CC BY
82
УДК 8Т1 ББК 83,3(0)3
"ТАЗКИРАТ-УТ-ШУАРО"-Х,ОЧ,И Хрмидиён Х^икматшох, Комили, докторанти АБДУЛАЗИМИ ШАРЪИ ВА Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи АШЪОРИ АРАБИИ ОН академик Б. Fафуров (Цумуурии Тоцикистон,
ш. Хуцанд)
«ТАЗКИРАТ-УТ-ШУАРА» ХАДЖИ Хамидиян Хикматшах Камили, доктарант АБДУЛАЗИМ ШАРЪИ И ЕГО Худжандского государственного универси-АРАБСКАЯ ПОЭЗИЯ тета имени академика
Б.Гафурова(Республика Таджикистан, г. Худжанд)
"TAZKIRAT-USH-SHA URA" AND HIS ARABIC POETRY.
Hamidiyan Hikmatshah Kamili, doctorant of Khujand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan Republic, Khujand) E-MAIL: uchzaphgu@mail.ru
Вожщои калиди: шоирони арабисарой, маду, васф, газал, адабиёти арабизабони форсу
тоцик
Дар ин мацола, доир ба ашъори арабии "Тазкират-уш-шуаро"-иХоци Абдулазими Шаръи маълумот дода шудааст, ки он яке аз сарчашмауои машуури охируои асри XIX ва огози асри XX ба уисоб меравад. Дар тазкира доир ба уаёту осори чанд тан аз шоирони асри мазкур маълумот дода шуда, намунае аз шеъри онон зикр гардидааст. Дар баробари ашъори форси, уамчунин намунауо аз шеъри ба забони араби сурудаи шоирони зуллисонайни давр аз цабили Мулло Акмалхоцаи Тошканди, Мулло Мир Зуууруддин махдуми Бухорои ва Мулло Рауматуллоу К,ории Возеу низ дарц гардидааст. Мавзуи асосии ашъори ощоро мадуу васф ва газал фаро гирифта, бо уунари баланди шоири ва дар пайрави ба шеъри кууани араби навишта шудааст. Хамчунин бояд таъкид намуд, ки дар мацолаи мазкур абёте чанд аз ашъори арабии шоирони фавцуззикр оварда шуда, тарцума ва мавриди таулилу барраси царор гирифтааст. Инчунин дар мацола, доир ба сауми шоирону нависандагони форсизабони эронитабор дар ташаккули адабиёти даврауои гуногуни арабиёти араб ва арабизабони форсу тоцик маълумот дода шудааст.
Ключевые слова: арабоязычные поэты, панигерика, восхваление, газель, арабоязычная персидско-таджиксая литература
В статье автором приведены сведения о «Тазкират-ут-шуара» Хаджи Абдулазима Шаръи, что считается одной из самых известных антологий конца XIX и начала XX вв. освещающей жизнь и творчество нескольких поэтов этого века и приводящий образцы их поэзии. Наряду с персидской поэзией, также приводятся примеры арабской поэзии сочиненных двуязычными поэтами, в числе которых можно назвать Муллу Акмалходжу Тошканди, Муллу Мир Зуууруддина махдума Бухораи и Муллу Раухматулло Кори Возеха.Указывается,что главную тематику их поэзии составляли панегирики и газели, в которых отражалось исключительное мастрество, в следовании примеру древней арабской поэзии. Также, стоит отметить, что в данной статье проанализированы и переведены несколько бейтов из арабских стихотворений вышеупомянутых поэтов. Более того, данная статья охватывает информацию о вкладе персоязычных поэтов и писателей иранского происхождения в эволюцию различных периодов арабской литературы и арабоязычной персидско-таджикской литературы.
Key words: Arabian poets, panegyric, extolment, gazel, Arabian Persian-Tajik literature
The author of the article dwells on "Tazkirat-ush-shuara" of Haji Abdulazim Shar'i, which is considered to be one of the most famous anthologies of the end of the XIX and the beginning of the XX centuries. The relevant anthology lightens the lives and creations of several poets of the given period and brings examples of them. At the same time with the Persian poetry, the patterns of Arabic verses written by bilingual writers, such as Mulla Akmalkhoja Toshkandi, Mulla Mir Zuhuriddin makhdum Bukharai, Mulla Rahmatullah Qari Wozeh are shown as well. The main theme of their poetry -panegyric and gazel reflects his unique ability in writing. The mentioned poets followed the sample of
ancient Arabic verse. It should be noted, that this article performs the analyses and translations of number of baits from mentioned above Arabic poets. Moreover, the given article comprises the information on the contribution of Persian writers of Iranian origin on the evolution of Arabic literature and Arabian Persian-Tajik literature's different periods.
