Научная статья на тему 'ЯГОНА МАРКАЗЛАШГАН ДИСПЕТЧЕРЛИК ХИЗМАТИНИ ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНТИРИШДА РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР'

ЯГОНА МАРКАЗЛАШГАН ДИСПЕТЧЕРЛИК ХИЗМАТИНИ ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНТИРИШДА РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
2
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
рақамли иқтисодиёт / ижтимоий инновация / марказий бошқарув / диспетчерлик хизмати / оператив бошқарув фаолияти.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Мухитдинов Ахрор Анварович

Мазкур мақолада ягона марказлашган диспетчерлик хизматини инновацион ривожлантиришда рақамли технологияларнинг аҳамияти қаламга олинган. Ягона марказлашган диспетчерлик хизматининг аҳоли турмуш фаровонлигини оширишга замонавий рақамли технологиялар ижтимоий инновацияларнинг ривожланлишига замин яратиши таъкидланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЯГОНА МАРКАЗЛАШГАН ДИСПЕТЧЕРЛИК ХИЗМАТИНИ ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНТИРИШДА РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»

ЯГОНА МАРКАЗЛАШГАН ДИСПЕТЧЕРЛИК ХИЗМАТИНИ ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНТИРИШДА РАЦАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР Мухитдинов Ахрор Анварович

Тошкент ахборот технологиялари университети, "АКТ сохасида иктисодиёт" кафедраси

мустакил тадкикотчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.10810905

Аннотация. Мазкур мацолада ягона марказлашган диспетчерлик хизматини инновацион ривожлантиришда рацамли технологияларнинг ауамияти цаламга олинган. Ягона марказлашган диспетчерлик хизматининг ауоли турмуш фаровонлигини оширишга замонавий рацамли технологиялар ижтимоий инновацияларнинг ривожланлишига замин яратиши таъкидланган.

Калит сузлар: рацамли ицтисодиёт, ижтимоий инновация, марказий бошцарув, диспетчерлик хизмати, оператив бошцарув фаолияти.

Аннотация. В данной статье подчеркивается значение цифровых технологий в инновационном развитии единой централизованной диспетчерской службы. Подчеркивается, что единая централизованная диспетчерская служба создаст основу для развития социальных инноваций за счет современных цифровых технологий для повышения благосостояния населения.

Ключевые слова: цифровая экономика, социальные инновации, центральное управление, диспетчерская служба, оперативно-управленческая деятельность.

Abstract. This article highlights the importance of digital technologies in the innovative development of the unified centralized dispatching service. It is emphasized that the single centralized dispatching service will create the ground for the development of social innovations by modern digital technologies to increase the welfare of the population.

Keywords: digital economy, social innovation, central management, dispatch service, operational management activity.

Ракамли иктисодиётни ривожлантириш шароитида бутунжахон мамлакатлар согликни саклаш, чегара худудларининг дахлсизлигини таъминлаш, уларнинг сархадларини куриклаш, ички тартибни саклаш хамда ижтимоий кумак ва таъминот жихатдан сингари масалаларни ракамли иктисодиётни камраб олиши лозим булган жабхалари сифатида таргиб этмокдалар. Тезкор фавкулодда ёрдам курсатиш хизмати фавкулодда ишчиларнинг ишлаб чикаришда олган жарохатлари ёки талофатларига нисбатан уз вактида ёрдам бериш, согликни саклаш ва курбонликларни олдини олиш максадида самарали ва координациялаштирилган мажмуавий тизим сифатида тавсифланади [1].

Ракамли диспетчерлик хизматига асосан фаолият олиб бориш ракамли технологияларни сохага жалб этиш билан белгиланганлиги туфайли фавкулодда вазиятлар хамда ахоли турмуш фаровонлигини таъминлашга каратилган хизматлар (тиббий, фармацевтик, рухий куллаб-кувватлаш)га жамиятнинг муносабатини урганиш мухимлигини инобатга олган холда Австрия мухандис иктисодчиси Н.Страковский диспетчерлик хизматини детейлинг килишга йуналтирди. Унда детейлингнинг шакллари электрон ёзма шаклда, телекурсатувлар хамда радиошархлар оркали, шунингдек жонли кунгирок ёрдамида. Муаллиф хизмат килган "Дюрон" компаниянинг диспетчерлик хизматидаги энг йирик муаммоларидан бири кунгирокларнинг кутиш режимига тушиб

колиши саналади. Бу х,олатда диспетчерликни йyналтириш жараёнини жорий этишга талаб юзага келганлиги туфайли 6Уш турган операторга йyналтиришни шакллантирган[4].

