CC BY
11Сведения об авторе:
Одинаева Шарифамо Назримадовна - Таджикский национальный Университет, аспирант кафедры арабской филологии. E-mail: odinaeva1989@inbox.ru. Тел.: (+992) 987315413.
About the author:
Odinaeva Sharifamo Nazirmadovna - Tajik National University, post-graduate student of the department of arabic philology. E-mail: odinaeva1989@inbox.ru. Tel.: (+992) 987315413.
УДК 8Т1 ББК 83.3 (0)4 К 25
НАЗАРЕ БА ТАРЧ.УМА ВА ШАРХ.И Ч.ОМИ БА ЦАСИДАИ "ХАМРИЯ"-И ИБНИ ФОРИЗ
Цаландарова Р.Э.
Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров
Мусаллам аст, ки тули карнхои зиёд фарханги арабию форсй дар пайванди амик ба хамдигар тахаввул пазируфта, таъсир ва тачассуми онхо дар ашъори шоирону нависандагон чилваи равшан касб намудааст. Ин ду фарханг ганчинаи бебахое ба шумор мераванд, ки дар тафаккури беназири афроди боистеъдод зухур намуда, дар такомули афкору пайкори ин ду халкият накши муассир дорад. Шоирони арабу Ачам дар офаридахои беназири хеш, ки сарвати гаронмояи адабиёти чахонй махсуб мешаванд, тавонистаанд, нидои замонаи хешро мохирона дар колаби мухталифи шеърй шабехи оинаи шаффофу мусаффо мунъакис созанд. Бобаробари ин хама пайвастагиву табодулот ва таомулоти фархангй раванди тарчумаи осори арзишманд аз арабй ба форсй аз чониби уламову шуарои сохибзавки форсигу ба вучуд омада, густариш ёфтааст, ки ин сабаби дар адабиёти форсизабон арзи хастй намудани таълифоти пурбору гаронмояе гардид. Тарчума ва тахрири Мавлоно Абдуррахмони Ч,омй бар «Хамрия»- и Ибни Форизи Мисрй, ки яке аз сурудахои бемисоли адаби арабй махсуб меёбад, намунаи барчастаи таъйиди нуктаи фавкуззикр ба шумор меравад.
Ибни Фориз орифи барчаста, шоири маъруф ва бузургтарин сарояндаи шеъри суфиёна дар адабиёти араб махсуб ёфта, шурби бодаи мухаббати илохйва мастйдар рохи ишки Х,акро дар сар то сари ашъори баргузидаи хеш тараннум кардааст. Бешак, у дар ин чода макоми барчастаеро сохиб асту шоиреро наметавон дарёфт, ки аз ин чихат бо у дар як маком карор гирифта бошад. Махз, бо назардошти ин нукта ва таобири ошиконаи дилпазиру чаззобе, ки дар ашъори Ибни Фориз ба мушохдда мерасанд, боис гардидаанд, ки уро басо одилона «Султони ошикон» лакаб диханд. Осори Ибни Фориз дар адаби араб шохкорихои бемисле мебошанд, ки шабехи марвориди нафисе аз чинси шеър чило дошта, онро ганиву тавонгар намудааст ва шухрати беназиру интишори густурдаро сохиб гаштааст. Бешубха, девони ин шоири бузург яке аз таъсиргузортарин осори ирфонйдар Шарку Еарб ба шумор меравад, ки ба пасовандони хеш таъсироти пурфайзе гузошта, мавриди исти^боли шоистае карор доштааст. Дар васфи ашъори нотакрори Ибни Фориз, бахусус касидаи"Назм-ус-сулук", ки бо номи"Тоият-ул-кубро" бештар маълум аст, шаркшиноси маъруфи англис Рейнолд Николсон чунин акидаро иброз доштааст: "Х,амчунон, ки пеш аз он назире барои он вучуд надошт, пас аз он низ шабехи он ба вучуд наомадааст (12, 186).
Аз суи дигар, сурудахои дилфиреби Ибни Фориз баробари мавриди тавввачухи бисёре аз пажухишгарони Арабу Ачам карор гирифтан, боис омада, ки шарххои зиёд ба он нигошта шавад. Бисёре аз шорехон ба тавзехи куллии маонии лугавию ирфонйё кисме аз девони шоир, бахусус, касидаи"Тоият-ул-кубро"ва касидаи"Хамрия"-пардохтааанд.
