CC BY
0УДK 5716.01-Azarbaycan adabiyyati 5718.01 -iran adabiyyati
XACU KiRMANiNiN AZ9RBAYCANLI S9L9FL9Ri
ALLAHVERDtYEVA Z9HRA ABAS QIZI
Filologiya üzra falsafa doktoru,dosent AMEA, Nizami Gancavi adina ödabiyyat institutu, Azarbaycan, Baki
Xülasa. Maqalada Azarbaycan poetik maktabinin Xacu Kirmani yaradiciliginin inki§afindaki rolu va tasiri tadqiq edilmi§dir.
i§in asas masalasi ü9 istiqamatda öyranilir; §airin yaradiciligi Azarbaycan va türk xalqlari ila bagli oldugundan onun adabi mühitini tadqiq edilmi§ va Xacu Kirmaninin tarcümeyi-halina dair bazi masalalara diqqat yetirilmi§dir. Azarbaycan poeziya maktabinin klassik §airlari - Qatran Tabrizi, Xaqani §irvani, Mahsati Gancavi va Nizami Gancavi asarlarindan gatirilan nümunalarla azarbaycanli salaflarin Xacu Kirmani yaradiciligina tasiri ara§dirilir. Maqalada ham9inin Xacu Kirmaninin yaradiciliginin özündan sonra türkdilli adabiyyatin inki§afina tasiri da öyranilir.
A?ar sözlar: Xacu Kirmani,Qatran Tabrizi,Mahsati Gancavi,Xaqani §irvani,Nizami Gancavi.
AZERBAIJAN PREDECESSORS OF KHACU KIRMANI
Abstract. The role and influence of Azerbaijan poetic school in the development of creativity Khwaju Kermani have been researched in the article.
The main question of the work is studied in three directions; the author outlined the biography of Khwaju Kermani, studying his literary environment as the creative activity of the poet was connected with Azerbaijan and the Turkic people; by the examples of the classical poets of Azerbaijani schools -Katran Tabrizi, Khagani Shirvani, Makhsati Ganjavi and Nizami Ganjavi, the author examines the impact on the creativity of Khwaju Kermani According to the statements of the Khwaju Kermani on creativities of Katran Tabrizi, Khagani, Nizami, it's obviously, that he glorified and value their creativeness. The paper also examines the impact of Khwaju Kermani's creativity on the development of Turkic language literature.
Key words:Khwaju Kermani, Katran Tabrizi,Mahsati Ganjavi,Hakani §irvani,Nizami Ganjavi.
Dahi Azarbaycan §airi Nizami Gancavi "Xamsa"sina, 9mir Xosrov Dahlavidan sonra, XIV asrda cavab yazmi§ Xacu Kirmani istedadi va zakasina göra öz müasirlari arasinda se9ilan sanatkardir. Xacu Kirmaninin hayat va yaradiciligina dair dünya §arq§ünasliginda §.Rye, P.Xammer, F.Erdman, §efer, Pitsi, E.Braun, A.Krimski, Y.E.Bertels, Y.Ripka, Z.Safa, M.Moin, e.S.Xansari, S.Nafisi, K.Ayni, S.N.Kirmani, F. Köprülü, N.Sayfiyev, H.Arasli, A.S.Lavand, Q.öliyev, M.Kazimov, B. Quliyeva va ba§qa alimlarin ahamiyyatli tadqiqatlari mövcuddur.
Qeyd etmak lazimdir ki, XIV asrda Hülakülar sarayinda xidmat edan va Azarbaycan adabi maktabinin davam9isi olan §airlar i9arisinda Xacu Kirmani qadar öz salafi Nizami Gancaviya qar§i hassasliq va mahabbatla yana§an ikinci bir sanatkar tapmaq mümkün deyildir. Tasadüfi deyildir ki, §air özünün "Gül va Novruz" masnavisinin sonunda inca va gözal "Xosrov va §irin" dastaninin mövzusunun qadim, lakin hami§a taza, tar va qiymatli bir sanat maxazi oldugunu xüsusi qeyd etdikdan sonra yazir:
a^L ^jjl ti Ua
JA^XJ Л^Ь lj
jjSU; gjA j^lj^ jt [12,530] Mavi goylar yaranandan, Dünya ünsürlarla govhar tapandan, §eir §irin kalamliliqda,
Nizaminin Xacu kimi §agirdini he9 gormayib.
