Научная статья на тему 'УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ АСОСЛАРИНИ МУСТАҲКАМЛАШДА ВОРИСИЙЛИК АНЪАНАЛАРИ'

УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ АСОСЛАРИНИ МУСТАҲКАМЛАШДА ВОРИСИЙЛИК АНЪАНАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
317
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
янги Ўзбекистон / Учинчи Ренессанс / жамият / халқ манфаати / “Янги Ўзбекистон стратегияси” / Ислом маданияти / тизимлилик / ворисийлик / мерос / таълим. / new Uzbekistan / third Renaissance / Society / People's interest / "new Uzbekistan strategy" / Islamic culture / systematism / succession / inheritance / education.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Махамадалиев Лутфулло Умарали Ўғли

Мақолада Янги Ўзбекистонда учинчи ренессанснинг пойдеворини яратишдаги ислоҳотлар, унинг миллий, маданий, тарихий, фалсафий асослари, ренесанслараро боғланишни таъминлашда ворисийлик анаъаналари, буюк аждодларимизнинг жахон цивилизициясига қўшган ҳиссаси ва ундан бугунги кунда фойдаланишининг маърифий асослари таҳлили қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TRADITIONS OF SUCCESSION IN STRENGTHENING THE SPIRITUAL AND EDUCATIONAL FOUNDATIONS OF THE THIRD RENAISSANCE

The article analyzes the reforms in the creation of the foundation of the third renaissance in New Uzbekistan, its national, cultural, historical, philosophical foundations, the traditions of succession in ensuring the connection of the Renaissance, the contribution of our great ancestors to the Jahan civilization and the educational foundations of its use today.

Текст научной работы на тему «УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ МАЪНАВИЙ-МАЪРИФИЙ АСОСЛАРИНИ МУСТАҲКАМЛАШДА ВОРИСИЙЛИК АНЪАНАЛАРИ»

УЧИНЧИ РЕНЕССАНСНИНГ МАЪНАВИИ-МАЪРИФИИ АСОСЛАРИНИ МУСТА^КАМЛАШДА ВОРИСИИЛИК АНЪАНАЛАРИ Махамадалиев Лутфулло Умарали ^ли

ФарДУ Тарих факультети талабаси https://doi org/ 10.5281/zenodo.6753516 Аннотация. Мацолада Янги Узбекистонда учинчи ренессанснинг пойдеворини яратишдаги ислоуотлар, унинг миллий, маданий, тарихий, фалсафий асослари, ренесанслараро богланишни таъминлашда ворисийлик анаъаналари, буюк аждодларимизнинг жахон цивилизициясига цушган уиссаси ва ундан бугунги кунда фойдаланишининг маърифий асослари таулили цилинган.

Калит сузлар: янги Узбекистон, Учинчи Ренессанс, жамият, халц манфаати, "Янги Узбекистон стратегияси", Ислом маданияти, тизимлилик, ворисийлик, мерос, таълим.

ТРАДИЦИИ ПРЕЕМСТВЕННОСТИ В УКРЕПЛЕНИИ ДУХОВНЫХ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ОСНОВ ТРЕТЬЕГО РЕНЕССАНССА Аннотация. В статье анализируются реформы в создании фундамента третьего возрождения в Новом Узбекистане, его национальные, культурные, исторические, философские основы, традиции преемственности в обеспечении связи ренессанс, вклад наших великих предков в цивилизацию и образовательные основы его использования сегодня.

Ключевые слова: новый Узбекистан, третье ренессанс , Общество, Интересы людей, "стратегия нового Узбекистана", исламская культура, систематизм, преемственность, наследование, образование.

TRADITIONS OF SUCCESSION IN STRENGTHENING THE SPIRITUAL AND

EDUCATIONAL FOUNDATIONS OF THE THIRD RENAISSANCE Abstract. The article analyzes the reforms in the creation of the foundation of the third renaissance in New Uzbekistan, its national, cultural, historical, philosophical foundations, the traditions of succession in ensuring the connection of the Renaissance, the contribution of our great ancestors to the Jahan civilization and the educational foundations of its use today.

Keywords: new Uzbekistan, third Renaissance, Society, People's interest, "new Uzbekistan strategy", Islamic culture, systematism, succession, inheritance, education.

