Научная статья на тему 'ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИ РИВОЖЛАНИШ КОНЦЕПЦИЯСИНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИ РИВОЖЛАНИШ КОНЦЕПЦИЯСИНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
1261
96
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Йўл ҳаракати / хавфсизлик / механик / транспорт / йўл ҳаракати қатнашчилари.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Н. У. Аллаяров

Мазкур мақолада йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш соҳасида амалга оширилаѐтган ислоҳотлардан кўзланган асосий мақсад ҳам аввало йўл ҳаракати қатнашчиларининг ҳаѐти ва соғлиғини муҳофаза қилишнинг қонуний кафолатларини мустаҳкамлашдир. Бу борада йўл ҳаракати хавфсизлигини таъминлашнинг янгича ва замовий механизмларни ишлаб чиқиш, ушбу фаолият йўналишлари бўйича илмий тадқиқотларни амалга ошириш, муаммоларни тадқиқ этиш ва бартараф этиш бўйича самарали методларини ишлаб чиқиш муҳим аҳамияти ҳақида сўз юритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЙЎЛ ҲАРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИ РИВОЖЛАНИШ КОНЦЕПЦИЯСИНИНГ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

ЙУЛ ХДРАКАТИ ХАВФСИЗЛИГИ РИВОЖЛАНИШ КОНЦЕПЦИЯСИНИНГ ИСТЩБОЛЛАРИ

Н. У. Аллаяров

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси Укув-саф кисми отряд командири

подполковник

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасида амалга оширилаётган ислохотлардан кузланган асосий максад хам аввало йул харакати катнашчиларининг хаёти ва соглигини мухофаза килишнинг конуний кафолатларини мустахкамлашдир. Бу борада йул харакати хавфсизлигини таъминлашнинг янгича ва замовий механизмларни ишлаб чикиш, ушбу фаолият йуналишлари буйича илмий тадкикотларни амалга ошириш, муаммоларни тадкик этиш ва бартараф этиш буйича самарали методларини ишлаб чикиш мухим ахамияти хакида суз юритилган.

Калит сузлар: Йул харакати, хавфсизлик, механик, транспорт, йул харакати катнашчилари.

КИРИШ

Йул харакати хавфсизлигини таъминлаш турли ташкилий чора-тадбирларларлардан ташкил топган булиб, улари яхлит тизимга келтириш, узар мувофиклаштитиш мухим ахамиятга эга хисобланади. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 19 майдаги 377-сон карори билан тасдикланган 2018 - 2022 йилларда Узбекистон Республикасида йул харакати хавфсизлигини таъминлаш концепцияси бу борада мухим урин тутади. Концепция сузи лотинча "conceptio" сузидан олинган булиб узбек тилида «тушунчалар тизими» деган маънони англатади .

Шу уринда таъкидлаш лозимки сунги йилларда муайян соха ёки тармокни комплекс ва тизимли ривожлантиришда концепцияларни кабул килиш амалиёти урф булмокда. Норма ижодкорлиги фаолиятини такомиллаштириш концепцияси, Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси, Узбекистон Республикаси халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси, Узбекистонда ёшларга оид давлат сиёсатини 2025 йилгача ривожлантириш концепцияси, Ахолини руйхатга олиш буйича концепция,

Узбекистан Республикаси жамоат хавфсизлиги концепцияси кабилар шулар жумласидандир.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Юкори концепциялар соха ёки тармокни ривожлантириш буйича: биринчидан, соха ёки тармокни ривожлантиришнинг устувор йуналишларини;

иккинчидан, соха ёки тармокни ривожлантиришдан аник кутилаётган натижаларни ифодалайди.

Тахлиллар 2018 - 2022 йилларда Узбекистон Республикасида йул харакати хавфсизлигини таъминлаш концепциясида куйидаги уствор масалалар уз ифодасини топганлигини куриш мумкин:

биринчидан, йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасида норматив-хукукий базани мустахкамлаш масалалари. Бунга куйидагилар киради:

жисмоний ва юридик шахсларнинг автотранспорт воситаларини видеорегистраторлар билан жихозлаш, йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасида коидабузарликларнинг олдини олиш максадида уларни куллаш буйича норматив тартибни белгилаш тадбирларини ташкил килиш;

йул харакати хавфсизлиги давлат хизмати ходимларининг хизмат фаолияти натижаларини бахолаш мезонларини ишлаб чикиш ва жорий килиш;

йул харакати коидаларини касддан бузганлик учун жавобгарликни кучайтириш;

