Научная статья на тему 'ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ'

ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
41
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
йўл ҳаракати хавфсизлиги / мастлик ҳолати / автотранспорт воситалари / тан жароҳати / транспорт воситасини бошқариш / ҳокимият вакили. / road safety / state of intoxication / motor vehicles / bodily injuries / driving / authority representative.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — O. Alimov

Мазкур мақола бугунги кунда долзарб мавзулардан бири ҳисобланган йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш масалаларига бағишланган бўлиб, унда асосий эътибор бугунги кунда бу борада давлат сиёсати, амалиётдаги ҳолатлар статистик мисоллар билан ёритиб берилган. Қолаверса, мақолада олимларнинг илмий қарашлари ва хорижий давлатлар тажрибаси асосида қонунчиликни такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME ISSUES OF IMPROVING THE ROAD SAFETY SYSTEM

This article is devoted to the issue of road safety, which is considered one of the most relevant topics today, and focuses on statistical examples of state policies and practical situations in this regard today. In addition, the article contains proposals for improving legislation based on the scientific views of scientists and the experience of foreign countries.

Текст научной работы на тему «ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ»

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ЙУЛ ХДРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ Алимов Обид Захиджанович

тадкикотчи https://doi org/10.5281/zenodo.6920694

Аннотация. Мазкур мацола бугунги кунда долзарб мавзулардан бири %исобланган пул %аракати хавфсизлигини таъминлаш масалаларига багишланган булиб, унда асосий эътибор бугунги кунда бу борада давлат сиёсати, амалиётдаги %олатлар статистик мисоллар билан ёритиб берилган. Колаверса, мацолада олимларнинг илмий царашлари ва хорижий давлатлар тажрибаси асосида цонунчиликни такомиллаштириш буйича таклифлар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: пул %аракати хавфсизлиги, мастлик %олати, автотранспорт воситалари, тан жаро%ати, транспорт воситасини бошцариш, %окимият вакили.

НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ СИСТЕМЫ БЕЗОПАСНОСТИ ДОРОЖНОГО ДВИЖЕНИЯ

Аннотация. Данная статья посвящена вопросу обеспечения безопасности дорожного движения, который на сегодняшний день считается одной из самых актуальных тем, и основное внимание освещается посредством статистических примеров государственной политики и практических ситуаций в этом отношении на сегодняшний день. Кроме того, в статье содержатся предложения по совершенствованию законодательства, основанные на научных взглядах ученых и опыте зарубежных стран.

Ключевые слова: безопасность дорожного движения, состояние опьянения, автотранспортные средства, телесные повреждения, управление транспортным средством, представитель власти.

SOME ISSUES OF IMPROVING THE ROAD SAFETY SYSTEM

Abstract. This article is devoted to the issue of road safety, which is considered one of the most relevant topics today, and focuses on statistical examples of state policies and practical situations in this regard today. In addition, the article contains proposals for improving legislation based on the scientific views of scientists and the experience of foreign countries.

Keywords: road safety, state of intoxication, motor vehicles, bodily injuries, driving, authority representative.

КИРИШ

Мамлакатда ижтимоий-иктисодий, демографик муаммоларни х,ал килиш, шахсий хавфсизлик вазифаларини амалга ошириш, ах,олининг турмуш даражасини ошириш ва минтакавий ривожланишга кумаклашишнинг ажралмас кисми йул хдракати хавфсизлигини таъминлашдир. Зеро, мамлакат президенти Шавкат Мирзиёев 11 февраль куни утказилган видеоселектор йигилишида "Йул хдракати хавфсизлигини таъминлаш буйича конунларимиз х,ам, ишларимиз х,ам коникарсизлигидан одамлар жуда катта эътироз билдиряпти. Узбекистонда йул хдракати хавфсизлиги масаласи издан чи;иб кетган"лигини алох,ида таъкидлади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Дунё мамлакатлари орасида йулларда улим даражасининг ортиб кетаётганлиги замонавий илм-фанда бу сохдни якиндан урганиш йуналишларидан бири эканлигидан далолат бермокда. Жах,он согликни саклаш ташкилотининг берган маълумотига кура, дунё буйлаб х,ар йили уртача миллиондан ортик одам йул-транспорт х,одисалари окибатида вафот этади. 2019 йилнинг узида дунё буйича уртача 100 минг ах,оли сонига 17 та одам сони тугри келган. Узбекистон 180 та давлат орасида 117-уринда, яъни х,ар 100 минг ах,олига улим сони 11,7 та одамга тугри келган. Давлатлар орасида энг юкори курсаткич бу Доминика (64,6), Зимбабве (41,2) ва Венесуэлла (39) га тугри келса, энг паст курсаткич Мальдива (1,6), Микронезия (0,2), Антигуа и Барбуда (0) га тугри келмокда.

