Научная статья на тему 'ЯНГИ РЕНЕССАНС ЁШЛАРИНИНГ ОММАВИЙ КОММУНИКАЦИЯ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ'

ЯНГИ РЕНЕССАНС ЁШЛАРИНИНГ ОММАВИЙ КОММУНИКАЦИЯ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
11
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Янги Ренесcанс / ахборот-психологик вазият / ахборот хавфсизлиги / толерантлик маданияти / миллий ва умуминсоний қадриятлар / жаҳон медиа майдони / New revival / information and psychological situation / information security / culture of tolerance / national and universal values / global media space.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Очилова, Нигора Рузимуратовна

Ҳозирги оммавий коммуникация технологияларининг шиддат билан ривожланиб, интернет тармоқларидаги xизматлардан фойдаланувчилар орасида ёшларнинг тобора ортиб бориши, бу борада ҳар биримизни янада ҳушёрроқ ва огоҳ бўлишимизни талаб этмоқда. Хар бир нарсани ижобий ва салбий томони бўлганидек, ижтимоий тармоқлар ҳам яхшиликка ёки ёмонликка хизмат қилиши мумкин. Бизнинг вазифамиз уни эзгу йўлда хизмат қилдириш чораларини кўриш, унинг зарарларидан чеклашга ҳаракат қилишдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TECHNOLOGIES FOR THE USE OF MASS COMMUNICATION OPPORTUNITIES OF NEW RENAISSANCE YOUTH

The rapid development of modern mass communication technologies and the increase in the number of young people among Internet users require each of us to be more vigilant and aware. Like everything there are pros and cons, social media can be good or bad. Our task is to take measures to serve him for good, to try to limit his harm.

Текст научной работы на тему «ЯНГИ РЕНЕССАНС ЁШЛАРИНИНГ ОММАВИЙ КОММУНИКАЦИЯ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(10), October, 2023

ЯНГИ РЕНЕССАНС ЁШЛАРИНИНГ ОММАВИЙ КОММУНИКАЦИЯ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

Очилова Нигора Рузимуратовна

Карши мухдндислик иктисодиёт институти Ижтимоий фанлар кафедраси доценти

АННОТАЦИЯ

Хозирги оммавий коммуникация технологияларининг шиддат билан ривожланиб, интернет тармоцларидаги хизматлардан фойдаланувчилар орасида ёшларнинг тобора ортиб бориши, бу борада уар биримизни янада уушёрроц ва огоу булишимизни талаб этмоцда. Хар бир нарсани ижобий ва салбий томони булганидек, ижтимоий тармоцлар уам яхшиликка ёки ёмонликка хизмат цилиши мумкин. Бизнинг вазифамиз уни эзгу йулда хизмат цилдириш чораларини куриш, унинг зарарларидан чеклашга уаракат цилишдир.

Калит сузлар: Янги Ренесанс, ахборот-психологик вазият, ахборот хавфсизлиги, толерантлик маданияти, миллий ва умуминсоний цадриятлар, жщон медиа майдони

АННОТАЦИЯ

Стремительное развитие современных технологий массовой коммуникации и увеличение числа молодых людей среди пользователей услуг Интернета требуют от каждого из нас большей бдительности и осознанности. Как и во всем есть свои плюсы и минусы, социальные сети могут быть хорошими или плохими. Наша задача - принять меры, чтобы служить ему во благо, попытаться ограничить его вред.

Ключевые слова: Новое возрождение, информационно-психологическая ситуация, информационная безопасность, культура толерантности, национальные и общечеловеческие ценности, мировое медиапространство.

ABSTRACT

The rapid development of modern mass communication technologies and the increase in the number of young people among Internet users require each of us to be more vigilant and aware. Like everything there are pros and cons, social media can be good or bad. Our task is to take measures to serve him for good, to try to limit his harm.

Key words: New revival, information and psychological situation, information security, culture of tolerance, national and universal values, global media space.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(10), October, 2023