Qeyd edak ki, Hafiz §irazi da oz müallimi Xacunun bu misralanrnn tasiri altinda Nizami haqqinda a§agidaki beyti yazmi§dir:
ú«^ ¿jt ^ ^^Ikj ^k; j u^^ Ijyj gj* jl jt Jjl^ [3,70] Nizami §eirindan (dani§aq )ki,qoca dünyada Onun kimi gozal sozlü(§air) yoxdur.
Xacu Nizami sanatinin ardicili olmaqla yana§i,ham da bütovlükda Azarbaycan adabi maktabinin davam9isidir.Hala u§aqliqdan zadagan ailasinda boya-ba§a 9atib, mükammal tahsil goran, §eirda "Kirmanin Xacusu" taxallüsünü qazanan §air ganclik dovründa daha 90X elm, marifat qazanmaq, oz dovrünün boyük sanatkarlari va sufi §eyxlarila gorü§mak arzusu ila hayatinin 19 illik bir dovrünü sayahatlarda ke9irmi§dir. Boyük sanatkara Kirman mühiti dar gorünürdü va o dovrün madaniyyat markazlarina can atirdi.[6;8;13]
Malumdur ki, Xacu Kirmani 1318-1336-ci illarda sayahatlari zamani írani,Azarbaycani,0rabistani gazmi§ va Kabani ziyarat etmi§dir. O, bu yerlarda olarkan dovrün gorkamli §axsiyyatlarila gorü§mü§,zangin elmi-adabi biliklar qazanmi§dir.§air Tabriz, isfahan, Hamadan kimi §aharlari gazarkan oz taassüratlarini qeyd etmi§dir.Divaninda yazir:
W jl.}ij Al^.J jlj^ j^lj^
j^ jjjjj [4,65]
Xacu,Bagdadin Dacla kanari cannatdir, Lakin Tabriz arazisinin yani daha xo§dur.
Xacu Kirmani "Govharnama" asarinda §ohratli vazir Nizamül-mülkü xatirlayarkan Tabriz haqqinda yazir:
I_I!J ^j^t jl JJJJJ 4J
^jt jJ ^ ^ j^j^ [12,2150 Tabrizla omrünün ayi tamam oldu, £arandabda mazara giriftar oldu.
Malumdur ki,£arandab Tabrizin ma§hur mahallalarindan biridir.
Xacu oz "Divan"ininda safarda olarkan, Kirman ü9ün darixdigini va Azarbaycanin Nahavand va 9lvand daglarinda oldugunu qeyd etmi§dir:
jjjl«j jl lj Cáj^j JJ A£ ú^^l^ jl j '. 'j^"* újj Ajjll j ajÍ i^iui Aj ^jIj JJj ú1^jS ^Ij^
[4,168]
Mütrüb, bir nava vur isfahandan, Konlümüzü Nahavanddan alsin. Xacu Kirman torpaginin havasindadir, Lakin ayagini 9lvandin da§lari azir.
Yaxud:
^ljj Jj^] j£l jjl Jjj o^jJ jl
AÍ jJl u^lj jj^ jl^íj Akj újt [4,169] Gozlarimdan axan sellar 9ay oldu, 9lvandin atayi Bagdadin Daclasi kimi oldu.
Hamadan, Nahavand,Tabriz, Hicaz adlarini "Divan"inda tez-tez i§ladir.
