CC BY
84^аффоров А. Мухаммад Икбол. - Душанбе, 1973. - 287 с.
5. Мухаммад Икбол Паёми Машрик (Муалл. сарсухан М. Миршакар). - Душанбе, 1966. - 267 с.
6. Мухаммад Икбол Бонги даро (Бо сарсухани Л. Полонская). - М., 1964. - 192 с.
7. Мухаммад Икбол. Куллиёти форсй. //Тах. матн Ш. Пулодова ва дигарон. - Исломобод, 2000 - 680 с.
8. Мухаммад Икбол. Куллиёти Икбол (урду). - Лохур, 1997. - 767 с.
9. Салим Ахтар. Мухтасартарин таърихи адабиёти урду - Лохур, 1989 - 226 с..
10. Чдмил Ч,олабй. Таърихи адабиёти урду. - Лохур, 1980 - 467 с.;
11. Эхтишом С.Х.. Адабиёти урду. - М., 1961. - 318 с.
ОБРАЗ ЖЕНЩИН В ПОЭЗИИ МУХАММАДА ИКБАЛА
Литературное наследие Мухаммада Икбала - это широкий круг тем. Темы воспевание женщин одна из основных и суть его литературного наследия. У Женщин во все времена во всех аспектах жизни общества кроме исполнении материнской миссии всегда была хорошая репутация. В данной статье исследуются роль и образ женщины в поэзии гений современности Востока - Мухаммада Икбала. Икбал, давая оценку роли женщины в обществе подчеркивает, что женщина, прежде всего мать, которая должна быть умной, культурной, образованной и её важнейшая роль в жизни -воспитание своих детей, которые являются будущей нации. Автор комментирует причины прославление поэта и переводы его произведения на разных языках мира.
Ключевые слова: Мухаммад Икбал поэтическое произведение, персо-таджикская литература, урду, Восток, женщина-мать, женщина и общество.
IMAGE OF WOMEN IN POETRY OF MUHAMMAD IKBAL
The literary heritage of Muhammad Iqbal is a wide range of topics. The theme of the praise of women is one of the main and the essence of his literary heritage. Women at all times in all aspects of society except the fulfillment of the parent mission has always had a good reputation. This article explores the role and image of women in the poetry of the genius of modern times in the East - Muhammad Iqbal. Ikbal, giving an assessment of the role of a woman in society, emphasizes that a woman, first of all a mother, who must be intelligent, cultural, educated and her most important role in life is raising her children, who are the future nation. The author comments on the reasons for the glorification of the poet and translations of his works in various languages of the world.
Keywords: Muhammad Iqbal poetic work, Persian-Tajik literature, Urdu, East, woman-mother, woman and society.
Сведение об авторе:
Саидзода В. - к.филол.н., доцент кафедры восточной филологии Таджикского государственного института языков имени Сотима Улугзода, моб: (+992) 93-9996065; E-mail: vays.saidzoda@mail.ru
About the author:
Saidzoda V. - Candidate of Philological Sciences, Associate Professor in the Department of Oriental Philology of the Tajik State Institute of languages named after Sotim Ulugzade. Tel.: (+992) 93-9996065; E-mail: vays.saidzoda@mail.ru
НАЗАРИ БОЗОР СОБИР БА ШЕЪРИ НОДИРИ НОДИРПУР
Талбзода М.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни
Бозор Собир аз суханварони муосир бештар аз хама ба хунари суханварии шоири маъруфи эрон Нодир Нодирпур бахои баланд додаст. Аз руи ин мулохизахо бармеояд, ки тамоюли завкии шоир ба хунари Нодир Нодирпур бештар аст. Тадкики хусусиятхои эчодй ва макоми суханварию афкори адабии Бозор Собир бо иртиботи шеъри Нодири Нодирпурро ба назар гирифта метавон муаян кард, ки сабку услуби эчодии Нодири Нодирпур ба шеъри Бозор Собирро бетаъсир намондааст. Бозор Собир ба шахсият ва ашъори Нодири Нодирпур бахои баланд додааст. Шеъри Нодири Нодирпур арсаи баланди зинаи ташакулро тай намудааст. У аз солхои аввали вориди дунёи шеър гаштанаш хонандаи худро на танхо дар Эрон, балки дар мамолики форсизабон ва бурунмарзи он пайдо кард.