КИРИШ

Бугунги глобаллашиб бораётган дунёда мураккаб ахборот-психологик вазият юзага келмокда. Шу маънода халкимиз хам мисли курилмаган даражада ахборот босими кучайган шароитга дуч келиб турибди. Бу шароитда инсон узлигини саклаб колишнинг имконияти борми, бунга кандай эришиш мумкин деган саволлар хар бир кишини хам уйга толдириши табиий. Ахборотлашган жамият бугунги таракккиётнинг энг мухим омилларидан бири хисобланади, хамда замонавий таракккиётни, у яратиб бераётган имкониятларсиз эса турмушимизни тасаввур этиш мушкул. Танганинг икки томони бор деганларидек, ахборот хавфсизлиги хам бугунги куннинг долзарб муаммоларидан бирига айланди. Мамлакатимиз ахолисининг ярмидан купини ёшлар ташкил этиши, улардаги кизикувчанлик, бекарорлик ва бошка психологик хусусиятлари масалага ута жиддий карашни таказо этади. Биринчидан, ёшлар кичик ёшдан бошлаб ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишда катталарга караганда осон узлаштиради. Иккинчидан, уюшмаган ёшлар уртасида ижтимоий муаммолар, хусусан, ишсизликнинг мавжудлиги уларни виртуал хатарларга осонрок берилишига сабаб булади.

Ахборотлашган жамиятга утиш жараёнини социология тадкикотчилари далиллашга харакат килишган. Олий таълим укув юртида утган асрнинг 70 йилларигача тахсил олган ёшлар фан асосларини атрофлича чукуррок эгаллаш учун фан укитувчисининг кулёзма-манбасидан, иккинчи боскичда 2001 йилгача таъминот яхшиланиши туфайли китобдан фойдалангандилар. Бизнинг давр талабалари 2015 йилгача китоб ва бошка маълумотларни электрон шаклини флешка курилмасига кучириб олган, 2016 йилдан кейинги даврда эса талабалар орасида фан укитувчиларидан фанга тегишли булган адабиёт олиш эхтиёжи амалда тугатилди. Бу хол олий таълим талабалари фанни узлаштиришда адабиётларга булган эхтиёжини кандай кондирмокда?- деган саволни кун тартибига куяди.

Биз Карши мухандислик иктисодиёти институти мисолида олий укув юртларининг талабалари орасида китобхонлик билан боглик маърифий тадкикотларимизда талабалар орасида китобхонлик одобини саньат даражасида шакллантиришнинг янги моделини аниклашга эришдик. Глоблашаётган дунёда ёшлар уз эхтиёжларини смартфон курилмаси оркали интернетдан кондириши олдинимиздаги масалани онлайн даражасга олиб чикиш кераклигини курсатмокда. Бунда фан йуналишга тегишли фанлар ёки улар орасидан бир

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(10), October, 2023

фаннинг ижтимоий тармокда (Telegram: https://t.me/milliy_goya) онлайн фан каналини ташкил килиш оркали ёшларни китобхонликка жалб этиш мумкин.

Бизнинг утказган социологик тажрибамизда топширикни бажарувчи укувчи-талабани фан каналига аъзолиги, топширикларни бажариш учун фан каналдаги манбалардан фойдаланиши ва мурожаати кулайлиги талабани фанга нисбатан мойилигини янада оширди. Бу масофавий таълим шакли китобхонликка ёшларни жалб этиш новацияси хисобланади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Республикамиз ёшларини ижтимоий турмуш тарзи ва маънавияти холатини социологик тахлил ва талкинлари ёшларни кундалик хаётида вакт бюджетининг салмогида мусика асосий уринни эгалаётганлигини гувохи булдик. Биз бу борада ёшларнинг бадиий китобхонлик одобини ижобий йулга солиш учун жахон ва миллий мумтоз адабиётининг энг яхши намуналаридан ижтимоий тармок ва интернет сайтларига матнли, овозли-аудио китоб, сахналаштирилган овозли-аудио театрларни жойлаштириш, уларни таргиб килиш оркали кенг китобхонлар аудиториясини саклаб колиш мумкин деган хулосага келдик.

Социологлар фикрича, "Telegram" ижтимоий тармогида аудио-эртаклар (https://t.me/bolalikkunlarimda), аудио-китоблар (https://t.me/mtrkaudiokitoblar) ва аудио-театрлар (https://t.me/audioteatrlar) каналини ташкили билан далиллаймиз. Тажриба китоб мутолаа килиш оркали ёшларда соглом эътикод, рухий тетиклик, маънавий баркамоллик каби фазилатларни шаклланиши, энг мухими фойдали иш билан банд булиши турли хил девиант холатларидан асраши билан халк таълимининг ижтимоий таъсирини янада шакллантиради. Китобхонлик инсонга сабр-токатлилик, чидамлилик, багрикенглик, каби фазилатларни тарбиялаб болада якинларига мехрибон угил ва киз, оккунгил, дуст, мехнатсевер фарзанд булиш каби феъл-атворида ахлокий характерни мустахкамлайди1

Ёшларда толерантлик маданиятини китобхонлик оркали ривожлантириш хусусида социологик тажриба утказилиб, ёшларга 500 бетлик китоб мутолаасидан аудио театрли асарни 1 соат тинглаш: ундаги гояни тула англаб етиш, хар бир кахрамонни эслаб колиш, театрнинг сюжетини замон, макон, фасл, техника, жонзот, предметлар эмоциясида маънан дунёкарашга таъсири тасдикланди.

