Научная статья на тему 'ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАДБИРКОР МАЪНАВИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ЗАРУРАТИ'

ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАДБИРКОР МАЪНАВИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ЗАРУРАТИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маънавият / маънавий қиёфа / давлат / ислоҳотлар / иқтисодиёт / тадбиркорлик / тадбиркор маънавияти. / Spirituality / spiritual appearance / state / reforms / economy / entrepreneurship / spiritual potential of entrepreneurs.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Назаров, Қиём

Ушбу мақолада ҳозирги даврда давлатимизнинг ижтимоий-иқтисодий соҳадаги ислоҳотлари, айниқса тадбиркорлик соҳасини ривожлантириш ва ушбу жабҳа вакилларининг маънавиятини юксалтириш масалаларига алоҳида аҳамият берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE NEED TO FORM AN ENTREPRENEURIAL SPIRIT IN THE NEW UZBEKISTAN

The article focuses on the reforms carried out by the state in the social and economic sphere and on issues related to the development of entrepreneurship and increasing the spiritual potential of entrepreneurs in modern conditions.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОНДА ТАДБИРКОР МАЪНАВИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ЗАРУРАТИ»

"Yangi O'zbekiston huquqiy, dunyoviy va ijtimoiy (E)ISSN: 2181-1784 davlat sifatida rivojlanishining ijtimoiy, falsafiy, 4(21), May, 2024

iqtisodiy va siyosiy masalalari" www.oriens.uz

ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА ТАДБИРКОР МАЪНАВИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ЗАРУРАТИ

d https://doi.org/10.5281/zenodo. 11642801

^иём Назаров

«Тошкент ирригация ва кишлок; хужалигини Механизациялаш мухдндислари института»

MTU профессори фалсафа фанлари доктори

РЕЗЮМЕ:

Ушбу мацолада уозирги даврда давлатимизнинг ижтимоий-ицтисодий соуадаги ислоуотлари, айницса тадбиркорлик соуасини ривожлантириш ва ушбу жабуа вакилларининг маънавиятини юксалтириш масалаларига алоуида ауамият берилган.

Калит сузлар: маънавият, маънавий циёфа, давлат, ислоуотлар, ицтисодиёт, тадбиркорлик, тадбиркор маънавияти.

НЕОБХОДИМОСТЬ ФОРМИРОВАНИЯ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСКОГО ДУХА В НОВОМ УЗБЕКИСТАНЕ

РЕЗЮМЕ:

В статье уделяется внимание на реформы проводимые государством в социално-экономической сфере и на вопросы касаемые развитию предпринимательства и повышения духовного потенциала предпринимателей в современных условиях.

Ключевые слова: Духовность, духовный облик, государство, реформы, экономика, предпринимательство, духовный потенциал предпринимателей.

THE NEED TO FORM AN ENTREPRENEURIAL SPIRIT IN THE

NEW UZBEKISTAN

RESUME:

The article focuses on the reforms carried out by the state in the social and economic sphere and on issues related to the development of entrepreneurship and increasing the spiritual potential of entrepreneurs in modern conditions.

Key words: Spirituality, spiritual appearance, state, reforms, economy, entrepreneurship, spiritual potential of entrepreneurs.

Маълумки, бизда узок йиллар, кейинги асрлар давомида "Давлат -жамият - инсон" тамойилига амал килиб келинган эди. Ушбу тамойил, уз ижтимоий фалсафий мохиятига кура, инсонни давлат ва жамиятдан бегоналаштиради, маънавиятини хиралаштиради, уни сиёсий ва иктисодий механизмнинг арзимас булаги, оддий элементига айлантиради.

Аслида эса, аввало, инсон, унинг хак-хукуклари ва бахт-саодати давлат сиёсати ва жамият хаётининг энг устувор максад-муддаоси булиши лозимлиги инсоният тарихида куп бора исботланган мухим хулосалардан биридир. Кейинги йилларда жамиятимиз тафаккурида устувор хакикатлардан бирига айланаётган айни шу хулоса тарихимизда биринчи мазкур тамойилнинг "Инсон - жамият - давлат" шаклидаги таянч гояга узгариши учун асос булди.