белгиланган харакат тезлигини ошириш, шунингдек, носоз транспорт воситасидан фойдаланиш окибатида содир этиладиган йул-транспорт ходисаларининг олдини олиш борасидаги чора-тадбирларни такомиллаштириш;

пиёдаларни Йул харакати коидаларини бузганлиги учун жавобгарликка тортишнинг хукукий механизмларини такомиллаштириш;

автомобиль йулларида транспорт воситаларини тухтатиш ва махсус тадбирларни утказиш тартибини такомиллаштириш хамда бунинг учун асослар руйхатини аниклаш;

йул харакати сохасидаги маъмурий коидабузарликлар тугрисидаги материалларни зудлик билан расмийлаштириш ва куриб чикишнинг электрон тизимини яратиш;

кидирув эълон килинган шахслар ва транспорт воситаларини танишнинг электрон тизимини тезкор ташкил килиш ва ундан кейинчалик самарали фойдаланишни таъминлайдиган амалий механизмни жорий этиш;

йул харакати коидаларига йул харакати хавфсизлигининг сифат даражаси ва ишончлилигини оширишга йуналтирилган узгартириш ва кушимчалар киритиш;

давлат йул харакати хавфсизлиги хизмати ишини ташкил этиш самарадорлигини, шу жумладан Крракалпогистон Республикаси ва вилоятлар худудларини ижтимоий-иктисодий ривожлантириш буйича секторларга булиш тамойиллари хисобга олинган холда, йул-патруль хизматининг куч ва воситаларини окилона таксимлаш йули билан ошириш юзасидан амалий чора-тадбирлар куриш;

транспорт воситаларини мажбурий техник курикдан утказиш тартибини такомиллаштириш;

жарима майдончалари нормативларини ишлаб чикиш ва белгилаш, давлат-хусусий шериклик механизмлари жорий этилишини хисобга олган холда улар фаолиятини такомиллаштириш;

давлат-хусусий шериклик механизмларини йул харакати хавфсизлигини таъминлаш тизимига жорий этиш;

давлат йул харакати хизматининг илмий, кадрлар ва моддий-техник салохиятини мустахкамлаш буйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш, унинг ходимларининг хизмат фаолияти натижаларини бахолаш мезонларини жорий этиш.

иккинчидан, йул инфратузилмасини такомиллаштириш, йуллар сифатини яхшилаш, транспорт воситалари ва пиёдаларнинг хавфсиз харакатланиши учун ишончли шарт-шароитлар яратиш

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бунга куйидагилар киради:

транзит ва давлат ички транспорт окимини амалга ошириш учун макбул шарт-шароитлар яратишга йуналтирилган халкаро автомобиль йуллари инфратузилмасини такомиллаштириш;

транспорт воситаларининг хавфсиз харакатланиши учун кулай шарт-шароитлар яратилишини назарда тутувчи республика ва махаллий ахамиятга эга булган йуллар тизимини ривожлантириш буйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш;

йул-транспорт ходисалари содир этилиши хавфини пасайтиришни таъминлайдиган шахарлар ва ахоли пунктлари кучалари — йуллари тармоги тизимини такомиллаштириш;

йул-транспорт ходисалари тез-тез содир булиши хавфи энг юкори даражада булган автомобиль йуллари участкаларида йул инфратузилмасини ривожлантириш;

йул харакати хавфсизлигини бошкариш ва таъминлашнинг интеллектуал тизимларини жорий этиш;

транспорт ва пиёдаларнинг харакатни тухтатиши ва бошлаши тугрисида огохлантиришнинг замонавий сигнал берувчи тизимларини жорий этиш, пиёдалар учун янги утиш жойларини ташкил этиш;

жамоат ва махсус транспорт учун алохида харакатланиш йул полосаси ва замонавий велосипед йулкалари ташкил этиш;

коникарсиз холати йул-транспорт ходисасига, айникса, улимга олиб келган йул ёки мухандислик-коммуникация инфратузилмаси объектлари тасарруфида булган ташкилотлар ёки орган рахбарларидан моддий зиённи ундириш тартибини жорий этиш;

учинчидан, йул харакати барча катнашчиларининг хукукий маданиятини ва зарур малакасини ошириш, интизомини мустахкамлаш. бунга куйидагилар киради:

ёшларда, энг аввало, умумтаълим муассасалари укувчиларида йул харакати доирасида зарур билимлар, укувлар, хавфсиз ва конунга итоат килиш хулк-атвори куникмаларини шакллантириш;