КИРИШ

Жах,он микёсида юртимиз хакида суз кетганда "Янги Узбекистон", "Янги Узбекистон тажрибаси" деган иборалар тилга олинмокда. Бу мамлакатимизда кейинги йилларда тараккиётнинг мутлако янги боскичига кадам куйганимиз, эришаётган залворли ютукларимизнинг эътирофи десак хечам муболага булмайди.

Узбекистон халкининг куп асрлик бой тарихига назар ташлар эканмиз, унда азалдан илм-маърифатга алохида эътибор каратилиб келганлигини гувохи буламиз. Уша даврларда жамиятда илм-фан, санъат ва маданиятнинг юксалиши, буюк сиймоларнинг уз ижодида эришган ютуклари жахон тамаддунининг ривожига кушган хиссаси барчамизни бирдек фахру-гуруримизга сабаб булиб келмокда.

Барчамизга тарихдан яхши маълумки, диёримиздаги биринчи Ренессанс даври -Сомонийлар даврига тугри келиб, ушбу даврда буюк аждодларимизнинг яратган илмий-фалсафий асарлари ва оламшумул кашфиётлари ислом цивилизациясига тамал тоши булди. Ренессанснинг иккинчи даври эса - Амир Темур ва Темурийлар даврига тугри келиб, нафакат Моварауннахр, балки бутун Марказий Осиё улкалари уз тараккиётининг янги погонасига кутарилади.

Узбекистон Республикаси Мустакиллигининг 29 йиллик тантаналарида Узбекистон Республикаси Президентининг: «Халкимизнинг улугвор кудрати жуш урган хозирги замонда Узбекистонда янги бир уйгониш - Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилмокда», - деган сузи янгради.

Юртбошимиз мазкур чикишларида бугунги Узбекистон - кечаги Узбекистон эмас. Бугунги халкимиз хам кечаги хал; эмас», деб такидладилар.

Дархакикат Узбекистонда янги уйгониш - Учинчи Ренессанс даври бошланди. Макур холатни бугунги кунда мамлакатимизда, шиддат билан ривожланаётган хаётимизда руй бераётган юксалиш жараёнлари узини барча сохаларда намоён этмокда. Бинобарин, мустакилликка эришган йилларимизнинг илк даврида биз узимизнинг миллий узлигимизни англаш, бой тарихий-маънавий хамда илмий меросимизнинг асл мазмун-мохияти магзини чакиш ва уни руёбга чикаришга интилган булсак, эндиликда халкимиз жипсланиб "Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари" гоясини собит кадамлик билан амалга оширишга киришди. Бу даврда жамиятимизда ижтимоий тафаккурнинг юксалиш тенденцияси карор топиши, унга хос хам миллий, хам умуминсоний кадриятларнинг мужассамлиги эътироф этилмокда. Миллий рух ва умуминсоний кадриятлар уйгун булган ижтимоий тафаккур - мамлакатимиз баркарор ривожланишининг узан мезон ва мустахкам пойдеворига айланмокда.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Маданият тарихида шундай буюк ходисалар борки, уларнинг номлари узларидан анча кейинрок майдонга чиккан. "Ренессанс" атамаси хам илк бора XVI асрнинг урталарида кулланила бошлагани холда у ифодалаган жараён ХП-ХШ асрларда юзага чиккан. Уни маданият, ижтимоий-иктисодий хаётнинг барча сохаларидаги юксалиш, тубдан эврилиш, янгиланишни билдирадиган термин сифатида татбик килишган. Европа олимлари узок муддат Ренессансни факат Гарб олами учун хос ходиса, деб талкин этиб келишган. Аммо хитой, грузин, арман, озарбайжон Ренессанси тарихи ва узига хос такомилини махсус тадкик килган академик Н.И.Конрад, Ш.И.Нуцубидзе, В.К.Чалаян, И.С.Брагинский, ОДожиев каби олимлар Шаркда хам узига хос Ренессанс жараёни мавжуд булганлигини исботлаб беришган. Айни жихатдан Ренессанс кучли ижтимоий, сиёсий, иктисодий асосда пайдо булган "маданий феномен" ёки оламшумул эврилишдир.