Президентимиз томонидан «Бу сиёсат бир йил билан чекланиб колмаслиги, доимо бардавом булиши барчамизга аён. Аслида хам, бизнинг энг бебахо бойлигимиз, бу - бунёдкор халкимиз, дуогуй ота-оналаримиз, навкирон авлодимиз эмасми? Шу юртда яшаётган хар бир инсоннинг тинч ва бахтли хаёт кечириши, унинг соFлиFи жойида булиши, яхши таълим олиши, оиласини тебратиши учун кандай шароит керак булса, хаммасини яратиб беришга харакат киляпмиз ва бу йулдан асло тухтамаймиз» дея алохида таъкидлангани эса, мазкур йуналишдаги тадрижийликнинг яккол ифодасидир.

Тадбиркорлик масъулияти. Алохида таъкидлаш жоизки, "Давлат -жамият - инсон" тамойилининг "Инсон - жамият - давлат" тамойилига узгариши ва шахс омилининг биринчи уринга чикарилиши барча сохалар ва долзарб масалаларда нафакат давлат ва жамият масъуллигини, айни пайтда эса инсоннинг хам маъулиятдан холи булмаслигини англатади. Яъни, давлат органлари, вазирлик ва идоралар фаолиятидан катъий назар, ушбу йуналишдаги маънавий мухит ва ижтимоий макон киёфасини тадбиркор ва мулкдорларнинг шахсий хислатлари ва фазилатлари, уларнинг хаётий позицияси, ишга ва касбига муносабати, виждони ва масъулият хисси хам куп жихатдан белгилайди.

Бинобарин, хозирги даврда давлат томонидан куплаб сиёсий-иктисодий ислохотлар, тадбирлар амалга оширилмокда, вазирлик ва идоралар белгилаб берилган стратегия доирасидаги максадлар, дастурлар ва режаларни бажармокдалар. Юртимиз тадбиркорлари ва мулкдорларининг иктисодий рагбати ва маънавий камолоти учун объектив шарт-шароитлар табора яхшиланиб бормокда.

Аммо тадбиркорлик маънавияти, хар бир тадбиркорнинг ижтимоий масъулияти ва унинг хаётда намоён булиши билан боглик масалаларнинг конкрет шахс, инсон омили билан боглик нихоятда мухим ахамиятга молик

субектив жихатлари хам бор. Бу нуктаи назардан, "Тадбиркор маънавияти" тушунчасининг ижтимоий масъулият билан боглик жихдтлари жахон халклари тажрибаси ва бугунги хаёт вокеликлари оркали яккол намоён булаётганини аник-тиник куриш ва турли мисоллар оркали тугри тасаввур килиш мумкин.

Келинг, ушбу мавзуда назарий фикрлар ва умумий мулохазалардан кура аник мисолларга мурожат килайлик. Масалан, Япония жамияти ва унинг аъзолари тугрисида чоп этилган кизикарли асарлардан бири - "Рёандзи богининг ун бешинчи тоши" номли китобда япон бизнесменларига хос нихоятда ибратли хислатлардан бири хакида хайрат билан хикоя килинган. Муаллифнинг гувохлик беришича, аксарият япон тадбиркорлари узларига юз минглаб доллар фойда келтириши мумкин булган бирор-бир шартнома агар Японияга ва япон халкига бир неча минг доллар микдорида моддий зарар ёки маънавий зиён келтиришини билиб колсалар уни хеч качон имзоламас эканлар. Ушбу халк орасида узок йиллар яшаган асар муаллифи "Уларни бунга ундашнинг фойдаси йук, барибир максадингизга етолмайсиз ва уз йулингизга солаолмайсиз" деган хулосага келган.

