Научная статья на тему 'БУГУНГИ КУН ТАЛАБА ЁШЛАРИДА АХЛОҚИЙ ДУНЁҚAРAШНИ ШAКЛЛAНТИРИШ УСУЛЛAРИ'

БУГУНГИ КУН ТАЛАБА ЁШЛАРИДА АХЛОҚИЙ ДУНЁҚAРAШНИ ШAКЛЛAНТИРИШ УСУЛЛAРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
66
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Инсон / жамият / социал / сиѐсий / табиий –иқлимий / экологик / демографик / мафкуравий ва ҳарбий Таҳдидлар. ижтимоий таҳдид. / Man / society / social / political / natural-climatic / ecological / demographic / ideological and military threats. social threat.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Каипбергенова, Дилбар, Жуманиёзова, Н.С.

Ушбу мақолада бугунги кун талаба-ёшларида ахлоқий дунёқарашини шакллантириш усулларида нималардан фойдаланиш талаб етилади ҳозирги глобаллашув шароитида дунёда кучайиб бораётган турли маънавий таҳдидларнинг олдини олиш, “оммавий маданият”нинг зарарли таъсиридан ёшларни ҳимоя қилиш масалалари алохида тўхталиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF FORMING MORAL OUTLOOK IN STUDENTS TODAY

In this article, what should be used in the methods of forming the moral worldview of modern schoolchildren, the prevention of various spiritual threats that are increasing in the world in the context of modern globalization, as well as the issues of protecting young people from the harmful effects of "mass culture" are discussed separately.

Текст научной работы на тему «БУГУНГИ КУН ТАЛАБА ЁШЛАРИДА АХЛОҚИЙ ДУНЁҚAРAШНИ ШAКЛЛAНТИРИШ УСУЛЛAРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(5), May, 2023

БУГУНГИ КУН ТАЛАБА ЁШЛАРИДА АХЛОЦИЙ ДУНЁЦАРАШНИ

ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

Дилбар Каипбергенова

Тошкент давлат техника университети "Механика" факультети "Амалий инглиз тили" кафедраси катта укитувчиси

Жуманиёзова Н.С Ташкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси в.б. доценти

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада бугунги кун талаба-ёшларида ахлоций дунёцарашини шакллантириш усулларида нималардан фойдаланиш талаб етилади уозирги глобаллашув шароитида дунёда кучайиб бораётган турли маънавий таудидларнинг олдини олиш, "оммавий маданият"нинг зарарли таъсиридан ёшларни уимоя цилиш масалалари алохида тухталибутилган.

Калит сузлар: Инсон, жамият, , социал, сиесий, табиий -ицлимий, экологик, демографик, мафкуравий ва уарбий Таудидлар. ижтимоий таудид.

ABSTRACT

In this article, what should be used in the methods of forming the moral worldview of modern schoolchildren, the prevention of various spiritual threats that are increasing in the world in the context of modern globalization, as well as the issues of protecting young people from the harmful effects of "mass culture" are discussed separately.

Key words: Man, society, social, political, natural-climatic, ecological, demographic, ideological and military threats. social threat.

КИРИШ

Бугунги кунда Узбекистан Республикасида таълимни тизимни ислох килишнинг устувор йуналишларини белгилаш, мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, илгор таълим технологияларига асосланган холда ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларини ривожлантириш максадида бир катор амалий тадбирлар амалга оширилмокда.Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 6 сентябрда кабул килинган ПФ-5812-сон "Профессионал таълим тизимини янада такомиллаштиришга доир кушимча чора- тадбирлар тугрисида"ги фармонида профессионал таълим муассасалари учун бир катор

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

вазифалар белгиланган булиб, уларнинг барчаси таълим самарадорлигини ошириш ва сохалар буйича уз дунёкарашига ега булган йетук мутахассисларни тайёрлашга каратилган Мамлакатимизда усиб келаётган ёш авлоднинг хар томонлама баркамол вояга етиши, уларнинг улуг аждодларимизга муносиб ворислар булиши учун барча имкониятлар ташкил этиб келинмокда. Юртимизнинг турли худудларида барпо этилаётган мухташам таълим муассасалари, спорт иншоотлари ва бошка имкониятларнинг барчаси ёшларимизнинг жисмонан соглом, маънавий юксак булиб камол топишига каратилган. Бунга жавобан ёшларимиз эришаётган ютукдар хам оз эмас. Шу уринда таъкидлаш керакки, бугунги кунда глобаллашув шароитида маънавий тахдидлар кучайиб бораётганига хам эътибор каратиш лозим. Улар биринчи навбатда ёшларни уз домига тортишга каратилган.

Хрзирги глобаллашув шароитида дунёда кучайиб бораётган турли маънавий тахдидларнинг олдини олиш, "оммавий маданият"нинг зарарли таъсиридан ёшларни химоя килиш масалалари тобора долзарб ахамият касб этмокда. Ёш авлод уртасида соглом турмуш тарзини таргиб килиш, ёшлар онгини ёт гоялар таъсиридан асраш, ахборот хуружларига карши мафкуравий иммунитетни шакллантириш, жиноятчилик, хукукбузарлик, гиёхвандлик, диний экстремизм ва терроризм иллатларининг олдини олишга кумаклашиш хамда ёшларда ватанпарварлик туйгусини юксалтириш лозим.Ахборот глобаллашуви туфайли турли мафкуравий таъсирлар, айникса, ёшлар тафаккурини эгаллашга каратилган гаразли хуружлар тобора кучайган бугунги даврда бундай хатарларга карши доимо сергак, огох ва хушёр булиб яшаш хар биримизнинг бурчимиздир. Юртимизда ёш авлоднинг маънавий-ахлокий тарбиясини тугри шакллантириш, уларни турли тахдидлардан химоя килиш, онгу тафаккурини юксалтириш маънавий-маърифий сохаларда амалга оширилаётган ислохотларнинг энг асосий йуналишларидан биридир.

Глобаллашувнинг ёшлар тарбиясига утказаётган салбий таъсири куйидагиларда намоён булмокда:

Биринчидан, информацион воситаларнинг юксак ривожланиши натижасида интернет, уяли телефон, телекоммуникациялар ва турли ахборот нашрларининг кириб келиши. Бу воситалар оркали таклиф этилаётган "кадриятлар" куп холларда ёшларимизни узимизнинг миллий кадриятларимиздан узоклаштириб куймокда, уз тарихий илдизларидан узоклашувига олиб келмокда.

