Научная статья на тему 'УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ЁҲУД ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ НУРЛИ ИСТИҚБОЛИ: МЕЗОН ВА ТАМОЙИЛЛАРИ'

УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ЁҲУД ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ НУРЛИ ИСТИҚБОЛИ: МЕЗОН ВА ТАМОЙИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
149
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Янги Ўзбекистон / Биринчи Ренессанс / жамият / халқ манфаати / “Янги Ўзбекистон стратегияси” / Арестотел / Ислом маданияти / тизимлилик / қонун. / New Uzbekistan / First Renaissance / society / interests of the people / “Strategy of New Uzbekistan” / Aristotle / Islamic culture / system / law.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Мухтаров, Азамат Мухтарович

Мақолада Янги Ўзбекистон ва янгиланаётгаан жамият тараққиёти ва унинг пировард мақсади, халқни, миллатни рози қилишдан иборатлиги халқпарвар давлатнинг бош мезони эканлиги жамият ҳаётида кечаётган туб ўзгаришларда, одамларнинг кайфиятида, эртанги кунга бўлган ишончи, нурли истиқболлари, мезон ва тамойиллар ҳукумат конунлари ва турли хил манбалар асосида таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE THIRD RENEISSANCE OR THE BRIGHT FUTURE OF THE PEOPLE'S STATE: CRITERIA AND PRINCIPLES

The article says that the main criterion of a democratic state is the development of New Uzbekistan and a renewed society and its ultimate goal is the satisfaction of the people and the nation.

Текст научной работы на тему «УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ЁҲУД ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ НУРЛИ ИСТИҚБОЛИ: МЕЗОН ВА ТАМОЙИЛЛАРИ»

УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ЁХУД ХАЛЦПАРВАР ДАВЛАТНИНГ НУРЛИ ИСТЩБОЛИ: МЕЗОН ВА ТАМОЙИЛЛАРИ

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-23-374-384

Мухтаров Азамат Мухтарович

ТДИУ "Ижтимоий-гуманитар фанлар" кафедраси мудири Фалсафа фанлари доктори, профессор E-mail: MUXTAROV.0060@INBOX.RU

АННОТАЦИЯ

Мацолада Янги Узбекистон ва янгиланаётгаан жамият тарацциёти ва унинг пировард мацсади, халцни, миллатни рози цилишдан иборатлиги халцпарвар давлатнинг бош мезони эканлиги жамият уаётида кечаётган туб узгаришларда, одамларнинг кайфиятида, эртанги кунга булган ишончи, нурли истицболлари, мезон ва тамойиллар уукумат конунлари ва турли хил манбалар асосида таулил цилинган.

Калит сузлар: Янги Узбекистон, Биринчи Ренессанс, жамият, халц манфаати, "Янги Узбекистон стратегияси", Арестотел, Ислом маданияти, тизимлилик, цонун.

АННОТАЦИЯ

В статье говорится, что главным критерием демократического государства является развитие Нового Узбекистана и обновленного общества и его конечной целью удовлетворение народа и нации.

Ключевые слова: Новый Узбекистан, Первое Возрождение, общество, интересы народа, "Стратегия Нового Узбекистана", Аристотель, исламская культура, система, право.

ABSTRACT

The article says that the main criterion of a democratic state is the development of New Uzbekistan and a renewed society and its ultimate goal is the satisfaction of the people and the nation.

Keywords: New Uzbekistan, First Renaissance, society, interests of the people, "Strategy of New Uzbekistan ", Aristotle, Islamic culture, system, law.