Бошка бир манбада эса, нафакат Япония, балки чет элларда хам машхур таълим даргохи - Нагоя университети билан боглик айнан ана шу хакдаги бир мисол келтирилган. Унга кура, якинда мустакилликка эришган мамлакатлардан бирига келган ушбу университет вакилига "Бизнинг юртимизда дунёнинг куплаб олий таълим муассасалари филиаллари очилган. Сизлар хам шу йулдан борсангиз миллионлаб фойда курар эдингиз. Таклифимизга рози булмаётганингизнинг сабаби нимада? Ёки катта фойда олишингизга ишончингиз комил эмасми, деган саволга берилган куйидаги жавоб япон тадбиркорининг маънавий киёфасини яккол ифодалайди: "Бу ишдан катта иктисодий фойда олишимизни яхши биламиз ва бунга ишончимиз комил. Аммо юртингизда очиладиган филиалимизнинг Япониядагидек самарали таълим тизимига айланиши ва хар бир талаба, булажак мутахассис учун биздаги каби юксак даражали, нихоятда мазмундор ва фойдали билим беришига ишончимиз комил эмас. Бу эса, нафакат бизнинг университет, балки бутун Япония таълим тизими обрусизланишига сабаб булиш мумкин. Биз эса, бунга хеч качон йул куймаймиз ва хеч кандай шахсий фойда олиш имконияти бизни Ватанимиз шаънига дог туширадиган енгил-елпи йулга сололмайди."

Кунчикар мамлакат хакидаги ушбу ибратли мисолларга дуч келар экансиз "Бизнинг тадбиркорларимиз орасида бундай имконият булганида япон тадбиркорларидек иш тутадиганлар неча фоизни ташкил киларкин", деган савол беихтиёр хаёлингизга келиши аник. Бу эса уз навбатида, яна бир бор тадбиркор маънавияти, ушбу соха вакилларининг Ватан ва халк олдидаги

ижтимоий масъулият туйгусини тугри шакллантириш зарурати билан боглик масаланинг нихоятда долзарблигидан далолат беради.

Куни кеча ижтимоий тармокларда "Наманганда калбаки дори воситаларини тайёрлаш ва сотиш билан шугулланган тиббиёт ходими ушланди" деган хабар таркалди. Унга кура, давлат органлари хамкорликда утказган тезкор тадбирда "Зодак", "Анаферон", "Хилак Форте" ва "Витамин В6" номли калбаки дори воситаларини тайёрлаш хамда сотиш билан шугулланган тиббиёт ходимининг фаолиятига чек куйилган, у 1000 дона калбаки "Зодак" дори воситасини Андижон вилоятига сотиш максадида олиб кетмокчи булган вактида кулга олинган. Унинг хонадонидан дори воситалари ишлаб чикариш учун мулжалланган яширин цех, 763 дона "Анаферон", 2125 дона "Зодак", 4000 дона "Витамин В6" дори воситалари, 570 дона номсиз флаконларда сироплар, дори воситаларини кадоклашда фойдаланиладиган флаконлар, кутилар, йурикнома ва ёрликлар топилган. Инсон хаётини хавф остига куядиган фаолиятни 2023 йилнинг сентябрь ойидан буён тизимли йулга куйган бу "тадбиркор" тиббиёт ходимини Андижон вилоятида яшовчи узига ухшаган фукаролар Киргиз Республикасидан ноконуний йуллар билан олиб келинган хом-ашёлар билан таъминлаб турганлар. Хрзирда холат юзасидан Жиноят Кодексининг 186-3-моддаси 2-кисми "б" ва "е" бандлари билан жиноят иши кузгатилиб, мазкур шахсга нисбатан камок эхтиёт чораси кулланилган.

