буйича катор фармон ва карорлар кабул килинди.

Хусусан, таълим тизимида кабул килинган энг мухим хужжатлардан бири бу - "Таълим тртрисида"ги Конуннинг янги тахрирда кабул килиниши булди. Мазкур Конунга асосан таълим сохасидаги асосий принциплар, таълим тизими, турлари ва шакллари аник белгилаб куйилди.

Шунингдек, Конунга кура, давлат олий таълим, урта махсус, профессионал таълим муассасалари ва уларнинг филиаллари, шунингдек давлат иштирокидаги олий, урта махсус, профессионал таълим ташкилотлари ва

уларнинг филиаллари Президент ёки Хукумат карорлари билан ташкил этиладиган булди. Нодавлат таълим муассасаларини ташкил этиш уларнинг таъсисчилари томонидан амалга оширилиши белгиланди. Нодавлат таълим ташкилотларига лисензия Таълим сифатини назорат килиш давлат инспексияси томонидан бериладиган булди.

Ушуб ^онун билан 1997 йил 29 августдаги "Таълим тугрисида"ги хамда "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тугрисида"ги ^онунлар уз кучини йукотди.

Шунга кура, мазкур ^онуннинг кабул килиниши хамда амалиётга жорий этилиши таълим сохасида кабул килинган энг мухим хужжатлардан бири булди дейишимиз мумкин.

Президентимиз Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганларидек, "фарзандлари-миз мактабдан цанчалик билимли булиб чицса, юцори технологияларга асос-ланган ицтисодиёт тармоцлари шунча тез ривожланади, куплаб ижтимоий муаммоларни ечиш имкони тугилади. Шундай экан, Янги Узбекистан остонаси мактабдан бошланади десам, уйлайманки, бутун халцимиз бу фикрни цуллаб-цувватлайди" [4].

Янги Узбекистонда таълим ислохотларини амалга ошришда Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 11 сентябрдаги «Узбекистон — 2030» стратегияси тугрисида»ги ПФ-158-сон Фармони[5]га мувофик, «Узбекистон — 2030» стратегияси кабул килиниши янги боскични бошлаб берди. Фармонга асосан «Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили»да сифатли ва уз вактида амалга оширилишини таъминлаш максадида «Узбекистон - 2030» стратегиясини "2023 йилда сифатли ва уз вактида амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг 300-сонли карори кабул килинди.

НАТИЖАЛАР

«Узбекистон — 2030» стратегиясида жами 5 та устувор йуналиш, 100 та максад, 369 та чора-тадбир, 190 та вазифа, 306 та максадли курсаткич бажарилиши ва бу борада 118 та норматив-хукукий хужжат ишлаб чикилиши кузда тутилган. Ушбу дастуриламал хужжатнинг ижросидан юртимиздаги хар бир инсонга кулай имконият, муайян енгилликлар, моддий ва маънавий манфаат етиб, хар кайси оила ва хонадон ободлик, тукинлик, файз ва барака топади.

Биринчи устувор йуналиш: Хар бир инсонга уз салохиятини руёбга чикариши учун муносиб шароитлар яратишга каратилган 44 та максад, яъни 1-максаддан - 44-максадгача ушбу устувор йуналиш таркибига киради. Бунда

таълим, тиббиёт, ижтимоий уимоя, ёшлар сиёсати, маънавият масалаларига

тааллуцли 156 та амалий чора-тадбир ва 70 та вазифа цамраб олинган булиб, 130 та мацсадли курсаткични ишлаб чициш белгиланган. Шунингдек, 38 та норматив-ууцуций жужжат лойиуаларини тайёрлаш ва цабул цилиш кузда тутилган.

Масалан, Конунчиликда укитувчиларга берилган айрим имтиёзлар мавжуд:

♦ 1 октябр "Укитувчи ва мураббийлар куни" этиб белгиланган хамда ушбу кун байрам (дам олиш) куни хисобланади.

♦Болаларга таълим-тарбия берадиган барча педагог ходимлар доимий равишда бепул тиббий курикдан утказилади.

♦Педагоглар учун 56 кунлик йиллик хак туланадиган узайтирилган таътиллар берилади.

♦Педагоглар ходимлар учун иш вактининг давомийлиги хафтасига купи билан 36 соат килиб белгиланади.

♦Мактаб укитувчиларига фаолиятни бахолаш мезонлари асосида 10 фоиздан 40 фоизгача, кутубхоначи ва психологларга 10 фоиздан 20 фоизгача устама белгиланади.

