Научная статья на тему 'АНЪАНАВИЙ КУТУБХОНАЛАРДАН ИНТЕГРАЛЛАШГАН АХБОРОТ-КУТУБХОНА САРИ'

АНЪАНАВИЙ КУТУБХОНАЛАРДАН ИНТЕГРАЛЛАШГАН АХБОРОТ-КУТУБХОНА САРИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
62
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
“ZiyoNET” / интеграллашган ахборот-кутубхона / масофали ўқиш / адабиётлар / электрон каталог / китобхон. / "ZiyoNET" / integrated information-library / distance reading / literature / electronic catalog / reader.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Дусёрова, Клара

Юртимизда ёш авлоднинг маънан ва жисмонан соғлом, етук ақл-заковат эгаси бўлиб етишишлари учун ҳар томонлама ғамхўрлик қилинмоқда. Фарзандларимизнинг ўқимишли, ўзлари эгаллаётган соҳа учун етук кадр бўлиши кўп жиҳатдан китоб ва кутубхоналар фаолиятига боғлиқ.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FROM TRADITIONAL LIBRARIES TO THE INTEGRATED INFORMATION-LIBRARY

In our country, every care is being taken for the young generation to grow up mentally and physically healthy, possessing mature intelligence. Our children's well-educated, mature staff for the field they occupy depends to a large extent on the activities of books and libraries.

Текст научной работы на тему «АНЪАНАВИЙ КУТУБХОНАЛАРДАН ИНТЕГРАЛЛАШГАН АХБОРОТ-КУТУБХОНА САРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(1/2), Jan., 2023

АНЪАНАВИЙ КУТУБХОНАЛАРДАН ИНТЕГРАЛЛАШГАН АХБОРОТ-

КУТУБХОНА САРИ

Клара Дусёрова

КарДУ "Адабиётшунослик" кафедраси укитувчиси.

АННОТАЦИЯ

Юртимизда ёш авлоднинг маънан ва жисмонан соглом, етук ацл-заковат эгаси булиб етишишлари учун уар томонлама гамхурлик цилинмоцда. Фарзандларимизнинг уцимишли, узлари эгаллаётган соуа учун етук кадр булиши куп жиуатдан китоб ва кутубхоналар фаолиятига боглиц.

Калит сузлар: "ZiyoNET" , интеграллашган ахборот-кутубхона, масофали уциш, адабиётлар, электрон каталог, китобхон.

ABSTRACT

In our country, every care is being taken for the young generation to grow up mentally and physically healthy, possessing mature intelligence. Our children's well-educated, mature staff for the field they occupy depends to a large extent on the activities of books and libraries.

Keywords: "ZiyoNET", integrated information-library, distance reading, literature, electronic catalog, reader.

АННОТАЦИЯ

В нашей стране делается все возможное, чтобы молодое поколение росло психически и физически здоровым, обладающим зрелым интеллектом. Хорошо образованные, зрелые кадры наших детей для той области, которой они занимаются, во многом зависят от деятельности книг и библиотек.

Ключевые слова: «ЗиёНЕТ», интегрированная информационно-библиотека, дистанционное чтение, литература, электронный каталог, ридер.

КИРИШ

Тезкор замонда яшаяпмиз.Технологиялар хаётимизга шиддат билан кириб келган. Бугун мустакил Узбекистонда хар бир таълим, маданият, саноат, алока, согликни саклаш умуман хамма соха корхона, муассасалари ахборот коммуникация технологиялари билан тула жихозланган. Масофали укиш, видеоконференция, китъалараро мулокот ва бошка ахборот алмашинувлар бугун оддий холга айланиб колмокда. Дунёнинг кайсидир чеккасигача руй берган вокеани ёки спорт мусобакасини оддий кишлок боласи хам интернетга уланган мобил телефони ёки компьютери оркали бир неча сонияларда билиб оляпти. Бинобарин, бугунги технологиялар вакт ва масофа тусигини сонияларда забт этишга муваффак булмокда. Биз бундай кашфиётлардан

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

халкимиз маънавиятини ва маърифатини юксалтиришда фойдаланишга каратаётганимиз эса нур устига аъло нур булиши табиий. Айтайлик, Интернет ёки бугуннинг энг зарурий таълим тармоги "ZiyoNET" оркали ёшларимиз бадиий ёки илмий, дарслик адабиётларини мутолаа килишаётгани эса хаммани кувонтираяпти.

Мамлакатимизда ахборот -кутубхоначилик сохасига катта эътибор каратилмокда. Айникса, ахборот-кутубхона ва ахборот-ресурс маркази хизматларини ривожлантириш, жамгармаларини босма ва электрон нашрлар билан бойитиш, Республиканинг йигма электрон каталогини яратиш, ахборот-кутубхона муассасаларини интеграциялаш яъни узаро улаш масалалари хал этилди. Узбекистон Республикаси биринчи Президентининг 2006 йил 20 июндаги "Республика ахолисини ахборот-кутубхона билан таъминлашни ташкил этиш тугрисида"ги Кдрори соха ривожида уз урнига,алогида ахамиятига эга.