Хуш, кейинги йилларда Президентимиз томонидан ахолини согломлаштиришга доир бутун жахонда эътироф этилаётган кенг камровли ислохотлар амалга оширилаётган, давлатимизнинг бу борадаги куплаб дастурлари ва лойихалари ишлаб чикилиб хаётга татбик этилаётган, ушбу йуналишга трилионлаб маблаглар сарфланаётган бир даврда бундай номакулчилик учун давлат ташкилотларини айблаш канчалик тугри буларкин? Бунда аслида давлат ёки жамият эмас, балки инсон омили, аник бир кимсаларнинг ноконуний ва маънавият мезонларига мутлако мос келмайдиган фаолиятни амалга ошираётгани хакида гап бормокда. Ушбу йуналишдаги бу тахлит "тадбиркорлик" мамлакатимизда уз зиммасидаги вазифаларни чин дилдан адо этаётган куплаб ишбилармонлар ва тадбиркорларнинг маънавий киёфасига соя солади ва ушбу харакатни обрусизлантириши эса шубхасиз.

Яна бир мисол. Маълумки, кейинги йилларда мактабгача таълим сохасига нихоятда катта эътибор каратилди, болажонларимизни ушбу тизим билан камраб олиш даражаси бир неча баробарга ортди. Бу сохада фаолият олиб бораётган нодавлат мактабгача таълим ташкилотлари (МТТ) сони 27 мингдан ошди ва улар барча турдаги соликлардан озод килинган. 2023 йилда уларга давлат хисобидан ва шерикчилик шарномаси асосида жуда катта

микдорда, яъни 2,7 трлн сум маблаг ажратилгани бу борадаги гамхурликнинг яккол намунасидир. Ушбу йуналишдаги вазирлик ва агентлик, улар тизимидаги давлат ташкилотлари МТТ ташкил килаётган тадбиркорлар билан битимлар тузмокда, уларга ажратиладиган субсидия маблагларини вактида етказилишини таъминламокда, хуллас уз вазифаларини бажармокда.

Аммо мазкур ташкилотларнинг МТТларнинг 2023 йил 27 декабригача амалга оширган фаолияти тугрисидаги маълумотларига кура, баъзи оилавий богчаларнинг эгалари турли ноконуний йуллардан фойдаланиб, давлат хисобидан 30 млрддан ошик маблагларни узлаштиргани аникланди. 1,5 мингдан зиёд хусусий "богча"лар ноконуний фаолият юритгани маълум булди. Хуш бунда айбдор ким ёки ушбу холатнинг сабаб нима деб уйлайсиз? Давлат хамма шароитни яратаётган булса, шу йуналишдаги вазирлик ва идора ишга масьулият билан ёндошса, гап нимада?

Холисона айтганда, бу борада айнан ушбу йуналишдаги вазирликнинг саъй-харакати билан 2023 йилда 734 та МТТлар томонидан бир боланинг фотосурати урнига бошка боланинг фотосурати асосида давомати белгиланиб келган аникланиб, уларга нисбатан 8,8 млрд сум субсидия туловлари тухтатилган. 895 та оилавий МТТлар томонидан воситачилар ёрдамида компьютерларда виртуал мобил курилмани яратиш оркали хакикатда МТТга келмаган тарбияланувчи ва ходимларнинг давомати сохталаштирилгани аникланган. Уларга огохлантириш хатлари жунатилган ва 8,9 млрд сум асосланмаган субсидия туловларининг молиялаштирилиши олди олинган. Ушбу маълумотлар тегишли тартибда хукукни мухофаза килувчи органларга такдим этилган.

Аслида бундай холатларнинг руй бераётгани ушбу сохалардаги вазирлик ёки идораларнинг фаолиятида йул куйилаётган хато ёки камчилик билан эмас, балки нима килиб ва кандай йуллар билан булсада фойда олиш ва бойлик орттириш илинжидаги юрган айрим шахслар, виждонсиз кишилар, яъни инсон омили билан узвий богликлиги шубхасиз. Бу борада хамма бало, бир томондан, асрлардан мерос булиб келаётган "кингир йуллар билан бойлик орттириш" ва иккинчидан, собик иттифокдан колган "бюджетдан юлиб колиш" каби касалликларнинг баъзи кишилар онгида халигача бутунлай бархам топмаганлигида ва уларнинг таъсири ханузгача давом этаётганлигидадир.