Иккинчидан, "оммавий маданият" турли хил куринишларининг ёшлар орасида тобора кенг таркалиши. Булар асосан кийинишда, кизикишларда, буш

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

вактни утказишда, дидларнинг саёзлашувида, миллий кадриятларга муносабатда намоён булмокда. Ёт маданият кадриятларини узида ифода этаётган "оммавий маданият" ёшларимизда индивидуализм, эгоцентризм, андишасизлик, бехаёлик ва зуравонлик, миллий кадриятларга ва ижтимоий манфаатларга беписандлик билан муносабатда булиш каби иллатларни келтириб чикармокда.

Учинчидан, ёшлар орасида таклидчилик, гарбона иллатларга кур-курона эргашиш каби холатлар хам кузатилмокда. Бунда, хорижда кенг таркалган ахлокий ва маънавий юриш-туриш андозаларининг кинофильмлар, мода ва турли хил рекламалар оркали ёшларимизнинг онгини чулгаб олаётганлигини сезиш кийин эмас. Окибатда, ёшлар уртасида китоб укишдан кура компьютер уйинлари олдида вактини утказиш, мазмунан саёз булган турли хил жанрдаги фильмларни томоша килиш одат тусига кириб бормокда. Инсоннинг такдири, келажак хаётидаги ютуклари ёки муваффакиятсизлиги, бахтли ёки бахтсизлиги, касб танлаши, хаттоки кайфияти, унинг оилавий мухити билан богликдир. Оиланинг такдири эса инсоннинг узига боглик;. Жамиятнинг маънавий киёфаси оилаларнинг кандайлигига богликдиги азалий хакикат. Чунки, оила жамиятнинг ижтимоий-маънавий бугини, кичик бир вакили булиб, айнан оила заминида халкимизнинг бугунги куни ва келажаги бунёд этилади. Агар оилада тартиб-интизом булса, унинг аъзолари шу хислатларини хизмат жараёнига кучиради ва ижтимоий мехнат фаолиятларида куллайдилар. Бу эса, уларнинг уз хизмат вазифаларини юксак даражада бажаришларига сабаб булади.

Оила бу одоби ахлок, хушмуомлалик, мехнатсеварлик асосида курилган булиши, инсонлар уртасидаги муносабат ва мулокотларда ута мухим ва шахснинг феъл-атвори, юриш-туришида алохида ахамият касб этади. Агар оила уз фарзандини Ватанга мухаббат ва садокат рухида тарбияласа, бу хис-туйгу унга бутун хаёти давомида хамрох булади. Президентимиз Ш.М.Мирзиёев "Замонавий билим ва куникмаларга эга, мамлакатнинг муносиб келажаги учун жавобгарликни уз зиммасига ола биладиган баркамол, максадга интилувчан ва сергайрат ёшларни тарбиялаш мамлакатни баркарор ва илдам ривожлантиришнинг энг мухим шартидир[1]," - деган эди. Шарк мутафаккирлари меросида таълим-тарбия, хусусан, оилавий тарбия масалаларига кенг урин берилган. Улар болаларни тарбиялашни жамият такдирини, миллатнинг келажагини белгилайдиган асосий мезон деб хисоблаганлар. Уларнинг педагогик карашлари замирида ижтимоий идеал сифатида комил инсон гояси ётади. Улар тарбияда ижтимоий ва биологик томонларнинг узаро муносабати хакида тухталиб, тарбияда ирсият ва мухит

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

таъсири бирдек эканлиги, тан ва рух согломлигининг бирлиги каби масалаларни уртага ташлайдилар. Уларнинг аклий, мехнат, ахлокий, эстетик ва жисмоний тарбиянинг бирлиги хамда уларни амалга ошириш йуллари хакидаги ва оилада болалар тарбияси хакидаги фикрлари мазкур муаммоларнинг купгина жихатларини камраб олади ва улар муайян тарбияшунослик буйича карашлар тизимини ташкил этади. Ана шундай дурдона асарлардан бири А.Фитратнинг "Оила" асаридир.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Жумладан, А.Фитрат узининг мазкур асарида фарзанд тарбиясида аклий тарбия, бадан тарбия ва ахлокий тарбиянинг урни мухимлигини таъкидлайди. Мазкур учта тарбиянинг энг мухими ахлокий тарбия хисобланади. Узингиз хохлаганингизча болангизнинг аклий ва бадан тарбияси билан машгул булишингиз мумкин ва кулингиздан келгунча уни доно ва бакувват килинг. Лекин ахлокий тарбия талаб даражасида булмаса, акли ва жисмоний кучини узи ёки атрофдагилар зарарига ишлатади. Бинобарин, боланинг аклий ва жисмоний тарбияси самарасиз колмаслиги учун фарзанднинг ахлокий тарбияси билан жиддий шугулланиб куп харакат килиш лозимлигини таъкидлайди, -А.Фитрат.Ахлокий тарбия - одам ахлокини камолга етказиш демакдир, яъни одамни шундай тарбия килиш керакки, феъли ва амали узига хам, бошкаларга хам фойдали ва манфаат келтирадиган булсин. Бошкача айтганда, одамнинг феъли ва харакатида яхши фазилатларни тарбиялаш демакдир. Мамлакатимиз ривожланишининг хозирги янги боскичи оилавий тарбияда миллий кадриятлардан фойдаланишнинг замонавий мезонларини уртага ташламокда. Бу мезонлар ватанпарварлик, миллий гурур, миллий онг, миллий уз-узини англаш, миллий тафаккур, миллий тарбия каби тушунчаларда уз ифодасини топган булиб, улар тарбия жараёнининг бугунги кунда ривожланиши учун муайян тарздаги бир максадга каратилганини таъминлайди.

Абдурауф Фитрат ахлокий тарбияни жисмоний ва аклий тарбиядан кейинги - учинчи бугин тарбия сифатида уктириб, у «Инсонни комил, чиройли ахлок эгаси, жамиятга фойдаси тегадиган аъзо килиб шакллантириш», деб уни амалга оширишнинг куйидаги тизимини таклиф килади.Болага хикоятлар воситасида ахлок коидаларини тушунтириш. А.Фитрат Шайх Муслихиддин Саъдийнинг (XIII аср) маслаги ва хикоятларини тавсия килади, унинг «Гулистон» ва «Бустон» асарларида кичик хикоятлар воситасида ахлок коидаларини баён килади.Тарбиячининг узи ибрат булиши лозимлиги. Тарбиячининг сузи билан хатти-харакати уйгун булиб, у хатти-харакати билан барчага ибрат, урнак намуна булмоги лозим. Бу борада олиб борилган илмий

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

тадкикотларда "шахснинг маънавий-ахлокий камолотида ибрат мухим урин тутади, инсон феъл-атворини факат панд-насихат, дашном ва ваъз айтишлар эмас, балки муносабат ва ибрат шакллантиради", жумладан, ахлокий онг, ахлокий хатти-харакат ва ахлокий муносабат уйгун холда инъикос этади.