КИРИШ

Маълумки, хдр бир давр, танланган йул мамлакат тараккиёти учун му^им хдсобланиши билан бир каторда, маълум бир устувор вазифа хдмда концепцияларни илгари суриши билан ажралиб туради. Жахрн тажрибасида

374

дунёнинг бир катор мамлакатлари рахбарлари уз мамлакатлари учун ута огир ва масъулиятли даврларда олиб борган окилона сиёсати, дадил кадамлари билан ёркин булиб колган лидерлари тимсолида номоён булади. Хусусан, А^Шни "буюк тургунлик" балосидан куткарган Д.Рузвельт, мамлакат учун энг огир булган иккинчи жахон урушида миллат бирлиги ва хамжихатлигини таъминлаган Англия бош вазири У.Черчилл, француз халки ифтихори хисобланган генерал Шарль де-Голль, хинд халкининг миллий ифтихори, тинчлик маданияти асосчиси Махатма Ганди, Хитой муъжизасининг бунёдкори, архитектори ва унинг халкини дунёга танитган ислохотчи Дэн Сяопин каби харизматик сиёсий етакчилар жахон миллий цивилизацияси ва тарихида мухим урин эгаллагани хамда улкан бунёдкорлик ислохотларининг рахномаси булгани хеч кимга сир эмас. Шу маънода, Узбекистон жамиятида Президент Ш.Мирзиёев томонидан белгилаб берилган ва илгари сурилган жамиятимизни истикболдаги 10-20 йиллик ривожланиш жараёни, тараккиёти киёфасини кай холатда булиши прагматик, олдиндан кура билиш хар качонгидан мухим ва долзарб хисобланади. Зеро, инсонга максад шамоли эсмаса, у каерга кетишини, нималар юз беришини билмайди. Табиийки, олдинга интилиш ва халкни, миллатни, колаверса, ёшларни рухлантириш нафакат жамиятни истикболига, балки айни пайтда бугунига хам таъсир курсатиши табиий хол.

Мамлакатимизда кейинги уч-турт йилда оламшумул ахамиятга молик узгаришлар руй бермокда. Бу биргина таълим ва тарбия тизимида мустакиллик йилларида 67 та олий таълим фаолият курсатган булса, бугунги кунда бу ракам 160 тани ташкил этмокда. Х,озирги кунда олийгохларимизда жами 820 минг нафар талаба тахсил олишмокда. Илгари фарзандини 2-3 йиллаб укишга кириши илинжида юрган ота-оналар хозирда бирданига унлаб нуфузли олийгохни талабасига айланаётганлигини гувохи булмокда. Мамлакатнинг келажаги биз тарбиялаётган ёшлар кулида эканлигини хисобга олган холда олий таълимга камров даражаси 10 фоиздан 33 фоизга купайди ва уни якин 3-4 йилликда 60 фоизга кутариш белгиланган. Энг мухими, укитувчи уз урни ва кадр-кимматини топди. Мактабгача таълим муассасалари фарзандларимизни уз багрига олиб, уларни айнан 4-5 ёшида дунёни танишида энг мухим боскич хисобланган даврда ота-она учун накадор масъулиятли эканига амин буламиз.

"Президент мактаблари", "Темирбеклар мактаби", Ал-Хоразмий, Абу Али Ибн Сино номидаги ихтисослаштирилган давлат умумтаълим мактаб-интернатини ва бир канча ижод мактаблари, хусусан, Абдулла Орипов, Эркин Вохидов, Мухаммад Ризо Эрниёзбек угли Огахий, Исхокхон Ибрат, Х,алима