Маълумки, иттифок даврида жамиятни сунъий тарзда турли синфларга ажратиб, хусусий мулк ва тадбиркорликни йукотиш гояси амалиётга татбик этилди. Сиёсий ва мафкуравий максадларга хизмат килган бу гоя аввало жамият аъзоларини мулкдан бегоналаштирди, тадбиркорлар ва мулк эгаларига зарарли катлам сифатида карашни шакллантирди, хаётда мулкдан бегоналашиш

туйгуси мустахкамланиб борди ва "Мулк хамманики, айни пайтда хеч кимники эмас" деган акида одамлар онгига сингдирилди. Тадбиркор ва ишбилармон кишилар булган мулк эгаларининг ориятли ва виждонли инсон сифатидаги киёфасидан асар хам колмади, Ватанни севиш, эл-юрт олдидаги маънавий карздорлик ва ва уз халкига садокат туйгулари хиралашди.

Собик давр хусусий мулкни ва мулкдорларни йук килди, тадбиркорликни таг-туги билан куритди, одамларни давлатга бокиманда килиб, ушбу касалликни яратди. Бугун у тузум йук, унинг даври утди. Фалсафада "Замон узгаради, аммо одамлар колади. Бундаги энг кийин иш одамларнинг онги ва тафаккурини узгартиришдир" деган тамойил бежиз шаклланмаган. Халкимизнинг "Тог узгарибди деса ишон, аммо одамлар узгарибди деса ишонма" деган хикмати хам ана шу жараённи яккол ифодалайди.

Мактабгача таълим тизимига юксак эътибор берилаётгани ва унга катта маблаглар ажратилаётганидан бохабар булган баъзи "учар"ларнинг бир юмалаб тадбиркор булиб олгани ва кингир йуллардан бораётгани хам шундан. Ва айнан ана шундайларга карши кураш зарурати нафакат шу йуналишдаги вазирлик, балки бошка куплаб ташкилот ва идораларнинг бош огригига сабаб булаётган салбий холатлар ва муаммоларнинг олдини олиш, уларни бутунлай бархам топтириш масъулияти билан узвий алокадорлиги шубхасиз.

Бу эса, бутун жамият микёсида маънавий тарбия масаласининг нихоятда долзарблигини ва хар бир фукаро, жумладан ишбилармонлар ва тадбиркорлар катламининг маънавий киёфасида мазкур феномени билан боглик ижобий хислатларни шакллантириш ва камол топтириш зарурати хали-хануз сакланиб колаётганини англатади.

Коррупция балоси. Тадбиркорлар маънавий дунёсининг рисоладагидек шаклланишига халакит берадиган омиллар орасида коррупция балоси ва унинг окибатлари, конун ва хукукни англаш даражасининг етарли эмаслиги, глобаллашув тахдидлари ва гоясизлик хатарлари алохида диккатни талаб килади. Улар бошка салбий омиллар билан бирга тадбиркорларнинг онги ва дунёкарашига таъсир утказади, бу жабха вакилларининг кундалик хаёти ва фаолиятида узига хос тарзда намоён булади.

Коррупция муаммосига жахоннинг деярли хар бир мамлакатида дуч келиш мумкин ва у бугунги кунда хакикий тадбиркорликнинг асосий кушандаси ва сунгги йилларда халкаро микёсда трансмиллий жиноят сифатида кенг мухокама килинаётган мавзулардан биридир. У келтирадиган зарар барча учун тенг саналиб, мазкур иллатнинг турли сохаларга, хусусан иктисодий, ижтимоий, маънавий жабхаларида амалга оширилаётган ислохотларга, мамлакатнинг халкаро майдондаги имиджи ва инвестициявий

жозибадорлигига, айни пайтда тадбиркорлик сохасига хам жиддий салбий таъсир курсатиши маълум.