Malumdur ki, Xacu Kirmani iraq, Misir, Suriya va ba§qa ólkalari sayahat etmi§dir. O, "Risalatül-Badiye"sinda üzünü qüds alamina tutub, müqaddaslarla ülfat bagladigini va hicaz maqsadila iraqin bóyüklarila safara 9ixdigini sóylayir.
§air Kabani ziyarat etdikdan sonra Bagdad vaharina galir.1331-32-ci illarda Bagdad adabi mühiti §airin hayatinda mühüm iz buraxir. Burada dóvrünün ma§hur sufi §eyxlarila górü§ür.
Xacu "Xamsa"halqasindan ilk masnavisini-"Humay va Humayun" 1332-ci ilda Bagdadda qalama almi§dir. O, bu asari Elxani hókmdari 9bu Said Bahadir xana ithaf etmi§,9bu Said Bahadir Xanin ólümündan(1335) sonra Tabriza galan §air onu hakimiyyatda olan Arpa xana taqdim etmi§dir. Ara§dirmalar góstarir ki, Arpa xan 1335-ci ilda qatla yetirilarkan, Xacu Kirmani hala Tabrizda imi§ va Arpa xanin ólümüna marsiya hasr etmi§dir.
Xacu Kirmaninin poeziyasi manbalari etibarila Firdovsi, Qatran Tabrizi, F.Gürgani, 9nvari, Cóvhari, Xaqani, Mahsati, Sanai, Móvlana Rumi va ba§qa §arq §airlarinin yaradiciligindan qaynaqlanir. "Gül va Novruz" asarinda Azarbaycan adabi maktabi §airlarindan Nizami Gancavi va Qatran Tabrizi haqqinda yazir:
^jí ¿J? jlj
JL^. J^J^ aj
jjjl o^jS ^j^jj IjA
jm ^jjjl jl ■ S
sjjl^ jlj ^jl'im jl sjjli jlm jj Jjjm [12,584]
Nizami Bahramin halini "Haft peykar"da nazm etmakla,
£arxin dónüklüyünü sóyladi.
Qatranin hava(havas) dolu §eirlarini azbar edib,
9nvari góylara ba§ qaldirdi.
Hadiqa Sanaidan yadigar qalib,
9zraqinin havasi sazda qalib.
Qatran Tabrizinin ravan tabi, sada va gózal üslubu, sózsüz ki, Xacu §eirina tasirsiz ótü§mami§dir.
Xacu Kirmani yaradiciligi ham9inin Azarbaycan adabi maktabinin aparici ustadlarindan Xaqani §irvani va Mahsati Gancavi sanatina da six baglidir. Xaqaninin sóz sanati §arqin bir sira sanatkarlarina, elaca da, Xacu Kirmani yaradiciligina mühüm tasirsiz góstarmi§dir. Xacu Kirmani Xaqani sanatini qiymatlandirir va "Divan"inda ózünü Xaqaniya banzadarak yazir:
^Sj ^jisii J ^jlSli ^jlj J^ ^jUj jlli^ J ^jlj^m ^jlj JJ [4,415] Gar Xaqaninin nayibi va dóvrün Xaqanisisan, Va gar ikinci Sahbansan va zamanin Hassanisan.
Xacu "Gül va Novruz"masnavisinda "Ke9mi§larda bu kitabin nazma alinmasi va óz hali haqqinda" hissada yena da Xaqanini yad edir. Saharin tasvirinda Xaqaninin obrazlarini yada salaraq sóylayir:
^l^ ^ijj dtíjj
ij ^ n«i n J^l jj ^jlali aj jjij^m ^llm^ ojjs ~
jjjlj^ jl¿j^ ai^sjí Ijj [12,480] 9scadi camla dó§anmi§ bu dünyada, Xaqaniya §ams adi ucaldi. Sabuhi(sahar yellari) mastlari oyatdi, Geca qu§larinin navasi kasildi.