Юртимизда ёш авлоднинг маънан ва жисмонан соглом, етук акл-заковат эгаси булиб етишишлари учун хар томонлама гамхурлик килинмокда. Фарзандларимизнинг укимишли, узлари эгаллаётган соха учун етук кадр булиши куп жихатдан китоб ва кутубхоналар фаолиятига боглик. Кутубхоналарнинг янгича номланиши,турлари,типлари янгиланиши бу соха фаолиятини сифат жихатдан юкори даражага кутарди. Марказлар томонидан ажратилаётган адабиётлар, укув кулланмалар ва электрон дарсликлар ёшлар изланиши учун кулайликлар тугдирмокда. Демак бу тизимда иш юритилса, адабиёт етишмаслиги каби муаммолар уз-узидан бархам топади. Мамлакатимизда кутубхоначилик сохасига катта эътибор ва гамхурлик курсатилаётгани шу соха мутахассисисларини чексиз кувонтиради. Сабаби, кутубхоналарнинг шакл-шамойили бутунлай узгарди. Бугун хар хил номдаги ахборот-кутубхона муассасалари халкимизга масофадан туриб хизмат килиш, мутолаа килиш, адабиётларнинг йигма электрон каталогини яратиш ва локал,корпоратив тармокка уланиб, электрон дарсликлардан ва бошка манбалардан укув жараёнларида фойдаланишни ташкил этмокда.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

2011 йил ахборот-кутубхоначилик сохаси учун мухим йил сифатида эътироф этилган яъни шу йилда Олий Мажлис конунчилик палатаси томонидан «АХБОРОТ КУТУБХОНА ФАОЛИЯТИ ТУГРИСИДА»ги конуннинг кабул килиниши хамда мазкур конун ва катор конун ости хужжатлари билан бир каторда кутубхоначиликка оид 3 та меъёрий-хукукий хужжат кабул килиниши ва хужжатлар сохани жадал ривожлантиришда мухим

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(1/2), Jan., 2023

ахамият касб этган. 2006 йилда кабул килинган «Республика ахолисини ахборот кутубхона билан таъминлашни ташкил этиш тугрисида»ги карор кутубхоналарда янгича макомда, янги номда, янги тусда ишлашни такозо этган булса, 2011 йил 23 февралдаги «2011-2015 йилларда ахборот-коммуникация технологиялари асосида ахборот-кутубхона ва ахборот-ресурслари хизматларини янада сифатли ривожлантириш чора тадбирлари тугрисида»ги ПК-1487-сон карори соха мутахассислари олдига катта ижроси тезкорликни талаб этаётган жиддий маъсулият куйган эди ва бу вазифалар боскичма-боскич адо этилмокда.

Карорлар интихосида, республикамизда йигма электрон каталог асосида интеграллашган ахборот-кутубхона тизимини яратиш вазифаси бугун адогига етай деб колди. Бунда интеграллашган ахборот-кутубхона тармогига уланиш боскичма -боскич жараёнларини уз ичига олди. Шу боис, барча академик литцей ва касб-хунар коллежларидаги ахборот-кутубхона муассасалари замонавий компьютерлар, сканер, принтер, факс, модем, телефон билан таъминланди ва компьютер Интернет тармогига уланди. Компьютерлар локал тармокда серверга уланди. Автоматлаштирилган кутубхонада хар бир ходимни автоматлаштирилган иш жойи (АИЖ) мавжуд. Анъанавий кутубхонадаги каталогнинг аналоги-яъни электрон каталог яратилгандан сунг автоматлаштирилган китобхон урнини юритиш бошланди,яъни хар бир китобхоннинг электрон логин пароли шаклланган. Куп сураладигани кам нусхадаги адабиётларнинг электрон шакли яратилмокда. Бу электрон каталог асосидаги маълумотлар базаси яратилган. Кутубхонадаги мавжуд булган китоб, слайдлар, журнал, газета хам электрон шаклда туриши сари ишлар жадаллашган. Электрон кутубхоналарнинг локал тармок оркали интеграллашган кутубхона тармогига уланиши таъминланган.

Ахборот-ресурс марказларини замонавий компьютер технологиялари ва электрон дарсликлар билан таъминлаш бугунги глобаллашув даврининг асосий талабларидан хисобланади. Бу олий укув юртлари, касб-хунар коллежлари ва бошка маърифий масканларига йигма электрон каталог ёрдамида ахборот-ресурсларини бирлаштирувчи электрон кутубхона ва маълумотлар базасидан кенг фойдаланиш имконини яратади. Шунингдек, ахборот-ресурс марказларида ахборотларни йигиш, умумлаштириш ва саклаш, китобхонларга хизмат курсатиш сифатини ошириш билан бирга китобхонлар сонини купайишига хам ёрдам беради.