Хрзирги глобаллашув замони, минтакалар ва давлатлараро интеграция жадаллашиб бораётган мураккаб бир шароитда коррупция барча мамлакатларда хам катор муаммоларни келтириб чикариб, жамиятни ич-ичидан емириб, пароканда килиб ташлаш хавфини солмокда. Бинобарин, бугун каттами-кичикми, бойми-камбагалми, кудратлими-кучсизми биронта давлатни коррупциядан холи худуд, деб айтолмаймиз. БМТ ва Халкаро валюта жамгармасининг маълумотларига кура, жахон иктисодиёти коррупция туфайли йилига 1,5-2,6 триллион долларгача зарар курмокда.

Жахон мехнат ташкилоти томонидан муттасил урганиб бориладиган мавзуларидан бири, яъни бизнес сохасининг коррупциялашганлик даражаси мониторинги умумий курсаткичларига кура, порахурлик барча сохаларда тадбиркорлик фаолиятининг маънавий асосларини емиради, унинг халк олдидаги обрусига путур етказади. Айни пайтда у халкаро хукук сохасида тадбиркорнинг бу борадаги конуний хаклари ва манфаатларига дахл киладиган энг хавфли жиноий ходисалардан бири сифатида бахоланади.

Чунки у бутун мамлакат микёсидаги тадбиркорлик ривожланишига жиддий путур етказади, конун устуворлигини заифлаштиради, пировардида хакикий тадбиркорлар хукук ва эркинликлари поймол булишига олиб келади. Шунинг учун хам Президентимиз Ш.М.Мирзиёев янги давр бошланишидаёц "Жамиятимизда коррупция иллати узининг турли куринишлари билан тараккиётимизга гов булмокда. Бу ёвуз балонинг олдини олмасак, хакикий ишбилармонлик ва инвестиция мухитини яратиб булмайди, умуман, жамиятнинг бирорта тармоги ривожланмайди" дея алоуида таъкидлагани асло бежиз эмас.

Кейинги йилларда мамлакатимизда коррупцияга карши кескин ва муросасиз кураш олиб борилмокда. Хусусан, "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги ^онуннинг кабул килиниши, шунингдек Коррупцияга карши курашиш буйича республика идоралараро комиссиясининг ташкил этилиши ва коррупцияга карши курашиш буйича Давлат дастурининг тасдикланиши юртимизда коррупция билан боглик хукукбузарликларнинг олдини олишга каратилган катор чора-тадбирларни самарали амалга оширилишини таъминлади. Мисол учун, киска вакт ичида коррупцияга карши курашишнинг хукукий механизмларини такомиллаштиришга оид бир неча норматив-хукукий хужжат, шу жумладан, "Хукукий ахборотни таркатиш ва ундан фойдаланишни таъминлаш тугрисида"ги, "Маъмурий тартиб-таомиллар тугрисида"ги,

"Жамоатчилик назорати тугрисида"ги, "Давлат харидлари тугрисида"ги конунлар кабул килинди.

Президентимизнинг "Узбекистонда коррупцияга карши курашиш тизимини янада такомиллаштириш тугрисида"ги Фармони эса бу борадаги изчил саъй-харакатларнинг мантикий давомидир. Ундан кузланган асосий максад юртимизда коррупцияга карши курашиш тизими самарадорлигини янада ошириш, энг юкори даражадаги кулай инвестициявий ва ишбилармонлик мухитини яратиш, мамлакатнинг халкаро майдондаги ижобий имижини ошириш ва мустахкамлашга каратилган.