Худойбердиева, Абдулла Кодирий, Мухаммад Юсуф, Хдмид Олимжон ва Зулфия, Ибройим Юсупов мактаблари келажакни кузлаб килинган катта инвестиция, ижтимоий капиталдир. Бугун дунё тан олаётган узгаришларни узида мужассам этган Муйнок, Сардоба, шунингдек, 2018 йилда Жиззах вилояти Дустлик туманидаги уй-жойлар ва инфратузилма объектлари хароб ахволга келиб колган Манас кишлогида киска муддатда катта яратувчанлик ишлари амалга оширилди. Атиги 1,5 ойда ушбу кишлок мутлако замонавий киёфа касб этди. Энг мухими, кишлок ахолисининг кайфияти, турмуш даражаси, дунёкараши ва хаётга муносабати узгариб, эртанги кунга мустахкам ишонч пайдо булди. Сирдарё вилояти Ховос туманидаги Ховособод кишлоги хам обод килиниб, хавас килса арзийдиган худудга айлантирилди. Шу ерда алохида таъкидлаб утиш жоизки, "Обод кишлок" дастурини бажариш учун зарур буладиган молиявий ресурсларнинг 80 фоизи давлат бюджетидан, давлат корхоналари маблаглари ва улар жалб киладиган хорижий кредитлар хисобидан таъминланмокда. Колган 20 фоизи эса, тадбиркорларнинг узларига тегишли бозор инфратузилмаси объектларига сарфланадиган маблаглари ва банк кредитларидан иборат. Х,исоботларда келтирилишича, мамлакатимизда коронавирус пандемиясининг ижтимоий-иктисодий вазиятга таъсирини юмшатиш борасида уз вактида курилган чоралар хамда сунгги йилларда олиб борилган ислохотлар натижасида 2021 йилнинг январь-сентябрь ойларида ялпи ички махсулотнинг усиши утган йилнинг шу даврига нисбатан 106,9 фоизни ташкил килди. Жумладан, савдо айланмаси хажми 167 триллион сумни ташкил килиб, утган йилга нисбатан 109,8 фоизга усди. [1]

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Табиийки, давлат ва жамиятнинг хаётийлиги ва истикболини белгилашда мухим хисобланган ахоли бандлигини таъминлаш, ёшлар ва аёлларни куллаб-кувватлаш, уларни тадбиркорликка кенг жалб этиш йуналишида диккатга сазовор ишлар амалга оширилди. Хусусан, иш билан банд булмаган 90,2 минг нафар фукаро, жумладан, 48,6 минг нафар ёшлар хамда 59,6 минг нафар аёллар касб-хунарга, тадбиркорликка укитилди, "Темир дафтар", "Аёллар дафтари" ва "Ёшлар дафтари"га киритилган 28,6 минг нафар ишсиз фукарога 58,9 миллиард сум субсидиялар ажратилди. "Ёшлар дафтари"га киритилган ёшларнинг хорижий тиллар ва умумтаълим фанлари буйича нодавлат таълим ташкилотларида укиш харажатларининг бир кисмини хамда улар буйича миллий сертификатлар олиш учун утказиладиган имтихонларни топшириш харажатларини коплаб бериш буйича давлат хизмати курсатиш йулга куйилди.

376

Утган йиллар мобайнида ахоли саломатлигини мустахкамлаш, согликди саклаш тизимида олиб борилаётган ислохотларни янада жадаллаштириш буйича тизимли ишлар амалга оширилди. Жумладан, 82 та кишлок врачлик пункти ва 19 та оилавий поликлиника ташкил этилди. Шу билан бирга, телемедицина оркали 46 мингдан ортик беморларга консультация берилди. Ихтисослашган марказлар томонидан 855 маротаба худудларга чикилиб, 413 мингдан ортик курик ва мингдан зиёд юкори технологик операциялар утказилди. ^олаверса, бирламчи тиббиёт бугинини яхшилашга эътибор каратилиб, хар бир махаллада "хонадонбай" ишлайдиган тиббий бригадалар ташкил этилди. 2021 йилдан бошлаб, бирламчи бугинда ахолини 66 турдаги дори воситалари билан бепул таъминлаш йулга куйилди. Хозирги вактда одамлар шамоллаш, кон босими, юрак хуружи, кандли диабет, ошкозон ва нафас йуллари касалликларини даволаш учун энг зарур дориларни оилавий шифокор пунктлари ва поликлиникалардан олишмокда.