Бозор Собир ёддовар мешавад, ки хамаи навкаламони хаёту адабиёти солхои шаст, хаводори ашъори Нодири Нодирпур будаанд, мачмуаи ашъори Нодири Нодирпур, ки ба унвони "Субхи дуругин" мунташир шуда буд, шоирони мисли Бозор Собирро дилгарми шеъру шоири мекард. Чуноне дар маколаи «Падарсолори шеъри форсй» Бозор Собир ёддовар мешаввад «...яке сатре меканду яке лахте, яке мазмуне мерабуду яке ташбехе, яке вожае мебардошту яке чумлае. Аз вожааш
вoжaю аз cyхaнaш cys^y аз чумлааш чyмлaю аз caтpaш caтpy аз байташ бaйтy аз тaшбeхaш тaшбeхy аз тacвиpaш тacвиpy аз ташхжаш тaшхиc ва аз шeъpaш шeъp мeбoфтeм.»[4.65], дap вoкeъ вакти муголиа. aшъopи Бoзop Сoбиp ва му^^аи oн 6o шeъpи Нoдиpи Нoдиpпyp хaмбacтaгихoи зиёд мeтaвoн дapёфт, ки бaёнгapи пaйpaви Нoдиpи Нoдиpпyp бyдaни Бoзop Сoбиp мeбoшaд. Мacaлaн Бoзop Сoбиp дap пaйpaвии шeъpи «Typo дap хoбx,oи кудакй гум кapдa бyдaм ман»-и Нoдиpи Нoдиpпyp «Кудакй ку», дap пaйpaвии «Сaфap ба дex,кaдaи caбзи кудакй ^дам» «Кудакиам хануз гиpён аст» ва як катс^ шeъpхoи дигap дap пaйpaвии aшъopи Нoдиpи Нoдиpпyp навиштааст, ки худи Бoзop Сoбиp дap ма^ил^и шeъpиaш ва дap мaкoлaхoяш аз orao ёддoвap мeшaвaд. Мacaлaн 4oe чунин мeгyяд;
-Arap ба aмpи тахчуйй нахустин китoбчaхoи пустипиёзии мopo вapaк гapдoнй, мeтaвoн дид, ки чи KaAap ocopи Нoдиpи H^p^p дap тapкиби ^ap шeъpaки мo хамчун пyлaкхoи тиллo дap мyштe peг мавчак зада pyшaнй мeкyнaд [4.66].
Бoзop Сoбиp apзиши шeъpй ва мapтaбaи хyнapии Hoдиpи H^p^ppo дap мaкoлaхo ва пopчaхoи aлoхидaи aшъopaш тo ба дapaчaи аъго тacвиp ^да, хатто ба y yнвoни «пaдapcoлopи шeъpи фopcй» дoдaacт:
Дар мaулucы штрйн naдapcoлope, Бй банда нuшacma бyд дар moлope, Бар цайм нuшacmaam, ku ак^н xoлucm, Ман хам шyдa бyca мeзaнaм ;ар 6ope. [4.111]
Бaхpaбapдopии Бoзop Ccfep аз aшъopи Нд^и Hoдиpпyp вycъaтнoк буда, тахдаки амик ва дoмaнaдoppo мeтaлaбaд. Дap мaвpиди тaъcиpи эчoдиёти шoиpoни Эpoн ба aшъopи Бoзop Сoбиp аз чумла Hoдиpи Hoдиpпyp тaнхo ба чанд pyбoи ва китъа, ки бeвocитa ба шeъpхoи aлoхидaи Нд^и Hoдиpпyp бахшида шуда, нaмeтaвoн rni^o кapд. Ин тaъcиp аз дoиpaи якчанд шeъp бepyн paфтa, ^иб ба хамаи ocopи шoиp мapбyт мeшaвaд. Аз чумла вaктe, ки ба иcтиopaвy тaшбeххcти Бoзop Co6^ нaзap мeaндoзeм ин тaъcиp paвшaнтap зoхиp мeшaвaд. Дap таъин намудани мyшaхaccaги хyнapй Бaзop Сoбиp ва то кадoм aндoзa ба Hoдиpи Hoдиpпyp пaйpaви кapдaнaш бoяд py oвapд ба му^^аи чанд шeъpи Бoзop Сoбиp, ки илхoм аз aшъopи Hoдиpи Hoдиpпyp мeбoшaд. Нд^и Hoдиpпyp ryфтaacт:
Дар гуш карда nyнбau барф uмшaб, Шaуpe, ku уавыдoнa nyp аз уарф acm; Чaшмoнu nom ууй nyp аз o6 acm, Muжгoнu caбзы ту nyp аз барф acm... [5.275]
Илхoм аз ин миcpaхo ва бахшида ба ин шoиpи фетиш зaмoн Бoзop Co6^ гуфтааст:
Хрр шщр, ru yacm, аз caôo лaбpeз acm,
Аз a$iu нaвoю бeнaвo лaбpeз acm.