Göründüyü kimi, §air öz yaradiciliginda Xaqaninin poetik dil üslubundan faydalanmi§dir. Xaqaninin a§agidaki qasidasinin üslubu fikrimizi tasdiq edir:
jljK j jl nim ajic. Ii. ^
jl^JJ ^j^. j jj^ijj ^j^J
jjal£ L I^y na jL Ajlaj
jb ^^jlc. jj Ajllc.
j j^j.^ j j^^Aj jl
jlLt ^kj ^j^ oa^ [7,339] Sahar yellari gülzarin üstüna qaliya sapanda, Man xo§ yuxudan rayiha atriyla ayildim. Zamana mü§k va kafuru bir-birina yar elami§di. Sanki yarin qaliya sa9an zülfü ag üzüna sapalanmi§di. Alti cahatli fazada yasaman, süsan va gül, öttardan taklif almadan xo§ atir sa9maga ba§lami§di.
Nizami va Xaqani §eirlarinda oldugu kimi türk obrazi-gözallik simvolu olaraq, ön planda dayanir va Xacu üslubunun asas xüsusiyyatlarindan biriini ta§kil edir. §airin ilham manbayi Türk gözallaridir. Xacuya göra. Türk obrazi dünyavi va ilahi gözallik, manavi kamillik, ilahi e§q timsalidir. Bu baximdan, Xacu asarlari poetik dil va üslub baximindan mühüm ahamiyyat kasb edir va farsdilli §eirda türk üslubunun parlaq nümunalarindandir. Türklara hüsn-ragbat, mahabbat, dogmaliq onun "Xamsa"sindan alava, "Divan"inda mühüm yer tutur.Türk sanatkarlarinin, xüsusan Azarbaycan adabi maktabi üslubunun §arq poeziyasina tasiri va §airin Türk hökmdarlarinin hakimiyyati dövründa, siyasi-ictimai mühit 9evrasinda ya§ayib-yaratmasi, onlarla ünsiyyatdan dogan masalalar diqqati calb edir. "Divan"indaki 9oxsayli nümunalardan bir ne9asini nazardan ke9irak:
^Jja Alulm jj^j ^^JJ
^jjnii Ajljjj ja jl a£ Uj", [4,431] Ey pari9öhra türk!Bu silsila tellarinla, §artdir ki,man divananin alini (dünyadan)üzasan. ^jjjlj a^j ^jij^ ^jj j Ajj^ a^a ^ftü j rm^jJ a£ jJ ij ILi. ^jj [4,427]
Hami söylayir ki, o Xatay türkünün üzündan, Sani xata tark etmayacak ki,(o) türkdü, ham da Xataylidi.
Xacu Kirmani yaradiciligina Mahsati Gancavi rübailarinin mühüm tasiri görünmakdadir.O da salafi Mahsati kimi xarabati, allah dostlarini, elm va irfan sahiblarini, piri-muganlari, xarabata aid sufi ramzlari vasitasila geni§ tablig etmi§dir.
Malumdur ki, Mahsati rübailarinin asas müddaalari ümumba§ari humanist falsafa asasinda qurulmu§ va camiyyatin safla§dirilmasi, insanin hayati, azab va sevinci,manavi safligi, adalatli olmasi, §araf va layaqatinin qorunmasi onu daim dü§ündürmü§dür.Mahsati rübailarindan birinda söylayir:
(^lljlj^ jJ j ^JJa Jja la
Jja Aj j ojl^^ ^Jja Aj ^JJ jjlj jl jl A£ Jjj^j ^jU
^JJJ Jl* jl Aj ^Uj^ ^JjJ [8,60]
Biz mey ahliyik, yerimiz xarabatdi.
Na saccada, na da kalim ahliyik.
Qazi mey i9mir, 9ünki haramdir,
Xarabat meyinin xilti yetim malindan yax§idir.