Хукумат такдим этган хисоботга кура, юртимизда энергетика сохасини ислох этиш, кайта тикланувчи энергия манбаларини жорий этишда жахоннинг синовдан утган тажрибалари жорий этиб келинмокда. Биргина 2021 йил 27 август куни Навоий вилоятида куввати 100 МВт булган куёш фотоэлектр станциясининг курилиши якунланиб, станция ишга туширилди. Хисоб-китобларга кура, Узбекистонда куёш станцияларини куриш оркали жами 600 миллиард кВт соат электр энергияси ишлаб чикариш имконияти бор. Шу боис, хорижий инвесторлар жалб этилиб, хозирда 6 та куёш электр станциясини куриш ишлари бошланган ва тегишли лойихалар имзоланган.[2]

Маълумки, Узбекистон тарихининг биринчи Ренессанси - Сомонийлар даврига тугри келиб, ушбу даврда буюк аждодларимизнинг яратган илмий-фалсафий асарлари ва оламшумул кашфиётлари ислом цивилизациясига тамал тоши булди. Жамият тараккиётини хар томонлама ривожланиши, ижтимоий-иктисодий муносабатларнинг муайян тартиб-тамойиллар асосида курилиши, шахару вилоятларнинг иктисодий-маданий ривожланиши, илму маърифатнинг марказлашуви сингари мухим жараёнлар урта асрларда юртимизда давлатчиликнинг узига хослигини белгиловчи тамойиллардир.

Шубхасиз, жахон тамаддунида мухим роль уйнаган Иккинчи Ренессанс -Амир Темур ва Темурийлар даврига тугри келиб, нафакат Мовароуннахр, балки бутун Марказий Осиё улкалари уз тараккиётининг янги погонасига кутарилади. Бу даврда давлатчилик асослари такомиллашиб, шахарсозлик ва меъморчилик авж олди, халкаро савдо ва дипломатик алокалар жадаллашди. Шунингдек, бу

даврда фан, маданият ва санъат сохаларининг ривожланиши хамда тафаккур доирасининг юксалиши намоён булади.

Узбекистон Республикаси Мустакиллигининг 29 йиллик тантаналарида мамлакатимиз Президентининг: «Халкимизнинг улугвор кудрати жуш урган хозирги замонда Узбекистонда янги бир уйгониш - Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилмокда», деган сузи янгради. Сунгги вактларда Узбекистонда учинчи Ренессанс атамаси кун тартибига чикди. Хуш, бу кандай амалга оширилади? Мамлакатда биринчи ва иккинчи Ренессанс качон булганди? Айни масалага Президент Шавкат Мирзиёев 1 октябрь - Укитувчи ва мураббийлар кунига багишланган тантанали маросимдаги нуткида аниклик киритди.

Тарихга назар солсак, Буюк ипак йулининг чоррахасида жойлашган она заминимиз азалдан юксак цивилизация ва маданият учокларидан бири булганини курамиз. Халкимизнинг бой илмий-маданий мероси, тошга мухрланган кадимий ёзувлар, бебахо меъморий обидалар, нодир кулёзмалар, турли осори-атикалар давлатчилик тарихимизнинг уч минг йиллик теран илдизларидан далолат беради", дейди Шавкат Мирзиёев.

Давлат рахбари уз сузини давом эттираркан, буюк юнон олими Аристотелнинг "Ватан такдирини ёшлар тарбияси хал килади", деган сузларини келтиради.

"Мен юкорида Аристотелнинг фикрларини бежиз эсламадим. Хдммангизга яхши маълум, антик даврда Юнонистонда ёнган илм машъаласи туккизинчи - ун иккинчи асрларда Марказий Осиё худудида кайта порлади. Бу даврда юртимиз худудида биринчи Ренессанс юзага келди ва у бутун дунё тан оладиган машхур дахоларни етиштириб берди. Хусусан, Мухаммад Хоразмий, Ахмад Фаргоний, Абу Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино, Махмуд Замахшарий сингари унлаб буюк алломаларимизнинг жахоншумул илмий-ижодий кашфиётлари умумбашарият тараккиёти ривожига бекиёс таъсир курсатди.

"Ислом маданиятининг олтин асри" деб эътироф этиладиган бу даврда она заминимиздан етишиб чиккан Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий, Бурхониддин Маргиноний, Абул Муъин Насафий каби улуг уламолар бутун мусулмон оламининг фахру ифтихори ва чексиз гурури хисобланади.