♦ Фан олимпиадаси голибини тайёрлаган укитувчилар рагбатлантирилади.

♦ Укитувчилар касал булиб колганида моддий ёрдам берилади.

♦ Олимпиада голиби булган укитувчиларга 150 фоизгача устама берилади.

♦ Узи дарс берадиган фани буйича халкаро тан олинган ва миллий сертификатга эга булган укитувчиларга уларнинг тариф ставкасига нисбатан 50 фоиз микдорида хар ойлик кушимча устама туланади.

♦ "Хорижий тилларни укитиш буйича энг яхши мактаб" танлови голиби булган мактабга ярим миллиард сум берилади.

♦Инклюзив синф укитувчиларига 40 фоизгача устама берилади.

♦ Олис худудларда дарс бераётган укитувчиларга 50 фоизгача устама берилади.

♦Математика, физика, кимё ва биология фанлари буйича халкаро ва республика олимпиадалари голибларини тайёрлаган профессор-укитувчиларга пул мукофоти берилади.

♦ Куп йиллик стажга эга педагоглар мажбурий аттестатсияга жалб килинмайди.

♦ Халкаро фан олимпиадаларини тайёрлаган укитувчиларга малака тоифаси аттестатсиясиз берилади.

♦ Республика фан олимпиадаси голибларини тайёрлаган укитувчилар малака тоифаси бир погона оширилади.

♦ Тиббиёт сохаси профессор-укитувчиларига даволаш-ташхис ишларини бажарганликлари учун кушимча хак туланади.

♦ Таълим муассасаларининг чет тиллар фанлари укитувчиларига ойлик устамалар берилади.

♦ Укитувчиларнинг фаолиятига аралашганлик учун жавобгарлик бор булиб, у конун билан какфолатлаб куйилди.

Янги Узбекистон айнан мактаб остонасидан, таълим-тарбия тизимидан бошланади, мамлакат тараккиёти илм-фан ва инноватсияга таянади. Зеро, мактабгача таълим ва мактаб таълими, олий ва урта махсус таълим тизими хамда илмий-маданий муассасаларни Учинчи Ренессанснинг турт узвий халкаси, богча тарбиячиси, мактаб муаллими, профессор-укитувчилар ва илмий-ижодий зиёлиларимиз эса янги УЙFOниш даври, глобаллашув даврида мамлакатимиз ракобатбардошлигининг турт таянч устунидир.

Мамлакатимизда бир-бири билан чамбарчас богланган таълим-тарбия сохаси — мактабгача таълим, мактаб таълими, урта махсус ва олий таълим тизимлари, илмий-тадкикот муассасаларини ривожлантириш буйича бекиёс узгаришлар амалга оширилмокда. Хусусан, киска муддатда таълим-тарбия сохаси тубдан узгартирилгани:

- болаларни мактабгача таълим билан камраб олиш даражаси 27 фоиздан 72 фоизга олиб чикилиши;

- мактаб таълимида кушимча 700 минг укувчи урни яратилиши, 200 га якин мутлако янгича мазмун ва шаклга эга булган Президент, ижод ва ихтисослашган мактаблар хамда 400 та хусусий мактаб ташкил килиниши;

- математика-физика ва кимё-биология фанларини ривожлантириш буйича карорлар кабул килиниши ва амалга оширилиши;

- таълимга замонавий методика, сифат ва ракобат кириб келиши, дарсликларнинг энг илгор хорижий тажрибалар асосида тулик янгиланиши, мактабларга минглаб хорижий муаллимлар олиб келиниши, мураббийлар мехнатига муносиб хак тулаш буйича аник чора-тадбирлар амалга оширилиши;

- ёшларнинг олий таълим билан камров даражаси 2016 йилдаги 9 фоиздан 2022 йилда 38 фоизгача — 4,2 баробар, олий таълим муассасалари сони эса 3 баробар (77 тадан 210 тага) ошгани, 65 купрок нодавлат ОТМ ташкил килиниши (2016 йилда умуман булмаган), хорижий ОТМ филиаллари сони 4,2 баробар купайиши кабилар бу борада амалга оширилган ишлар куламидан дарак беради.