Мазкур хизматнинг максади тасодифий фавкулодда вазиятларнинг бзага келиши натижасига курбонликларни олдини олиш, шунингдек, ах,оли фаровонлигини ошириш ва турмуш тарзига хавф солувчи восита ва вазиятларни бартараф этишдан иборат саналади. Унинг хизматини турт асосий компонентларга ажратиш мумкин: тез тиббий ёрдам, жамоат тартибини саклашга хизмат килиш, фавкулодда вазият учун тегишли мутахассисларга мурожаат килиш (ут учириш, газ тармокларидаги оким, электр тизимидаги узилишлар).

Локациясига кура хизмат кyрсатиш, унга кyрсатилган ёрдам ва унинг натижаси ракамли тарзда назорат килиниши бошка сохд ва тармоклар учун универсал фойдаланиладиган тажриба бyла олди.

Фавкулодда х,олатларда юзага келувчи газнинг кувурларнинг дарс кетиши окибатида эх,тимолли салбий х,олатларни олдини олиш максадида шакллантирилган сценарийлар хдмда стратегиялар хизмат кyрсатган сохдсига кура сyFyртага тортилиши ёки алока компаниялари томонидан эшиттириладиган х,олатга муражаат билдирганлар томонидан ёрдам олишлари мумкин.

2020 йилда Пандемия даврида энг куп мижозларга хизмат кyрсатган тиббий бригадалар айнан шу компанияга тегишли 6Ули6, дастлаб уларнинг ёрдами онлайн ёрдам кyрсатиш ва диагноз куйишдан иборат булган. Масофали тиббий курикни 2013 йилда тан олмаган халк мазкур компаниянинг хизматидан фойдаланишга ишонч билдирди. Бунда мазкур соFликни саклаш компанияси х,ар бир мижозининг ах,волини мунтазам курикка чакириш эвазига уларни билакларига уларнинг соFликлари борасидаги асосий курсаткичларни курсатиб турувчи курилмаларни урнатиш оркали бошкардилар. Шунингдек, уларнинг саломатлик х,олатларини назорат килиш хизматини шакллантирдилар, бу хизмат марказлашган диспетчерлик хизмати саналади. Мазкур хизматнинг куплаб устунликлари мавжуд булиб, дастлабкиси мижозга кУнFирокни тиббиёт вакили килади ва унинг х,олатини назорат килиш юзасидан суровнома ёкки консультатив сух,бат олиб борилади. Шунингдек, борган сари диспетчерлик хизматининг тадкикотларига кура мижозларнинг саломатлиги факатгина тиббий курик эмас, балки уларнинг яшаш тарзида содир булаётган вокеаларнинг х,ам урни борлигидан келиб чиккан х,олда куриклаш ёки тартибни саклаш ходимлари, шунингдек фавкулодда вазиятларга каратилган хизмат вакилларини жалб этишни такозо этди. Мазкур х,олат компаниянинг мамлакатнинг мудофаа ва куришлаш тузилмаси, шунингдек фавкулодда вазиятларни яхшилашга каратилган хизматлар билан хдмкорликни урнатишга олиб келди.

Диспетчерлик хизматини ривожлантиришда соFликни саклаш, ах,олини турли хил нохуш х,олатлардан куриклаш, шунингдек, фавкулодда х,олатларга карши чора-тадбирлар олиб боришда асосан соFликни саклашга каратилган тадирлар режасини инобатга олишади. Бунда асосан конфиденциал стратегик режалар хдмда турли х,олатларга тайёргарликни оширадиган ихтисослаштирилган сценарийларни инобатга олиш оркали амалга ошириладиган конфиденциалликни талаб этади. Шу уринда 2022 йилда тиббий куреъерлик хизмати юзага келди, мазкур хизмат аслида элита гурух,лараг хизмат килувчи махсус тайёрларда махсус тиббий мох,ир бригадалар билан ёрдамга келишлари билан йирик тулов килиш эвазига хизмат курсатадилар. Уларнинг узларининг энг илFор тиббий технологиялари, дастгох,лари, тиббий ёрдам курсатиш ускуналари мавжуд булиб, ундан фойдаланишнинг барчаси улар томонидан парвоз уюштирилган тайёранинг ички таркибида

тизимлаштирилган булади. Бу каби хизат дастлаб, 1988 йилда Швецария томонидан ташкил этилган булиб, унинг андозасини куплаб давлат рахбарлари фойдаланишлари оркали оммалашувига сабаб булганлар. Бугунги кунда бу хизматдан фойдаланиш "тиббий куръерлик хизмати" сифатида такомиллаштирилган булиб, унинг хизмати табака ва ахолининг ижтимоий холатини сегментлаштирмаган холда амалга оширадилар.