Тах;и;и адабиёти асрхои XIX ва ибтидои XX аз бахшхои мухими пажухишоти адабиётшиносй ба хисоб меравад. Дар тах;и;и ин амр омузиши тазкирахои "Тухфат-ул-ахбоб фй тазкират-ил-асхоб"-и Корй Рахматуллохи Возех, "Тазкират-уш-шуарои мутааххирин"-и Абдуллохочаи Абдй, "Тазкират-уш-шуаро"-и Х^очй Абдулазими Шаръй, "Тазкори ашъор"-и Шарифчон-махдуми Садри Зиё, "Тазкират-уш-шуаро"-и Х^очй Неъматуллохи Мухтарам ва гайрахо хеле мухим аст. Дар миёни тазкирахои фав;уззикр "Тазкират-уш-шуаро"-и Х^очй Абдулазими Шаръй барои тад;и;и адабиёти араби забони асри XIX ва ибтидои XX ма;оми хосае дорад. Ба ин мучиб, дар ин пижухиш ба муаррифии он мепардозем ва дар мисоли ашъори арабй чойгохи ин тазкираро дар суханшиносии Арабу Ачам матрах менамоем. Доир ба арзиши илмии ин асар хануз дар замони худи таълифот аз чониби муосирони тазкиранавис бахогузорихо карда шуда буд. Аз чумла, Шарифчон-махдуми Садри Зиё дар "Тазкори ашъор" ба Шаръй хитоб намуда чунин гуфтааст: Ба тазкори чумхури хар тоифа, Китобе намудаст пурфоида (5, 121).
Хдмчунин адабиётшиноси варзидаи точик Расул Х^одизода дар китоби худ доир ба забон ва сабку услуби нигориши ин тазкираи нодир изхори а;ида намуда, чунин таъкид менамояд: "Забон ва та;рири Шаръй низ хеле матин аст ва аз намунаи бехтарини насри бадеии нимаи дувуми асри XIX ба шумор меравад" (6, 50).
Инчунин, муха;;и;и дигари точик Матлуба Хочаева ахамият ва арзиши адабии ин тазкираро мухим арзёбй намуда, менависад, ки "маълумоти Х^очй Абдулазими Шаръй дорои ахамияти адабиву таърихй ва илмиву амалй буда, аз нуфуз ва хунари тазкиранигории адиб шаходат медихад" (8, 16).
Дар ха;и;ат, ин асари пурарзиш ва нодири Шаръй яке аз сарчашмахои асосй дар шинохти рузгор ва осори як идда адибони асри XIX ва ибтидои асри XX махсуб мешавад. Бояд таъкид намуд, ки назар ба тах;и;оти анчомдодаи пажухишгарон ин тазкира зохиран нотамом мондааст. Дар ин бора муаллифи "Адабиёти точик дар нимаи дувуми асри XIX" чунин менигорад: "Афсус, ки чунин як тазкираи пур;имат нотамом мондааст ва ё тамом шуда бошад хам, фа;ат чанд порчаи он то замони мо махфуз мондааст" (6, 50).