Натижада бугун канча-канча оддий оилалар фарзандлари халкаро фан олимпиадаларида голиб булмокда, 1 миллиондан ортик йигит-кизимиз олий таълимда тахсил олмокда (2016 йилда 270 минг нафар), нуфузли хорижий олийгохларга кирмокда. Уларнинг ота-оналари кувончи чексиз.

Шу билан бирга, бу сохадаги узгаришлар амалга оширилаётган ишлар дебочасидир. Бугун таълим сифатини янада ошириш масаласи долзарб ахамиятга эга булмокда. Халкаро экспертлар билан утказилган тахлиллар натижасига кура, бугун хаётимиздаги мавжуд шароитлар болаларга факат 60 фоиз салохиятини руёбга чикариш учун имкон бермокда.

МУ^ОКАМА

Биринчидан, 2030 йилга кадар мактабгача таълимга булган эхтиёжни тулик коплаб, камровни 100 фоизга етказиш ва богчаларнинг моддий-техник базасини ривожлантириш. Ушбу максадда:

- 7 фоизлик ставкада 10 йил муддатга кредит бериш учун имконият яратилиб, ишлаб чикариш корхоналарининг богча куришга сарф этиладиган харажатларини соликлардан тула озод килиш тартиби ишлаб чикилади;

- 2030 йилга кадар кушимча 2 мингта богча куриш чоралари курилади;

- эхтиёжманд оилалар фарзандлари учун богча, жумладан, хусусий богча харажатлари давлат томонидан коплаб бериш тартиби жорий этилади;

- хар бир богчани компютер синфи билан таъминлаш чоралари курилади. Бу, уз навбатида, болаларни эрта ёшдан бошлаб замонавий ахборот технологияларига ургатишга ва уларнинг келажакда юксак салохиятга эга булишига хизмат килади.

Шунингдек, богча ва мактаблар инфратузилмасини ривожлантириш, жумладан, филтрланган ичимлик сув, санитария-гигиена инфратузилмаси билан тулик таъминлаш хамда болаларнинг соглом овкатланишига кумаклашиш максадида уларга оксил, витамин ва минераллар билан бойитилган сут ва ёд билан туйинтирилган нон махсулотлари берилиши йулга куйилади.

Иккинчидан, мактабларда кушимча 2,5 миллион укувчи урнини яратган холда таълим сифати тубдан яхшиланади. Шу максадда:

- "Йилига 500 минг укувчи урни" дастури ишлаб чикилиб, амалга оширилади;

- хусусий таълимга кушимча енгилликлар берилиб, давлат-хусусий шериклик тамойили асосида мактаблар куриш кенг жорий этилади;

- бошлангич синф укувчилари таълим планшетлари билан тулик таъминланади ва бунинг учун зарур молиявий имкониятлар яратилади;

- чекка худудларда "мактаб автобуслари" бепул йулга куйилади;

- 2030 йилгача барча туман ва шахарларда "Истеъдод — Интилиш — Истикбол" номли ихтисослаштирилган мактаблар ташкил этилиб, уларда Президент мактабларидан кам булмаган шароит яратилади ва эхтиёжманд оилалар фарзандлари учун 70 фоиз квота ажратилади;

- барча мактабларга "тил эгалари" булган укитувчилар жалб килинади, бу максадларга хар йили 200 миллиард сум маблаг ажратиш чоралари курилади. Зеро, хорижий тилларни билиш — ёшларимиз учун дунё эшикларини очадиган калит.

Учинчидан, олий таълим ва илм-фан тизимларини илгор хорижий тажриба асосида ривожлантириш. Шу максадда:

- дунёдаги "Топ-500"га кирадиган чет эл олийгохлари билан хамкорликда камида 50 та кушма укув дастури ва "икки дипломли тизим"ни ("доубле дегрее") жорий этиш асосий вазифа булади. Бугунги кунда жахоннинг (А^Ш, Германия, Франсия, Италия, Финляндия, Нидерландия, Туркия, Россия, Индонезия, Исроил ва бошка катор давлатлар) нуфузли олий укув юртлари билан хамкорликдаги "доубле дегрее" таълим дастурлари асосида укитиш камрови кенгаймокда.