МДХ, давлатларида бу курсаткич Таджикистан 87-уринни (15.7), Туркманистон 103-уринни (13,5), ^озогистон, ^иргизистон 107-108-уринни (12,7), Россия 114-уринни (12) эгаллаб турибди.

Мутахассисларнинг кайд этишича, бунга инфратузилманинг ривожланмаганлиги, йулларнинг талабга жавоб бермаслиги ва йул-транспорт х,одисаларида жабрланганларга сифатли тиббий ёрдам курсатилмагани сабаб булмокда.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Республикамизда руйхатга олинган автотранспорт воситалари сони йилдан-йилга ортиб бормокда. Бу эса, уз навбатида, давлат х,окимияти ва бошкаруви органлари томонидан х,ал этилиши керак булган катор муаммоларни келтириб чикаради. Йул-транспорт х,одисалари сони ва окибатларининг хавфлилигини камайтириш х,ам шу каби х,ал этилиши лозим булган устувор вазифалардан биридир. Мамлакатда 2021 йилда 10 мингдан зиёд авариялар содир этилган ва 9 мингдан ортик фукаро жарохдт олган, 2,5 мингга якин одам (263 нафар бола) хдлок булганлиги сузимизнинг яккол исботидир. ЙТХ,ларнинг 1,4 фоизи эса маст х,олда рулга утириш окибатида келиб чиккан.

Афсуски, транспорт воситаларини маст х,олда бошкариш хдйдовчилар томонидан энг куп содир этиладиган йул хдракати коидаларини бузиш турларидан булиб колмокда. Республика жиноят ишлари буйича судлари томонидан келтирилган маълумотларга кура, 2021 йилда республикада жами 25 680 та транспорт воситаларини маст х,олда бошкариш (МЖтКнинг 131-моддаси) буйича, шунингдек, 11 449 та транспорт воситалари хдйдовчиларининг ва транспорт воситалари хдйдовчиларининг ва йул харакати бошка иштирокчиларининг мастлиги ёки маст эмаслигини аниклаш учун текширувдан утишдан буйин товлаши (МЖтКнинг 136-моддаси) буйича маъмурий ишлар курилган. Худудлар микиёсида оладиган булсак, транспорт воситаларини маст холда бошкариш юзасидан энг куп Самарканд вилояти 4 860 та ва Хоразм вилояти 2 628 та хиссасига тугри келмокда.

Хорижий давлатларнинг конунчилиги тахлиллари шуни курсатмокдаки, маст хайдовчиларни жиноий жазолаш борасида икки хил ёндашув мавжуд, яъни: баъзи мамлакатларда транспорт воситасини алкоголли, гиёхвандлик ёки бошка мастлик холатида бошкариш фактининг узи жиноят хисобланади, бошкаларида эса шахснинг харакатида жиноят таркиби мавжуд булиши учун такрорийлик ёки маъмурий преюдиция булиши талаб этилади.

Энг биринчилардан булиб, маст холда транспорт воситасини бошкаришни жиноят сифатида белгилаган давлатлар орасида бу Англия давлати хисобланади. Британияда 1872 йилдаёк кабул килинган "Лицензиялаш тугрисида"ги конуннинг 12-моддасида "маст холда от, корамол, вагон, буг билан ишлайдиган машинани исталган магистралда ёки

ШБ-2022: 8.2 2181-333

бошка жамоат жойида хайдаб юрган шахс жиноятда айбдор деб топилиши, хибсга олиниши ва жарима ёки 1 ой муддатга озодликдан махрум килиш жазоси тайинланиши" мустахкамланган.

Германия, Испания, Болгария ва Латвия каби давлатлар жиноят конунчилиги алкогол, гиёхвандлик ёки захарли мастлик холатида транспорт воситасини бошкариш факти учун жавобгарликни назарда тутувчи нормаларнинг мавжудлигига эътибор каратиш лозим.

Юкоридаги тахлилларга таянган холда республикада йул-транспорт ходисалар сонининг ортиб бораётганлиги маст холда транспорт воситасини бошкариш фактининг узини жиноят сифатида тан олиш асосли деб хисоблаймиз ва бу амалиётни мамлакатимиз конунчилигига жорий килиш лозим деб хисоблаймиз.