Доир ба шаклу сохтор ва мундаричаи "Тазкират-уш-шуаро"-и Шаръй метавон чунин хадс зад, ки он бинобар сабаби комил набудан, му;аддима ва хотима надошта, сахифаи нахусти он мутоби;и анъанаи тазкиранигорй бо "Баёни алиф" огоз гардидааст, ки дар он дар бораи хаёт ва осори шоири давр Козй Мавлоно Абулфазл-махдум Сирати Балхй маълумот дода, сахифаи охири он бо зикри хасби холи шоири бузурги точик Мулло Шамсуддин-махдуми Шохин ба интихо мерасад. Хдмчунин метавон таъкид намуд, ки дар тазкира доир ба зиндагиномаи дах нафар аз шоирону адибон ва донишмандону фозилони муосири нависанда бо зикри намунае аз осори манзум ва мансури баъзе аз эшон маълумот дода шудааст. Аз чумлаи он адибон Козй Мавлоно Мир Абулфазл-махдум Сирати Балхй (11 газал, 3 ;итъа, 4 рубой, 7 фардиёт дар умум 97 байт ба забони форсй), Мулло Акмалхочаи Тошкандй (1 ;асида шомили 42 байт ба забони арабй), Шайхи На;шбандии Мучаддидии Пешоварй (намунаи осори манзум ва мансур наёмада), Эшони Суфихоча-охунд Муфтии Бухорой (бе зикри намунаи осор), Мулло Зухуруддин-махдуми Бухорой (1 рисола ба забони арабй, хамчунин овардааст, ки ашъори арабй ва форсй дорад, лекин намуна наёмада), Мулло Абдул;одирхочаи Бухорой (5 газал, 1 ;асида ба забони форсй, 1 газал ба забони туркй, дар умум 78 байт), Мулло Мир Ахмад-махдуми уро;и мухандиси Дониш, хаттоти Бухорой (1 ;асида, 3 ;итъа, 4 рубой, 1 фард шомили 78 байт ба забони форсй), Мирзо Чдхонгир Мачнуни Эронй (4 газал дар умум 25 байт ба забони форсй), Мулло Рахматуллохи Возех (9 ;асида, 15 газал, 2 ;итъа, 19 рубой, 20 фардиёт-дар умум 326 байт, ки аз он 240 форсй, 77 арабй, 18 туркй) ва Мулло Шамсуддин-махдуми Шохин (бидуни на;ли осор) мебошанд, ки хар яке аз онхо дар адабиёт чойгохи намоёнеро сохиб буда, барои ташаккули назму наср бо забонхои форсй, арабй ва туркй сахмгузор будаанд. Чунонки маълум гардид, баъзе аз ин шоирон зуллисонайн буда, ба забонхои форсй-точикй, арабй ва туркй низ шеър сурудаанд.
Бояд зикр намуд, ки дар мачмуъ дар тазкираи мазкур 119 байт ба забони арабй оварда шудааст.
Чунонки зикр гардид, он ашъоре, ки дар "Тазкират-уш-шуаро"-и Шаръй оварда шудаанд, бо забонхои точикй, арабй ва туркй суруда шудаанд. Ин далели густариши забонхои мазкур дар худуди Осиёи Миёнаи он ахд ба хисоб меравад. Хеч чойи тардид нест, ки дар пахлуи забони точикй густариши ёфтани забони арабй, ин худ далели равшанест, ки аз забондонй ва забономузии мардуми точик дарак медихад, зеро таърихи ба забони мазкур таълифу тасниф намудани адибони ин сарзамин таърихи дурударозе дошта, он ба замони аморати амирони фарзонаи точик Оли Сомон ва асрхои нахусти исломй бармегардад.
Собит аст, ки шоирону нависандагони Мовароуннахр агарчи осори манзуму мансури худро аксар ба забони форсй-точикй меофариданд, дар баробари ин баъзе аз мероси илмй ва адабии худро бо забони арабй низ ба ;алам меоварданд. Дар "Тазкират-уш-шуаро"-и Шаръй, аз чумлаи он шоирони зуллисонайне, ки хам ба забони форсй ва хам ба арабй шеър эчод намудаанд, нахуст Мулло Акмалхочаи Тошкандй зикр шудааст. Мулло Акмалхочаи Тошкандй аз машхуртарин адибону донишмандони замонаш буда, дар аглаби улуми ахди худ аз чумлаи саромадагон хисоб мегардид ва дар хар як фанну илм дасти ;авй дошт. Вай тавассути шарху тафсир ва таъли;оту тавзехот бар осори адабиву динй дар миёни муосиронаш чойгохи хосеро касб намудааст. Дар ин бора муаллифи "Тазкират-уш-шуаро" чунин менависад: "Дар улуми арабия яктои замон ва беназири овон буда, дар улуми шаръия, фи;ху усул ва а;оиду тасаввуф ва баъзе мавозеи тафосири "Кашшоф" ва "Байзавй" саромади рузгор ва дар манти;у хикмату калом мисли соири фузало номдор ва дар шеъри форсй дар таба;аи сония ва дар шеъри арабй нодираи адвор ва аъчубаи рузгор буд"(7, 35). Инчунин, Шаръй китобу расоили таълифнамудаи Мулло Акмалхочаро бешумор хонда, ашъору ;асоиди арабиву форсии уро бехадду худуд медонад. Аз чумла, хангоми на;ли намунаи осори шоир яке аз ;асидахои арабии уро овардааст. Он тахти унвони ;асидаи "Тоия" дар пайравй Ибни Форизи Мисрй навишта шудааст. Рочеъ ба сохтор, мазмун ва мухтавои ;асидаи мазкур чунин метавон гуфт, ки он Хомили 42 байт буда, дар мадхи амири Бухоро Музаффархон суруда шудааст. Шоир матлаи ;асидаашро бо хитоб ба кабутар огоз бахшида, аз он дархост намудааст, ки номаашро ба мамдухи вай бирасонад. Чунончи: .(7, 36) ^J jJ»J j-л Л i^jja ¿JJ ^JaJl Ь VI
(Яъне: Эй кабутари поксиришт, номаи маро ба шахсе (амир Музаффар-Х.Х.) бирасон, ки чашми адолат дар назди вай ;арор гирифтааст).