Чунончй ривояте овардаанд, ки яке аз машоихи маъруфи замонаш назди шоир омад ва ичозати шархи касидаи"Тоият-ул-кубро"-ро хостор шуд. Ибни Фориз пурсид: "Шархе, ки
мехохй нависй дар чанд мучаллад хохад буд?" Он Шайх чавоб дод: "Дар ду мучаллад". Шоир лабханд зад ва баён дошт, ки хар гох бихохам, метавонам як байти онро дар ду чилд шарх дихам [2, с. 15]. Лозим ба ёд оварист, ки сурудахои Ибни Фориз, ки тачассумгари мусаффои забонии тобишхои ирфонии уст, дар замоне арзи хастй карданд, ки дабистони афкори орифонаи Мухйиддин Ибни Арабй дар холи шаклгирй буд ва пайвандони дабистони мазкур, хатто худи Мухийиддин Ибни Арабй ба шеъри Ибни Фориз pаFбати хоса дошта, тавваччух зохир менамуданд. Х,амчунин,овардаанд, ки Ибни Арабй аз Ибни Фориз дархости шархи касидаи "Тоият-ул-кубро"-ро мекунад, шоир посух медихад, "Футухоти Маккия"-и ту шархи он аст [2, с. 15]. Аз ин ду кисса бармеояд, ки вучуди тамоюл ва зарурати шархи касидаи "Тоият-ул-кубро" хануз аз замони суруда шудани он ба миён омадааст.
Садриддини ^унавй чонишин ва мухимтарин нигорандаи андешахои Ибни Арабй"Тоия"-ро барои шогирдони худ шарх мекард, ки дар натича "Машорик-уд-дурорйва мунтахия-л-мадорик" мансуб ба калами Саиддудини ФаpFOнй- шогирди ^унавй падид омад, ки бар асоси такрироти ^унавй бунёд ёфтааст [15,12]. Махз, хамин пайвастагии дабистони Ибни Арабйбо ашъори Ибни Фориз боис гардид, ки номи шоир бо номоварони ин дабистон хамрохшавад ва ашъори у мувофики афкору акоиди пайвандони мактаби мазкур, бахусус, Ибни Арабй ташреху тавзехёбад.
Оштиёнй зимни такрири бахси пайванди Ч,омй бо Ибни Арабй навиштааст: "Мавлоно Абдуррахмони Ч,омй дар тасаввуфи назарй яке аз шорехон ва мураввичони номии марому маслаки Шайхи Акбар Мухийиддин ибни Арабии Андалусй аст. Ч,омй он чй дар ирфони назарй навиштааст,такрир ва тахрири мабонии ирфонии Шайхи акбар аст"[19,25]. Яке аз аввалин нигоштахои ирфонии Ч,омй шархи форсии у бар "Накш-ул-фусус"-и Мухийиддини Арабй аст, ки "Накд-ун-нусус" номгузорй шудааст. Х,амчунин, дар"Лавоех" Ч,омй мавзуоти аслии дабистони Шайх Ибни Арабиро мавриди тавзеху тахрир карор додааст [19,23].
Ч,омй ба асари мухимтарини Ибни Арабй "Фусус-ул-хикам" низ дар забони арабй шархе нигоштааст, ки дар таърихи адабиёти форсу точик аз ахамияти мухиме бархурдор мебошад. Дар канори ин, шархе ба "Мифтох-ул^айб"-и Садриддини ^унавй, ки бехтарин фарзанди маънавии Мухийиддин Арабй махсуб меёбад, иншо кардааст. Ин нукот хама ишорат бар он мекунанд, ки Абдуррахмони Ч,омй аз афкори Ибни Арабй ва андешахои он огохии комил дошт ва ошноии у бо сурудахои Ибни Фориз махз бо хамин васила сурат пазируфтааст. Мавлоно Ч,омй 75 байт аз касидаи баланд мазмуну овозадори Ибни Фориз -"Тоият-ул-кубро"-ро тарчума ва шарх намудааст. Дар шархи анчом пазируфтаи Ч,омй ба назар мерасад, ки у бештар аз шархи ФаpFOнй мавсум бо"Машорик-уд-дурорй"- бештар истикбол намудааст. Баъдан аз чониби Ч,омй тарчумаи комили "Тоият-ул-кубро"ба сурати назманчом мепазирад, ки матни мазкур бо тасхеху тахкики доктор Содики Хувваршох дар Техрон соли 1376 интишор ёфтааст. Х,амчун намуна байти аввали касидаро бо тарчумаи манзуми Ч,омй меорем:
Хурдам шароби ишц ба чашмам зи талъате,
Ки %усни у баён нашавад бо иборате. (21, 65).