Ёмонларнинг ёмонлигини курсатиб, яхшиларнинг яхшилигини уктириб боришда муайян ижтимоий тузум ва мухитни хисобга олиш, яъни ахлокий тарбия реал вокелик ва амалий жихатлари билан маънавий-ахлокий мухитни муайян даражада баркарорлаштиради. Демак, ахлокий тарбияни онгли ва максадли олиб бориш функционаллигини таъминлаш инсонда эзгу ахлокни шакллантиришга асос булади. Муайян маънавий-ахлокий фазилатларнинг тизимли тахлили жамият маънавий-ахлокий мухити тараккиётига ривожлантирувчи таъсир курсатади. Жумладан, карамлилик - саховат, яхшилик, демакдир. Бу халол ва пок, мехнаткаш, мехрибон булиш ва виждон амрига буйсуниб яшашдир. Карамлилик маънавий-ахлокий покланиш, ногиронларга, етим-есирларга хайри-эхсон, яхшилик килиш, уларнинг кунглини кутариш, моддий ёрдам бериш каби инсоний фазилатларни камраб олади. А.Фитрат уни "одамларга яхшилик килиб, миллатни юксалтириш", деб тушунтиради.

А.Фитрат шижоат фазилатини изохлаб шундай ёзади: "Менинг орзуим, фалон жамоани писмадон гайришаръий ишдан манъ этишдир.... Бу эса менинг ишим, биров мени бу вазифадан манъ этолмайди, чунки бу менинг хукукимдир... Аслида комил инсон бундай мушкилот ва бемаъни тусиклар андишасига бормай эркинлик билан хак-хукукларидан фойдаланади ва уз вазифаларини бажо келтиради". Зеро, шижоат инсонийлик шарафи булиб, у инсонга кадр-киммат ато килади. Шижоатнинг хакикати калбнинг матонатидан, рухнинг саломатлигидан иборат. Бу ахлокий фазилат замирида максадлар сари интилиш туйгуси мавжуд. Х,ар бир шахсда мазкур туйгу шакллантирилиши, унинг онги ва калбига мазкур фазилат уруги сепилиши керак.

Маънавий-ахлокий фазилатлар занжирининг кейинги халкасини саботлилик фазилати ташкил этади. У - улуг максадга етишиш учун катъий харакатдир. Улуг ишлар ва буюк максадларга интилган одамни хеч бир кийинчилик ва тусиклар тухтата олмайди, балки бесабр ва шошкалок инсонлар хаётда уз максадларини амалга ошира олмайди, натижада, жамият маънавий-ахлокий мухитига рахна солувчи иллатлар илдиз отишига сабаб булади. Олимлар саботлилик фазилати жамиятда муътадил мухитни карор топтишришда мухим ахамиятга эга эканлигини таъкидлаб, ушбу фазилат, аввало, хар бир кишида, колаверса, ижтимоий фаол ва албатта, тарбия иши билан шугулланувчиларда булиши кераклигини таъкидлаб, кишида саботлилик

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

$a3HnaTHHH maKnnaHTupum ronun Ba y3BuH aManra omupunaguraH upoga KyBBaTu Ba xanon MexHaTHu Tanaö Kunagu. By $a3unaT hhcohhh Kam^uëTra öomnaHgu. A.OurpaT öyHra Ku3uKapnu öup xukoathu Mucon Kenrupagu. XopyH ap-Pamug (IX acp) 3aMOHuga MycynMoH MagaHuaTu puBo^naHgu. Xarro, coaT uxTupo KunuHgu. XopyH ap-Pamug ynapgaH öupuHu OpaHco (Opaнцнa) xyKMgopura roöopgu. XyKMgop a^ofiuô coBFagaH xaHpaTra Tymgu, coaTHu atëHnapura KypcaTgu. AtëHnapu xaHpaTga Konuö, xynoca KungunapKu: "Axnu ucnoM KyruHuHr unura maÖTOHHu conuö roöopraHnap" A.OurpaT xynoca KunaguKu, öyryH энgн ^paHConap caöoT öunaH puBo^naHuö, caHoaTgaru uxTuponapu öunaH maÖTOHHu xaHpaTra conMoKganap. ^Ha 6up MatHaBuH-axnoKuH $a3unaT xanuMnunuK öynuö, ogaMHu ogaMra öupogap Ba gycT KunyBnu, axmunuK Ba эзгynнккa nopnoBnu xycycuaTra эгa. A.OuTpaT "KoMuny onuM uHcoHnap Ha^cnapuHu ^nuKnapuHu) myHgaH TapöuanaHgunapKu, HaTu^aga, a$B Ba Magopa, MynoHuMnuK ogaraapura aHnaHagu"geö ë3agu. ^eMaK, xanuMnuK a$B (KenupuMnunuK); Mypoca (KenumyBnaHnuK); MynoöuMnuK (MytTagunnuK) Kaöu xynKnapHu maKnnaHTupum opKanu W3ara Kenagu. Y3nuruga xanuMnuK $a3unaTu öynraH Kumu pyxaH Kynnu, xymxynK, HogoHnuKKa Kapmu KypamyBnu TuH^nuKceBap uHcoHgup. ^anuMnuKHu

Ma3MyHaH TyngupyBHu $a3unaT cagoKaTnunuK Ba cagoKaT KypcaTum, atHu uhcohuh Ba ^yKaponuK xyKyKnapuMu3gaH ^oöganaHum, öapna öypn Ba вaзн$anapнмнзнн xa3paTu uhcoh MaBKeura MyHocuö öa^apumHu aHrnaragu. CagoKaT u^tumouh axnoK tu3umu cu^araga uhcohhu ukku onaMga öaxrra eTaKTOBHu Ba MatHaBufi-axnoKuH oMungup. "By gyHëga MytTaöap, oxupaTga ôaxTuëp öynumHu ucTaraHnap, - geö ë3agu A.OuTpaT, - y3napuga cugK (cagoKaT m.^)hu naHgo Kunuö, gouMuH ogaraapura aHnaHTupumnapu KepaK. h^tumouh anoKanapHuHr aroHa Ha3opaTHucu cugKy cagoKaTgup". Kumu y3nurugaru cagoKaT TyHFycu öunaH u^tumouh ^oöganu maxcra aönaHagu. CagoKaT эзгy umnapra ^ugoöu öynum HaTu^acuga maKnnaHagu. ffly MatHoga, cagoKaTnu Kumu xaKuKaTryH maxc cu^aruga TanKuH KunuHagu. Arap ounaga cagoKaT öynMaca, y yHga ocoHumTanuK xaM öynMaögu, my öoucgaH, y aBBano MuKpo MyxuTgaru axnoKuH xapaKaT Ba MyHocaöaraapga HaMoëH öynagu.