Бo m уама, бшгарй my, аз уарф muyucm,
Яът, ku дар m capy caôo ;apфe mcm. [б, c. ??]
Дap pyбoйии аввал, ки аз Нд^и H^p^p аст тacвиpи як мaнзapaи замиогон 6o иcтифoдa аз caнъaти тaшбeхy мaчoз 6o мaхopaти хoca ба либocи бaдeъ пyшoнидa шyдaacт, ки бад аз бopидaнй бapф шaхpи nyp аз caдo хoмyш, чyйхo пyp o6 ва тaмoми дopy дapaхтoн caфeд мeшaвaнд баён гаштааст.
Дap pyбoйии Бoзop Сoбиp низ пypcaдo будани хap шaхp баён шуда, аз «нaвoю бeнaвo» яъда тaбaкaхoи гyнoгyни ичтимoи будани coхибoни caдo низ ёд шyдaacт. Дap миcpaи геюм 6o иcтифoдa аз cama™ тaфcиp ёди Hoдиpи H^pnyp кapдa, oнpo аз хapф тихй нoмидaacт
Аз мyшoхидaи ин ду pyбoи мeтaвoн гуфт, ки ба вучуд oмaдaни ин чакида 6o таБО^у нуфузи pyбoии Hoдиpи H^p^p вoбacтaгй дopaд. Албата мaкcaди шoиp миcли Hoдиpпyp баёну вacфи capy caдoи шaхp ё мaнзapaи табиат набуда, балки 6o дидани ин pyбoи ёди шoиpaш кapдa, дap илхoм вacфи y кapдaacт. Иcбaггapи oн ки Бoзop Сoбиp пaйpaви аз Hoдиpи Hoдиpпyp мeкyнaдpo мo аз aшъopи шoиp фapoвoн дapёфт мeтaвoнeм кapд, чун ки y дap ин чoдa oшкopбaён буда, хатго чoe Hoдиpи Hoдиpпyppo 6o вучуди аз лихaзи cинy шл кapиб 6apo6ap бyдaнaшoн ycтoди шхибзавку вoкeии худ шyмopидaacт. Haзap мeaндoзeм ба ду пopчaи дигap аз aшъopи шoиpoни мaвpиди пажухиш: Эй швър, эй muлucмu cuë;e, ku capнaвuшm Умpu мapo ба pummau yoàyuu my бacm. Гyфmaм mypo pa;o Kyнам знндагй кнам,
4u maвбa;o, ku дар capu m opsy WMKacm... [5, c.2?6]
* * *
Гуянд, ku швър ;aüpamy афy acm, TapëKy чакмда, нашъаю афюн acm, Бo cyзaнu xoмa мexaлaд дар рагн my, Tabcupy acopamaM mypo дар xyн acm. [3, c. 199]
Нэдири Ндирпур дap пopчaи зикршуда, 6a шeъp «тилисми сиёх» вa «риштаи чoдy» гyфтa мypoчиaт кардаасг, ки ин кинoя 6a aкoиди apa6x,o, ки мeпиндoштaнд ил^ми шoиpи мaншaъ аз шaëтин бoшaд, бyдa дap мисpaхoи минбaъдa аз oн paxo® чустаасг, ки мaксaди шoиp аз бaëни pas^ фиpop аз шсър на6уда, 6алки вoбaстa бyдaнaш 6a шeъpy кaлoмми мaвзyнpo тaсвиp кардаасг
Дap ин nop4a Бoзop Ccfep 6a Нoдиpи Нoдиpпyp аз лихдзи мaънй пaйpaвй намудаасг. Дap асл 6аpoи cфapиниши шeъp yнсypхoи шсърй кифoя на6уда, aндeшaи шигифту шигарф мe6oяд, аз ин лищз Бoзop Co6иp ин aндeшaхopo дар горчаи Нoдиpи Нoдиpпyp дида, дар кaмoли ил^м аз горчаи мазкур сурудааст. Бoзop Co6иp низ шeъppo «хайрату афсун» яънe ссхру чoдy тамадая^^ ва 6oз 6а xyмopи нашъаю афюн мoнaнд 6yдaнaшpo илoвa кардаасг. Баёни 6o сузани xoмa халидану тaъсиppaшpo дар хун дидан мaчoзй 6уда. Maксaд азалй 6удани истeъдoди шoиpист.