Таъсири осори Ибни Фориз ба баъзе аз ашъори парокандаи Ч,омй низ басо возехба назар мерасад. Масалан, дар байти зерин:
Будам он руз дар ин майкада аз дурдкашон,
Ки на аз ток нишон буду на аз токнишон.
Байти фавкуззикр ифодагари маънии байти якум аз"Хамрия"- Ибни Фориз аст:
."»jSl^jl -^-äj I .л l^j ^ Uj'^J - i Ijj j^
[19, 14]
Шархи форсии Абдуррахмони Чрмйба "Хамрия"-и Ибни Фориз мавсум бо "Лавомеу-анвор-ил-кашфва-ш-шухуд алакулуби арбоб-из-завква-л-чуд" маъруф бо "Лавомеъ" яке аз
шаpххои машхypтаpин махсуб меёбад. Рочеъ ба ин масъала гуфтаи худи Мавлоно Ч,омиpо иктибос меоpем, ки асаpи мазкyppо ба гунаи зайл мyаppифймекyнад:"Ин ваpаке чанд астдаp шаpхи алфозу ибоpот, кашфу pyмyз ва ишоpоти касидаи"Мимия-Хамpия- и Фоpизия- каддасаллоху сиppахy, ки даp васфи pохи мухаббат, ки шаpифтаpин матлубест бо латифтаpин услубе сypати интизом ёфта ва даp миёни аpбоби иpфонy асхоби завква вичдон шуюъи комил ва шyхpати тамом гиpифтааст. [^ •, 105]
Ч,омй даp ин шаpх даp таълифи мукаддимот ва хам тавзехи абёт аз шаpхи Миpсаид Алии Х,амадонй бо номи "Машоpиб-yл-азвок" бисёp истифода каpдаааст. ( 15,12). Хдмзамон, пас аз нигоштани мукаддимот ва тамхидот бо ибоpоти зайл ИбниФоpизpо мyаppифй мекунад:
^^jlill ^JJTÄII ..JT mil ^ jjl ^J" JUlill ^jlrll jljmjl J JUl*-ll -ll*]l flaV ¿J nilt Jlâ"
". OJS) JtVI Jtl J Ojm ^
(20, 130).
Сипас, Мавлоно Абдypахмони Ч,омй ба тавзехи касидаи Ибни Фоpиз мепаpдозад ва гох байте ё ду байт аз онpо мавpиди таpчyма, тахpиp ва шаpх каpоp медихад. Шеваи коpи Ч,омй он гуна сypат гиpифтааст, даp ибтидо вожагону таъбиpоти хаp байтpо чудо мекунад ва баъдан аз байт таpчyмаи шоиpона анчом медихад. Баъдан, бо оваpдани унвони "Ломеаху" ё бе даpчи он ба зикpи тафсиp ва таъвили суфиёнаи шеъp даст мезанад.
Бешубха, таpчyмаи анчом додаи Ч,омйбаp " Хамpия"-и Ибни Фоpиз аз лихози нигоpиш ва шевойдоpои аpзиши бyзypги адабйбуда, аз хамон pyзи таълиф миёни адибону оpифон истикболи тамом касб намуда, таваччухи хосаи онх^о ба худ чалб сохта буд. Вучуди ишоpоти ахли сухан ва иpфон даp кутуби мухталиф ба ин асаp ва хамзамон нуфузи дастнависхои худи асаpи Ч,омй даp китобхонахои чахон ба ин манзалат ва шинохти олии чойгохи шаpхи Мавлоно таъкид меваpзад..
Ба хотиpи шинохти аpзиш ва макоми шаpхи Ч,омй ба тафсиpи чанде аз абёти y бо зи^и таpчyмахое точикй аз муаллиф pyчyъ мешавад:
(байти1) -J^B^^Û - -Jâl^J i I^JJ'^J - i ljj j"
Нуш каpдем ва бо якдигаp ба дyсткомйхypдем баp ёди ха^ати Дуст, ки pyи мухаббат,хама бад-уст, шаpобе, ки хама бад-он маст шудем, балки ба буе аз он аз даст шудем ва ин пеш аз офаpидани каpам буд, ки даpахти ангypист ва модаи шаpоби машхypи пyp шаpy шyp.