Шу маънода, тарих сахнасида Марказий Осиё, хусусан, Узбекистон Шарк Ренессансининг марказларидан бири сифатида доврук козонган.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Давлатимиз рахбари хозирги даврни миллий тикланишдан миллий юксалиш сари деб эълон килганлигининг замирида катъий ишонч ва чукур хикмат мужассам. Негаки, кейинги 10 йиллигимиз асл юксалиш ва тараккиёт даври булиши мукаррар. Зеро охирги йилларда кабул килинган ва албатта килинажак конунлар, фармон ва карорлар, амалга

оширилаётган кенг куламли ислохотлар тараккиётнинг янги уфкларига асос булади. "Биз кенг куламли демократик узгаришлар, жумладан, таълим ислохотлари оркали Узбекистонда янги Уйгониш даври, яъни Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишни узимизга асосий максад килиб белгиладик. Бу хакда гапирар эканмиз, аввало, учинчи Ренессанснинг мазмун-мохиятини хар биримиз, бутун жамиятимиз чукур англаб олиши керак. Тарихга назар солсак, Буюк ипак йулининг чоррахасида жойлашган она заминимиз азалдан юксак цивилизация ва маданият учокларидан бири булганини курамиз. Халкимизнинг бой илмий-маданий мероси, тошга мухрланган кадимий ёзувлар, бебахо меъморий обидалар, нодир кулёзмалар, турли осори атикалар давлатчилик тарихимизнинг уч минг йиллик теран илдизларидан далолат беради", дейди Шавкат Мирзиёев. Мазкур жихатларни "Жамият - ислохотлар ташаббускори", "Халк давлат органларига эмас, балки давлат органлари халкка хизмат килиши керак", "Х,алоллик вакцинаси", "Маънавият булмаган жойда хеч качон адолат булмайди!","Инсон манфаатлари хамма нарсадан улуг", "Халк бой булса, давлат хам бой ва кудратли булади", "Халк биздан рози булса, ишимизда унум ва барака булади", "Адолат - конун устуворлигида", "Инсонларнинг дарду ташвишларини уйлаб яшаш - одамийликнинг энг олий мезонидир", "Биз буюк тарих, буюк давлат, буюк маданият яратган халкмиз", "Биз - хеч качон мехнатдан кочмайдиган, кийинчиликдан куркмайдиган, адолатни кадрлайдиган, азму шижоатли, буюк халкмиз" каби тамойилларни амалиётга татбик килинаётганлиги билан изохлашимиз мумкин.

Президентимизнинг илм-маърифатни ривожлантиришга каратилган куплаб чикишларида нафакат ёшлар, балки бутун жамиятимиз аъзоларининг билим савиясини ошириш учун аввало илм-маърифат, юксак маънавият керак булиб, илм йук жойда колоклик, жахолат ва албатта, тугри йулдан адашиш булади деб донишмандларча айтган сузлари мукаддас китобимиз ^уръоннинг илк оятида хам "Укинг", "Укинг" деб илму маърифатга алохида ургу берилганлиги ва "Илм"сузининг такрор ва такрор келганлиги хамда Имом Бухорий бобомизни "Илмдан бошка нажот йук ва булмагай!" каби сузлари бу даватнинг накадар мухимлигини анлатади. Шунинг учун Президентимиз жорий йилда Олий Мажлисга мурожаатидаги нуткларида бекорга "Энг катта бойлик - бу акл-заковат ва илм, энг катта мерос - бу яхши тарбия, энг катта кашшоклик - бу билимсизликдир!" деб уктириб утмади.

Илм-фан, маънавият-маърифатга тикилган сармоя буюк келажак учун киритилган инвестициядир. Илм-маърифат ривожланмаган давлат хеч качон тулаконли давлат була олмаслиги бизга узок тарих хамда бугунги асримиздаги юксак тараккий этган илгор мамлакатлар тажрибасидан жуда яхши аён. Дархакикат, илм-маърифат икки дунё саодатидир. Илм маърифатсиз киши берилган неъматлар кийматини англаб етмайди. Илм-маърифат инсон учун нажот.

Шу боис, юртимиз кадим-кадимдан илм-маърифат маркази, цивилизациялар чоррахаси булиб келган. Ушбу табаррук заминдан дунёга илму ирфон зиёсини таратган буюк алломалар, олиму мутафаккирлар етишиб чиккан. Улар илм-фаннинг куплаб жабхаларига асос солиб, жахон тамаддунининг шонли маёги булиб келганлар. Таъкидлаш жоизки, хусусан, Узбекистон худуди хам Шарк Ренессансининг йирик марказларидан бири сифатида дунёга маълум ва машхур булганлигини таъкидлаш бизга фахр ва гурур багишлайди.