Сипас, шоир тавассути ин номаи сифатхои хамидаи амир Музаффархонро уро чун шахси адолатпарвар, бошараф, фахри миллат, султонзода, начибзода, пешво, зирак, сохибиззат, ходими дин, пахнкунандаи шариат, далеру шучоъ ва f. тавсиф намуда, дар байте бо истифода аз санъати ташбех чунин мегуяд:
(7, 37) A^JLJ Otl^i J^JS A^J ¿^V JAJJI jUl 4L
(Яъне: Подшохе, ки (амир-Музаффар-Х.Х.) нури руяш дунёро равшан кард, ба монанди мохи чахордахрузаест, ки хангоми тулуъ хама дурахшандагонро аз миён мебарад).
Хамин тавр, шоир дар давоми ;асидааш, комёбиву футухот, часорат, раиятпарварй ва дигар хисоли мамдухро зикр намуда, онро тиб;и анъанаи таснифи ;асоиди мадхия бо дуо ва таманниёти зиёд ба итмом мерасонад. Аз мухтавон ;асида маълум аст, ки суханвар дар сурудани ашъори хеш ба сохтору мазмуни ;асидахои форсй-точикии давр такя намуда, бештар саргарми ситоишу барзиёду мадхи хушк гардида, тозакориеро дар сохтору мазмуни;асоиди мадхй ба вучуд наоврдааст.
Донишманди дигаре, ки дар тазкираи мазкур аз осори арабии вай намуна оварда шудааст, Мулло Мир Зухуруддин-махдуми Бухорой мебошад. Бино ба маълумоти Шаръй ин донишманди шахир дар таълифу тасниф, хам ба забони форсй ва хам ба забони арабй, дасти ;авй доштааст. Аз чумла Шаръй дар тавсифи Мулло Мир чунин менависад: "Дар фанни сарфу нахв ва луFату балоFат ва манти;у фи;х ва ашъори форсиву арабй ва иншои насру арузу ;офия ва тиббу мухозирот ва таъриху сияру амсол махорат бар вачхи камол дошт" (8, 36). Х амчунин Шаърй забон ва сабки нигориши осори мансури Мулло Зухуруддинро тавсиф намуда, чумлаву ибороти вайро матин ва нихоят ширину намакин номидааст. Аз чумла, як номаи нависандаро, ки барои волиди бузургвораш иншо намуда буд, ба таври намуна аз насри арабии вай мисол овардааст. Мулло Зухуруддин номаи худро дар пайравии нахустин устодони арабизабони форсу точик дар фанни тарассул, чун Абдулхамиди Котиб, Абулфазл
81
ибни Амид, Абулфатх ибни Амид, Сохиб ибни Аббод ва дигарон ба ;алам овардааст. Вай номаашро бо санъатхои адабии лафзиву маънавй ва хоссатан сачъ зиннат дода, кушиш намудааст, ки хадди лафзу маъноро нигох дошта, якеро фидои дигаре насозад. Мулло Зухуруддин анъанаи номанигориро риоя намуда, мактуби худро бо хамди Худованд ва ситоиши Расулуллох (с) огоз менамояд. Сипас дар бораи яке аз дустонаш, ки номаро барои вай ирсол менамояд, сухан мекунад, ки он ки зиёда аз 10 чумла мебошад. Мулло Зухруддин рисолаашро бо хунари баланди нависандагй ва истеъдоди фав;улода бо чумлахои мусаччаъ ба итмом расонидааст.