Бугунги кунда, хукукни мухофаза килувчи органларнинг ходимлари томонидан хизмат вазифасини бажариши муносабати билан хаёт ёки соглик учун хавфли булмаган зурлик ишлатганлик, уч олиш, уларнинг ва якин кариндошларининг шахсий маълумотларини таркатганлик учун Узбекистон Республикасининг Жиноят кодексида жавобгарлик назарда тутилмаган. ^онунчилигимизда бундай салбий холатларга мутаносиб жавобгарлик белгилашга хамда хукукни мухофаза килувчи органлар ходимлари, харбий хизматчилар хаёти ва соглигига тажовуз килганлик учун жавобгарликни кучайтиришга эхтиёж сезилмокда. Бу тугрисида Президент Шавкат Мирзиёев 11 февраль куни утказилган видеоселектор йигилишида "Сунгги пайтларда йул харакати инспектори фаолиятига каршилик курсатиш учун конун йук, шунинг учун инспектори фаолиятига каршилик курсатиш, уларни обрусизлантириш холатлари купаймокда. ^онунларни куриб чикишда бу масалага хам алохида эътибор каратиш зарур" деб таъкидлаб утдилар.

^онунчилик хужжатларига мувофик, хокимият вакиллари у ёки бу давлат функцияларининг амалга оширилишига жавобгар шахслар хисобланади. Хукукбузарликларга карши курашишда хукукни мухофаза килиш органи ходимининг хаёти ва соглиги доимо хавф остида булади.

Х,окимият вакиллари уз конуний фаолиятини тула тукис амалга ошириши учун хукукий химоя мухим ахамиятга эга. Бугунги кунда айрим фукаролар хокимият вакилларининг конуний харакатларига очикдан очик тускинлик килиш ва зурлик ишлатиш холатларини содир этмокда. Бу харакатлар олдинги даврларга нисбатан анча купайиб бормокда. Бундай харакатлар ижтимоий тармокларда хам кенг таркалмокда.

Х,окимият вакилига нисбатан зуравонлик куллаш нафакат уларнинг хаёти ва соглигига, балки хокимият, бошкарув ва жамоат бирлашмалари органларининг фаолият тартибига хам путур етказади. Бу эса давлат хокимиятининг ва мамлакатдаги хукук-тартиботнинг заифлашишига олиб келади.

Х,окимият вакилининг давлат ва жамият олдидаги масъулиятини инобатга олган холда, давлат мансабдор шахсига ва унинг кариндошларига уз хизмат вазифаларини бажариши муносабати билан ёки уч олиш максадида зуравонлик куллаганлик учун жиноий жавобгарликни жорий этиш мухим хукукий асос яратади.

МУ^ОКАМА

ХУЛОСА

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION 2022

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Республика конунчилигида юкорида курсатилган муаммоларни бартараф этиш учун Узбекистон Республикаси Жиноят кодексига куйидаги узгартишлар киритиш таклиф этилмокда:

"2191-модда. Х,окимият вакилига нисбатан зурлик ишлатиш

1. Х,окимият вакилига ёки унинг я;ин кариндошларига нисбатан хизмат вазифасини бажариши, худди шунингдек хизмат вазифаларини бажарганлиги муносабати билан уч олиш максадида хаёт ёки соглик учун хавфли булмаган зурлик ишлатиш -

базавий хисоблаш микдорининг юз бараваридан икки юз бараваригача микдорда жарима ёки уч юз олтмиш соатдан турт юз соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд икки йилдан беш йилгача ахлок тузатиш ишлари ёки уч йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади.

2. Х,окимият вакилига ёки унинг якин кариндошларига нисбатан хизмат вазифасини бажариши, худди шунингдек хизмат вазифаларини бажарганлиги муносабати билан уч олиш максадида хаёт ёки соглик учун хавфли булган зурлик ишлатиш -

уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёки уч йилдан беш йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади".

REFERENCES

1. https://t.me/s/shmirziyoyev

2. https://nonews.co/directory/lists/countries/mortality-road-traffic

3. https://daryo.uz/k/2022/02/17/ozbekistonda-2021-yilda-yuz-bergan-yol-transport-hodisalari-oqibatida-necha-kishi-halok-bolgani-malum-qilindi/?utm_source=@daryo_kirill

4. https://stat.sud.uz/file/2022/17-01/jinoyat-2021-12oy.pdf

5. Valdaev E.V. Jevoljucija zakonodatel'stva ob otvetstvennosti za transportnye prestuplenija po pravu Anglii // Juridicheskaja nauka i praktika: Vestnik Nizhegorodskoj Akademii MVD Rossii. 2014. № 4 (28). S.224-227.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.