Айникса, мустакилликка эришгач Узбекистон узининг улкан имкониятларини ишга солиб, энг янги инновацион ва информацион

1 Х.. Мирзахмедов. Ёшларнинг китобхонликка жалб этишда инновацион ёндашувлар. // Kutibxona.uz, 2019 йил №4 (44). - Б.42-44.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(10), October, 2023

технологияларга асосланган илгор ижтимоий тузилмаларни бунёд этиш оркали хукукий демократик фукаролик жамиятини куришга киришди. Фалсафа ва фанда проектив тафаккур тарзининг инновациялашуви нафакат умумий маънавий мухитнинг, балки хар бир жамият аъзосининг ижтимоий киёфаси, рухий дунёси, максад ва эхтиёжларининг узгариши хамдир. Биринчи Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганларидек: «онгни, тафаккурни узгартирмасдан туриб ...биз кузлаган олий максад - озод ва обод жамиятни барпо этиб булмайди»2.

Бунинг учун «одамларнинг котиб колган фикрлаш тарзини узгартириш, эскича усулидан холи килиш гоят мухимдир»3.

Бу вазифани бажариш уз навбатида хозирги замон тафаккури хисобланган инновацион тафаккурни шакллантириш ва мутахассислар онгига сингдириш имкониятини беради. Фукаролик жамиятини барпо этишда эскича догматик тафаккур тарзидан воз кечиб янги, яъни инновацион тафаккур тарзини шакллантириш долзарб масалага айланиб бормокда4.

Ёшларни сунгги йилларда тобора илдиз отиб бораётган терроризим ва диний экстремизмдан химоя килиш, бундай тахдидларга куч ишлатиш йули билан карши курашиш эмас, балки ёт гоялар гирдобига тушиб бораётгап ёшларнинг онгу тафаккурини маърифат, маънавият асосида шакилантириш, миллий урф-одатлар, диний багрикенглик рухида тарбиялаш оркали, яъни жахолатга карши маърифат билан курашиш каби масалалар баён килинган. "Сайёрамизнинг эртанги куни, фаровонлиги деган эди,- Ш. Мирзиёев,-"Фарзандларимиз кандай инсон булиб камолга етиши билан боглик. Бизнинг асосий вазифамиз — ёшларнинг уз салохиятини намоён килиш учун зарур шароитлар яратиш, зуровонлик гояси "вируси" таркалишининг олдини олишдир", — деган эди.

Кайд этиш керак, бугунги кунда дунё ахолисининг карийб ярми - яъни 3 млрд.га якин киши турли ижтимоий тармоклардан фойдаланмокда. Шулардан энг катта кисми 2 млрд. одам "Facebook'^. https://napoleoncat.com сайти берган маълумотга кура, Узбекистонда "Facebook" тармогидан фойдаланувчилар 1 миллионга якинлашиб колган. Улар уртача 25-34 ёшда булиб, 65,5 фоизини эркаклар, 34,5 фоизини хотин-кизларимиз ташкил этар экан. Айни пайтда дунёда 1 млрд.лик аудиторияга эга Instagram Узбекистонда 1.586.500 нафар фойдаланувчига эга. 2.476.590лик Facebook

2 Каримов И.А Адолатли жамият сари.- Т.. 1998.- 17 б

3 Каримов И. А. Узбекистон буюк келажак сари. Т. «Узбекистан». 1999., 181 б.

4 http ://conferences.neasmo. org.ua/ru/art/1325

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(10), October, 2023

эса мамлакатимизда 686.400 кишини бирлаштирган. 200 млн.лик Telegram -Узбекистонда 18 млн.кишига хизмат курсатмокда.

Якка тартибдаги мулокот чин маънода оммавий тус олди. Бошкача айтганда, машхур олим Э.Тоффлернинг ахборот асрида барча ишлаб чикаришлар, жумладан ахборот воситалари хам оммалашувдан нооммалашув томон, яъни индивидуллашув томон юз тутади деган башорати бир кадар уз исботини топмокда.

