Научная статья на тему 'WAYS TO EFFECTIVELY USE MODERN DIGITAL TECHNOLOGIES IN THE PROCESS OF TRANSPORTATION OF WASTE PRODUCTS'

WAYS TO EFFECTIVELY USE MODERN DIGITAL TECHNOLOGIES IN THE PROCESS OF TRANSPORTATION OF WASTE PRODUCTS Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
19
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Waste / modern technologies recycling / technologies

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Sadinov Aziz Ziyadullayevich

This article discusses the methods of creating and developing the necessary products based on the status and analysis of the modern technologies of the waste processing system, as well as the practical application of a new mechanism for improving the automated management system, effective illumination of digital technologies, and the issue of involvement in economic transformation. effective organization of activities of enterprises based on digital technologies in the fields of transformation of waste into new products and waste processing processes by a technologist, improvement of work efficiency of waste processing enterprises in the regions, as well as support. interaction with external information systems and production processes by developing the material and technical base of the company's resources and software interfaces through fully functional technologies based on digital technologies in order to separate waste products and prepare them for processing in the regions.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «WAYS TO EFFECTIVELY USE MODERN DIGITAL TECHNOLOGIES IN THE PROCESS OF TRANSPORTATION OF WASTE PRODUCTS»

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

WAYS TO EFFECTIVELY USE MODERN DIGITAL TECHNOLOGIES IN THE PROCESS OF TRANSPORTATION OF WASTE PRODUCTS Sadinov Aziz Ziyadullayevich

Tashkent State University of Economics (3 st year doctoral student) ,https://orcid.org/0000-0003-0387-7345, azizsadinov1909@gmail.com, +998946926809 https://doi.org/10.5281/zenodo.7992898

Abstract. This article discusses the methods of creating and developing the necessary products based on the status and analysis of the modern technologies of the waste processing system, as well as the practical application of a new mechanism for improving the automated management system, effective illumination of digital technologies, and the issue of involvement in economic transformation. effective organization of activities of enterprises based on digital technologies in the fields of transformation of waste into new products and waste processing processes by a technologist, improvement of work efficiency of waste processing enterprises in the regions, as well as support. interaction with external information systems and production processes by developing the material and technical base of the company's resources and software interfaces through fully functional technologies based on digital technologies in order to separate waste products and prepare them for processing in the regions.

Keywords: Waste, modern technologies recycling, technologies.

Кириш: Дунёда х,ар куни 3,5 миллион тоннадан ортик каттик маиший чикинди ишлаб чикарилади. Сунгги ун йилликда дунёнинг барча мамлакатларида шахдр ахлатлари куринишидаги катти; маиший чикиндилар микдори кескин ортиб, жон бошига уртача йилига 150-300 кг дан тугри келади.

Чикиндаларнинг микдорининг йиллик усиши 3% дан кам эмас, баъзи мамлакатларда еса 1% ни ташкил килади. Барча саноат чикиндилари ва тегишли технологиялар нисбатан экологик тоза ва экологик хавфли турларга булинади. Шунинг учун х,ар бир турдаги чикиндиларнинг узига хос оптимал технологияси мавжуд.

Саноат чикиндиларидан фойдаланиш технологиялари экологиядан бошланади -биринчи навбатда, улар радиоактив чикиндилар даражасини аниклайдилар. Кейин уларнинг кимёвий, таркиби ва хджми аникланади. Шундан кейингина улардан мумкин булган мах,сулот турлари ва мумкин булган истеъмолчилар аникланади. Улар прототип ва аналоги булиб, ишлаб чикилган мах,сулотга эга булиши керак булган хусусиятларни аниклайдилар.

Мавзуга оид адабиётлар тахлили. ^аттик маиший чикиндиларни кайта ишлашни бошкариш дастурларини шакллантириш масалалари А.К. Голубин, В.В. Девяткин, Л.Я. Шубов К. Счваб ва бошкалар томонидан илмий асосида янги тах,лил ва натижалари урганилган [1].

Бугунги кунга кадар минтакавий ривожланишнинг баркарорлигини таъминлаш, ишлаб чикариш ва истеъмол чикинди жараёнларини такомиллаштириш буйича куплаб тадкикотлар олиб борилганига карамай, муаммони х,ал этишда илмий жихдтдан комплекс ёндашув мавжуд эмас. Дунёда ушбу бозор сегментини самарали бошкаришнинг асосланган усуллари ва механизмлари ишлаб чикилмаган. Ушбу х,олатлар диссертация тадкикоти мавзусини танлашни, шунингдек унинг максади ва вазифаларини белгилаб берди.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

Х,озирги пайтда Узбекистон олимларидан С.С.Гуломов, Б.Ю.Ходиев, Б.А.Бегалов, А.Н. Арипов, Т.К. Иминов, М.А. Махкамова, Х,.А. Мухитдиновларнинг ахборот

технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш сохасининг юкори даражасини урни [2].