Чуноне ки ;аблан зикр гардид, ягона нафаре, ки дар ин тазкира аз анвои ашъори арабии вай намунахо зиёд оварда шудааст, шоири машхури точик-Рахматуллох Возех мебошад. Шаръй рочеъ ба хунару истеъдоди шоирии Возехро сухан намуда, уро дар шеъри форсй аз устодони дастаи аввал ва дар арабисарой ягонаву бемисл ва дар навду тасхехи калом бехамто хонда чунин менависад: "Дар шеъри форсй аз мумтозони таба;аи уло ва дар шеъри арабй дар ин диёр дар ин айём адим-ун-назиру якто ва дар навду тасхех ва тарчехи калом мутла;ан бехамтост" (8, 58). Хамчунин, Возех ду мачмуае бо номхои "Ароис-ул-абкор" ва "Наводир-ул-афкор" таълиф намудааст, ки он ду шомили назму насри форсй ва арабй будаанд (8, 61). Fайр аз ин Возех ;асоиди зиёде дар мавзуъхои мухталиф ба забони арабй сурудааст. Дар адабиёт шиносии точик доир ба ашъори форсй-точикии Корй Рахматуллох ибни Мухаммад Омури Бухорой ;айду пажухишоти судманди устод С. Айнй, Т. Неъматзода, ва Р. Ходизода вучуд доранд. Дар бораи назари Шаръй перомуни ахвос ва осори Корй Рахматуллохи Возех адабиётшинос С. А. О;илова ма;олаи вижае навиштааст, вале дар пижухиши хеш аз ашъори арабии Возех, ки дар тазкираи Шаръй на;л шудаанд, сухане наёвардааст (5, 2-45-252). Ба ин вачх маводи тазкираи Шаръй дар омузиши ашъори арабии Возех сарчашмаи хубу дарачаи аввал махсуб меебад.
Аз омузиши арабии Возех, ки дар тазкираи Шаръй мундарич гаштааст, маълум мегардад, ки суханвар дар пайравии шоири машхури араб Ибни Форизи Мисрй ;асидаи "Тоия" дар мадхи амир Музаффархон навиштааст. Доир ба шаклу сохтор ва мазмуну мухтавои ;асидаи мазкур бояд гуфт, ки он ховии 20 байт буда, ба тарзи ;асидасаройии шоирони гузаштаи араб навишта шудааст. Чунки дар адабиёти ахди чохилияти араб ва асрхои исломй шоирону сухансароёни араб ва арабизабонони форсу точик дар матлаи хар навъи ;асида зикр намудани номи маъшу;а, шикоят аз дилдодаи дурафтода, толеи пасти оши;, носозгории замона, фиро;у хичрон ва гайрахо ёд намуда, сипас вориди мавзуи асосии ;асида мешуданд. Возех низ ба ин анъана эхтиром гузошта ;асидаи худро, ки мавзуи асосии он мадх мебошад, бо зикри номи махбуба, чудоиву махрумият, сузу гудоз, орзуи ба хам омадан ва гайра огоз намудааст. Матлаи он абёти зерин аст:
Aiiji ^jlj^aJ ^jlAa. Cllulj i^j-^jltj
(7, 77) ^"Ij^ ^jj^jli ^jjajli IfrjUja Cjilj Сш
(Яъне: Хумайро бо мужда баргашт ва руй гардонид ва дилу чигари маро бо сахтихои чудой гудохт.
Дар хатарноктарин холати ман аз навиштани номаи оши;она даст кашид ва хамон ва;те ки маро партофта рафт, муттакоям маро тарк намуд).
Дар хамин мазмун шоир дар газали хеш, ки "Фи-л-хитоби ила-л-махбуб" ном гирифтааст, иш;у оши;й, мехру мухаббат, дарду алами чудой, шаби висол ва дигар орзуву омоли фарогирандаи ахволи оши;ро тасвир намуда, онро бо абёти зерин огоз намудааст:
ALVl ^li ^¿j ^j^j ^ii j ^jjj^ Ь ^ile liUi
(7, 78) ^b ¿31:2 j^jj ^ill ^ JA jJjjl Alil Jjia
(Яъне: Эй махбуби ман, чй шуд туро, ки бо вучуди хазорон далели дилбастагиам ба суи ман меомадй.
Дар шаби васл ба мо бигу, оё аз они туст он ризояте, ки умед мекунем, ки бо он моро химоя мекунй).