Халкимизнинг улугвор кудрати буюк ватандошларимиз - алгоритм асосчиси Ал-Хоразмий, комусий олим Ал-Фаргоний, геодезия ва минералогия фанлари ривожига улкан хисса кушган Абу Райхон Беруний, Гарбда Авиценна номи билан танилган Ибн Сино, давлат арбоби ва буюк астроном Мирзо Улугбек сингари унлаб мутафаккирлар, яъни илм-фан асосчилари килган кашфиёт ва изланишларда намоён булиб турибди.

Имом Бухорий, Бурхониддин Маргиноний, Х,аким ат-Термизий, Махмуд Замахшарий, Бахоуддин Накшбанд, Алишер Навоий сингари аждодларимиз номи эса нафакат ислом олами, балки жахон цивилизацияси тарихига зархал харфлар билан битилган. Шу сабабли хам давлат рахбари уз нуткида илм-фанга булган юксак эътибор ва таълимга тухталиб, "Вакт утиб, болаларимиз хам Улугбек, Ибн Сино, Беруний булади, мен бунга албатта ишонаман" деб таъкидлади.

Энг асосий ишларимиздан бири, биз уша Х-ХП, XV асрлардаги Ренессанс даврини юзага чикарган олиму фузалоларимизнинг факатгина исмларини узундан узок руйхатини санаб беришни котирамиз. Аммо уларнинг кандай китоблар ёзганлигию канака кашфиётлар килганини тузукрок англамаймиз хам. Таълимнинг хамма боскичларида талабгорларнинг савиясига кура буларни ургатишни йула куйиш лозим. Мутафаккир алломаларнинг бошлангич мактабни кандай укиганликлари хакида бир кизикиб курайлик. Масалан, Ибн Сино, Мирзо Улугбек ёки Али ^ушчилар ^уръони каримни ун ёшларидаёк ёдлаб олишган. Алишер Навоий, Бобур мирзо каби йирик шоирлар усмирликларида уз даври ва узларидан олдин яшаб утган шоирларнинг 50-100 минг мисра шеърларини ёд билишган. Демак, ёдлаш, болага ёшликдан ёдлатишга жуда каттик эътибор каратиш зарур. Зехни уткир бола хар кандай фанни узлаштириб кета олади. Зеро, Ренессанс даври олимларининг комусийлиги, яъни бир вактнинг узида фаннинг бир неча сохаларида ютукларга эришганининг сабабларидан бири шудир.

Дархакикат, утмишдаги буюк зафарлар ва дунёни лол колдирган марраларга орзу-ният килиш ёхуд хавасланиш билангина эришиб булмайди. Булар астойдил мехнат, интизом билан укиш, гайрат-шижоат билан кулга киритилишини узимизга ва ёш авлод онгига кайта-кайта сингдириш лозим.

Ва яна дунё тажрибаси шуни курсатадики, билим олишдаги мунтазамлик ва укилганларни кайта мулохаза килиш, мустакил фикрлаш ва янгиликка интилиш туйгуси барча ютукларга эшик очади.

Доноларнинг шундай хикмати бор, агар мамлакат 1 йил ривожланаман деса -бугдой эксин, агар мамлакат 10 йил ривожланаман деса - дарахт эксин, агар мамлакат 100 йил равнак топаман деса - уз ёшлари тарбиясига жиддий эътибор каратсин. Дархакикат, бугун кайси мамлакат уз олдига улкан максадлар куйган булса, уларнинг бош асоси ёшлар тарбияси, таълим тизимининг юксак даражаси эканлигини англаб етганлигида намоён булмокда.

Таълим бу инсоннинг имкониятларини кенгайтирувчи бош омилдир. Сифатли таълим олиш инсонларнинг яшаш шароитларини яхшилашга ва баркарор ривожланишига асос булади. Охирги 5 йилда мамлакатимиз хаётида халкимизнинг таълим олиш имкониятларини кенгайтириш хамда камровини янада ошириш юзасидан юкори муваффакиятларга эришилди.