Ун бешинчи асрда Сохибкирон Амир Темур бобомиз асос солган ва унинг муносиб авлодлари давом эттирган мухташам салтанат, юртимизда иккинчи Уйгониш, яъни иккинчи Ренессанс даврини бошлаб берди. Бу даврда

Козизода Румий, Мирзо Улугбек, Гиёсиддин Коший, Али Кушчи сингари беназир олимлар, Лутфий, Саккокий, Х,офиз Хоразмий, Абдурахмон Жомий, Алишер Навоий, Бобур Мирзо каби мумтоз шоир ва мутафаккирлар майдонга чикди. Шарафиддин Али Яздий, Мирхонд, Хондамир каби тарихчилар, Махмуд Музаххиб, Камолиддин Бехзод сингари мусаввирлар, куплаб хаттот ва созандалар, мусикашунос ва меъморларнинг шухрати дунёга ёйилди.

Донишманд халкимиз хар икки Ренессанс даврида жахоннинг энг илгор, тараккий этган халклари каторида булгани барчамизга улкан гурур ва ифтихор багишлайди", дейди Президент.

Дархакикат, шиддат билан ривожланаётган хаётимизда руй бераётган юксалиш жараёнлари узини барча сохаларда намоён этмокда. Бинобарин, мустакилликка эришган йилларимизнинг илк даврида биз узимизнинг миллий узлигимизни англаш, бой тарихий-маънавий хамда илмий меросимизнинг асл мазмун-мохияти магзини чакиш ва уни руёбга чикаришга интилган булсак, эндиликда халкимиз жипсланиб «миллий тикланишдан - миллий юксалиш» гоясини собиткадамлик билан амалга оширишга киришди. Бу даврда жамиятимизда ижтимоий тафаккурнинг юксалиш тенденцияси карор топиши, унга хос хам миллий, хам умуминсоний кадриятларнинг мужассамлиги эътироф этилмокда. Миллий рух ва умуминсоний кадриятлар уйгун булган ижтимоий тафаккур - мамлакатимиз баркарор ривожланишининг узига хос хусусияти, мезон ва мустахкам пойдеворига айланмокда. Юртимизда ижтимоий тафаккур даражасининг тобора усиши боис, саноат, кишлок хужалиги ва бошка жабхаларда мехнат ва сохага ёндашув маданияти хамда масъулияти узгарди. Айникса, жамият ва тараккиёт локомотиви хисобланган фан сохасига каратилаётган алохида эътиборнинг замирида чукур маъно бор. Фан - бу тафаккур махсули булиб, кайсики, жамиятдаги баркарорликни таъминлаб берувчи устувор омиллардан биридир. Фан ривожланар экан, нафакат иктисодиёт, балки ижтимоий-маданий соха хам тараккий этади. Фанга булган эътибор инсон тафаккурини устириш ва улгайтиришга хизмат килади. Жамият тафаккури усса, маданият ва санъат сохаси хам мана шу талабларга хамоханг равишда усади ва тараккий этади. Россиялик олима И.В.Зелепухина бу холатни тугри англаб етади ва куйидагича ифода этади: "Сир эмаски, Европа цивилизацияси нисбатан ужаррок, бошкалар билан дуч келганда, у ижтимоий-маданий жихатдан асосий булиш тенденциясини намоён килади. Бу нарсани у нисбатан ёш булганлиги ва кадимийрок цивилизациянинг таъсиридан узини химоя килишга интилишига йуйиш мумкин. Цивилизациянинг шаркий-

анъанавий турларига келсак, уларнинг айримлари (хинд-буддавийлари) ташки таъсирларга нисбатан нейтрал, бошкалари (конфуцийлик) очикрок булиб, улар уз-узини такомиллаштиришга мойилрок, учинчилари (мусулмонлик) ташки трансформацияларга камрок очикдир, лекин уларнинг хаммаси хам юкори даражада толерантлиги билан фарк килади". Демак, глобаллашув шароитида толерантлик янада ривожланади.