Xacu Kirmani qazallarinin birinda Mahsatinin bu rübaisindan iqtibas edarak,a§agidaki beyti yazmi§dir:
^jjj ^^ jl jSl ^jla jl^jjj Jl* jl a j^^. jji [4,339] Qazi agar meydan 9akinmasa,eyib deyil, Camin ciyar qani(mey) yetimlarin malindan yax§idi.
Malum oldugu kimi, Xacu Kirmaninin Azarbaycan adabi maktabina bagliligi onun "Xamsa" yaradiciligi ila zirvaya 9atmi§dir.
1"Xamsa"halqasinda Xacunun Nizami mövzularina cavab olaraq yazdigi ilk masnavi "Humay va Humayun" asaridir.§air bu asari 732/1332-ci ilda Nizaminin "iskandarnama" poemasinin vaznina uygun mütaqarib bahrinda yazmi§dir. 9sar §ah Humayin £in §ahzadasi Humayuna olan mahabbatindan bahs edir."Humay va Humayun" masnavisi haqqinda Azarbaycan alimi Bilqeys Quliyevanin qiymatli bir monoqrafiyasi vardir.[2]
Bununla bela, Humay obrazinin türk xalqinin Umay va onun mif arxetiplarinin - ilaha va tanrilara bagli etimologiyasinin ara§dirilmasi vacibdir. Görkamli Azarbaycan alimi Mirali Seyidovun qanaatlarina asasan,Umayin türk xalqlarinin mif dünyasinda geni§ yayilmasinin bir sababi da onlarin köklarinin, genlarinin yaxinligindadir.[11,48]
"Humay va Humayun"dastaninin qadim versiyalari Nizamiya da malum olmu§dur.Tasadüfi deyildir ki, Nizaminin "Yeddi gözal" asarinda Bahramin Xavarnaqda §aklini gördüyü yeddi gözal qizlardan biri "Humayun rayli Qeysar qizi Humay" dir:
^l^A ^UJ ^A j jjjl^A ^A [6,140]
Humayun rayli Qeysar qizi, Özü Humayun, adi da Humay.
2.Xacu "Gül va Novruz" masnavisini 742/1341-ci ilda Nizaminin "Xosrov va §irin" asarina cavab olaraq yazmi§dir. Novruz §ahzadanin Rum Qeysarinin qizi Gül arasinda olan mahabbatdan bahs edir. 9sar Kirman hökmdari Tacaddin iraqiya ithaf edilmi§dir. Hazac bahrinda yazilmi§ olan bu asar 5302 beytdan ibaratdir. "Gül va Novruz" poemasi hicri 1350-ci ilda ilk dafa Tehranda Kamal Ayni tarafindan na§r olunmu§dur. 1370-ci ilda isa Seyid Niyaz Kirmani tarafindan "Xamsa"külliyatinda 9ap olunmu§dur.
3."Rövzatül-anvar" masnavisi. Nizami Gancavinin "Maxzanül-asrar"ina cavab olaraq 743/1342 - ci ilda yazilan falsafi-didaktik mazmunlu asardir.
4. "Kamalnama" 744/1343-cü ilda Nizaminin "Yeddi gözal" va Sanainin "Hadiqatül-haqayiq" asarinin vazninda (xafif) bahrinda yazilmi§dir. 20 fasildan ibarat olan bu asarin mazmunu dövrün sufi-axlaqi dünyagörü§ünü aks etdirir. Xacunun"Kamalnama" masnavisi ilk dafa hicri-1370-ci ilda iranda Said Niyaz Kirmani tarafindan "Xamsa" külliyyatinda na§r olunmu§dur. 5. "Gövharnama"- 1345-ci ilda Nizaminin "Xosrov va §irin"asarinin bahrinda yazilmi§dir. Sufi-axlaqi didaktik asardir.