MatHaBuH-axnoKuH $a3unaraap y3BuHnuru Ba ^yH^uoHannuruHu TatMuHnamga KaHoaTHuHr y3ura xoc ypHu öynuö, y uhcohhu BoKeuHnuKga xanon MexHaT opKanu TonunraH HetMaraapra myKyp Kunuö amam opKanu uhcohuh MapTaöaHu caKnam Ba axmunuKKa uHTunumgup. Y3 gaBpuga A.OuTpaT y3 3aMoHuga TapKuö TonraH KaHoaT TanKuHuHu TaHKug Kunuö, "Bu3 TypKucToHnuKnapga a^uö öup xonaT öopKu, axnoKuH $a3unaTnapHu Ba maptuH aMpnapHu ë öunMacgaH, ë öunuö, atHu KacggaH xaro, FanaTu TymyHaMu3. MacanaH,

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

бугун уйда утириб, хеч ерга чикмай, саъй-харакат килмай, котган нонга рози булишликни каноат деб уйлаймиз"[13]деб ёзган. Бу каноат эмас, балки танбаллик ва ношудликдир. Каноат маънавий-ахлокий фазилат сифатида мавжуд нарсаларга шукур килиш, нафсни жиловлаш замирида ахлокий онг, ахлокий хатти-харакат ва ахлокий муносабат оркали узи ва халкига манфаат келтирувчи фаолиятдир. У инсонийликни сакловчи мезон, ахлокнинг таркибий кисми сифатида мавжуд маънавий-ахлокий мухитни шакллантириш ва ривожлантиришда ахлокий назорат, ахлокий бошкарув ва ахлокий тарбия вазифасини бажаради. Чунки юкорида келтирилган занжир халкалари тизимида ахлок ижтимоий онгнинг таркибий кисми сифатида ижтимоий мухитда ижтимоий тарбияни амалга оширади. ^изиги шундаки, ахлокни ижтимоий тарбия ва онгнинг хосиласи сифатида тушуниш ислом маданиятида хам булган. Абу Наср Форобий илмли, аклли булишни ахлок фазилатисиз тасаввур килмаган, "билим, акл, албатта, яхши ахлок билан безалмоги лозим", дейди.

Шахсни хакикатгуй килиб вояга етказиш. Хдкикатгуйлик мухим ахлокий кадрият сифатида шахснинг маънавий - ахлокий киёфасида алохида урин тутади. Хдкикатга интилиш шахсни жамиятда уз урнини топишига ёрдам беради. Шу маънода, хакикатгуйлик шахс характерини шакллантирувчи омиллардан биридир.

Шахсни инсонпарвар килиб вояга етказиш. Инсонпарварлик шахс фаолиятига таъсир курсатувчи ва уни бахоловчи мухим ахлокий тамойиллардан бири. Шахс уз фаолиятида инсонпарварлик фазилатини намоён килмас экан, у жамиятнинг илгор кишисига айлана олмайди. Зеро, жамиятимиз ривожининг хозирги боскичида маънавий-ахлокий тарбия мухим урин тутади. Чунки жамиятимиз демократик кадриятларни кабул килиб борган сари унинг аъзоларини «тарбияловчи» даъвогарлар купайиб бормокда. Айникса, турли диний окимлар уз мутаассибона, иллюзионизм хусусиятига бой тарбия йулларини тикиштиришга уринишмокда. Бундай шароитда маънавий-ахлокий тарбия йуналишларини аник белгилаб олиш долзарб масала хисобланади. Шу маънода, маънавий-ахлокий тарбия куйидаги тамойилларга асосланади: максадлилик, онглилик, самарадорлик.

Узбекистон шароитида жамият маънавий-ахлокий мухитининг асослари ва меъёрлари узига хос характерда булиши билан диккатни тортади. Бу борада Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги "Жамиятда ижтимоий-маънавий мухитни согломлаштириш, махалла институтини янада куллаб-кувватлаш хамда оила ва хотин-кизлар билан ишлаш тизимини янги

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

даражага олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5938 сонли Фармони мухим ахамият касб этади. Мазкур Фармонда куйидагилар назарда тутилади:

- жамият ва оилада соглом ва баркарор ижтимоий-маънавий мухит хамда тинчлик, тотувлик ва осойишталикни таъминлашнинг ташкилий-хукукий механизмларини тубдан ислох килиш;

- жамиятда "Обод ва хавфсиз махалла" тамойилининг тулаконли ва самарали жорий этилишида хар томонлама кумаклашиш, оилалар ва махаллалардаги ижтимоий-маънавий мухитни согломлаштиришда фукароларнинг узини узи бошкариш органлари билан якин хамкорлигини урнатиш;

- оила институтини мустахкамлаш буйича, энг аввало, "Соглом оила -соглом жамият" гоясини хаётга татбик этишга йуналтирилган ягона давлат сиёсатини олиб бориш, нотинч ва муаммоли оилаларга манзилли кумаклашишни ташкил этиш каби масалаларни атрофлича хал килиш назарда тутилган.

Узбекистон шароитида жамият маънавий-ахлокий мухитининг асослари ва меъёрларини белгилашда фалсафий фикр тажрибаларидан унумли фойдаланиш лозим. Мисол учун, донишманд Арасту дейди: "Уч омил одамларни яхши ва эзгу хислатли килади: табиат, одат ва акл. Бу омиллар инсонда уйгун холда мавжуд булиши керак". Назаримизда, бу фикр эътиборга лойик. Унга кура, инсон табиатни англаши ва унинг хаёти табиат конуниятларига богликлигини тушунмок лозим. У тирик мавжудот сифатида табиатдан ташкарида яшай олмайди ва шу сабабли табиатга нисбатан онгли муносабатда булиши керак. Шунингдек, инсон узи мансуб булган халкнинг одатларини узлаштирмасдан жамият аъзоси була олмайди. У уз жамиятининг тулаконли аъзоси булиши учун халкининг одатлари, анъаналари ва маданиятини билиши даркор.Умуман, жамият маънавий-ахлокий мухити, кадриятлари ахлокий категориялари асосини, умуминсоний ва миллий фазилатлар негизини яхшилик ва ёмонликни фарклаш, виждон, ор-номус, ирода, хакикат, инсонпарварлик, адолат, мажбурият ва хаётсеварлик каби инсоний фазилат ва хислатлар ташкил этади. Узида бу фазилатларни мужассамлаштирган ушбу уйгунлик жамиятда ижтимоий тартиблар, хукук, одоб меъёрларини англаб олишга, унга риоя килган холда ижтимоий хаётни кадрлашга олиб келади.