Давлатлар ва халкларнинг узаро алокалари ва таъсирларининг кучайиши, маданий тасаввурларнинг узгариши, цивилизацияларнинг узаро алокалари, анъаналар ва янгиликларнинг кисман карама-каршилиги, турмуш тарзида бир томондан замонавийликка (модернизм), иккинчи томондан анъанавийликка (традиционализм) интилиш, халклар ва миллатлар маданияти, турмуш тарзининг бир хиллашиб бориши ва шу билан бирга миллий узликни англашга интилиш ва бошка шу каби давримизнинг асосий ходисалари глобаллашув шароитида толерантликнинг объектив мазмунини ташкил этади.

"Дунёдаги хар бир халк узига хос ноёб акл-заковатга эга тенгсиз ходисадир. Ундан дунё тараккиёти максадларида фойдаланишнинг даражаси хар хил булиб колмокда. Узаро фикрлар, узига хос хусусиятларни инкор этмаган холда, уларни устун куйиш фалсафаси бир томонламадир. Улар бир-бирини бойитиши, узаро хамжихатлик, хамкорлик оркали бир-бирига, дунё цивилизациясининг ривожига хизмат килиши мухим. Бу билан масалан, Шарк ва Гарб узига хослигини йукотмайди, аксинча, уни саклаб колган холда дунё маданиятини бойитади".

НАТИЖАЛАР

Шундай экан, таъкидлаш жоизки, биз интилаётган Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишнинг мезон ва тамойиллари куйидагиларда уз ифодасини топган:

Биринчидан, миллий гоя ва юксак маънавият уйгунлиги мезонига амал килиши, яъни "миллий тикланишдан - миллий юксалиш" тамойилининг жамият хаёти ва унинг барча катламларида, ахоли, миллат онгу тафаккурида уз ифодасини топиши. Шаркона багрикенглик, эзгу ният, мехр-муруват, силаи рахм курсатиш оркали, улуг бунёдкорлик йулида халкимиз бир-бирини тушуниши ва англаши, кутаринкилик рухида истиклол ва ислохотларни мустахкамлашда уз хиссасини кушиши назарда тутилади.

Иккинчидан, инсон манфаатлари ва унинг кадр-киммати устуворлигини назарда тутган холда давлат ва жамият хаётида нимаики килинса ёки амалга

оширилса, энг аввал, прогматик натижавий ахамияти, яъни инсон, миллат, халкимиз кадр-кимматини амалда булишини таъминлаш. Бу борада мамлакат рахбарининг "Халкимиз булаётган узгаришлар ва уларнинг натижаларини эртага эмас, бугун куришлари, бахраманд булишлари керак", деганлари бежиз эмас. Ёхуд "хар бир рахбар уз вазифасини сидкидилдан бажариб уз аравасини узи тортиши керак, ана шунда узгариш, ривожланиш булади ва шунда биз рахбарлар фаолиятидан халк рози булса яратганнинг узи рози булади", деган фикрларини келтириш уринли.

Учинчидан, инновацион гоя ва ижтимоий капиталга эга булган иродали шахс хамда юксак технология имкониятларидан бахоли кудрат фойдалана билиш. Бунинг учун мамлакат ва ёшлар салохияти, миллий ва умумбашарий тамойиллар уйгунлиги оркали максадга эришиш лозимлигини кундалик хаёт олиб борилаётган сиёсат ва яратилаётган шарт-шароитлар биз кузлаган максадга эришиш омили хисобланади.

Туртинчидан, хар бир фукаро, миллат ахлининг бир тану бир жон булиб, дахлдорлик ва маъсуллик хиссини сезиши, яъни шу азиз Ватан ва унинг истикбол келажаги учун "мен масъулман" деган гояни хаётий тамойилга айлантиришдан иборат.