Бу жамиятимиз ва давлатимиз тараккиётига хизмат килувчи зарур мутахассисликлар буйича кадрлар тайёрлашни йулга куйиш ва таълим сифатини оширишга хизмат килмокда;

- биотехнология, сунъий интеллект ва бошка юкори технологик йуналишларда истеъдодли ёшларни энг нуфузли хорижий олийгохларга давлат хисобидан укишга юбориш буйича 200 миллион А^Ш долларилик дастурлар амалга оширилади. Ушбу ташаббуслар дунёнинг аксарият мамлакатлари "Туртинчи саноат инкилоби" арафасида турган бир пайтда Узбекистоннинг ракобатбардошлигини оширишга хизмат килади;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- илм-фан ва инноватсияларни ривожлантиришга 1 миллиард А^Ш доллари ажратилиши учун молиявий имкониятлар янада кенгайтирилади.

Шунингдек, маданият, санъат ва адабиёт вакиллари, маънавият сохаси ходимлари, барча зиёлиларнинг машаккатли ва шарафли мехнатини кадрлаш ва рагбатлантириш буйича кушимча чоралар куриб борилади[6].

Келгуси 7 йилда мамлакатимизнинг асосий ривожланиш йуналишларини белгилаб берувчи мазкур дастуриламал хужжатлар халкимизнинг эркин ва фаровон, кудратли Янги Узбекистонни барпо этиш буйича хохиш-иродасини руёбга чикариш, хар бир фукарога уз салохиятини ривожлантириш учун барча имкониятларни яратиш, соглом, билимли ва маънавий баркамол авлодни тарбиялаш, кучли иктисодиётни шакллантириш, адолат, конун устуворлиги,

хавфсизлик ва баркарорликни кафолатли таъминлашга каратилгани билан нихоятда ахамиятлидир.

"Узбекистон — 2030" стратегиясининг максади — каерда истикомат килишидан катъи назар Узбекистонда яшовчи барча инсонлар учун муносиб турмуш шароитларини яратишдан иборат. Унда Стратегиянинг максадлари ва самарадорлик курсаткичлари кулай шаклда ифодаланган булиб, унда 5 та устувор йуналиш буйича 100 та максад назарда тутилди. Х,ар бир инсонга уз салохиятини руёбга чикариш учун муносиб шароитлар яратиш, баркарор иктисодий усиш оркали ахоли фаровонлигини таъминлаш, сув ресурсларини тежаш ва атроф-мухитни мухофаза килиш, конун устуворлигини таъминлаш, халк хизматидаги давлат бошкарувини ташкил этиш, "хавфсиз ва тинчликсевар давлат" тамойилига асосланган сиёсатни изчил давом эттириш ана шулар жумласидандир.

Кайд этиш керак, Стратегиянинг салмокли кисми айнан бутун Узбекистон буйлаб, шу жумладан, олис жойлар ва худудлар ахолисининг турмуш даражаси хамда шароитларини тенглаштиришга, шу билан бирга, таълим сохасига устувор ахамият каратилгани билан эътиборга молик.

Чунончи, дастуриламал хужжатга кура, 2024 йил 1 январдан давлат мактабгача таълим ташкилотлари тарбияланувчиларига оксил, витамин ва минераллар билан бойитилган сут, ёд билан туйинтирилган нон махсулотлари берилиши йулга куйилади. Бу, уз навбатида, келажагимиз булган ёш авлоднинг хар жихатдан соглом ва баркамол булиб улгайишларини таъминлайди. Шу билан бирга, болалар уртасида турли хасталиклар билан касалланиш даражасини камайтиришга хизмат килади. Чунки фарзандларимиз соглигига уз вактида купрок эътибор каратилса, бу кузланган самарани беради.

Шунингдек, Хоразм вилоятининг Кушкупир ва Хонка туманларида эксперимент тарикасида, барча бошлангич синф укувчилари таълим планшетлари билан таъминланиб, келгусида мазкур тажриба республиканинг барча худудларида боскдчма-боскдч жорий этилади.