йул харакати барча катнашчиларининг маданияти ва фукаролик онгини ошириш юзасидан амалий чора-тадбирлар куриш;

республика ва махаллий телеканалларда ички ишлар органлари масъул ходимларининг йул харакати хавфсизлиги коидаларига амал килмасликнинг сабаблари ва окибатларини, шу жумладан, йул харакати доирасида пиёдаларнинг масъулияти масалаларини профессионал ва тушунарли ёритишни таъминлашга йуналтирилган чикишлар, интервью ва учрашувларни ташкил этиш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасида таргибот-ташвикот чора-тадбирларини ташкил этиш ва утказишга жамоатчилик ва фукаролик жамияти институтлари вакилларини кенг жалб этиш;

йул харакати коидалари бузилишининг гувохларини ички ишлар органларига кумаклашишга, шу жумладан, Интернет-технологиялар ва ижтимоий тармоклар воситасида фаол жалб этиш механизмларини жорий этиш;

илгор хорижий тажрибани тахлил килиш асосида йул харакати хавфсизлиги буйича утказиладиган тадбирларнинг мухимлигини ва куллаб-кувватлаш зарурлигини таргиб килишга сугурта, уяли ва реклама ташкилотларини жалб этишнинг сифат жихатидан янги механизмларини жорий этиш;

таргибот-ташвикот ишларини ташкил этиш сохасида Давлат йул харакати хавфсизлиги хизматининг моддий-техник ва кадрлар салохиятини мустахкамлаш;

мавзули реклама-ташвикот воситаларини (плакатлар, баннерлар, стендлар ва шу кабилар), йул харакати хавфсизлигини таъминлашга мулжалланган бошка воситаларни биринчи навбатда, транспорт воситалари жадал харакатланадиган жойларда, умумий фойдаланиладиган, халкаро ва республика ахамиятига молик йулларда урнатиш;

йул харакати маданиятини, йул харакати катнашчиларининг узаро бир-бирини хурмат килишини ва бирдамлигини оширишга йуналтирилган ижтимоий роликларни тайёрлаш хамда оммавий ахборот воситаларида ва бутунжахон Интернет ахборот тармогида узатиш .

2018 - 2022 йилларда Узбекистон Республикасида йул харакати хавфсизлигини таъминлаш концепцияси мамлакатимизда илк бор шундай мазмундаги хужжат булганлиги билан ахамиятлидир.

Бирок тахллар ушбу концепцияни янада такмиллаштириш лозимлигини курсатмокда. Хусусан, концепциянинг амал килиши 2022 йилда тугашини хам хисобга олган холда 2023 - 2027 йилларга мулжалланган йул харакати хавфсизлигини таъминлаш концепцияда куйидагиларни назарда тутиш лозим:

биринчидан, асосий коидаларда куйидаги компонентлар уз ифодасини топиши лозим: йул харакати хавфсизлигининг жорий холати, 2018 - 2022 йилларда Узбекистон Республикасида йул харакати хавфсизлигини таъминлаш концепциясининг натижалари ва хал этилиши лозим булган муаммолар;

иккинчидан, янги концепцияда куйидаги асосий тушунчалар уз ифодасини топиши лозим: "йул харакати хавфсилиги холати", "йул харакати хавфсилиги холатини бахолаш", "йул харакати хавфсилигига тахдид солувчи омиллар", "йул харакати хавфсизлиги мезонлари";

учичнчидан, йул харакати хавфсизлигини сохасида шаффолик ва очикликни таъминлаш хамда коррупцияга карши курашиш тизимини жорий этиш буйича. Бунда очиклик ва шаффофлик хукукбузарликларни куриб чикиш ва давлат хизматларини курсатиш тизимида йуналишида белгиланиши лозим;

туртинчидан, йул харакати хавфсизлиги сохасида энг куп содир этиладиган хукукбузарликлар тахлили ва уларнинг олдини олиш масалалари;

бешинчидан, йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги конунчиликни тизимлаштириш ва такомиллаштириш. Бугунги куда йул харакати хавфсизлиги сохада 500 га якин норматив-хукукий хужжатлар мавжудлиги уларни тугри ва самарали куллашга салбий таъсир килмокда;

олтинчидан, йул харакати хавфсизлиги сохасидаги хукукбузарликлар учун жавобгарликни куйидаги икки йуналишда такомиллаштириш:

- йул харакати хавфсизлиги сохасида хукукбузарликлар учун жавобгарликни либераллаштириш;