Табиийки, Учинчи реннессанс уз-узидан амалга ошмайди ва бунинг учун давлат ва жамоат, нодавлат ташкилотлари ва барчанинг максадли фаолиятида куйидагилар уз ифодасини топиши лозим булади:

- цонунийлик, бунга кура, давлат тилида иш юритилишига амал килишда конунийлик тамойили мухим ахамият касб этади. Унга мувофик, конунлар ва уларга мувофик чикарилган хукукий хужжатларга барча давлат органлари, мансабдор ва бошка шахсларнинг огишмай амал килиши тушунилади. Колаверса, конунийлик демократия ва хукукий давлатнннг элементларидан бири сифатида, бу давлат тилини амал килишида тартиблилик ва хукукий тамойиллар устуворлигини таъминлайди. Сохага оид барча жараёнлар Узбекистон Республикасининг Конституцияси ва Давлат тили конун-коидалари ва унинг меъёрларига мос булиши хамда унга катъий риоя килишни ифодалайди. Буни хаётий мисол тарзида якинда давлат тилида иш юритишда мутасадди шахсларнинг амал килмаганлги учун жарима тулаш лозимлиги жорий этилганлигидир. Айнан шу жихатдан олганда, конунийлик давлат тилида иш юритишда мухим жихат хисобланади;

- тизимлилик, маълумки, хар бир сохада булгани каби ва уни кетма-кетлик уйгунлигида, яъни тизимдаги хар бир таркибий кисми иккинчи бир

таркиб ва элемент билан узвий алокада хамда уларнинг муштарак максад ва вазифаси умумий тизимни тулаконли ишлашини талаб этади. Тизимлилик, мунтазамлилик, тадрижийлик хамда шаркона кадриятлар устуворлиги омили. Тизимлилик бизларни хатолардан янгилишишлардан мухофаза килади. Муаммога ёндашувда бир катор омилларни ва турфа ёндашувларни узаро алокадорликда куриб чикиш лозимлигини курсатади. Шундай экан, асосий максад хар бир амалга ошириш лозим булган жараён ва устуворликни куллашда давлат тилини амалга ошириш мантигини курсатади.

- тарихийлик, давлат ва жамият хаётида хар бир тарихий давр у ёки бу сохага алокадор билим ва тажрибаларни эгаллашни таказо этади. Тарих буюк мураббий, манбалар йигиндиси, авлод ва аждодларимиз томонидан жамийки яратилган, узлаштирилган билимлар манбаидир. Ушбу тамойил жараёнлар, карашлар ворисийлигини, кетма-кетлигини таъминлади. Шу маънода утган алломаларимизнинг миллий давлатчилик ривожи тугрисидаги билим ва тажрибаларини бугунги кун вокелиги нуктаи назаридан урганиш ва сохага татбик этиш узининг ижобий натижасини беради;

- миллийлик ва умуминсонийлик, ушбу тамойил сохага алокадор миллий тажриба билан бир каторда, умуминсонийлик ва унга хос булган хусусиятлар, ундаги умумийлик, хусусийликнинг узига хос такрорланмаслик жихатлари фаркланади. Х,ар бир миллат узига хос урф-одат анъаналари, тили ва дини билан фаркланади, унда узига хос булган рухият, характер намоён булади. Зеро, буюк ёзувчи Гоголнинг куйидаги фикрлари характерлидир: «Хдкикий миллийлик рус кийимини тасвирлашдан иборат эмас, балки халк рухидан иборат. Хдтто тамом бошка бир дунёни тасвирловчи шоир хам миллий шоир хисоблана олади. Бунинг учун у ана шу дунёга уз миллий хислари назаридан, уз халкининг кузлари билан караши керак, у шундай хис этиши ва гапириши керакки, унинг ватандошлари худди узлари хис этаётган ва гапираётгандек хис этсинлар». Умуминсонийлик бутун дунё давлатлари ва уларга хос булган умумий хусусиятлар хисобланиб, глобаллашув жараёнлари билан уйгун кечади ва бу холат давлат тилида иш юритишда узининг позитив кирраларига эга.[3]