Сипас шоир, дар давоми ;асидаи оши;онааш норизоии худро нисбат ба маъшу;ааш ба сабаби таваччух намудани вай ба суи хариф ва уро дар холи танхой рахо кардан сухан менамояд. Хамчунин, Возех маша;;ати дуриву чудой, хичрону сузиш ва дигар холатхои дилдодаро ба риштаи назм кашида, бо байти зерин газали худро хусни ма;таъ мебахшад:
(7,79) ^lij jlj^Jl jl: ^j^Jl JJ^I ^jji fjllij ^t^b 5V*2 ^j
(Яъне: Эй дустам, дар маломат кардани ман шитоб накун, чунки ман асири иш; гашта, дар манзили расвой ва нотавонй ;арор дорам).
Хамин тавр, аз маълумоти фав;уззикр метавон чунин бардошт намуд, ки "Тазкират-уш-шуаро"-и Хочй Абдулазими Шаръй аз мухимтарин сарчашмахои адабии асри XIX ва ибтидои ;арни XX ба хисоб рафта, маълумоти муфидеро доир ба шинохти осори адабии давр дар худ Fунчонидааст. Бояд таъкид намуд, ки тавассути тазкираи мазкур ашъори зиёд аз шоирону фозилони давр бо забони арабй то замони мо омада расидааст. Баъди тах;и;у барасии осори манзуму мансури арабии тазкираи мазкур, метавон ба чанд ну;та мухим ишора намуд:
Нахуст бояд гуфт, ки дар асри XIX дар Осиёи Миёна ба иттифо;и хамаи сарчашмахо агарчи адабиёт аксар ба забони форсй-точикй густариш менамуд, ;исме аз он ба забони арабй низ таълифу тасниф мегардид, ки мероси адабии арабии Мулло Акмалхочаи Тошкандй, Мулло Мир Зухуруддин махдуми Бухорой ва Мулло Рахматуллох Кории Возех далели возехи он аст.
Дигар ин, ки мазмун ва мухтавои ;асидахои арабие, ки дар тазкираи мазкур гунчонида шудааст, мадх, васф ва Fазалро фаро гирифта, бо тарзу услуби шеъри кухани араб ва асрхои нахусти исломй, яъне сабки шомй суруда шудааст. Хусусияти дигаре, ки дар назми арабии ин давр дида мешавад, OFOЗ шудани ашъори мадхия бо зикри маъшу;а, Fаму андух, орзуи висол ва Fайра ки аз анъанаи назми тоисломй ва баъдинаи арабй ба хисоб меравад. Нахустин шоирони арабизабони форсу точик ин хунари адабиро вусъат додаанд ва он то замони сухансароёни арабисаройи асри мазкур идома намудааст.
Вижагии дигари ашъори арабии ин тазкираро, метавон аз таъсирпазирии мута;обилаи сухансароёни адабиёти точику араб аз мероси адабии якдигар зикр намуд. Зеро дар таърихи адабиёти точик шоирони зиёде дар пайравй Ибни Форизи Мисрй, хоса аз ;асидаи "Тоия"-и у, ;асоиде бо хамин ном сурудаанд, ки ;асидаи Мулло Акмалхочаи Тошкандй ва Мулло Рахматуллохи Возех намунае аз он махсуб мешавад.
Нуктаи дигаре, ки зикр намудани он ба маврид аст, ин хузури шоирони арабизабон ва ё худ зуллисонайни дар адабиёти асри XIX ва ибтидои XX аст, ки дар ин маврид тазкираи мазкур маълумоти муфид медихад. Ин тоифа тавонистаанд, ки тавассути ба забони арабй эчод намудани осори хеш, доираи омузиш ва ;ироату баррасии осори худро васеъ намуда, онро на танхо барои муха;;и;ону хонандагони форсу точик, балки барои хаводорону пажухишгарони араб низ пешниход намоянд.
Ашъори зиёди арабии дар ин тазкира омада, чойгохи илмии тазкираи мазкурро дар миёни дигар тазкирахои давр баландтар бурда, онро ба хайси яке аз сарчашмахои шинохти шеъри арабизабони адабиёти точик муаррифй намудааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдй, Абдуллохоча. Тазкират-уш-шуъаро/Абдуллохоча Абдй// бо тасхех ва му;аддимаи АсFари Чрнфидо. Зери назари Сахобиддин Сидди;ов. -Душанбе: Дониш, 1983.