Маълумки, сунгги 50 йил ичида ахборот технологиялари сохасида улкан инновацион кашфиётлар яратилди. Технологик кашфиётлар ахборотни узатиш ва кайта ишлаш харажатларини кескин пасайтирди. Шу билан бирга, ахборотнинг тезкорлиги ва ишлаб чикариш хажми сезиларли даражада кутарилди. Ушбу тенденция жуда тез суръатларда ривожланди. Бундан ташкари, ушбу сохадаги ютуклар глобаллашув жараёнини ривожлантириб, одамларни муайян тармоклар ичида бирлашишига, яъни тармок жамиятлари, тармоклашган маълумотлар базаларини юзага келтирди5.

Шу нуктаи назардан хам бугунги кунда ёшларнинг инновацион салохиятини оширишда жамоавий мулокотлар ташкил этиш ва бунинг учун замонавий ахборот технологияларидан унумли фойдаланиш долзарб ахамият касб этмокда. Масаланинг мухим жихати шундаки, конференциялар ташкил этиш, муайян жойларни ижарага олиш ёки ихтисослашган ташкилотлар фаолияти оркали хамкорларнинг "жисмоний" бирлашишига эришиш хамда инновация сохасида сиёсий лидерларни купайтириш инновацион мухитнинг ривожланишига олиб келади. 6

Одатда, катта ютукларни башорат килувчи режалар янги технологиялар ёки бошка турдаги инновацияларни жорий килиш буйича стратегиянинг нотугри тузилиши купинча кутилган натижаларни бермайди ва умидсизликни юзага келтиради. Бундай мазмундаги стратегияларни такомиллаштириш учун Канадада махсус инновацион махсулот PSI маркетинг коммуникацияси модели асосида Delphi шкаласининг улчаш ва сигментлаш асбобларини бирлаштириш оркали карор кабул килишни куллаб-кувватлаш тизимининг юмшок (Soft) шакли ишлаб чикилган7.

Ушбу комбинацияга асосланган ёндашув олдиндан инноваторларни излаб топиш, муайян гояларнинг олдинги ва кейинги издошларини аниклаш ёки бирор-бир инновацияни куллабкувватлаётган шахсларни топишга ёрдам беради.

5 Leijten, J. Innovation policy and internationalrelations: directions for EU diplomacy. Eur J Futures Res (2019) 7: 4. https://doi.org/10.1186/s40309-019-0156-1 page 3

6 Tamtik, M. Innovation policy is a team sport' - insightsfrom non-governmental intermediaries inCanadian innovation ecosystem. Triple Helix (2018) 5: 8. https://doi.org/10.1186/s40604-018-0062-8 page 16

7 http ://yok. academy .uz/storage/web/source/1/4wYDB4pM12 SlPdWOoOAdM7_b -Is0EogM.pdf

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(10), October, 2023

^eMaK, SyHgaH cemern^ua TaHumyB Ba кoммyннкaцнa CTpaTernanapHHH pHBO^naHTHpnm hmkohhhh Ba y3 ypHuga, MyBa^aKKuaT SunaH нннoвaцнaпap ynyH xapugopnap Tonumra ëpgaM öepagu.8

Hнновaцнон ^aHnap goupacuga umnaö HH^unraH Foanap, TacaBBypnap, hhmhh Ta^aKKyp Tap3nap ôom^a TaÖHHH-TexHHK Ba H^THMOUH-ryMaHUTap ^aHnap Ha3apuanapu Ba roanapura KoH^nTyan Ba MeTogonoruK Tatcup KypcarnmMoKga. ByHgaH y3rapumnap ^uggufi ^anca^ufi Tan^KHra MyxTo^ öynraH MyaMMonapHu KernupuS Hu^apMoKga. By afiHu^ca $aH, MatHaBuaT Ba u^TucoguëTra TaaHuö, aHru ^aMuaTHu Kypum ynyH HuxoaTga 3apypgup9.

roKopugarunapgaH Kenuö hukus TatKugnam no3uMKu, нннoвaцнaпap MaMnaKaTHu ui^^MouS-u^^oguM puBo^narnupum, uHTenneKTyan canoxuaTHu TaKoMunnamTupum, aHru caHoar xaMga MonuaBufi TexHonoruanapHu ^opufi этнm, umnaö HuKapum coxacu ^aonuaraHu KeHraHTupum, MaxcynoT cu^araHu omupum, yHuHr экcпopт6oппнгннн TatMuHnamra goup Basu^anapHu xan этнmga MyxuM ypuH TyTap экaн. Hnrop xopu^MH Ta^puöa, ^axoH unM-^aHuHuHr 3aMoHaBuH WTyKgapu, нннoвaцнoн roanap, umnaHManap Ba TexHonoruanap acocuga нктнcogнётнннг öapna TapMoKgapu Ba um'uMoufi coxaHu ®;agan нннoвaцнoн puBo^naHTupum xaMga ymöy ^apaëHnapra ëmnapHu KeHr ®;an6 Ku^um ôyfiuHa u3Hun Hopa-Tagöupnap aManra omupunMoKga.