Шу уринда айтиб утиш керакки, Мамлакатимизда "Ватан келажаги ёшлар кулида" лойихаси асосида "Интернет маданияти ва ахборот хавфсизлиги - мухим вазифамиздир" хамда "Биз вайронкор гояларга каршимиз" "Жахолатга

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

карши маърифат" каби мавзуларида тадбирлар куп жойларда утказилиб келинмокда. Шу ишларни фаол аъзоси сифатида айтишим мумкинки, бу каби тадбирлар юртимиз ахолиси, хусусан, ёшлар ва аёллар онгини захарлашга уринаётган кучларга алданмаслик учун гоявий иммунитетни ошириш ва огох булишга хизмат килиши шубхасиз. Бутун дунёда содир булаётган глобал узгаришлар маънавий- ахлокий онг муаммосини тушунишда факат анъанавий тасаввурлар билан чекланиб колиш мумкин эмаслигини курсатмокда. Ахлокий кадриятлар иерархиясидаги тенглаштириш тамойили яккол кузга ташланаётган хозирги вактда шахс ва жамият фаолиятидаги мавжуд ахлокий коидаларнинг бузилишини, ахборот сохасидаги мафкуравий тахдидлар, хусусан, шубхали ахлокий махсулотларни тортик килаётган "оммавий маданият" унсурлари эгаллаётганлиги билан изохланмокда. Бундай муаммоларнинг олдини олиш ва бартараф этишда маънавий-ахлокий онгни юксалтириш масаласи бекиёс ахамият касб этади. Шу маънода, ушбу вазият ижтимоий-фалсафа фанининг олдига талаба-ёшлар маънавий-ахлокий онгини янада юксалтиришнинг самарали йуллари ва воситаларини аниклаш билан бирга, амалиётга маънавий-ахлокий онг хакида янада чукуррок билимларни такдим этиш заруратини куймокда.

Дунёнинг етакчи олий таълим муассасалари ва илмий марказларида ёшлар маънавий-ахлокий онгини шакллантиришнинг методологик ва услубий асосларини такомиллаштириш, уни объектив бахолашнинг парадигмал мезон ва даражаларини ишлаб чикиш буйича олиб борилаётган тадкикотлар "хаёт маъносини англаш", "хаётга максадли муносабатда булиш", "хаётга мустахкам ишонч ва эътикод", "ватанни севиш", "инсонийлик", "оила масъулияти", "касбга мухаббат" ва бошка шу каби ижтимоий-фалсафий концепцияларнинг тахлили, маънавий-ахлокий онгнинг турларини дефинициялаш, талабаларнинг маънавий- ахлокий онгини юксалтириш муаммоларини уз ичига олиб, халкаро микёсда ёшларни маънавий-ахлокий онгини шакллантиришнинг янгича моделларини яратиш ва амалиётга татбик этишга хизмат килмокда. Узбекистон мустакилликни кулга киритганидан сунг жамият хаётининг барча сохаларида булгани сингари маънавий-маърифий ишларда хам узгаришлар юз берди.

Маънавий юксалишнинг янгиланиши билан боглик муаммолар, муносабатлар ахолининг, айникса ёшларнинг маънавий-ахлокий онгини узгартиришни талаб килди. Маълумки, маънавий-ахлокий онги юксак булган жамиятдагина баркарорлик булади. Фукаролар узлигини англай олган, хукук ва бурч, мажбуриятлари хакида тушунган, бир-бирини хурмат кила оладиган булади.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

Жамият тараккиётининг хозирги боскичида инсон омили билан боглик муаммолар уз куламига кура ижтимоий фалсафа сохасининг мухим тадкикот объектига айланди. Давлатимиз рахбари Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек, "Юксак маънавиятли, замонавий билим ва касб-хунарларга, уз мустакил фикрига эга булган ёшларни миллий ва умуминсоний кадриятлар рухида тарбиялаш биз учун энг мухим масалалардан биридир" . Бундан хулоса килган холда, "оммавий маданият" куринишида кириб келаётган турли тахдидлар, гиёхвандлик, диний экстремизм, миссионерлик каби бало-казолардан ёшларимизни асрашга, уларнинг таълим-тарбиясига хар биримиз масъул эканимизни хеч качон унутмаслигимиз керак" . Шу боисдан хам ёшларда маънавий-ахлокий онгни янада юксалтириш масаласи тобора долзарб ахамият касб этмокда ва шунинг учун хам Президент ижтимоий, маънавий-маърифий сохалардаги ишларни янги тизим асосида йулга куйиш хамда ёшлар маънавиятини юксалтириш ва уларнинг буш вактини мазмунли ташкил этиш буйича беш мухим ташаббусни илгари сурди (биринчи ташаббус ёшларнинг мусика, рассомлик, адабиёт, театр ва санъатнинг бошка турларига кдзикдшларини оширишга, истеъдодини юзага чикариш; иккинчи ташаббус ёшларни жисмоний чиниктириш, уларнинг спорт сохасида кобилиятини намоён килишлари учун зарур шароитлар яратиш; учинчи ташаббус ахоли ва ёшлар уртасида компьютер технологиялари ва интернетдан самарали фойдаланишни ташкил этиш; туртинчи ташаббус ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар уртасида китобхонликни кенг таргиб килиш буйича тизимли ишларни ташкил этиш; бешинчи ташаббус хотин-кизларни иш билан таъминлаш).

Бугунги кунда Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев анъанага содик колган холда, ёшларнинг таълим-тарбиясига алохида эътибор каратиш давр талаби эканлигини таъкидлайди: "Юксак маънавиятли, замонавий билим ва касб-хунарларга, уз мустакил фикрига эга булган ёшларни миллий ва умуминсоний кадриятлар рухида тарбиялаш биз учун энг мухим масалалардан биридир. Бу борада биз асрлар мобайнида шаклланган миллий анъаналаримизга, аждодларимизнинг бой маънавий меросига таянамиз" .

Талаба-ёшлар маънавий-ахлокий онгини шакллантиришда маърифат алохида ахамият касб этади. Зеро, маърифат - маънавиятга олиб келадиган йул, уни шакллантирувчи воситадир. Маърифат миллат тарихининг ажралмас таркибий кисми хисобланади. Президентимиз Ш.М.Мирзиёев томонидан БМТ Бош Ассамблеясининг "Маърифат ва диний багрикенглик" деб номланган махсус резолюциясини кабул килиш таклифи хам давлатимизни халкаро микёсда нуфузини янада кутарди. Бу хужжатнинг асосий максади - барчанинг

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

таълим олиш хукукини таъминлашга, саводсизлик ва жахолатга бархам беришга кумаклашишдан иборат. Ушбу резолюция багрикенглик ва узаро хурматни карор топтириш, диний эркинликни таъминлаш, эътикод килувчиларнинг хукукини химоя килиш, уларнинг камситилишига йул куймасликка кумаклашишга каратилган.