Ракамли иктисодиёт - бу хужалик фаолиятини юритиш булиб, бунда ишлаб чикариш ва хизмат курсатишдаги асосий омил ракамлар куриншидаги маълумотлар булиб, катта хажмдаги ахборотларни кайта ишлаш ва шу кайта ишлаш натижасини тахлил килиш ёрдамида хар хил турдаги ишлаб чикариш, хизмат курсатиш, технологиялар, курилмалар, саклаш, махсулотларни етказиб беришда олдинги тизимдан самаралирок ечимлар татбик килишдир. Бошкача килиб айтганча, ракамли иктисодиёт бу онлайн хизматлар курсатиш, электрон туловлар амалга ошириш, интернет савдо, краудфандинг ва бошка турдаги сохаларни ракамли компютер технологияларини ривожланиши билан богланган фаолиятдир [3].

Фикримизча ракамли иктисодиёт - иктисодий ресурслар такчиллиги шароитида ракамли технологиялар ёрдамида амалга ошириладиган ва бошкариладиган иктисодий фаолият. Х,ар кандай иктисодий тизим олдида турган асосий муаммо бу ресурслар такчиллиги билан боглик ракамли иктисодиётда хам асосий эътибор ушбу муаммони хал килишга каратилмоги лозим.

Тадкикот методологияси. Чикинди махсулотларни кайта илашда ракамли технологиялар асосида янги махсулотларни яратиш жараёнларини такомиллаштириш буйича иктисодиётдаги урнини белгилаб бериш ва замонавий технологиялардан фойдаланиш усулларидир. Якунда мантикавий хулоса, илмий абстракция методлари оркали хулоса ва таклифлар ишлаб чикилган.

Тахлил ва натижалар мухокамаси. Маиший чикиндиларни утилизация килиш, турар-жой мажмуалари ва шахар чикиндиларини бартараф этиш усуллари хозирги кундаги мухим ечимини кутаётган вазифалардан бири хисобланади.

Ракамли иктисодиётнинг технологик воситалари, буларнинг барчаси худуддаги экология ва тупрокнинг ифлосланишига сабаб буладиган холатларни аниклаб беради.

Тупрокдаги чикинди элементларнинг тупланишига олиб келадиган турар-жой курилишдан чикаётган чикиндиларни эликтрон харита оркали курсатиб бериш лозим ва ракамлаштирилган тизимдан фойдаланиш ахоли саломатлигига хакикий хавф тугдиришини олдини олишга ёрдам беради.

Тошкент ва барча вилоятларда бу муаммоларни хал килиш учун чикиндиларни бошкаришнинг худудий схемаси ишлаб чикилиши керак. Ракамли технологияларни яратилиш ва жорий этишда чикиндиларни бошкаришнинг самарали тизимини такомиллаштириш узок ва мураккаб жараён булиб, буни амалга ошириш схемаси замонавий технология яратиш учун асос яратади [4].

Чикиндиларни бошкаришнинг худудий схемаси йуналишларни белгилайди, мафкурасини, амалга ошириш механизмларини самарали яратиш имконини беради.

Тошкент вилояти худудида чикиндиларни бошкаришнинг интеграциялашган тизимларини куйидагича тасвирлаш мумкин.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QШSHNШG PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK ЛHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI _2023-yil 2-iyun_

БТА - бевосита ташувчилар агентлик тармоги; БЛТ - мажмуавий хизмат сотадиган "билвосита ташувчилар" агентлик тармоги; Ш4 - линиялараро келишув.

Ушбу схема махаллий хокимият органлари асосида ишлаб чикилган узини узи бошкариш, органлар мутахассислари томонидан узатиладиган маълумотлардан иборат булади. Тошкент вилоятининг ижро этувчи хокимияти, худудий ижро этувчи хокимият органлари, булимлар иштирокида ва атроф-мухитни мухофаза килиш билан боглик ташкилотлар ва санитария ва экологик хавфсизликни, санитария тизимини таъминлаш тозалаш ва чикиндиларни бошкариш муаммоларга алохида эътибор каратиш керак. Максад хакида маълумот чикиндиларни зарарсизлантириш, кайта ишлаш ва йук килиш курсаткичларни яхшилашга каратилган булиши керак. Ракамлаштирилган технологиялар асосида тезкор равишда чикинди махсулотларни бартараф этиш тугрисида карорлар

1.1 расм. "Бевосита ташувчи" чизмаси.