^yMnagaH, 2017-2021 Hunnapga y36eKucTOH PecnySnuKacuHu puBo^naHTupumHuHr öemTa ycTyBop HyHanumu ôyfiuHa X,apaKaraap cTpaTeruacuga10 unMufi-TagKuKoT Ba нннoвaцнoн ^aonuaTHu paFSaraamupum, uhmuh Ba нннoвaцнoн WTyKgapHu aManuëTra ^opufi этнmнннг caMapanu MexaHroMnapuHu aparam, onufi TatnuM Myaccacanapu Ba unMufi-TagKuKoT ннcтнтyraapн xy3ypuga unMuH^KcnepuMeHTan uxTucocnamTupunraH naSoparopuanap, MKppu TexHonoruanap MapKa3napu Ba TexHonapKnap TamKun этнmгa anoxuga эtтн6op Kaparangu.

Xynoca ypHuga aHTraHga, aManra omupa^TraH öapna catö-xapaKaraap ëmnapHuHr MaMnaKaraMro ucraKSonu ynyH MactynuaTHu y3 3uMMacura onumra Kogup 6ynu6 maKnnaHumu xaMga BaraH TyHFycuHu HyKyp aHraafiguraH, upogacu MycTaxKaM, WKcaK MatHaBuarau ôynuô KaMon Tonumnapura xu3MaT Kunumu öunaH axaMuarau Ba guKKaTra ca3oBopgup. «YpruMHaK Typu» gea hom K£3oHraH uHTepHeT эмac, uHcoHuaTHu, xycycaH, ëmnapHu кнто6xoнпнккa ^anö Ku^um opKanuruHa WKcaK MatHaBuaTra эpнmнm, komuh uhcohhu Tapöuanam

8 Verleye, G. & De Marez, L. J. Diffusion of innovations: Successful adoption needs more effective softDSS driven targeting. Target Meas Anal Mark (2005) 13: 140. https://doi.org/10.1057/palgrave.jt.5740139.page 50

9 http://reja.tdpu.uz/shaxsiyreja/views/openlesson/download.php/?id=9879

10 n®-5635-C0H 17.01.2019

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(10), October, 2023

MyMKHHnnrHHH 6yTyH gyHë xanK^apu Tyna aHraa6 eTMOKga. 3epo, khto6-pyXH^THMH3 03yKacH, y 6unaH gycTnamum Ha^aKar 6h3hh MatHaH MKcanTHpagu, 6anKH ^a^OHra TaHHTagu, эзгyпнккa eTaKnangu.

Â^ABHËT^AP PYHXATH (REFERENCES)

1. X.. Mup3axMegoB. ËmnapHHHr KHTo6xoHnuKKa этнmga нннoвaцнoн ëHgamyBnap. // Kutibxona.uz, 2019 nun №4 (44). - E.42-44.

2. KapHMOB H.A Agonarau ^aMH^T capu.- T.. 1998.- 17 6

3. KapHMOB H. A. Y36eKHCTOH 6ywK Kena^aK capu. T. «Y36eKHCTOH». 1999., 181 6.

4. Leijten, J. Innovation policy and internationalrelations: directions for EU diplomacy. Eur J Futures Res (2019)

5. https://doi.org/10.1186/s40309-019-0156-1 page 3

6. Tamtik, M. Innovation policy is a team sport' - insightsfrom non-governmental intermediaries inCanadian innovation ecosystem. Triple Helix (2018) 5: 8. https://doi.org/10.1186/s40604-018-0062-8 page 16 http://yok.academy.uz/storage/web/source/ 1/4wYDB4pM12SlPdWOoOAdM7 b-Is0EogM.pdf

7. http ://conferences.neasmo.org. ua/ru/art/1325

8. Verleye, G. & De Marez, L. J. Diffusion of innovations: Successful adoption needs more effective softDSS driven targeting. Target Meas Anal Mark (2005) 13: 140. https://doi.org/10.1057/palgrave.jt.5740139.page 50

9. http://reja.tdpu.uz/shaxsiyreja/views/openlesson/download.php/?id=9879

10. nO-5635-coH 17.01.2019

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.