XIV asrdan ba§layaraq, Xacu Kirmaninin Nizami tasirila qalama aldigi orijinal mövzular süratla §arq ölkalarinda yayilaraq, türkdilli adabiyyatda yüksak sanat örnayina 9evrildi. Xacu Kirmaninin "Humay va Humayun", Gül va Novruz" mövzusu orta 9aglar türk adabiyyatinda ba§lica yer tutur.Türk folkloru va dastan yaradiciligi ila qirilmaz telllarla bagli olan bu asarlarin qadim tarixi, maxazlari, habela mifoloji manbalari mövcuddur.Adi 9akilan masnavilar orta 9aglar adabiyyatinda nümunavi mövzular sirasinda qiymatlandirilir:
Nirede okunsa bu destan-i meymun, Ola meftun Hümay-ila Hümayun. Nirede ki, anila Hur§id ü Cem§id,
Hümay ila Hümayun ola nevmid [1,50]
Xacu Kirmani yalniz mahabbat mövzusunda olan masnavilarila deyil, hamçinin falsafi-didaktik asarlarila da türkdilli poeziyaya mühüm tasir göstarmi§dir. Bu baximdan,"Rövzatül-anvar"poemasmm 14-cü maqalatinda "Karam va saxavat" haqqinda olan hekayanin araçdirilmasi maraq dogurur. Mazmunca didaktik hissaya uygun yazilmiç hekaya "Könül sahibi müsafirin karvanla Hatam Tainin qabri önünda dayanmasi va ondan süfra istamasi;Hatamin karaminin izhari" adlanir. Hekayanin mazmununu tam çakilda çatdiririq: "Qazadan, Hatam Tainin ömrüna bala galdi va o, hayatdan getmaya hazirlaçdi.Tab va taqatdan dü§dü. Ölüm ataçi galdi va caninin suyunu apardi.Onun Yusifi (gözal camali) uca agacindan dü§dü. Vücudunun torpagi yel oldu(dagildi) Gözlari qariçqa yuvasi oldu. Türbasi Gurun cilvagahi oldu.
Bir karvan yel qovmuç ot kimi asib(galib) Hatamin türbasina çatdi. Karvan ahlinin arasinda bir sirr ahli var idi ki, can gözünü könlünda açmiçdi.Onun madasi qovuq kimi boçaldi(acdi), lakin yemak süfrasinda azuqa yox idi. Sabri tükandi (sabri xirmandan yela getdi), üzünü Hatamin qabrina qoydu va dil açib dualar oxudu:" Ey saxavatla nafsin açiq gözünü baglayan! Saxavat topunu falayin baçina vuran! 9ta suyunu Ceyhunun üzüna vuran! Qapin karam qapisi kimi §öhrat tapib. Biz,iki-üç nafar könül faqiri sanin qonaginiq. Öz qonaqlarina sabr buyurma! Faqirlarina qonaqparvarlik ela ki, qariblarin i§i keçsin. Baxmayaraq ki, biz könül baslayirik, anam sandandir. Süfra bizim, karam barakati sanindir" O qadar tamanna etdi, yalvardi ki... Bu vaxt karvandan bir yüklü davanin nafasi kasildi, yel kimi titradi, yera yixilib nala etdi. Tez davani kasdilar. Sarvan neça-neça qadina - kiçiya haman karvandan qismat verdi. Karvanda neça çeyx, neça ganc süfra dolu yemakdan doydu. Bir neça çaxs Hatam Tainin qabrina taraf içara edib "(o) bizi öz davamiza qonaq etdi "-deya qinadi. Sahar dava karvani yola dü§dü...§arq tarafdan alovlanan güna§in istisi yandirirdi... Vaxt ötdü, i§iqüzlülük sovuçdu(hava qaraldi) va üz yandiran isti da keçib getdi. Qafil bir süvari göründü, yaninda bir yüklü dava vardi. Bu igidin ucaligindan cahan kölgalandi. Karvanbaçi dedi:-Bu nadir? Bu igid kimdir? igid, dualarla sitayiç etdi. Dedi: "Yolçularin panahi Hatam Tainin varisi indi manam. O Hatam-Tai ki, ali saxavat yiyasi idi, ata va bazmi geca-gündüz andiçadan çixmiçdi, dünan §am vaxti dava karvanindan bir borc dava almaqla müsafirlarini xilas edibdir. Bu geca yuxuda mana söyladi ki, aziyyat çak,özünü yola vur. Filan xacaya üzrxahliq ela va davasini qaytar." igid dualar etdi va getdi...