Дунё мамлакатлари бизнес сохасининг коррупциялашганлик даражаси умумий курсаткичларига кура ушбу иллат бу борада хамма жойда, иш бошлашдан олдинги лицензиялар олишдан тортиб шартномалар ва суд жараёнларигача руй бериши мумкин. Халкаро экспертлар жамиятида бу борада шаклланган хулосага кура бизнесдаги коррупсия сабаблари хилма-хил тарзда намоён булади.

Рейтингнинг маънавий кучи. Кейинги йилларда етук тадбиркорлик маънавиятини таказо этадиган сохаларни тизимли ривожлантириш, бизнес учун шароитларни изчил яхшилаб бориш давлатимиз иктисодий сиёсатининг устувор йуналишларидан бирига айланди. Бу борада айникса, тадбиркорлик фаолиятининг иктисодий жихатларига асосланадиган ва уз навбатида бу соха вакилларининг маънавий киёфасига катта таъсир куртадиган баркарорлик рейтинги жорий этилиши мазкур йуналишдаги мухим янгиликлардан биридир.

Президентимиз Ш.М.Мирзиёев томонидан 2024 йил 23 январда имзоланган П^-39 сонли "Тадбиркорлик субъектларининг баркарорлик рейтингини жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида" карор бунинг яккол далилидир. Эндигина кучга кирган ушбу хужжатга кура, конунчиликка амал килиб ишлаётган тадбиркорларни аниклаш ва рагбатлантиришни назарда тутувчи Тадбиркорлик субъектларининг баркарорлик рейтинги 1 февралдан жорий этилиши белгиланди. 2024 йил 1 апрелдан тадбиркорларга субсидия, имтиёз ва преференциялар уларнинг рейтинг даражасидан келиб чиккан холда жорий этила бошлайди.

Аслида бу хакда Давлатимиз рахбарининг утган йили тадбиркорлар билан очик мулокотида айтилган ва шундан сунг ушбу рейтинг мезонлари ва тартиб-тамойиллари ишлаб чикила бошланган эди. Шу асосда кабул килинган Президент карорига кура, рейтинг доирасида тадбиркорлар куйидаги тоифаларга ажратилади:

• «ААА», «АА» ва «А» тоифалар — юкори баркарорлик рейтинги;

• «ВВВ», «ВВ» ва «В» тоифалар — урта баркарорлик рейтинги;

• «ССС», «СС» ва «С» тоифалар — коникарли баркарорлик рейтинги;

• <Ю» тоифа — куйи баркарорлик рейтинги.

Бундай аник-тиник баркарорлик рейтинги жорий килинишининг энг мухим ахамияти шундаки у тадбиркорлар фаолияти учун нафакат узига хос моддий рагбат мезони ва иктисодий куллаб-кувватлаш, балки маънавий мадад бериш омили булиши шубхасиз. Унга кура, тадбиркорлар фаолият даври, рентабеллик даражаси, тулов интизоми, ахоли бандлигидаги урни ва иш хаки каби 23 та мезон асосида 4 та тоифага ажратилади. Бундай рейтинг солик, адлия ва суд органлари маълумотлари асосида шаклланади. Х,ар бир тадбиркор уз урни ва бахосини, яъни аник рейтинг даражасини реал вактда билиб бориши мумкин булади.

Президент карорига биноан, рейтинги юкори тадбиркорлар учун барча солик текширувлари бекор булади, кушилган киймат солиги суммаси бир кунда ва бошка солик турлари буйича ортикча тулов уч кунда кайтариб берилади. Товарларни импорт килишда ва сотишда кушилган киймат солигини божхона ва солик органларида узаро хисобга олиш имконияти яратилади. Аукционда олинган давлат активлари ва ер участкалари кийматини булиб тулаш муддати 3 йилдан 5 йилгача узайтирилади. Бунда камида 15 фоиз микдорида дастлабки туловни бир йула амалга оширганда, колган суммага йиллик фоизлар хисобланмайди.