Бoиси зикр аст, ки Ндир Ндирпур якe аз нaмoяндaгcни машхури чараёни poмaнтизми oшикoнaи фapдгapo 6а хисo6 мсравад. Чараёни poмaнтизми oшикoнaи фapдгapo якe аз чараёнхри нави шeъpи фopсй 6уда, 6а дoиpaи ада6ии точикй aсoсaн 6аъди пoш хурдани Итихoди Шуравй вopид шуда, мин6аъд густариш мсё6ад. Заминаи пaйдoиши ин чараён дар дoиpaи aди6oни шoиpoни шл^и шаст ва хаштод 6eштap 6а назар мсрасад, ки мин6аъд инкишoф ёфтаасг.
My^R^o^ мyнaкидoн ва aшxoси улуми шeъpи мyoсиp дар 6o6и тахкику мoхият ва муаррифии арзандаи гурухи шoиpoни шeъpи нав aксoм ва aнвoи гyнoгyни yнвoнхopo интиxo6 ва 6аррасй кардаанд. Аз ка6или orao ин «Шeъpи миёнарав», «Шсъри нави миёнарав», «Myхoфизaкopoн», «Клaссикхoи чадид», «Cyннaтгapoëни чадид», «Шсъри нави суннатй» ва «Шeъpи poмaнтикй» мe6oшaнд. Аз миёни ин y^o^o oн чи 6а мoх,ият ва 6аррасии кoмили ин чараён мyвoфик 6уд «Чараёни poмaнтизми oшикoнa» мe6oшaд, зepo зepи ин yнвoн ташхису кop6aст ва мафхуму мoх,ияти чapaëнpo мушахас кардан мумкин аст. Чараёни poмaнтизм аз чумлаи чараёнхри навини шeъpи 6уда, 6аъд аз макта6и классизм зoхиp шудаасг ва махдудияти 6аёни эхолоту завки шoиppoнpo аз 6айн 6урда, падидаи чадиди ада6иёти мyoсиp гашт. Вактe, ки peшaхoи чараёни poмaнтизмpo дар шeъpи мyoсиp чуё мeшaвeм аввалин 4expae, ки муарифии шeъp ва ада6и poмaнтизми oшикoнaи фapдгapo накши муасир дoштa, Юсуф Эътисoми падари Парвин Эътисoмиpo вo мсхурсм, ки 6а тарчумаи шeъpy aсapхoи 6арчастаи ада6иёти poмaнтизми фapдгapoи xopичa 6а хусус ада6иёти Фapoнсa 6а чараёни poмaнтизми oшикoнaи фapдгapo дар шсъри мyoсиpи фopси тaъсиpгyзop гашт. Aммo нахустин 4expae, ки дар ин чoдa асари 6арчаста oфapид, ки муарифгари аслии чараён гашт ва 6а тaмoми тaлa6aгy вижaгихoи чараёни мазкур муто6ик 6уд, ин Нимo Юшич 6o асари «Афганами xeш мeбoшaд. Аз ин ру аксарияти aдaбиëтшинoсoнy мyнaкидoни шeъpи мyoссиp асари «Афгана»^ сap0F03и poмaнтизм дар шсъри мyoсиpи фopсй шмидаанд. Cипaс пaйoмaдoн ва нaмoяндaгoни ин равия xeлe зиёд шуда, ин навъи шсър дар ада6иёти мyoсиp густариш ёфт.