(байти 2) * J)- J^á 'U^:Aí**lAj¡pj' "j»«"! '^aj j.-^l Ilfrl Маp он шаpобpо ъала-д-давоми мохи тамомаст, чом ва хол он ки худаш офтобест даp фаязон ва баppокй, мегаpдонад ашан гушти хилол мисоли сокй ва бисёp пайдо меояд вакти омехтанаш бо об ст^ахои pахшанда аз шаклхои хубоб.
(байти3) '-Ají H&jj'-^li IaU'jüi V lAÜ"- V jlj
Агаp на буи хушу шамими дилкаши май фоех шуда, pохи савоб ба савби хумхонаи y надонистам бypдан ваагаpна ламъаи ^py паpтави зyхypи вай лоех гашта ба кадами вахми таpик тасаввypи хакикати y натавонистам сyпypд.
Мyxимтаpин вижагии xyнаpии таpчyмаи Ч,омй даp паpтави шеъpият ва шоиpонагй pавиши коpи y ба шyмоp меpавад. Хдмоно даp назаpи аввал коpбypди сачъи даp таpчyма нигоштаашpо ба шеъp пайванд бахшидааст. Аз чумла, даp ин байти таpчyмашyда вожахои "таpик" ва "хакик" ба унвони сачъ даp оpостагии каломи сyханваp таъсиpгyзоp омадаанд.
(байти4) -j ^i-íll ' IaU'a. "jtf3s**í^"íln:k'jj¿ Ja".! Il$j.a ,¿jj-1j
Бокйнагузошт мyсаppифи pyзгоp ва мехваpи лайлу нахоp аз он май, ки чонхоpо ба манзили чон аст ва чонхо маp ypо бамасобаи абдон, чуз бакияи чоне, ки гуё пинхонии вай даp синахои хиpадмандон пушида гаштаасту пинхон.
Дар тарчумаи ин байт бошад чанд вожаxои "рузгор", "лайлу наxоp", "чон", "абдон", "пинxон", "хирадмандон", "пинxон" ба xамдигаp сачъ шуда, шеърияти сухани Ч,омиро таъмин намудаанд, ки ин xам аз баракоти xyнаpи шоирии у ба вучуд омадааст.
(байти5) -jlbVji S '¿Ii
Агар ёд карда шавад он май дар навохии хай, ки кабилаи мукобилон ва кабилаи зиндадилон аст, хар оина ахли он хаймаст шаванд ва аз FOяти мастй аз дастраванд, хол он ки бар эшон на аз мастй оребуд, на аз он гунохи майпарастй Fyбоpе.
Чунин шеваи шаpxy тафсир, ки борвар аз падидаxои xyнаpй ба шумор мераванд, дар идомаи шаpxи мазкур чараён пазируфтаанд, ки мурур ба чанд байти дигар ин андешаро собит месозад.
(байтиб) '»^"V ji i (jjj °^Jj***i уль , íjfl
Он май аз миёни дарунхои хумхо мутасоид шуд ва ба майли макомоти улвйаз макарри сифлймутабоид ва мутасоид гашт ва аз вай байна-л-аном хечбокйнамонд ба чуз ном.
(байти7) "»«JlJ^-Jjlj^ljiVl Aj 'û'^lS** ^ jalj-Ll^It l^jj 'ú'jl£jjj
Агар хутур кунад рузе ёди он бода бар сохати хотири чавонмарди озоде, мусофирони он сохат, яъне шодйва рохат, касди икомат кунанд ва мучовирони он харам, яъне андуху алам, рехлат зананд.
(байти8) °»Á'jS^i^**il«jljj
Агар бубинанд надимони анчумани мухаббат ва мукимони нишемани ишку муваддат, хатми иною мухри виои он шаробро, хар оина маст гардонадашон, бешароб нушидан, мyxpи инои он дидан.
(байти9) »^„.aJr^îxjilji^jjJUjJj **i ûj a jSl«ja Ij^l^j °jJj
Агар бипошанд надимон рашхахое аз он бода бар хоки намноки гур яке чон дода, хароина чон муфорикат карда, ба танаш боз гардад ва тани аз пои дар афтодааш бо сабаби муовидати чон дар интиош ва эхтизоз ояд.