Зеро, бугунги хаётни бугун илм-маърифат ва таълимнинг тараккиётисиз тасаввур этиб булмайди, инсоният фан уки атрофида айланаётгандек гуё. Дунёнинг етакчи давлатларида таълимни ривожлантириш биринчи галдаги вазифа сифатида белгиланиши хам бежиз эмас. Бу каби хаётий хакикатни англаган халкимиз Президент Ш. Мирзиёевнинг бевосита рахнамолиги ва ташаббуси билан таълим тизимини тубдан ислох килишни Янги Узбекистон тараккиётининг бош асоси деб билмокда. Негаки,

мамлакатнинг келгуси равнаки айнан шу сохада кулга киритган ютуклари билан чамбарчас богликдир. Президент Шавкат Мирзиёев таъбири билан айтганда: "Буларнинг барчасидан ягона максадимиз - мактабгача таълим ва мактаб таълими, олий ва урта махсус таълим тизими хамда илмий-маданий муассасаларни Учинчи Ренессанснинг турт узвий халкасига, богча тарбиячиси, мактаб муаллими, профессор-укитувчилар ва илмий-ижодий зиёлиларимизни эса Янги Уйгониш даврининг турт таянч устунига айлантиришдан иборат".

Дархакикат, сунгги йилларда таълим сохасининг барча боскичларини замонавий талаблар асосида ташкил этиш буйича амалий ишлар амалга оширилмокда. Сунги йилларда таълим сохасининг барча боскичларини замонавий талаблар асосида ташкил этиш ва модернизация килиш буйича катор фармон ва карорлар кабул килинди. Хусусан, таълим тизимида кабул килинган энг мухим хужжатлардан бири бу - "Таълим тугрисида"ги ^онуннинг янги тахрирда кабул килиниши булди. Мазкур ^онунга асосан таълим сохасидаги асосий принциплар, таълим тизими, турлари ва шакллари аник белгилаб куйилди. Шу билан бирга мазкур сохада конунчиликни тизимли йулга куйиш борасида президент Шавкат Мирзиёев "бутун узлуксиз таълим тизимини хукукий тартибга солишга каратилган яхлит Таълим кодексини ишлаб чикиш пайти келди" деб таъкидламокда.

Янги Узбекистонда таълим тизимидаги ислохотлар ва амалий чора-тадбирлар куйидаги йуналишлар буйича ташкил этилмокда:

1) мактабгача таълим сохасида; 2) умумий урта ва урта махсус таълим; 3) олий таълим; 4) олий таълимдан кейинги таълим; 5) кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш.

Аввало, мактабгача таълим ва тарбия сохасида ислохотларнинг бошланиши хам бугунги кунда ушбу сохага алохида эътибор берилаётганлигини куртсатмокда. Болалар тарбиясида энг асосий ва бош бугин хисобланган мактабгача таълим тизимининг жамиятимиз хаётидаги урни ва ахамияти бекиёс хисобланади. Юртимизда илк бор Мактабгача таълим вазирлигининг хам ташкил этилганлиги ушбу сохадаги асосий ислохотлардан бири булди десак, асло муболага булмайди.

Бугунги модернизация жараёнлари, ислохот ва узгаришлар натижадорлиги мактаб таълимига, янги авлод кадрларини етиштириш масаласига бориб такалмокда.

Бу борада эса таълим даргохларини хар томонлама куллаб-кувватлаш, муносиб шароитларни яратиб бериш мухим ахамият касб этади. Президентимиз Ш.М. Мирзиёев таъкидлаганларидек, "Биз "Янги Узбекистон мактаб остонасидан бошланади" деган улуг гоя асосида мамлакатимизда мактаб таълимини умуммиллий харакатга айлантириш буйича бошлаган ишларимизни янги боскичга кутарамиз".

Шу максаддан келиб чиккан холда 2021 йилда 31 та янги мактаб курилди хамда 320 та мактаб таъмирланди. Янги мактабларни куриш, мавжудларини таъмирлашга жами 2 трлн 50 млрд сум ажратилди. 2022 йилда хам 2022 йилда давлат томонидан 410 млрд сумлик 40 та мактаб куриш режалаштирилган. Бу утган йилгидан деярли икки баравар куп. Лекин хали бу борада килиниши лозим булган ишлар талайгина.

Таълим сохасида амалга оширилаётган ислохотларнинг маълум кисмини, албатта, олий таълим тизимидаги ислохотлар ташкил этади.

Хусусан, Узбекистон Республикасида олий таълимни тизимли ислох килишнинг устувор йуналишларини белгилаш, мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, олий таълимни модернизация килиш, илгор таълим технологияларига асосланган холда ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларини ривожлантириш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги ПФ-5847-сон Фармони билан тасдикланган Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Концепцияси мазкур сохадаги янги ислохотлар учун дебоча вазифасини бажариб бермокда.