Бугун китобхон ва фойдаланувчилар '^уоМЕТ" ахборот таълими тармогидан эркин фойдаланиш баробарида ахборот-кутубхона муассасалари

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

базасидаги мавжуд ахборот-технология воситалари хамда яратилган электрон ресурслардан фойдаланмокдалар.Кутубхоначи ходимлар эса муассасалар базаларидаги мавжуд электрон манбаларни китобхон ва фойдаланувчилар ихтиёрига бериш билан бир каторда фойдаланувчилар учун лозим булган мавзуларда узларининг электрон ресрусларини яратиб фойдаланишга бермокдалар.

Статистик маълумотларига кура аксарият ота-оналар фарзандларини интернетда ишлашини хавфсиз деб билишар экан. Хрзирги ёшларнинг ярмидан купи Интернет ва компьютер технологияларни ота-оналаридан яхширок билиши аникланмокда. Уларнинг 80 фоизи мустакил равишда интернетга уланишини, ота-оналари компьютерга химоя воситаси булган «фильтрлаш» дастурини урнатиб куймаганликлари ва фарзандлари кандай сайтларга киришини назорат килмаслигини тан олишган. Умуман олганда, ота-оналарнинг аксарият кисми, аникроги, 90 фоизга якини фарзандлари интернетдан факат уй вазифасини тайёрлаш учун фойдаланади, деган фикрда. Улар асосан интернет оркали мусика тинглайди, электрон манзилни текширади, хуллас, вактини чог утказади. Ёшларнинг учдан икки кисми интернетга янги дустлар орттириш ва ким биландир сухбатлашиш максадида уланади, уларнинг 15 фоизи кейинчалик бу муносабатларни реал хаётда давом эттирар экан.

Албатта глобал тармокда болаларнинг хавфсизлиги учун биринчи навбатда ота-оналар жавоб беради. 92% ота-оналар болаларни интернетда ишлаши учун аник курсатмалар берганлигини таъкидласа, 34% болалар ота-оналари улар учун хеч кандай фойдаланиш учун тусик ёки меъёрлар белгиламаганликларини айтишган. «EU Kids Online» лойихасининг онлайн-ресурслар дорасида утказилган тадкикотлар шуни курсатдики, зуравонлик, хаёсизлик ва шафкатсизликни таргиб килишга каратилган ахборотларни мавжудлиги «YouTube»да (32%)ни, веб сайтларда (29%)ни, социал тармокларда (13%)ни ва уйинларда (10%)ни ташкил этган. «YouTube»даги видео лавхаларнинг (30%) шафкатсизлик, (27%) порнография ва (30%)дан ортиги номакбул контентлардан иборат эканлиги, социал тармоклардаги хавфни (48%)ни ножоиз харакатли ва (30%) номакбул контентлардан, веб сайтлардаги ахборотларнинг (43%) порнография, уйинларда (39%) зуравонлик, шафкатсизлик билан ёритилган сахналар мавжудлиги аникланган.

Интернет муаммоси тобора чукурлашиб бораётган бир пайтда, экстремистик характердаги секта ва уюшмалар сайтларни фойдаланишга очиклиги, виртуал фирибгарликка кенг йул куйилганини хам эътибордан четда колдириб булмайди. Болаларнинг кизикувчан табиати уларни юкорида тилга

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

олинган турдаги сайтларга етаклаши, бу веб сайтларда уларнинг рухий ёки жисмоний соглигига хавф солувчи маълумотларни куришига олиб келиши табиий. Банк ёки кредит карточкасидаги хисоб ракамларни билган болакайлар онлайн савдоларида катнашиб кичик уйинчокдан тортиб, энг сунгги русмдаги автомобиль сотиб олиш хукукига хам эга булмокда. Бу эса уларни виртуал фирибгарларнинг нишонига айлантиради.

ХУЛОСА

Виртуал оламда кечаётган зуравонлик, бехаёлик, угрилик, бузуклик эртага реал хаётга кучмайди деб хеч ким кафолат бера олмайди. Интернет кафеларда, уйдаги компьютерларда сайтларни "ковлаётган" болаларнинг ота-оналари уйлаб мулохаза юритсалар, фарзандларининг тарбиясига озрок вакт ажратсалар яхши булар эди. Юкорида таъкидлаганимиздек, бунинг учун ота-оналарнинг узлари компьютер буйича саводхонликларини янада ошириш фойдадан холи булмас эди. Бу фарзандларига тугри йул курсатишга ёрдам беради. Чунки, юкоридаги холатлардан нафакат узлари, балки бутун бир жамият зарар куради.