М - мижозлар; А - агентлик тармоги; Ш1, Ш2, ШЗ - шартнома шакллари

^ушимч; хизматла сотувчидар

1.2-расм. "Билвосита ташувчи" чизмаси

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

кабул килиниб; ахборот тизимида ахборотни кайта ишлашнинг "инсон-компьютер" тизим сифатида кабул килиш лозим. Ва у чикинди мах,сулотларини ахборот тизимида унинг ишлаш жараёнини куйидагича булишни такозо килади.

1.3-расм. Транспорт-логистик компанияларига тизимли интеграцион хизмат

курсатишни принципиал чизмаси

Ракамли Транспорт жараёнини мажмуавий амалга оширишга йуналтирилган барча юкларни ташиш жараёнида карорлар ва хдтти-хдракатлар такдим этилаётган хизматлар сиёсатига тегишли булади. Бу дегани, ташиш узунлиги, микдори ва етказиб бериш муддатини х,исобга олган х,олда ташишларни ташкил этиш мижозга кушимча хизматларни курсатиш билан бир каторда ракамлаштириш оркали режалаштирилади [5].

А^Ш да иктисодиётнинг турли тармокларидаги корхоналарнинг 70%и ташишни бажариш ва х,исоб-китобларни расмийлаштириш функцияларини транспорт корхоналари зиммасига юклатган, корхоналарнинг 20-22% эса ташиш нархини белгилаш, омборхона операциялари ва етказиб беришнинг оптимал йуналишини танлаш билан боглик ишлардан транспорт корхоналари фойдасига йуналтирган. Шунингдек, ташувчи корхоналар йулдаги юкларни кузатиш функциясини х,ам уз зиммасига олишни фойдали деб топди. Бундан ташкари улар ракамлаштирилган логистик жараённинг барча иштирокчилари уртасида электрон ахборот алмашинувини ташкил этиш ва ахборотни саклаш билан х,ам шугуллана бошлади. Натижада, ишлаб чикарувчи корхоналарнинг 12-15% бу функциялардан узини озод этди. Ва них,оят, корхоналарнинг 7-11% товар-моддий захираларни назорат килиш, буюртмаларни бажариш ва транспорт воситалари паркини эксплуатация килиш функцияларини ташувчиларга топширди [6-7].

Юкорида кайд этилганларнинг барчаси товарларнинг етказиб беришда ракамли тизимда хдракатланишида транспорт мух,им рол уйнаши ва товар ракобатдошлигини белгилашидан далолат беради. Шундай килиб, юкорида тилга олинган омиллар х,исобига,

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

ташувчи танлаш логистик тизим фаолияти самарасини кучайтириши ёки пасайтириши тугрисида суз юритиш мумкин.

Шундай килиб, чикиндиларни ташишда ракамли логистика иктисодий ёки ахборот таъминоти масалаларини моддий даражадан (юк ва юк транспорт бирликлари, уларнинг юкламаси, ташиш, омборга куйиш ва х) ажратиш нотугри булади. "Логистик Марказ" ва "Юк терминали" ёки "Терминал мажмуаси" тушунчалари таърифига буни хисобга олган холда ёндашиш зарур.

"Юк терминали" тушунчасига нафакат ракамли технологиялар ва воситалар, юк окимларини режалаштириш ва ташкил этиш муаммолари буйича ахборотни йигиш, кайта ишлаш ва такдим этиш жараёнларини, балки барча бинолар, иншоатлар,ва каттик маиший чикиндиларда ускуналар, юкларни кайта ишлаш ва омборга куйиш технологияси ва уни ташкил этишни хам киритиш тугри булади [8-9].

Бундай объект нафакат юк окимлари тугрисидаги ахборотни йигади ва кайта ишлайди, балки юклар ва моддий окимларни хам кайта ишлайди. Бошкача килиб айтганда, мижозларга енгилик тугдириш учун логистик хизматларнинг бутун мажмуасини курсатиш керак. Шунинг учун хам юк терминалининг фаолиятини кайта ишланаётган юк окимларининг ахборот, юридик, молиявий таъминотисиз тасаввур килиб булмайди. Шундай килиб, логистик хизматларнинг тулик мажмуига эга булган юк терминали - бу мустакил корхона сифатидаги ракамлаштирилган логистик марказдир. Узбекистонда гарб тажрибасини хисобга олиши ва миллий узига хосликга мувофик тарзда саноат ва савдо корхоналаридан чикаётган чикиндиларни интеграл логистик хамкори сифатидаги ролини мустахкамлашга интилишлар зарур булади.

Хулоса

1. Ракамли технологияларда чикинди махсулотларни кайта ишлаш ва ишлаб чикариш тизими фаолиятида мавжуд муаммоларнинг ечимларини топиш учун унинг иктисодий ва техник-технологик элементлари таркибини кайта ишлаш тамойиллар асосида, хамда ривожланишнинг такомиллаштириш оркали оптималлаштириш фундаментал тадкикотлар олиб боришни такозо этади.