iki cahanda karamlilardan artiq Ona(Allaha) yaxin kimdir? Varliq va yoxluq - har na ki, Xacu kimi qadam tutub(mövcuddur), tak Ondandir. Baqa(varliq) bagini karamla akmiçdir."( Matnin tarcümasi biza maxsusdur-Z.A.)
Hekayanin mövzu va süjeti analoji olaraq Azarbaycan adabiyyatinda da XVI asrda Mahammad ömani tarafindan yenidan içlanmiçdir. Humanist-falsafi ideyalarin uzunmüddatli inkiçafi poeziyada vahid bir sistemin yaranmasina, tipoloji mövzu,süjet va üslubi elementlarin davam etdirilmasina gatirib çixarmiçdir. ömani manzum hekayasinin didaktika hissasinda saqinama formasindan istifada etmiç, bu süjetdan faydalanaraq, hekayanin mazmununu va ideyani saxlamaqla, onu türk dilinda yenidan özünamaxsus orijinal bir tarzda içlamiçdir.
ISTIFAD9 OLUNAN 9D9BIYYAT SIYAHISI:
1.Ahmedi.Cem§id va Hur§id.inceleme metin,Mehmet Akalin,Ankara,1975,413 s.
2.Гулиева Бильгеис.Поэмы Хаджу Кермани «Самнаме» и «Хумай и Хумайун»,Баку, «Элм ва тахсил»,2010,264 стр.
3.
1367 tjlj^J ' о^^ t ¿aLa. jljjj
4.
1374 tjUjS t ^jg Jj^a ^L^jS AJ i^jl^jS ^jtaljca Cibljt jljjj
о» 470
5.Mahammad 0mani.0sarlari, Baki, §arq-Qarb, 2005.
6.1987'J^^^ t njl ^ j^ л o-ltjlj^aljALL ^jlsjjl j о ¿¡2л tt j^JJ t^jcaiS
7. jlj#J t 1-4.^t la. jAlk^ Aj tl^ljIjA yLa. о^^ 1 ' ^J ^lU t 339.^1336-1340.
8.
t ¡jlj^J t ^J^ '. JAI^ AJL^J j j ^I^JA IJ ¡jljjj . ^j^jS QJH^ л 1347
10. ulj^^ .ojl^jS ^J^IJ^ jlx^l л j Jlj^J " Jj^ j " Q^jaj Jj* ^
1370
11.Seyidov M. Qam-§aman va onun qaynaqlarina umumi baxi§. Baki, 1994, 231 s. 12.
al£ Lllj tpjl mil ^j!c. i^lLjjl aJ& nnljtQ.jl*j£ jljj Ал^^л j ^J^^aJ Aj t o-i^jS ^jcaljta Апл^
744 t1370tjl^jS jjA IJ JJ^
13. tL)lj£j t^j^jl^ JJli jjjjJ A^jS^tojjt Jl^S ^^jAji jLjj ^I^JAI t^jjl^A j .ojl^jS ^J^IJ^
.о»255 t1348- '
14.
t ¡jlj^J ^j^ ',, '. jAl^ AJ j ^j^^J j ^I^JA IJ ¡jljjj . ^j^jS QJH^ л
1347, 96 ^
15.
288 t1350 tjlj^J tojjt JUS ^j^^JIj tjjjjj j JjS .ojl^jS ^j^Ij^
16.
t^ij^^ ai^ niiij ^ijinnii t^jj t^j^ t yijji jj ^IJJJI ¿jjU t ^ ^jjj и. ^ jiJmi
901^