Давлат-хусусий шериклик тизими асосида нодавлат олий таълим муассасалари фаолияти йулга куйилмокда. Ахоли фикрини урганган холда, сиртки ва кечки таълим шакллари кайта тикланди, кабул квоталари оширилди. Президентимиз Шавкат Мирзиёев мазкур сохадаги ислохотлардан кузланган максад ва унинг келгуси йуналишлари хакида узининг "Янги Узбекистон стратегияси" асарида куйидаги фикрларни билдирган эди: "Биз олий таълим тизимини янги сифат боскичига кутариш, олий укув юртларитизимини янада ривожлантириш, сохадаги мавжуд муаммоларни бартараф этиш, пировардида илм-фаннинг йирик учокларига айлантиришга алохида эътибор каратамиз. Ахолининг олий таълим билан камраб олинганлик даражаси муттасил ошириб борилади.

Мамлакатимизда янги олий таълим муассасалари, жумладан, хорижий университет ва институтларнинг филиаллари ташкил этилиб, уларнинг сони 200 тага етказилади".

Курилган чора-тадбирлар туфайли мактаб битирувчиларини олий таълим билан камраб олиш даражаси 2017-2021 йилларда бу ракам олдинги 9 фоиздан 28 фоизга етди. 2030 йилда 50 фоизга етказилади. Шуни хисобга олиб, олий укув юртларига талабалар кабул килиш давлат грантлари 2 баробар купайтирилади. Олий таълим муассасалари сони 141 тага етди, кабул уринлари 66 мингтадан 182 мингтага ошди. Хорижий мамлакатлар таълим муассасаларининг 26 та филиалида мутахассислар тайёрлаш йулга куйилди. Олий таълимнинг камров даражасини боскичма-боскич ошириш, тизимда соглом ракобат мухитини шакллантириш, укув юкламаларини макбуллаштириш, таълим жараёнига ракамли технологияларни жорий этиш, олий таълим муассасаларининг молиявий мустакиллигини таъминлаш, профессор-укитувчиларнинг маоши уртача 3,5 баробарга оширилиши — олий таълим ислохотларининг дастлабки натижаларидир.

Демак, юкоридагилардан хулоса киладиган булсак, таълим сохасидаги ислохотлар хам бугунги кунда узининг долзарблиги хамда амалий ахамияти билан бошка сохалардаги ислохотлардан асло колишмайди. Чунки ушбу сохадаги ислохотларни янада кенг куламда давом эттириш давр талабидир. Зеро, Президентимиз ибораси билан айтганда "Янги Узбекистонни - обод ва фаровон, демократик мамлакатни, Учинчи Ренесансни барпо

этишда педагоглар, профессор- укитувчилар, ижодкор зиёлиларни энг катта куч, таянч ва суянч, деб биламан. Уларнинг хал килувчи ахамиятга эга булган фаолиятини куллаб-кувватлаш, улар учун муносиб мехнат ва турмуш шароити яратиб бериш" барчамизнинг бош максадимизга айланмоги лозим.

Айтиш жоизки айнан шундай юкорида келтириб утган улуг максадларга эришиш учун Узбекистон Республикасини 2019-2021 йилларда инновацион ривожлантириш стратегиясининг бош максадларидан бири инсон капиталини ривожлантириш булса, бошкаси 2030 йилгача Глобал инновацион индекс рейтинги буйича жахоннинг 50 та илгор мамлакати таркибига кириш этиб белгилангани барчанинг ёдида, албатта. МУ^ОКАМА

Бугунги кунда хар бир Ватан фидойилари, илм-фан арбоблари, тадкикотчилар, олимлар диёримиздаги янги уйгониш даврининг узига хос булган жихатларини сохалар кесимида тадкик килишга киришди. Жумладан педагогика фанлари доктори, профессор МДуронов ва психология фанлари буйича фалсафа доктори Х.Жабборовлар томонидан учинчи ренессанс даврининг гоявий, мафкуравий, педагогик, психологик жихатлари тадкик килинди ва унда куйидагича тахлилларни келтириш мумкин. "Учинчи Ренессанс -маъно + фикр + гоя + харакат = Миллий гоя!" формуласи келтирилади. Бунда асосан мустакилликнинг мустахкам химоялаш кераклиги, мазкур холат буйича утмишдан сабок чикариш кераклиги, масалан мустакилликнинг харбий химоялаш мумкин, маънавий химоялаш мумкинлиги, тарихдан бизга маълумки биз качон мустамлакага тушган булсак халкнинг бирлашмаганлиги халкнинг бирирлашмаганлигини сабаби эса, хаммани бирлаштирадиган гоя ишлаб чикилмаганлиги ва бу гоя одамларнинг калбига сингдирилмаганлиги булиб чикади.