Давлатимиз рахбари Ш.Мирзиёев "Ёшларни китоб укишга булган кизикишини кучайтиришга, уларнинг китоб билан дуст булишига, ахолининг китобхонлик савиясини янада оширишга алохида эътибор каратиш лозим" деб таъкидлар экан бу суз богча,мактаб масъулларидан кура купрок масъулиятни кутубхоначилар олдига миллат ахолиси айникса ёшларининг мутолаага куникмаси пайдо булиши,китобга булган кизикиши ортиши, китобсевар миллатни шакллантириш вазифаси килиб куйди.

Бунинг учун бугунги кунда технология воситалари ёрдамида яъни масофадан туриб укиш билан бир каторда мамлакатимизда маънавий хаётимизни юксалтиришда улкан ахамиятга эга булган мухим вазифаларни комплекс хал килиш, китоб махсулотларини нашр этиш ва таркатиш тизимини такомиллаштириш, узбек ва дунё адабиётининг энг яхши намуналарини интернет тармокларига жойлаштириш ва уларни таргиб килиш хамда кенг китобхонлар оммасига етказиш, китоб мутолааси ва китобхонлик маданиятини оширишга доир таргибот ишларини тизимли ва самарали ташкил этиш, буюк шоир ва мутафаккир Алишер Навоий хазратлари ёзганидек, "Китоб - беминнат устоз, билим ва маънавий юксалишга эришишнинг энг асосий манбаи" эканлигига,халкимиз тилида хам китоб укиб билим ва муносиб таълим-тарбия олиш, илм-фан билан шугулланиш бугуннинг талаби эканидан келиб чикиб мамлакат фарзандларининг китобхонлик (мутолаа) маданиятини ошириш тугрисида катор вазифалар амалга оширилмокда.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1/2), Jan., 2023

REFERENCES

1. Mirziyoyev SH.M. Adabiyot va san'at, madaniyatni rivojlantirish - halqimiz ma'naviy olamini yuksaltirishning mustahkam poydevoridir. (Prezident Mirziyoyev Shavkat Miromonovichning O'zbekiston ijodkor ziyolilari vakillari bilan uchrashuvdagi ma'ruzasi). - "Halq so'zi" gazetasi, 2017 yil, 4 avgust.

2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 3271-son Farmoyishi. "Kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatishni rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ'ibot qilish bo'yicha komissiya tuzish to'g'risida" -"Halq so'zi" gazetasi, 2017 yil. 13 yanvar.

3. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori. Ma'naviy - ma'rifiy ishlar samaradorligini oshirish va sohani rivojlantirishni yangi bosqichga ko'tarish to'g'risida. - "Halq so'zi" gazetasi, 2017 yil, 29 iyul.

4. O'zbekiston Respublikasi. Prezidentining 4354-son Qarori. O'zbekiston Respublikasi aholisiga axborot-kutubxona xizmati ko'rsatishni yanada takomillashtirish to'g'risida. . -,,Xalk so'zi ,, gazetasi, 2019 yil, 7-iyun.

5. Axborot-kutubxona faoliyati to'g'risida: O'zbekiston Respublikasining Qonuni: № O'RQ - 280. 2011 y. 13 apr. // Xalq so'zi.- 2011.- 14 apr.

6. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Alisher Navoiy nomidagi O'zbekiston Milliy kutubxonasini tashkil etish to'g'rsida" 2002 yil 12 apreldagi № 123 sonli qarori // Xalq so'zi.-2002.-12 apr.

7. "Respublika aholisini axborot-kutubxona bilan ta'minlashni tashkil etish to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 381- sonli qarori. 2006 y.20 iyun // Xalq so'zi.- 2006.- 21 iyun.

8. "2011-2015 yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida axborot-kutubxona va axborot-resurs xizmatlarini yanada sifatli rivojlantirish choralari to'g'risida": O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011 y. 23 fevr. 1487 - sonli Qarori // .

9. Karimov I.A. Ma'naviy yuksalish yo'lida: Tarix. Marifat. Ma'naviy at.-T.: O'zbekiston,1998. - 480 b.

10. Axborot-kutubxona va axborot-resurs markazlar ishini tashkil etish= Organizatsiya raboti informatsionno-bibliotechnix i informatsionno-resursnix sentrov: hujjatlar to'plami. -T.: Alisher Navoiy nom.O'zbekistonMilliy k-nasinashriyoti, 2007.-170 s.

11. Umarov A.O. Mutolaa madaniyati shaxs, jamiyat, taraqqiyot.- T., 2004.- 169 b.

12. Turopov M.M. YE.K. Betger kutubxonachilik ishini rivojlantirish va O'zbekiston milliy bibliografiyasini tashkil qilishga qo'shgan hissasi // "Betger o'qishlari" davra suhbati to'plami.- T., 2001.- B. 33-35.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.