- йул харакати хавфсизлиги сохасида хукукбузарликлар учун жавобгарликни табакалаштириш. Бунда такроран содир этилган хукукбузарликлар учун жавобгарликни огирлаштириб бориш хамда биринчи марта ёки йиллар буйича кам содир этилганлик холати буйича жавобгарликни либраллаштириш;

еттинчидан, йул харакати хавфсизлигини таъминлашнинг устувор йуналишлари буйича илмий ва амалий асосланган тадкикотлар утказиш ва уларнинг натижаларини амалиётга жорий этиш. ИИВ ИХХХ кошида махсус илмий-тадкикот муассасасини очиш;

саккизинчидан, йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасини давлат томонидан тартибга солиш. Бунда Вазирлар Махкамаси, давлат органлари ва муассасалари, махаллий давлат хокмияти органлари, таълим ташкилотлари, шу жумладан хайдовчиликка укитиш курсларининг ваколатлари, мажбуриятлари ва жавобгарлигини белгилаш;

туккизинчидан, концепцияни амалга оширишнинг куйидаги механизимлари:

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш сохасидаги конунчиликни такомиллаштириш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлашга каратилган максадли ва манзилли дастурларни ишлаб чикиш ва амалга ошириш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлашга каратилган идоралараро амалий укув машгулотларини утказиш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш тизимида малакали кадрларни тайёрлаш, уларни жой-жойига куйиш, тизимли малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш;

йул харакати хавфсизлигига хатарларнинг холати ва даражаларини белгиловчи мезонларни ва асосий курсаткичларни ишлаб чикиш хамда жорий этиш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш холатининг жорий ва истикболдаги ривожланишини прогноз килиш, мавжуд ва юзага келиши мумкин булган тахдидларни белгилаш, уларни бартараф этиш чора-тадбирларини ишлаб чикиш ва амалга ошириш;

йул харакати хавфсизлигига тажовуз килувчи хукукбузарликларнинг профилактикасини амалга ошириш, уларни содир этган шахсларнинг белгиланган тартибда жавобгарликка тортилишини таъминлаш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш буйича ваколатли давлат органлари ва жамоат тузилмаларининг фаолиятини мувофиклаштириш ва тезкор бошкаришнинг ягона марказлашган тизимини жорий этиш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлашда ракамли технологияларни кенг жорий этиш;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш буйича илгор хорижий тажрибани урганиш ва уни татбик этиш чораларини куриш, сохада халкаро хамкорликни амалга ошириш.

туккизинчидан, концепцияни амалга оширишдан кутилаётган куйидаги натижалар:

йул харакати хавфсизлигини таъминлашга доир конунчилик янада такомиллаштирилади, мавжуд хукукий бушлик ва зиддиятлар бартараф этилади, миллий хусусиятлар ва шароитлар эътиборга олинган холда халкаро стандартлар ва илгор хорижий тажриба татбик этилади;

жамиятда тинчлик ва осойишталикнинг таъминланганлик даражаси оширилади, конун устуворлиги мустахкамланади, фукароларнинг конституциявий хукук ва эркинликларини химоя килиш самарадорлиги ошади;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш фаолиятининг шаффофлиги ва ошкоралиги таъминланади, сохада жамоатчилик билан узвий хамкорлик даражаси ошади;

йул харакати хавфсизлигини таъминлаш фаолиятига ишни ташкил этишнинг замонавий шакл ва усуллари хамда илгор ахборот-коммуникация технологиялари кенг жорий этилади.

Шу билан бирга йул харакати хавфсизлигини таъминлашнинг куйидаги асосларини хам белгилаш максадга мувофик:

йул харакати хавфсизлигини хукукий таъминлаш; йул харакати хавфсизлигини услубий таъминлаш;

йул харакати хавфсизлигини ташкилий таъминлаш. ХУЛОСА

Шундай килиб, йул харакати хавфсизлиги ривожланиш концепциясининг пировард натижаси жамоат хавфсизлигини, ахолининг тинчлиги ва осойишталигини таъминлашнинг сифат жихатидан янги тизимини самарали татбик этиш, шахс, жамият ва давлат хавфсизлигини таъминлашнинг ишончли ва самарали механизмларини жорий этиш хисобланади.

REFERENCES

1.https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%86%D0%B5% D0%BF%D 1 %86%D0%B8%D 1 %8F

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 19 майдаги "Узбекистон Республикаси йул хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори 377-сон https://lex.uz/docs/3743453#3746442

3. Лукьянов В.В. Безопасность дорожного движения. - М.. 1983. - С. 12.

4. Шахриманьян И.К. Указ. соч. - С. 36.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.