ХУЛОСА

Умумий хулоса сифатида шуни айтиш лозимки, назария ва амалиёт уйгунлиги, унга хос булган жихат шу билан белгиланадики, сохага оид, энг аввало, назарий билимлар мажмуаси булиши лозим. Бу карашлар, таълимотлар, гоялар, инновациялар ва турфа билимлар уйгунлигини ташкил этади. Аслида, назария билимнинг бирор сохасига оид асосий гоялар тизими, вокелик

382

конуниятлари ва ундаги мухим алокалар хакида бир бутун тасаввур берадиган билим шакли. Назария хамма вакт амалиёт билан узвий боглик булади ва шундагина у харакат ва ривожланишнинг куролига айланади. Амалиёт, таъкидлаш жоизки, бу - барча боскичларда билишнинг шаклланиш ва ривожланиш негизи, билим манбаи, билиш жараёни натижаларининг хакикийлиги мезонидир. Назарий билимлар узини тугри ва хакикийлигини амалиётда куради ва унга амал килади.

Биз кенг куламли демократик узгаришлар, жумладан, таълим ислохотлари оркали Узбекистонда янги Уйгониш даври, яъни Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишни узимизга асосий максад килиб белгиладик. Бу хакда гапирар эканмиз, аввало, учинчи Ренессанснинг мазмун-мохиятини хар биримиз, бутун жамиятимиз чукур англаб олиши керак. Юкорида келтирилган марралар ва муваффакиятлар замирида нафакат давлатимиз ва Президент томонидан амалга оширилаётган ислохотлар, айни пайтда, халкимизнинг якдиллиги, дахлдорлик хиси, муштарак максад сари азму шижоати мужассам, десак муболага булмайди. Мухими, давлат рахбари томонидан белгиланган ва халкни рухлантирадиган куч - Учинчи Реннесансни забт этиш ва унга интилишдан иборат. Гапнинг индаллоси шундан иборатки, айнан мамлакат рахбари томонидан белгиланган Учинчи Реннесансни мазмун-мохиятини тушуниб етиш, лозим булса, олиму мутахассислар томонидан мезон ва томойилларини аниклаш, контур ва истикболларини белгилаш оркали халкимизга олий максадни, хусусан, максад-муддаосини, ахамиятини тушунтириб, рухлантириб бориш хар качонгидан мухим ва долзарбдир.

REFERENCES

1. Эргашев И. Тараккиёт фалсафаси. -Т.: Академия, 2000. -Б. 42-43.

2. Мирзиёев, Ш.М.(2021). Янги Узбекистон стратегияси. Тошкент, Узбекистон, 464 б (Mirziyoev, Sh.M.(2021). New Uzbekistan strategy. Tashkent, Uzbekistan, p.464.)

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Узбекистондаги Ислом маданияти маркази фаолиятини ташкил этиш тугрисида. http://lex.uz/Pages/GetPdfyiew.aspx7lact id=3296658. (The Decision on the organization of the Islamic Culture Center of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan. http://lex.uz/Pages/GetPdfView.aspx7lact id=3296658.)

4. Мирзиёев, Ш.М.(2017). Миллий тараккиёт йулимизни катьият билан давом эттириб янги боскичга кутарамиз. 1-жилд. Тошкент, Узбекистон, 592 б.

(Mirziyoev, Sh.M. (2017). We will continue our national development path with determination and bring it to a new level. Tashkent, Uzbekistan, p.592.)

5. Saifnazarov, I., Muhtarov, A., Sultonov, T., Tolibov, A. (2020) Religious tolerance, unity of knowledge and faith issues highlighting in Imam Bukhari Hadiths. International Journal of Advanced Science and Technology 29 (5), pp. 1846-1853.

6. Саифназаров, И. (2019). Толерантлик—комил инсон белгиси. Архив научных исследований.

7. Saifnazarov, I., Xujayev, M. (2018) Axmad Zaki Validiy islamic culture. Экономика и социум, 2, 55-57.

8. Marjonov, S.S. (2021). Ijtimoiy - gumanitar fanlarni o'qitishda Fahriddin Roziyning ontologik qarashlarining o'rni va ahamiyat. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(9), 1029-1038.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.