Буларнинг барчаси "Агар жамият хаётининг танаси иктисодиёт булса, унинг жони ва рухи - маънавиятдир" деган тамойил хаётга жадаллик билан жорий этилаётганининг яккол исботидир.

Ушбу йуналишдаги жахон тажрибасини урганиш бундай рейтингга таянадиган тадбиркор маънавияти узига хос регулятив функцияни хам бажариши далолат беради. Яъни рейтинг жорий килиниши муайян тадбиркорлик субъекти ва бу соха билан машгул шахслар ва жамоалар фаолиятини мавжуд маънавий-ахлокий тамойиллар ва талаблар асосида бошкариб туришга катта таъсир курсатади.

Бу борадаги фаолиятни самарали ташкил этишга кумаклашиш максадида "Тадбиркорлик субъектларининг баркарорлик рейтингини жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида" карор асосида "Тадбиркорлар ва ишбилармонлар харакати - Узбекистон либерал демократик партияси Сиёсий кенгаши кошида алокадор ташкилотлар билан хамкорликда "Тадбиркорлик субъектларининг баркарорлик рейтингини жорий этишнинг ижтимоий-иктисодий ва маънавий-маърифий сохадаги долзарб вазифалари" мавзуида ташкил этилаётган Республика доимий онлайн семинари ишини тизимли йулга куйилиши мухим ахамият касб этади.

"Yangi O'zbekiston huquqiy, dunyoviy va ijtimoiy (E)ISSN: 2181-1784 davlat sifatida rivojlanishining ijtimoiy, falsafiy, 4(21), May, 2024

iqtisodiy va siyosiy masalalari" www.oriens.uz

Юкорида кайд этилганлар уз навбатида, мамлакатимизда тадбиркорлар маънавиятини самарали шакллантириш борасида жамоатчилик фикри таъсирини ошириш ва конун ижодкорлиги сохасидаги ишларни янада кучайтириш лозимлигидан далолат беради. Ушбу йуналишда кейинги йилларда тез-тез тилга олинаётган "Тадбиркорлик кодекси"ни ишлаб чикиш борасидаги фаолиятни жадаллаштириш лозимлиги хам бугунги даврнинг талабига айланди.

Шу билан бирга. бугунги кунда маънавият йуналишида хам конун ижодкорлигини кучайтириш, давлатимизнинг ушбу сохасидаги сиёсатининг асосларига доир "Маънавият ва маънавий фаолият тртрисида" конунни ишлаб чикиш алохида эътибор каратилиши лозим булган энг мухим ва объектив заруратлардан бирига айланганидан далолат беради. Айни пайтда, бу борада ушбу конун жамиятнинг барча бугинларига доир кенг куламли фаолият, муайян сохадаги янгиланишлар ва улар билан боглик серкирра амалиётнинг хукукий асосларини янада мустахкамлашини хам хисобга олиш даркор.

Бундай хужжатлари ишлаб чикиш ва уларни амалиётга жорий этишнинг зарурати шундаки, давлат сиёсати, унинг хар бир йуналиши конунларга таяниши, бу борада хам хукукий асосларнинг мустахкам булиши лозимлиги давлатчилик тарихида исботланган аксиомалардан биридир.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ (REFERENCES)

1. Абу Наср Форобий. Фозил одамлар шахри. -Т.: Янги аср авлоди, 2016.

2. «2022 - 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида». Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январьдаги 60-сонли Фармони // хттпс://лех.уз/досс/5841063;

3. "Узбекистон - 2030" стратегияси тугрисида" Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони// httрs://www.lех.uz/uz/dосs/6600413.

4. Мирзиёев Ш. Янги Узбекистон стратегияси. - Тошкент: Узбекистон, 2021. - 464 б.

5. Saifnazarov, I. (2023). Yangi O'zbekiston: inson qadri ulug'langan yurt. -Tashkent: "Ilm-Ziyo-Zakovat" MChJ. - 209.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.