Худудларда чикиндиларни Интеграциявий ва мослаштириш хусусиятларига эга булган бир катор фундаментал ва амалий фан сохалари мавжуд булиб, ишлаб чикариш ва бошкарув ва инсон фаолиятининг бошка купчилик турлари хусусиятлари хамда шароитларига энг мослашган илмий ёндашувлардан бири унинг тамойилларидир.

2. ^айта ишлашда ва куллашда корхоналар фаолияти самарадорлигини, уларнинг ракобатдошлигини ошириши, мувоффакият пойдеворини яратишга асос солиши мумкин. Бунинг учун корпоратив стратегияни куллаб-кувватлаб туриш учун мулжалланган, корхонанинг ракамли технологиялардан фойдаланган холда ишлаб чикиш лозим.

REFERENCES

1. Schwab K. World Economic Forum:The Global Commpetitiveness Report.Geneva:World Economic Forum,2013

2. Gasanov T.A., Gasanov G.A. Digital economy as a new direction of economic theories "Journal of Regional Problems of Economic Transformation 2017

3. Bystrova Natalya., Vasilyevna Kaksimova. Electronic commerce and prospects for its development Innovative economy magazine: prospects for development and improvement 2018

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

4. 4., Savchenko N.K., Shakirova Yu.K. E-commerce is an innovative form of doing business // Young scientist. -2017.-№5 -С.235-238.

5. Abdullaev M.K, "Peculiarities of enterprise development and use of information and communication technologies"

6. Scientific electronic journal of Economics and Innovative Technologies № May-June 201B

7. Umarov O.S. "Digital economy and its development trends" Scientific electronic journal of Economics and Innovative Technologies № May 3, 2018

B. Saatova L. "Ways of effective management of information and communication technologies in the innovative development of real sectors of the economy" Scientific electronic journal of Economics and Innovative Technologies №3 May-June 201B

9. O Belova, J Mikes, M Sherkuziyev, N Sherkuziyeva. "An Analytical Inflexibility of Surfaces Attached Along a Curve to a Surface Regarding a Point and Plane". Results in Mathematics^^. Springer International Publishing, 2021/5.

10. Садинов А.З (OAK)Чикинди маx,сyлотларни кайта ишлашда акт ёрдамида инновацион ривожланиш самарадорлигини ошириш. 04.12.2020 й.,с.97-101. Academic Research in Educational Sciences Volume 1 j ISSUE 3 j 2020 ISSN: 21B1-13B5 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.B04 Academic Research, Uzbekistan 97 www.ares.uz. 04.12.2020 й.,с.97-101

11. Садинов А.З. Чикинди мах^лотларини кайта ишлаш жараёнларини акт ёрдамида такомиллаштириш // Аграр тармокда инновацион иктисодиётни ривожлантириш масалалари мавзyсидаги Халкоро конфернсия. Самарканд, 2021 йил 25-26 март.

12. Malikova, D. (2020). Deposit base of Uzbekistan commercial banks. World Scientific News, (143), 115-12б.

13. Malikova, D. (2020). Consulting services market of Uzbekistan. World Scientific News, (145), 1бВ-179.

14. Malikova, D. (2023). METHODOLOGY FOR EFFECTIVE ASSESSMENT OF THE LEVEL OF ECONOMIC SECURITY OF BANKS. Innovative Society: Problems, Analysis and Development Prospects, 9б-9В.

15. Malikova, D., & Ziyadullayeva, M. (2023). INFLATION: THEORETICAL ASPECTS AND ANALYSIS OF PRICE CHANGES IN UZBEKISTAN. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 11(2), 204-207.

16. Malikova, D., & Abduganieva, F. (2023). The Role of Consulting in the Modern Economy. Global Scientific Review, 12, 1-4.

17. Malikova, D., & Rakhmonov, N. (2023). MONETARY AGGREGATES AND THEIR IMPORTANCE IN THE ECONOMY.

1B. Malikova, D., & Ochilova, I. (2023). Analysis of the Current State of Deposit Operations of Commercial Banks of Uzbekistan. Web of Synergy: International Interdisciplinary Research Journal, 2(2), 2B-31.

19. Malikova, D., & Ochilova, I. (2023). THE IMPORTANCE OF DOMESTIC BANKS'PRECIOUS METALS ACCOUNTING OPERATIONS. International journal of advanced research in education, technology and management, 2(2).

20. Маликова, Д. (2021). UMUM TA'LIM MAKTABLARIDA KITOBXONLIK STRATEGIYASINI QO 'LLASH: Malikova Dilrabo Mahmudovna, O 'zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti tayanch doktoranti. Образование и инновационные исследования международный научно-методический журнал, (7), 299305.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.