Шарк уйгониш даври мутафаккирларининг фикрича, покиза хулк-атвор, гузал ахлок-одоб, халоллик, илохий маърифат - комиллик даражасига етиш манбаидир. Комил инсонларгина миллатнинг ёркин кузгуси булиши мумкин.

Факат маънавиятли ва маърифатли инсонларгина халк ва давлат манфаати, равнаки йулида мехнат килишга кодирдирлар. Машхур Шарк мутафаккири Шайх Азизиддин Насафий комил инсон фазилатлари хакида гапириб, унинг юксак ахлокли, узини англаган, дунёвий ва илохий билимларни эгаллаган маънавиятли ва маърифатли булиши зарурлигини айтади: "Билгилки, Комил инсон деб, шариат, тарикат ва хакикатда етук булган одамга нисбатан айтадилар ва агар бу иборани тушунмасанг, бошка ибора билан айтайин: билгилки, комил инсон шундай инсондирким, унда куйидаги турт нарса камолга еткан булсин: яхши суз, яхши феъл, яхши ахлок ва маориф" .

Ёшларни жахолатга карши маърифат билан курашиш рухида тарбиялашда, уларга жахолатнинг объектига кура куйидаги куринишларда, яъни жахолатпарастликнинг: 1) ич-ичидан мавжуд дунёвий тартибни куролмасдан, унга нисбатан илмсизларча, яъни унинг моддий ва маънавий хаётидаги ижобий узгаришларга нодонларча салбий муносабатда булишида; 2) давлат хокимияти томонидан амалга оширилаётган иктисодий, сиёсий, хукукий, маданий ислохотларнинг мохиятини тушунмасдан, уларга жахл билан аклсизларча каршилик курсатаётганлигида; 3) узок ва якин кушни давлатлар билан тенглик ва узаро ёрдам тарзида урнатилаётган муносабатларга рахна солишга уринишларида; 4) элат, миллат ва халкларнинг кадриятларини менсимасдан, уларни вахшийларча вайрон килишга харакат килаётганликларида; 5) илм-фан ютукларини тан олмасдан тараккиётга тускинлик килаётганликларида; 6) дин никоби остида халклар уртасида низо чикариб, мавжуд хокимиятни агдариб ташлаб узларининг хокимиятини урнатишни авж олдираётганликларида; 7) инсонни олий кадрият деб хисобламасдан, болалар ва аёлларнинг хак- хукукларини паймол килиб, уларни сотиб юбориш эвазига катта маблаг туплаётганликлари каби хатти-харакатларида яккол намоён булишини тушунтирмок зарурдир.

Шу билан бир каторда жахолатнинг субъектига кура куйидаги куринишларда, яъни жахолатпарастликнинг: а) жамият хаётида вужудга келган

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

муаммоларни акл, илм билан эмас, балки жисмоний куч ишлатиш йули билан хал этишга уринишида; б) узига-узи махлиё булиб маърифатгуй донишмандларнинг маслахатларига кулок солмасдан ута ужарлик билан иш бажаришида; в) мансабпарастлик балосига чалиниб барча одамлар унга буйсунишини, узи хеч кимга буйсунмасликни хохлашида,буйсунмаганларни узига ва жамиятга душман деб билишида; г) уткинчи, юзаки нарсалар, мол-дунё, жисмоний лаззатлар, хирсу шахват, обру, амал, шон-шухратни хакикий бахт, фаровонлик деб уйлашида ва билишида; д) обрупарастлик балосига йуликиб, узаро бир-бирларини макташ, кукка кутаришни яхши куришида, уларни бошкалар сузда хам ишда хам улуглашларини исташларида; ж) мутлок хокимиятга эга булиб, узга халкларни курол кучи билан куркитиб узига тобе килиб олишга, яъни якка хукмронлик гаштини суришга булган хатти-харакатлари шаклида намоён булишини курсатиб бермок керак.

Бу хакда Ш.М.Мирзиёев: "Биз "жахолат" деганда одатда диний жахолат, акидапарастиликни тушунамиз. Лекин бугунги хаётий жараёнлар жахолат хамма сохада хам учраши, агар унга карши уз вактида кураш олиб борилмаса, ута огир окибатларга олиб келиши мумкинлигини курамиз. Биз бугун жахолат деган балога иктисодиёт сохасида хам таълим-тарбия, согликди саклаш, маданият тизимида хам куйингки, хаётимизнинг барча жабхаларида дуч келаяпмиз ва бу иллат кул-оёгимизда бамисоли кишан булиб турибди. Бу кишандан холос булмасдан туриб, тараккиёт ва ривожланиш хакида хеч кандай суз булиши мумкин эмас" , - деган эди.

Бугунги жахолатга карши маърифат билан курашнинг замонавий тактик усуллари куйидагилардан иборат: бузгунчи вайронкор гоя ва мафкуралар турига тушиб колган, аммо кули "кон"га ботмаган холда кайтиб келган фукароларга нисбатан кечиримли булиш, яъни уларни авф этиш; кечирилган фукароларни, уларнинг ота-оналари, оила аъзолари ва кариндош уругларини камситмаган холда иш билан таъминлаб ижодий мехнатга, жамоат ишларига жалб килиш; авф этилганларга нисбатан хар бир оила, ижтимоий гурух, махалла ва бошка жамоат ва мехнат жамоаларида яхши маънавий-мафкуравий мухитни яратиш; узок вакт давомида кушни мамлакатлардан келиб, мамлакатимизда яшаб, халол мехнат килиб, шу юртни танлаган, бирок фукаролик хукукига эга булмаганларни фукароликка кабул килиниши ва шу асосида уларнинг рухини кутариш; тугри йулдан адашиб, чет элларда хор-зор булиб, азоб-укубатларни куриб, тавбасига таяниб уз ватанига кайтиб келган фукаролар билан ёшларнинг учрашувларни ташкил этиб, бузгунчи-вайронкор гояларнинг асл мохиятини уларнинг вужудида чукур хис эттириш, уларни

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

Ш.М.Мирзиёев курсатиб утганидек: "Билим билан, акл ва маърифат, намунали ишлар билан ишонтириш керак. Тарихдан, бугунги хаётимиздан олинган хаётий, таъсирчан мисоллар билан инонтириш керак" .