Фавкулодда вазиятларни олдини олиш ва уларни бартараф этиш давлатнинг бошкарувида ягона диспетцерлик хизмати ва унинг сегментларини кундалик ва муниципал бошкарув органлари билан хамкорликда олиб борилади. Россия мамлакатида ягона фавкулодда холатлар учун диспетчерлик хизматини такомиллаштириш максадида унинг тизимидаги хизмат килиш занжиридан урни эгаллаган сохаларни такомиллаштиришга эътибор каратди. Даставвал, тез тиббий ёрдам курсатишда тиббий ёрдам машиналарини поликлиника ва тиббий муассасаларда зарурий ускуналарнинг ихчамлаштирилган шакли билан технологик таъминлади.

Сунгра ут учиришга тегишли машиналар билан хизмат курсатишда кимёвий реактив моддаларни тежамкор ва самарадорлигини оширишга эришиш оркали тадбик этди, шунингдек, коммунал хужалигида бзага келувчи фавкулодда холатларни бартараф этиш максадида элект энергетика узатиш тармокларини, газ окимини таъминот тармоFини хамда ахолини сув билан таъминаш тармок тизимини ракамлаштирди. Ягона 112 ракамига кУнFирок килишда 12 дан ортик тилда мурожаат килиш мумкин булиб, бунда таржимон Skype видеоалока оркали аризаларни кабул килиб, уларни тегишли хизматига доир тавсифини ажратиши, йуналтириш хдмда даъват этувчи сигнални бериши мумкин. Видеомурожаатда соков хамда карлар учун хам хизмат курсатиш инобатга олинган булиб, уларнинг мурожаати умумий иш хизматининг 4 фоизини ташкил этади. Турли авария холатлари учун ЭРА-Глонасс фавкулодда муносабат билдириш тизими, мобил иловаси ишлаб чикилган. Бунда ахоли фаровонлигини таъминлаш юзасидан якин кариндошлар ва масъулиятли белгиланган муносабатдаги инсонларни жорий турган жойлари тyFрисида маълумот олиш хамда уларнинг хавфсизлигини кузатишга хизмат килади. 2015 йилда тез тиббий ёрдамга оператив муносабат билдириш максадида тез тиббий ёрдамга жалб этилган ходимларнинг мобил алока воситаларига смс хабарнома келади ва y бир неча п0F0нали мурожаат ва унга кетадиган вактга нисбатан мукобил стратегик ёндошув була олди. Негаки, Россияда хар 3 тадан 2 та мурожаат тиббий хизматга кайд этилганлиги кузатилган[7].

2019 йилда тиббий ёрдам хизматининг мурожаат юзасидан куналтирилган манзилга етгунига кадар смс хабарнома оркали кузатиш йулга куйилган булиб, бу фавкулодда вазиятларни бошкаришни янада самарадорлигини ошишига ижобий таъсир килган. Шунингдек, кайта кУнFирок килиб тиббий ёрдамга мурожаат килганлиги борасида хабар олиб туриш кескин 30 фоизга кискарган[8].

Хулоса, бугунги кунда телекоммуникациянинг хавфсизлик учун хизмат килишдаги улуши жуда катта ахамиятга эга булиб, келгуси 10 йил мобайнида NG911 интеграциялашган телекоммуникацион тизим сингари илFор технологиялар имкониятларидан фойдаланиш кенгайиб боради. NG911 интеграциялашган телекоммуникацион тизимнинг технологик имкониятларининг барчаси ахоли фаровонлигини таъминлаш максадида такомиллаштирилган воситалар ва техник курсатмалардан иборат. Ягона марказлашган диспетчерлик хизматининг ахоли турмуш фаровонлигини оширишга замонавий ракамли технологиялар ижтимоий инновацияларнинг ривожланлишига замин яратади.

REFERENCES

1. Sultan Al-Shaqsi. Models of International Emergency Medical Service (EMS) Systems. e Department of preventive and Social Medicine, Dunedin School of Medicine, University of Otago, Dunedin, New Zealand. doi:10.5001/omj.2010.92

2. Weninger P, Hertz H, Mauritz W. International EMS: Austria. Resuscitation 2005 Jun;65(3):249-254.

3. Roessler M, Zuzan O. EMS systems in Germany. Resuscitation 2006 Jan; 68 (1): 45-49

4. United nations "ECLAC". Digital agenda for Latin America and the Caribbean.eLAC-2022. Digital yechnologies for new generation. 95 p

5. Niraj Kumar. Medical Courier Service Market 2023 Strategic Analysis, Growth Drivers, Industry Trends, Demand and Future Opportunities and Forecast 2030.

6. Соловьев Г. Система экстренных вызовов становится удобнее. Жители Московской области смогут отслеживать время прибытия всех оперативных служб. Газета "Регионы Россия", 08.12.2019 г

7. Матвеев Игорь Андреевич. Электронная экономика: сущность и этапы развития//Управление экономическими системами: электронный научный журнал. — 2012. — Вып. 6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.