Умумий урта таълимни янги боскичга кутариш максадида 2030 йилгача 208 та "Истеъдод-Интилиш-Истикбол" мактаб-интернатларини ташкил этиш кузда тутилмокда. Стратегияда барча шахар ва туманларда "шарт-шароитлари Президент мактаблариникидан кам булмаган" ихтисослаштирилган мактаблар ташкил этилиши режалаштирилган. Айтиш керакки, болаларга интеллектуал кобилиятларидан келиб чиккан холда алохида таълим берилиши (траcкинг) "кобилиятли" болаларни яхширок ривожлантириш, укитиш давомида уларнинг эхтиёжларини хисобга олиш ва умуман, таълим сифатини ошириш имконини беради.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, таълим-тарбия — келажак, хаёт-мамот масаласи. Шу боис, бу сохадаги ислохотларни кечиктиришга хаккимиз йук. Зеро, мамлакатимиз ахолисининг 64% ёшлар ташкил этар экан, уларни юртимиздаги янгиланиш жараёнлари ва ислохотлар даврида ёшларни миллат, она Ватанга мухаббат ва уларнинг такдирига бефарк булмаган хамда уз аждодларига муносиб замонавий ёшлар этиб улгайтириш максадида таълим сохасига алохида эътибор каратилмокда, чекка худудларда хам замон талабларига мос мактабларнинг барпо этилиши, шунингдек, истеъдодли укувчиларни рагбатлантириш борасидаги кенг куламли ишлар самараси бугун эришилаётган натижалар, ютукларда уз ифодасини топмокда. Дархакикат, янгиланаётган Узбекистонда келажаги негизи бу юксак марраларни кузлаб катта йулга чиккан, Учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этаётган биз ёшлармиз. Шундай экан, хозирги кундаги Президентимиз томонидан яратилаётган имкониятлар ва ислохотлардан фойдаланган холда барчамиз ягона максад йулида виждонан ишга киришсак, албатта, зафар биз томонда булади. Шу сабабдан, юксак билимли ва интеллектуал ривожланган авлодни тарбиялаш Янги Узбекистонни барпо этишнинг асосини ташкил килади.

Стратегия доирасида 2023 — 2024 укув йилида бутун мамлакат буйлаб 120 дан ортик мактабда, тажриба тарикасида, юкори синфлар учун танлов фанларини жорий этиш назарда тутилган. Ёшлар ва спортга оид давлат сиёсати ислохотлари доирасида мактаб битирувчиларининг камида иккита чет тили ва битта касб-хунарни пухта эгаллашига эришиш акс этди.

Хужжатда, шунингдек, таълим сохасидаги куплаб тадкикотчилар ва амалиётчилар, умуман, барча учун сифатли таълим олишнинг тенг имкониятлари яратилиши мамлакатда инсон капиталини ривожлантиришга янада яхширок хисса кушади.

"Олдимизга куйилган улугвор максад, Учинчи Ренессанс пойдеворини куйиш, фарзандларимиз орасидан янги Улугбек, Ибн Синолар, Хоразмийлар, Навоий, Бобурларни етиштириш учун шарт-шароитларни яратиб бериш лозимлиги шубхасиз. Бу айникса бугунги Тараккиёт стратегиясини амалга ошириш нуктаи назаридан мухим".1

Демак, юкоридагиларни тахлил килиб хулоса киладиган булсак, таълим сохасидаги ислохотлар хам бугунги кунда узининг долзарблиги хамда амалий ахамияти билан бошка сохалардаги ислохотлардан асло колишмайди. Чунки

1 Узбекистан Республикаси Президентининг Фармони. Янги Узбекистоннинг 2022-2026 йилларга мулжалланган тарак,к,иёт стратегияси тутрисида(Узбекистон Республикаси крнунхужжатлари туплами, 2022 й, 6-сон).www.lex.uz.

ушбу сохадаги ислохотларни янада кенг куламда давом эттириш давр талабидир.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ (REFERENCES)

1. "Узбекистон Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг 08.10.2019 йилдаги ПФ-5847- сон Фармони // https://lex.uz/docs/4545884

2. Узбекистон Республикасининг «Таълим тугрисида»ги Конуни // https://lex.uz/docs/5013007

3. Жуманиёз Султонович Раматов, Машкура Инамжанована Рахимова, & Миршод Нуъмонович Хдсанов (2022). МАФКУРАВИЙ ТАДДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ИСЛОМИЙ КАДРИЯТЛАРНИНГ УРНИ. Academic research in educational sciences, 3 (6), 1031-1036.

4. Янги Узбекистон https://www.yuz.uz> news > talim-tizimi-va-yangicha-yo

5. ПФ-158-сон 11.09.2023. - 2030» стратегияси тугрисида LEX.UZ https://lex.uz> docs

6. Устувор максадимиз - инсонга уз салохиятини руёбга чикариш O'zLiDeP https://uzlidep.uz> Партия янгиликлари

7. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Янги Узбекистоннинг 2022-2026 йилларга мулжалланган тараккиёт стратегияси тугрисида(Узбекистон Республикаси цонун хужжатлари туплами, 2022 й, 6-сон). www.lex,uz.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.