Маълумки, жамият тараккиётида, унинг ижтимоий-иктисодий ривожланишида инсоннинг ижтимоий фаолияти, хусусан, унинг ахлокий камолоти биринчи уринда туриши керак. Ана шу ахлокий жихат канча юкори булса, биргина оилада эмас, балки бутун жамиятда хам инсонийлик юзага чикиб, фаровон хаёт кечиришга имкон яратилади, чунки жамиятнинг энг катта бойлиги ана шу инсонлар ва уларнинг гузал такдиридир. Агарда юксак маънавиятли жамият шаклланишига катъий ишонган, бунга чукур эътикод этадиган кадрлар етиштирилса, аввало шундай жамият булишига комил ишончи ва эътикоди булган имонли, баркамол инсонларни тарбиялай олинсагина ана шу жамият ва давлатда баркарорлик, фаровонлик, осойишталик, тараккиёт тезлашади. Шунинг учун хам мамлакатимизда мустакилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб, токи бугунги кунга кадар бу масалага давлат сиёсати даражасида караб келинган. "Бугунги кунда фарзандларимизнинг маънавий оламини юксалтириш, уларни миллий ва умуминсоний кадриятлар рухида тарбиялаш масаласи биз учун энг долзарб вазифа булиб колмокда.

Ахлокий онгнинг намоён булиш шаклларидан бири - кишида маълум хаёт шароитлари ва тарбия таъсирида карор топган катъий билимлар ва ахлокий тартиб-коидаларга эмоционал муносабатдан иборат булган ишонч хисобланади.

Ишонч хулк меъёрини субъектив кабул килиш булиб, киши намуна оладиган ахлок тамойилларининг тугрилиги ва адолатли эканлигига ишонч билдиришидир. Факат ахлокий ишонч бу билан чекланмайди, чунки бу факатгина ахлокий заруратни аклий хиссиёт билан тушунишдир. Ахлокий ишонч шахснинг бирон фаолият йуналишини, унинг максад сари интилиши, хулкнинг яширин мотивлари тузилмасини хамда унинг умумий нуктаи назарини, хаётдаги урнини, яшаш маъносини белгилайди. Ахлокий ишонч узида рационал ва эмоционал томонларни ифодалайди, бунда инсон хар кандай кийин шароитларда хам уз тамойилларидан кайтмайди.

Маънавий камолот кирралари ва муаммолари хакида жуда куп фикрлар айтиш мумкин, имкониятдан келиб чикиб биз маънавий камолотнинг мезонларидан бири булган мустакил фикрлаш хакида суз юритмокчимиз.

Мустакил фикрлаш элементлар шаклида деярли хар бир кишиларда мавжуд, яъни энг оддий холатларда хам киши уз-узини бошкаради. Аммо биз фикр юритадиган мустакил фикрлаш, юртимизда булаётган хар бир жараён ва

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

унта оид булган хар бир муносабатга нисбатан, уз вактида тугри ва объектив фикр билдириш ва уз муносабатини белгилаб олишдир.

Ёшларнинг мустакил фикрлаши хакида суз борар экан, аввало, хозирги кунда ёшлар уртасида. айнан шу фазилатнинг етишмаслиги окибатида жамиятда келиб чикаётган иллатлар хакида бир фикр юритайлик. Бу иллатларнинг кенг таркалганлари: 1. Ёшлар уртасида гиёхвандлик; 2. Гоявий иммунитетнинг пастлиги окибатида бузгунчи гоялар таъсирига тушиб колиш; 3. Ёшлар жиноятчилиги ва хукукбузарлиги.

Шу уч иллат, охир-окибат ёшларимизга жиноятчи мухрини босиш ва уларни том маънода йукотишимизга сабаб булмокда. Аслини суриштирганда буларнинг заминида, мафкуравий тарбияга эътиборнинг камлиги натижасида ёшларнинг бу каби иллатларни келиб чикиш сабаблари ва мохиятини билмаслиги ёки очикдан- очик бу каби ходисаларга маънавий жихатдан каршилик килишга ожизлик, яъни мустакил фикрлай олмаслик, узгаларнинг фикрига, йулига кур-курона буйсуниши ётибди.

Хулоса килиб шуни таъкидлаш жоизки, ёш авлодга миллий истиклол гоясини сингдиришда хар бир ота-онанинг роли хам жуда мухим хисобланади. Ота-оналар уз фарзандларининг мактабгача тарбияси, уларнинг рухий маънавий тараккиётида канчалик мухим ахамият касб этиши, бу давр узлуксиз таълим ва тарбиянинг мухим боскичи эканини англаб етишлари зарур. Бунда оиланинг таълим муассасалари тизимига изчил уйгунлашувига эришиш максадга мувофик булади. Демак, ота-она ёш авлодга бевосита таълим берувчи, мафкуравий тарбиянинг асосий учоги саналмиш барча таълим муассасалари (мактаб, лицей, касб-хунар коллежлари, олий укув юртлари) билан хамкорликда мазкур долзарб вазифани амалга оширишга масъулдир.Президентимиз Шавкат Мирзиёев таъбирлари билан айтганда уз боламизни узимиз асрамогимиз лозимлигини бугун хаётнинг узи яна бир бор курсатиб бермокда.

REFERENCES:

1. Мирзиёев Ш. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 2-жилд. - Тошкент: Узбекистон, 2019. - Б. 88

2. Абдурашидова, Нилуфар Абдурашидовна, & Хдсанов, М. (2022). ЁШЛАР ДУНЁКАРАШИДА ДИН ВА АХЛО^НИНГ УЗАРО МУТАНОСИБЛИГИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (10), 1226-1235.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

3. Ж. С. Раматов, & М. Хасанов (2022). ШАХС ДИНИЙ ДУНЁКАРАШИНИНГ ШАКЛЛАНИШИДА ИЛМНИНГ АХАМИЯТИ. Academic research in educational sciences, 3 (7), 35-39.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Жуманиёз Султонович Раматов, Машкура Инамжанована Рахимова, & Миршод Нуъмонович Хасанов (2022). МАФКУРАВИЙ ТАХДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ИСЛОМИЙ КАДРИЯТЛАРНИНГ УРНИ. Academic research in educational sciences, 3 (6), 1031-1036.

5. З. Н. Бобошев, М.Н.Хасанов, & Э.А.Нуруллаев. (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙНИНГ ПЕДАГОГИКА ФАНИНИНГ АСОСЧИСИ СИФАТИДА . JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS, 4(3), 108-115. Retrieved from http: //wsrj ournal .com/index.php/new/article/view/623

6. Ж. С. Раматов, М. Хасанов, & Лочин Азаматович Валиев (2022). АУРОБИНДО ГХОШ ХАЁТИ ВА ИЛМИЙ ФАЛСАФИЙ МЕЪРОСИ. Academic research in educational sciences, 3 (6), 1161-1169.

7. J. S. Ramatov, M. Hasanov AL-FAROBIY SIYOSIY DAVRAN VA IJTIMOIY- MADANIY AHVOL // Pedagogik fanlarda akademik tadqiqotlar. 2022 yil. 6-son. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/al-farobiy-davridagi-siyosiy-va-izhtimoiy-madaniy- vaziyat (kirish sanasi: 12.11.2022).

8. М.Н.Хасанов, А.А.Азимбаев, Халилов У., & Каримов Б. (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙНИНГ ШАХС МАЪНАВИЙ КАМОЛОТИГА ДОИР КАРАШЛАРИ .

9. JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS, 4(3), 147-153. Retrieved from http: //www. wsrj ournal .com/index.php/new/article/view/629

10. Ж. С. Раматов, & М. Хасанов (2022). МАФКУРАВИЙ ТАХДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА АХЛОКИЙ ТАРБИЯНИНГ АХАМИЯТИ. Academic research in educational sciences, 3 (6), 952-956. 10. Ramatov, J.S., Valiev, L.A., Xasanov, M.N. XIX ASRDA HINDISTONDAGI IZHTIMOII - FALSAFIY JARAYONLAR // ORIENSS. 2022. №6. URL:

11. https://cyberleninka.ru/article/n7hih-asrda-indistondagi-izhtimoiy-falsafiy-zharayonlar (kirish 12/11/2022). 11. Ф. А. Кушаков, М. Н. Хасанов, Р. У. Баратов, Ж. С. Раматов, & С. Х. Султанов (2022). ЯНГИ УЗБЕКИСТОНДА ИНСОН ХУКУКЛАРИ ВА СУЗ ЭРКИНЛИГИ.

12. Academic research in educational sciences, 3 (10), 803-810. 12. Раматов, Ж. С., Муратова, Д., Султанов, С. Х., Тухтабоев, Э., Кушаков, Ф., & Хасанов, М. Н. (2022). ИЖТИМOИЙ AДOЛAТ ВA КAДРИЯТЛAР ПЛЮРAЛИЗМИ.

13. World scientific research journal, 8(1), 102-108. 13. Раматов, Ж.С., Баратов, Р.У., Султанов, С.Х., Муратова, Д.А., Хасанов, М.Н., & Эрниёзов, У.К. (2022).

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

Em^AP 3AMOHABHH MA^AHHH ^HEOACH BA YMYMHHCOHHH KAAPH^T^AP TYmYH^ACHHHHT MA3MYH-MOXHATH.

14. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (10), 376-386. 14. Hasanov, M., & Tuhtaboev, E. (2021). THE PERFORMANCE OF THE PERFECT MAN IN THE EASTERN RENESSANCE (ON THE EXAMPLE OF FARABI'S

15. VIEWS). Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(05), 1-6. 15. Hasanov M., Tuhtaboev E. THE PERFORMANCE OF THE PERFECT MAN IN THE EASTERN RENESSANCE (ON THE EXAMPLE OF FARABI'S VIEWS)

16. //Innovative Technologica: Methodical Research Journal. - 2021. - T. 2. - №. 05. - C. 1- 6.16.

17. M.H.X,acaHOB, AA.X,a$H30B, P.X.ToupoB, & X.K.Eoma6oeB. (2022). AEY HACP OOPOEHH ^mATAH ^ABP^ATH HHM-OAH BA TAL-HHM-TAPEHfl . JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS, 4(3), 137-140. Retrieved from http: //www.wsrj ournal .com/index. php/new/articl e/view/62 7

18. Kaipbergenova, D. (2016). CHET TILI O'QITUVCHILARINING KASBIY VAZIFALARI VA PEDAGOGIC MAHORATI HAQIDA. BECTHHK KAPAKA.mAKCKOTO TOCY^APCTBEHHOTO YHHBEPCHTETA HMEHH EEP^AXA, 33(4), 48-50.

19. Orakbayevna, K. D., Normuminovich, M., & Muxiddinovna, M. Z. (2021). English language teaching methodology for non-native speakers. Linguistics and Culture Review, 5(S3), 1721-1725.

20. Orakbayevna, K. D. (2022, February). SYNTACTIC AND SEMANTIC FEATURES OF COMPARISON IN ENGLISH, UZBEK AND RUSSIAN LANGUAGES. In Conference Zone (pp. 145-147).

21. KHUSENALIYEVNA, K. D., CHORIYEVNA, A. Z., & ORAKBAYEVNA, K. D. (2021). Lexico-semantic features of technical teams of English and Uzbek languages. Journal of Contemporary Issues in Business and Government, 27(2), 4083-4088.

22. Orakbayevna, K. D. (2022). THE IMPORTANCE OF GRAMMAR IN LEARNING A FOREIGN LANGUAGE. Confrencea, 7(7), 69-72.

23. Orakbayevna, K. D. (2022). Using effective language learning strategies in teaching English. Texas Journal of Philology, Culture and History, 2, 1-3.

24. Orakbaevna, K. D. (2022). USING THE PRINCIPLE OF UNITY IN EDUCATION. PEDAGOG, 1(4), 1467-1473.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(5), May, 2023

25. Kaipbergenova, D. (2017). THE IMPORTANCE OF MATERIAL DESIGNING IN LANGUAGE TEACHING. BECTHHK KAPAKA.mAKCKOrO rOCY^APCTBEHHOTO YHHBEPCHTETA HMEHH EEP^AXA, 34(3), 62-63.

26. Kaipbergenova, D. (2016). CHET TILI O'QITUVCHILARINING KASBIY VAZIFALARI VA PEDAGOGIC MAHORATI HAQIDA. BECTHHK KAPAKA^nAKCKOrO rOCY^APCTBEHHOrO YHHBEPCHTETA HMEHH EEP^AXA, 33(4), 48-50.

27. Eypnxag^aeBa, M.C. (2023). MAM.TAKAT H^THCO^HËTH^A ABTOMOEHT TPAHCnOPTH KOPH^OP-TAPHHH PHBO^TAHTHPHffl HCTH^EO^^APH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3 (1-2), 338-345.

28. M.S.Bo'rixadjayeva. (2023). YANGI O'ZBEKISTONDA TA'LIM MUASSASALARIDA BERILAYOTGAN E'TIBOR VA TALABALARNI IMLIY FAOLYATGA YO'NALTIRISH . PEDAGOGS Jurnali, 28(1), 68-75. Retrieved from http://pedagoglar.uz/index.php/ped/article/view/3107

29. M.S.Bo' rixadj ayeva. (2023). PEDAGOGIKNING KASBIY MAHORATINI SHAKLANTIRISH INTERFAOL USULLARI . World Scientific Research Journal, 12(2), 128-133. Retrieved from http : //wsrj ournal .com/index.php/wsrj/article/view/2541

30. Bo'rixadjayeva, M. S. (2023). YANGI O'ZBEKISTONDA IQTISODIY TAFAKKURNI SHAKLLANISHINING USULLARI. World scientific research journal, 12(2), 134-138.

31. Bo'rixadjayeva, M. S. (2023). BUGUNGI KUN YOSHLARNI HAYOTIY BARDOSHLILIGI-MUAMMOLARNI YENGISH MANBAI SIFATIDA. World scientific research journal, 12(2), 139-143.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.