2. Возех, Корй Рахматуллох. Тухфат-ул-ахбоб фй тазкират-ил-асхоб / Рахматуллох Возех Корй //матни инти;одй бо му;аддима ва тасхехи АсFари Чрнфидо. Зери назари АбдулFанй Мирзоев. -Душанбе: Дониш, 1977. -227с.
3. Маонй, Ахмад Гулчин. Таърихи тазкирахои форсй /А. Г. Маонй.-Техрон: 1363. -783с.
4. Мухтарам, Хочй Неъматуллох. Тазкират-уш-шуъаро / бо тасхех ва му;аддимаи АсFари Чрнфидо. Зери назари Камол Айнй. -Душанбе: Дониш, 1975. -399с.
5.О;илова, С.А. Назари Шаръй перомуни ахвол ва осори Кори Рахматуллохи Возех (дар асоси маводи " Тазкират-уш-шуаро")/ С.А. О;илова// Ахбори ДДХБСТ.-2013.-№1 (53).-С. 245-252.
6. Садри Зиё, Шарифчон-махдум. Тазкори ашъор. Шархи холи бархе аз шоирони муосири Точикистон ва намунахое аз шеъри онон / бо тасхехи Сахобиддини Сидди;. Бо кушиши Мухаммадчони Шакурии Бухорой. Чопи аввал. -Техрон: Суруш, 1380 / 2001. -428с.
7. Ходизода, Расул. Адабиёти точик дар нимаи дувуми асри XIX. -Душанбе: Дониш, 1968.-291с.
8. Шаръй, Хочй Абдулазим. Тазкират-уш-шуаро. Ганчинаи дастнависхои шар;ии АФ Чумхурии Узбекистан ба номи Абурайхони Берунй. -Тошканд. Дастхати №3396. -95с.
9. fflaptH, Xp^H A6gy^a3HM. Ta3KHpaT-ym-mytapo / 6o Tacx,ex, Ba MyK;aggHMaH Maray6a Xo^aeBa Ba H^xpM Эmoнк;y.roв. 3epu Ha3apu Maray6a Xo^aeBa. -Xy^aHg: XypocoH-Megua, 2015. -228c.
REFERENCES:
1. Abdi, Abdullokhoja. Ethnology of Poets/Abdullokhoja Abdi// under the editorship of Asghari Jonfido, Sahobiddin Siddiqov. - Dushanbe: Knowledge, 1983.
2. Vozeh, Qori Rahmatulloh. Tuhfat-ul-ahbob fi tazkirat-il-ashob / Rahmarulloh Vozeh Qori // critical text, the author of introduction and edition: Asghari Jonfido. Under the editorship of Abdulghani Mirzoev. - Dushanbe: Knowledge, 1977. - 227 p.
3. Maoni, Ahmad Gulchin. The History of Persian Ethnologies / A.G. Maoni. - Tehran, 1363hijra. - 783 p.
4. Muhtaram, Khoji Ne"matulloh. Ethnology of Poets / the author of introduction: Asghari Jonfido. Under the editorship of Kamol Aini. - Dushanbe: Knowledge, 1975. - 399 p.
5. Oqilova, S.A. Shari" View on Qori Rahmatullohi Vozeh"s Life and Creations ( based on the material "Ethnology of Poets")/ S.A. Oqilova // Bulletin of TSULBP. - 2013. - №1 (53). - P. 245 -252.
6Sadri Ziyo, Sharifjohn-makhdum. Ethnology of Poets. Life Depiction of some Modern Tajik Poets and Patterns out of their poems / under the editorship of Sahobiddini Siddiq. Preparation of Muhammadjohn Shakurii Bukhoroi. The first edtion. - Tehran: Surush, 1380hijra / 2001. - 428 p.
7. Hodizoda, Rasul. Tajik Literature Referring to the second half of the XlX-th Century. -Dushanbe: Knowledge, 1968. - 291 p.
8. Shar"i, Hoji Abdulazim. Ethnology of Poets. Oriental Handwriting Heritage under URAS named after Aburayhoni Beruni. - Tashkent, Manuscript №3396. - 95 p.
9. Shar"i, Hoji Abdulazim. Ethnology of Poets / with correction and introduction of Matluba Khojaeva, Ilhom Eshonqulov. Under the editorship of Matluba Khojaeva. - Khujand: Khuroson-Media, 2015. - 228 p.