Бизда бу гоя бор "Миллик тикланишдан - миллий юксалиш сари". Энди манашуни мустакилликни химоя килиш, учинчи ренессанс пойдеворини химоя килишимиз керак. Биз буни уз вактида химоя килмасак у бузилиши мумкин душманлар томонидан. Буни хам маънавий томонидан химоя килишимиз керак. Яъни учинчи ренессанс даврини пойдеворини бузишга харакат килаётганларга карши курашишимиз керак.

Бизга узокдан туриб маънавий хужум килишяпти. Манашу маънавий хужумларга индамай турмаслигимиз керак. Уларга жавоб беришмимиз керак ва бу хам илмий асосда булиши керак. Учинчи ренессанснинг курилиши ва химояси илмий асосга курилса, бу катта кафолат булади. Ватанни чегарачи кулида курол билан кандай химоя килаётган булса, одамларнинг маънавиятида хам шундай химоя урнатилади.

Учинчи ренессанс миллий гоя нима учун биз уни маънавий гоя деб аташимиз керак. Чунки илмга карасак бунинг жавобини биламиз. Унда маъно деган суздан бошлаймиз. Чунки учинчи ренессанс даври мукаммал амалга ошиши учун, тез амалга ошиши учун одамлар, ёшлар учинчи ренессанснинг маъносини тушуниб олишлари керак, кабул килиб олишлари керак. Узига манфаатли эканлигини англашлари керак. Узини бахтли булишлиги учун учинчи ренессанс булишлигига икрор булиши керак. Маъносини тушуниши керак.

Маънодан кейин фикр келади. Фикрдан кейин гоя келади. Еоядан кейин харакат бошланади. Харакат эса Учинчи Ренессансни яратади. Х,ар бир Узбекистонликнинг онгида харакат натижаси уларок.

Демак биз хозир шуни бошидан бошламасак, бошидан пухта илмий асосда илмий ташкил этмасак кийин булади. Нима учун кийин булади. Одамлар яхши тунушунмаса, яхши англамаса, узини манфаатини курмаса умуммиллий харакатга кушилиши кийин булади. Яна уларни чакириб, йигиб ташкил килиш керак булади. Улар бу харакатга кушилишни хохламаслиги мумкин, майда - чуйда ишларга берилиб. Шунинг учун биринчи боскичи одамларга учинчи ренессансни маъносини тушунтириш боскичи.

Иккинчи боскич одамларни фикрларини пайдо килиш боскичи. Яъни одамлар учинчи ренессанс хакида майли бошка сузлар билан гаплаша бошласин, кундалик хаёти давомида учинчи ренессанс хакида гаплашиб, саволлар бера бошласин, узини фикрини айтсин, нега, чунки одамла узини фикрини айтмаса, одамлар учинчи ренессанс хакида нималарни билиши, нималарни уйлаётганлиги, бу фиклари тугрими, нотугрими эканлигини билиб булмайди, бахолаб булмайди, даражалаштириб, каерда, кайси худудда одамлар учинчи ренессансни тугри англаяпти, каерда яхши, каерда уртача ва каерда англамаяпти деб даражалаштириш мумкин.

Учиничи боскич гоя босикичи. Учинчи ренессанс хар бир одамнинг гоясига айландими, йукми, каерда, кайси худудда, кайси ташкилотда, вазирликдаги одамларни гоясига айланди учинчи ренессанс гояси, тулик айланди, каерда уртача ва каерда айланмади, бунинг сабаларини урганиб, халакит бераётган сабаларни ёкотиш керак. Ривожлантириётган сабабларни ривожлантириш керак.