(байти10) '»SLiîlAl jlíJ^í^S -.Sji ^jIí***il«.a°j SLjU. Ij^ jLj^j
Агар бияндозанд дар сояи деворе, ки мухит аст ба карами он бода, бемореро ва хол он ки бар бистари халок бувад афтода, хароина муфорикат кунад дар сояи он девор заъфи сукм ва беморйаз тани он ранчур.
Бояд тазаккур дод, ки касидаи"Хамрия"- иИбниФоризасланфарогири 41 байт аст, вале аз матни тарчума ва тахрири анчомдодаи Чрмйбар ин касида равшан мегардад, кибаъзе аз абёти аслии ин ^асида зимни тарчума хазфшуда, бар ин асос аз мадди назари шорехдурмондааст. Мувофикиматниасилпеш аз байти 23-юм дар матниЧрмй 8 байти xазф шудааст, ки ин чо барои риояти матни комили касида ин абёти афтодаро бо xамон шеваи Ч,омй бо тарчумаи анчомдодаи хеш тазаккур хоxем дод:
(байти 23) '»^j VJ i Vj i !*S* pljjlSÎI JS ».22
(байти 24) AJ V 'új'ajíI *U* i "»j 'eU^Vl l«j °û'alSj
(байти 25) Vj.^ »j Vj i **** "^l i W-'jlvi i ^-jj l«j °û'al&j (байти 26) "»S l«"a'î Jj i jVi Vj i **ji'Lil J i Vj i jVü (байти 27) jVjj l«j i J*** ¿jj i AájS^Jl i ^JljVI ^^j
(байти 28) ljklj^Ij i jVi ljkIjjif il^lj "Jsîlj i jjji^jl ¿Sj °.Sj (байти 29) '»üi. l«J ^«í i i*jVl ^U** ilA jxj ^ Vj i JjS l«^ Vj (байти30)''"J4 l«Jj i ljjjI .«tj** j^tj
23.%икоёти ин бода аз цадим барщмаи мавцудоти щстй бовуцуди цадимй будан мутацаддим буд ва дар онцо нaшaклe, нaрaсмe ва на aсaрeбуд (Р.К.).
24.Ва ашё аз маълуцоту ма^сусоту мав^умот ба хотиру василаи он бодабар пошуданд он цо, ки барои %икмame ба хотири он май аз диди щр mee пищон буданд (Р.К.).
25.Ру%ам шeфmaи он бодагашт ба maврe ки бо он омeхm ва як шуд, аммо намонанд иц урмe, ки дарц урмиди гар фуру рафта бошад(Р.К.).
26.Ин бода тш аз ток ва одам мавцудбудва модари май модари т^ барои ман буд (Р.К.).
27.Лamофamи зуруфи май дар wwyam mо 6ernam офamи он май acm ва маони ба воcиmaи он зиёд мeгaрдaнд (Р.К.).
28. Цому май як ^acmatà ва цудоию дугонаги байни он ду воцвъ шуда, пас арвоци мо бода ва хаёлимоmок acm (Р.К.).
29.Кабл ва баъд аз май замотму macaeeир mcm ва зоmи он май дарцауон со^иби кару фару шукуц acm (Р.К.).
30. Шш аз рузгор гояmи фишурдани он бода будааcm ва даврони падарамон Xaзрamи Одам (а) баъд аз он будааcm дар цолe, кихуди он мaйяmим acm (яът тш аз он 4rne ё mce набудааcm, ки май аз он цотлшавад (Р.К.).
Добили тазаккyp аст, Миp Сайид Алии X,амадонйниздаp"Машоpиб-yл-азвок", ки аз аввалин шypyхифоpсйбаpкасидаи"Хамpия"- иИбниФоpизбашyмоpмеpавад ва баpои аpзи хастйнамудани шаpxxои баъдй ба унвони саpчашмаи мyxим хидмат каpдааст, абёти фавкyззикppонаоваpдааст. Ба назаp меpасад, ки шояд xаp ду шоpеx xам аз матне ё нусхае даp коpи шаpxи он истифода намуда бошанд, ки ин xашт байт xазф шудаанд.чолиб он аст, ки тащо даp xамин ду шаpxи фоpсй ин абёт ба назаp намеpасанд. Ин даp xолест, ки даp аглаби шаpxxои аpабии касида ва матни он xашт байти мавpиди назаp мавчуд мебошад.