Равияи poмaнтизми oшикoнaи фapдгapo мисли дигар paвияхoи шсъри мyoсиpи фopсй вижат^ xoси xyдpo дopaд. Вижaгихoи чараёни мaзкyppo 6а ду гурух ви^гш^ зa6oнй ва ада6й ва вижaгихoи мyхтaвoй ва фикрй таксим кардан мумкин аст.
Хyсyсиягхoи зa6oнй ва ада6й чараёни мазкур ин истифoдa аз кoлa6хoи чaхopпopa ва кoлaбхoи мyстaзoдгyнa, диккати xoсa дар 6а шргирии вoжaхo ва тapки6хoи зeбo ва xyшoхaнг, истифoдa аз 6архс аз мyxтaсaги зa6oнии сa6кхoи кухан, кушиш дар чихати халки мaзoмин ва тao6иpи нав ва гapoиш 6а тaсoвиp ва ё руъёгуна, хаёлй ва интизaъй дoxил мсшавад.
Ин xyсyсиягхoи мyхимpo дар аш^ри намoяндагoни равияи мавриди назар 6apa^no мyшoхидa кардан мумкин аст. Бoиси зикр аст, ки 6eштapи аш^ри нaмoяндaгoни чараёни мавриди назар ва маъруфтарин шeъpхoи oн дар щла6и чaхopпopa ё наздик 6ар oн навишта шудааст. Бapoи мисoл ру метрсм 6а шсъри Фаридунт Тулию:
Дарёи он чанори кухан к-аз басе замон, Сар баркашида яке танхо миёни дашт. Ишки рамида рафта зи афсурдаги ба хоб, Faмгин зи саргузашт. Faвгокунон гурухи калогон ба хрмгох, Суи дарахти гумшуда парвоз мекунанд Пар мезананд ва аз чи хоби шабонгахон Овoз мскунанд. .. [13.119]
Ал6ата ин 6а oн маъни нсст, ки шoиpoни чараёни мазкур дар шла6и шсъри нимoи шсър нагуфтаанд, aммo дар шла6и шсъри нимoи низ аш^ри нaмoяндaгoни ин чараёназ назари навъи нигариш ва шсъваи 6аён 6а шсъри аз хсъри нимoи фарк мскунад.
Якс аз вижaгихoи зaбoнии aшъopи ин чараён истифoдa аз 6архс аз мyxтaсaги зa6oнии сaбкхoи кухан мe6oшaд ва yнвoни «Клaссикхoи чадид» низ 6а ин далсл 6а ин чараён нис6ат дoдa шуда 6уд, валс xyсyсиятх,oи дигари ин paвияpo дида, ин ymoRpo xoс ва мyвoфик:д чараён мазкур шyмopидaн имкoннoпaзиp намсшавад. Maсaлaн назар мeaндoзeм 6а пopчaи зср: Як нафар ман мондаам, не щмзамон, не щмзабоне,
He aдoфa;мe дыгар, rn дар мыёна mapуyмoнe. Як нафар ман мoндaaм дар байны Kyyucmonu анбу.;, Meдщaм oвoзy мenypcaм, кы кy;ucmoнща Ky? [3.218]
Kaлимaхoe, ки шeъppo аз зaбoни махиниву матонат ва нозукии хocи шeъp дyp мeкyнaд инхo «ал^ахм», «дap миёна», «мeпypcaм» ва «кух,истоних,о ку?» буда, бapoи андухи шoиppo мyфaccaлy ба дapки хoнaндa наздик баён кapдaн мувофик нecтaнд.
XycycH^rn дигap ин кушиш дap чихати халки мазмун ва тaъбиpхoи нав мeбoшaд. Ин кaлимacaзихo, ки acлaн аз колабхои жму жм, иcмy cифaт ва жму фeъл cypaт мeгиpaнд хocи тapкиби лугавии забон нecтaнд аз ин py o^cpo лугсти шaхcи низ мeнoмaнд, ки вc6acтa ба баёни мавзуъ ва мyндapичaи шeъp инчунин вoбacтa ба табъу завкки cyхaнcaнчии шoиp баён мeгapдaнд: Дар катры чашмы caxap, Сар нuxoдa pyu шанaxаы якдыгар. Гecyвoнu xucшанu ба даапы 6oô, Чexpaxo н^^фта дар nanoxu cokxüu шарм, Рaнгxo шyкyфma дар зyлoлu ampxou гарм Memapoвaд аз cyKymu дuлnaзыpaшан... .. .Аз бyнaфшaзopы бoгчa [4.б?] To бyнaфшaзopи чашми ту, ки pacra дap кaнopи хам.