Туртинчи боскич бу харакат босикичи. ^аерда учинчи ренессанс учун одамларнинг харакати фаол, каерда уртача ва каерда харакати суст. Нима учун суст. Илимий ва факат илмий ёндашув бу саволларга жавоб бераолади, ноилмий ёндашув факат юзаки куради, юзаки хулоса килади, юзаки ишларни ташкил килади ва юзаки натижаларга эришилади. Бунга эса йул куйиб булмайди. Бу эса учинчи ренессанс масаласи маънавий-мафкуравий масалада турт боскичдан иборат булиши керак. ХУЛОСА

Хулоса урнида айтиш жоизки, мамлкатимизда илм-маърифатга берилаётган алохида эътиборнинг замирида чукур маъно бор. Илм-маърифат - бу янги уйгониш даврининг пойдевори, унинг асосида эса шу юрт фукароларининг миллий тафаккури, миллий гояси, эртанги кунга, тараккиётга булган ишончи булиб, кайсики, жамиятдаги баркарорликни таъминлаб берувчи асосий устувор омиллардан биридир. Илм-фан ривожланар экан, нафакат иктисодиёт, балки ижтимоий-маданий соханинг хам тараккиёти кафолатланади, мазкур кафолат эса узида янги ренессанс даврини ифода этишига хечам шубха йук.

Фойдаланилган адабиётлар

1. 1.Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. -Тошкент.: Узбекистон. 2021. -Б. 150.

2. Шайх Ахмад ибн Худойдод Тарозий. Фунун ул-балога. Ал-фанн-ус-соний фи-л-кофия вар-радиф // Узбек тили ва адабиёти. - Тошкент, 2002. - № 3.

3. Абулкалам Озод. (2015). Инсон шахсга айланмаган жойда жамият мукаммал булолмайди. Маънавий хаёт // Тарихий-фалсафий, маънавий-маърифий, илмий оммабоп журнал. № 2.

4. Эргашев И. Тараккиёт фалсафаси. -Т.: Академия, 2000. -Б. 42-43.

5. Мирзиёев, Ш.М.(2021). Янги Узбекистан стратегияси. Тошкент, Узбекистан, 464 б (Mirziyoev, Sh.M.(2021). New Uzbekistan strategy. Tashkent, Uzbekistan, p.464.)

6. Узбекистан Республикаси Вазирлар Мах,камаси хузуридаги Узбекистондаги Ислом маданияти маркази фаолиятини ташкил этиш тугрисида. http://lex.uz/Pages/GetPdfView.aspx?lact_id=3296658. (The Decision on the organization of the Islamic Culture Center of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan. http://lex.uz/Pages/GetPdfView.aspx?lact_id=3296658.)

7. Мирзиёев, Ш.М.(2017). Миллий тараккиёт йулимизни катьият билан давом

8. эттириб янги боскичга кутарамиз. 1-жилд. Тошкент, Узбекистан, 592 б.

9. 8.Bakhromovich SI. The impact of managerial professional development on the effectiveness of Higher Education institution management. Academicia: an international multidisciplinary research journal. 2020;10(12):1014-20.

10. Siddikov, I. B. (2019). Философско-педагогические аспекты развития интеллектуальной культуры студентов. Вестник Ошского государственного университета, (3), 38-42.

11. Bakhromovich, S. I. Development trends and transformation processes in academic mobility in higher education in Uzbekistan and the world.

12. 11.Bakhromovich, S. I. (2021). A comparative induction of the epistemological and theological views of medieval Islamic oriental scholars. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 1(1.7 Philosophical sciences).

13. Bakhromovich, S. I. (2021). Views on the role of science in human and society life in islamic teaching. International Journal of Philosophical Studies and Social Sciences, 1(3), 79-86.

14. 13.Bakhromovich, S. I. (2020). Effects of Objective and Subjective Factors to Develop Intellectual Culture of Youth. Canadian Social Science, 16 (2), 55-59 p.

15. 14.Bakhromovich, S. I. (2018). Social and philisophical performance of making youth's intellectual culture. European science review, (7-8).

16. Bakhromovich, S. I. (2020). Analysis Of Modern Approaches To Ensuring The Effectiveness Of Management In Higher Education Institutions. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 2(12), 364-369.

17. 16.Bakhromovich, S. I. (2021). Philosophical comparative studies of the epistemological and theological views of medieval eastern scholars. Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation. Turkey, 2021. №32 (3), (Scopus) - P. 30338-30355

18. Bakhromovich, S. I. (2022).Dialectical and synergetic features of the development of theological and epistemological views in medieval eastern islam. European Journal of Humanities and Educational Advancements (EJHEA), - Las Palmas, Spain, Volume 3, Issue 2 February, 2022. - P. 79-83

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.