Новобаста аз ин, Мавлоно АбдyppахмониЧ,омйдаp шаpхи мазкyp талош каpдааст, ки масоили FOмиз ва пушидаи иpфониpо бо услуби pавшан ва дyp аз ибхом тафсиp намояд. Аз чумлаи матолиби иpфонии мухиме, ки Ч,омйдаp ин шаpх ба сypати муназзам мавpиди баppасйкаpоp додааст,маpотибивyчyдаст, ки онpо ба панчтаксим намуда, ба гунаи зайл yнвонгyзоpй мекунад:камол, чамол, ишк, маъшукон, ошикон ва баъдан хаp яке аз ин истилохpо бо ибоpоти гуё баён мекунад ва нихоятан ба шаpxy тафсили «мyхаббатиосоpй» паpдохта, маpотиби дигаpи онpо «мухаббати шухуд» меномад ва ин мухаббати хайppо даp иpтибот бо ахли кашфу шухуд яке аз тачаллиёти исми «зохиp» медонад.
Ч,омй даp таксимоти дигаp мушохидони сифати чамоли инсониpо ба чахоp табака таксим мекунад: pавшандилон, покбозон, гиpифтоpон ва олудагон. У хамчунин, асбоби мyхаббатpо даp панччиз хулоса мекунад:
1.Мухаббати нафсу вучуд ва бакои хуш;
2.Мухаббати мухсину мунъим;
3.Мухаббати сохиби камол;
4.Мухаббати чамил;
5.Мухаббате, ки натичаи мухаббати таоpyф аст.
Дамин тавp, аз баppасии вежагиxои сабкй ва шеваи нигоpиши Ч,омй даp шаxpи касидаи "Хамpия"-и Ибни Фоpиз метавон ба ин натича pасид, ки Мавлоно Абдypахмони Ч,омй баpобаpи эчоди достону касида ва макоми хосае касб намудан даp маснависаpойй ба коpи шаpxy тавзеxи осоpи иpфонии пешиниён ва таpчyмаи намyнаxои адабиёти аpабизабон низ икдоми шоистае аз худ зоxиp намуда, бад ин васила даp pаванди таpчyма хамчун донандаи хуби забони аpабй ва истилоxоти хосаи иpфонивy фалсафй даp шаpxy тафсиpи онxо ва бад-ин сypат pоx кушодан ба хонанда даp кашфи pамзy осоpи ин кабил осоp маxоpати баланди xyнаpй ва фи^й нишон додааст. Аз суи дигаp, бо таълифи ин асаp мо метавонем симои Ч,омиpо xамчyн шоpеxи мyтабаxxиpи осоpи адабиву иpфонй мyаppифй намоем, ки минбаъд даp ин замина пайpавони вай аз коpномаxояш ба шоистагй истикбол намуда, ин pоxpо бо xамон шеваи xyнаpмандона идома додаанд. Фузун баp ин, худи таpчyмаи Ч,омй аз вежагщои шоистаи xyнаpй, шеъpият ва фазилатxои мавзуиву адабй баpхypдоp буда, симои адибpо xамоно чун нависандаи чиpадаст ва шоиpи мyтафаккиpy хаёлпаpдоз ва тасвиpсоз бозтоб мебахшад.
ПАЙНАВИШТ
1. Айнй С. Куллиёт. 4.11, китоби дуюм.- Душанбе: Нашp. давл. Точ., 1963.
2. Алй навводаи Ибни Фоpиз. Дебочаи девон тахкикиАбдулхоликМахмуд Абдулхолик (Девони Ибни Фоpиз)-^охиpа, 1984, сах. 9-44.
3. Афсахзод А.Абдypахмони Ч,омй- Душанбе: Маоpиф,1978.
4. АфсахзодА. Ч,омй - адиб ва мyтафаккиp.- Душанбе, ^фон, 1989.
5. Баpтольд В. В. Сочинение.(т.П.ч.2). Москва,1964.
6. Бертельс Е. Э. Навои и Джами.-Москва, 1965.
7. Гулиев А. Абдурахмон Чомй.-Бакы,1964.
8. Доират-ул-маорифи бузурги исломй,1367, чилди 4, сах. 374.