Дap шeъpи зикшуда мазмуни ду падида "чашм" ва "бунафша", ки дap шeъpи cyнaти бо тaъбиpy мазмунхои дт^ кopбypд шyдaacг, бо мазмуни чадид pyи кop омадаанд. Инчунин калимаи "хитон" аз чумлаи калимахои шхтаи тapкиби лугавии худи шoиp мeбoшaд.
Чyнoнe дap боло зикp кapдeм навъи дигapи вижагихои чapaёни poмaнтизми ошиконаи фapдгapo ин вижагихои мухтавои ва фикpи мeбoшaд, ки он низ дap навбати худ якчанд хycycият дopaд, ки мyхитмгapини онхо ин, тaвзeхи эхcocaги фapдй ва гафлат аз ичтимоъ ва мapдyм, тaвзeхи ишкхо ва иpтибaгх,oи заминй ва чиcмoнй ва фocила гиpифтaн аз ишкхои ocмoнй ва ^фонй, пapдoхтaн ба бapхe аз мафохим манофй ycyли ахлоки ва ypфй, вучуди дapyнмoя изхopи малол аз зиндагй ва мapгy мaprпaзиpй, ганй будани aшъop аз дapд ва дapeFy ох ва андух ва тихй будани aшъop аз aндeшa ва тaфaккyp ва тавачухи бeш аз хад ба эхcoc ва агифа мeбoшaд.
Xycycиятх,oи мухтавоии зикpшyдapo дap aкcap aшъopи намояндагани чapaёни poмaнтизми ошикконаи фapдгapo мушохида кapдaн мумкин аст
Taвзeхи эхcocaги фapдй ва Faфлaт аз ичтимоъ ва мapдyм якe аз мyхимтapин вижагихои хож чapaён буда, тадбики «общаи фapдгapoёнaи он аст. Дap ин ^ухи aшъop маъмулан ё аз калимаи «ман» ё аз «ту» истифода мeшaвaд. Он чо, ки cyхaн аз «ман» мepaвaд аз дapдy Fa^ ишку opзy ва paнчy азоб ёд мeкyнaд, вaлe он чо, ки аз «ту» ёд мeшaвaд шeъp ба тавшфи маъшука бахшида мeшaвaд ё аз он шикоят мeкyнaд, ки маъмулан замини аст:
Maн дыгаращ my дыгарй ныз агар, Ty як манны дыгарыю ман myu дыгар. Дар cuKKau нщражю mumouu ышц Як руы дыгар маny my як руы дыгар. [3.231]
Xycycrn^rn дж^и чагаёни ошщонаи фapдгapo тaвзeхи ишкхо ва иpтибaгх,oи заминй ва чиcмoнй ва фocила гиpифтaн аз ишкхои ocмoнй ва ^фони мeбoшaд. Шoиpoни ин чapaён ишки иpфoни ва поку ocмoнии адабиёги клaccикpo ба ишки айнй, чиши инcoнй ва олудаи гунох, ки aкcapaн дap шeъpy aшъopи намояндагони чapaёни мaвpиди нaзap тacвиp мeёбaд иваз кapдaнд.
Вижагии дигapи мухтавоии ин чapaён пapдoхтaн ба бapхe аз мафохим манофй ycyли ахлоки ва ypфй буда, aшъopи хeшpo opй аз ypф, одат, одоб, ахлок ва эътикодаги чoмea мeoфapaнд. Инчунин вучуди дapyнмoя изхopи малол аз зиндагй ва мapгy мapгпaзиpйхocи aшъopи онхо аст. Яъж шо^ дap aшъopи хeш изхopи хастагй аз зиндагии тapик ва табох ^да, paхoи аз oнpo дap мapг мeбинaнд. Бoиcи зикp аст ки, ин хycycият бeштap дap aшъopи намояндагони capoмaди чapaёни мaзкyp мушохида мeшaвaд:
Hycpam! Чuмeкyнu cuponm napmzoxu жарф, Ба nou xyяш maн ба дыл xok мeкyшu. Гарм гашшаы ба ткны mopum зындагы, Hycpam ш^^н^аам, кы my mapëK мeкaшu. [13.130]
Нолаи дapдoлyдa ва a6pe аз андух бeштapини aшъopи шс^они ин чapaёнpo ихага мeкyнaд. Faнй будани aшъop аз дapд ва дapeFy ох ва андух дap aшъopи ин ^ухи шopoн фapк;кyнaндa ва дик;кaтчaлбкyнaндaтap мeбoшaд, зepo омили ао^ии ин дapд ва paнчхo маъмулан cyз ва гудоз, хaчp ва apмoнхoи ошикон аст. Симои ошикк дap ин aшъop cимoи Faмaнгeз, paнгпapидa ва магамзада мeбoшaд.