9. Девони Ибни Фориз. Миср, Фачр-ул-чадид, сах.85-87
10. МирзозодаХ. Таърихи адабиёти точик. (китоби 2) -Душанбе: Маориф, 1977:
11. Нафисй,Саид. Таърихи назму наср дар Эрон ва дар забони форсй, ч. 1.-Техрон,1344
12. Николсон Р.А. "Ibn al-Farid in E 12", Ш(англ.) сах. 186. - Лондон. 1923.
13. Сафо З. Таърихи адабиёт дар Эрон. - Ч,. ГУ.-Техрон,1336х. (1977).
14. Фархангитафсириизабониточикй, ч.1-2. - Душанбе, 2010.
15. Х,амадонй, Машориб-ул-азвок (Шархи касидаи хамрияи Ибни Форизи Мисрйдар баёни шагроби мухаббат) тасхехва танзими ХочавйМухаммад, Ношири Мавлавй-Техрон, 1362
16. Чомй Абдурахмон, Осори мунтахаб дар панччилд, ч.1.-Душанбе: Ирфон,1964.
17. Чомй, Абдуррахмон. Мачмуаи материалхои чашни 550-солагй.-Душанбе: Дониш, 1973.
18. Чомй, Абдуррахмон. Осор,Ч.8. - Душанбе: Адиб,1990.-С. 267-296.
19. Чомй Абдурахмон, Накд-ун-нусус, муассисаи мутолиот ва тахкикоти фархангй, Техрон, 1370, сах.18
20. Чомй, Абдурахмон.Се рисола дар тасаввуф бо мукаддимаи Эрачи Афшор, китобхонаи Манучехрй, сах. 105, 1360
21. Чомй, Абдуррахмон. Тоияи Абдурахмони Чомй: (тарчумаи тоияи Ибни Фориз бо инзимоми шархи Махмуди Кдйсарйбар Тоияи Ибни Фориз), мусаххехСодикХуррамшох, 1377 сах. 65.
ВЗГЛЯД НА ПЕРОВОД И КОММЕНТАРИИ АБДУРАХМАНА ДЖАМИ К КАСЫДЕ
«ХАМРИЯ» ИБН АЛЬ ФАРИДА
Статья посвящена анализу художественных и стилистических особенностей персидского перевода комментарев Абдурахмана Джами к касыде «Хамрия» великого арабского поэта Ибн аль Фарида.
Ключевые слова:хамрия, поэт-суфий, касида, перевод, тоият- ул- кубро, арабско-персидские литературные связи.
SOME VIEWS ON ABURAHMAN JAMIS TRANSLATION AND COMMENTARY TO KASYDA ENTITLED "IBN -AL -FARID" BY IBN AL FARIDA
The article deals with on the analysis dealing with imaginative and stylistic peculiarities of persian translation of Aburahman Jami's commentary to kasyda referred as "Khamriya" by the greatest Arabic poet being Ibn -al -Farid.
Keywords: poet, translate, "Toiyat-al-kubra", Persian and Arabic literature, panegeric.
Сведение об авторе:
Каландарова Рухшона Эраджовна — старший преподователь кафедри арабского филологии Худжандского государственного университета имени академик Б.Гафуров E-mail: Rukhshonai-mirzoiraj@mail.ru Teл: (+992)92 7210031 About the author:
Qalandarova Rukhshona Erajovna - senior teacher in the department of arabic philology of Khujand state Univtrsity named academician B.Gafurov; e-mail: rukhshonai-mirzoiraj@mail.ru; phone: (+992)92 7210031
ШЕВАХ,ОИ ОФАРИНИШИ ИБОРАХОИШОИРОНА ДАР ДЕВОНИ САЛИМИ
ТЕХРОНИ
Курбонзода Н.
Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров
Дар лафзи андак маънии зиёдро чой додан, ба кавли Х,офиз «ба лафзи андаку маънии бисёр» хддафи шоирони сабки х,индй буд. Бинобарин аз таркибот, иборот ба касрат истифода мебураданд. Зеро колаби таркиб ва ибора барои маънии биёрро дар андак лафз чой додан мувофик мебошад. Хусусан истифодаи иборах,ои маъмулй ва шоирона, иборах,ои халкй, иборах,ои ташбехй, иборах,ои тасвирй макоми махсус дорад. Чуноне Алиасгари Шеърдуст мегуяд: «Эчоз ва фишурдагии лафз х,ам аз ихтисосх,ои мухдми ин сабк ба шумор меравад.