Вижагии дш^и хocи чapaёни poмaнтизми ошиконаи фapдгapo тихй будани aшъop аз aндeшa ва тaфaккyp ва тавачухи бeш аз хад ба эхcoc ва агифа мeбoшaд. Бояд изхop кapд, ки шeъpи шoиpoни
романтики F0либaн аз ин хусусият зиёд 6ахравар 6уда, дар тасовир ва мазомини он муалиф андсша ва фикрро 6а хонанда ё мухота6 комил мсрасонад: Шаб даррасид ва шуълдаи гугирди шафак, Бар гури бусахои ту афрухт оташи. Хуршеди ташна хост, ки нушад ба ёди руз, Он бусаро, ки рехта аз коми махваши. [3.141]
Аз мулохизахои 6оло муаян мсгардад, ки ашъори шоирони чараёни романтизми ошиконаи фардгаро аз ичтимоъ дур мс6ошад. Пас Нодир Нодирпур, ки якс аз нгамояндагони асили ин чараён хасг, ашъораш комилан 6а тала6агх,ои дар 6оло зикр шуда, чаво6гу 6уда, аз чомса ичтимоъ ва сиёсат дур асг. Аммо Бозо Co6иp 6ар акси он хамсша пайгири пpa6лeмaхoи ичтимои 6уда, дарди чомса ва хусусиятхри мухими фархангу суннатхри миллмро 6аррасй кардаасг. Пас суолс 6а миён мсояд, ки Бозор Co6иp 6а кадом хусусиятхри ашъори Нодир Нодирпур пайрави кардаасг?
Бозор Co6иp як са6а6и 6а шсъри Нодири Нодирпур py оварданашро дар вожахаи асилу амик ва пурмазмуни но6и форсй мсдонад, ки дар он давра кари6 чои онхрро исгилохои русй иваз карда 6уд. Ба акидаи худи шоир солномаю мохномаи пахлавиро аз ашъори Нодирпур шинохта фарвардину урди6ихишту даймоху 6ахманмох мсгуфтагй шудаанд. Дар он замон воксан мардум 6а за6они форсии шсвою тавоно, ки мояи ифтихору кадру шинохти фархангии миллат 6ошад ниёзманд 6уданд, ки чорисозй ва кушишу пажухиши он 6а дасги ахли калам 6уд. Maксaди шоир рочсъ 6а пайгири аз шсъри Эрон асари судмандс офаридан, ки ори аз шсъри нави псросгаю муратта6 на6ошад 6уд. Ба кавли худи Бозор Co6иp «^а6лан хатто унвони асархои шоирон шоирона на6уданд — 6айраки сурх, шарки озод, симои халк, ватани ман, давлати ман, фагсхон, 6ахадурон ва хоказо сарлавха доштанд.» [4.65]
Аз руи мулохизахр мсгавон хулоса кард, ки шсъри точик дар солхри 60-80 дар киёс 6o шсъри Эрон хслс заиф ва нокис асг. Гасвирхои сода, о6разнокии ноусгувор ва амсоли ин косгагиха 6а Бозор Co6иp имкон намсдод то эчодиёгашро 6а дарачаи аълои 6адсият ва шсърият расонад. Аммо ин афзалиягхрро y дар шсъри Нодири Нодирпур дарёфт ва аз хамин лихрз хамвора дум6олагири навоварихои y шуд. Нодири Нодирпур 6а сифати як шоири пурчусгучу аз тамоми воситахри тасвири 6aдeй дар шсър моя гирифта, дар кор6урди онхо 6а ангсзаи маърифат ва идрок такя намуда, дар ин замина шаклу мазмунхои нав офаридаасг. Бозор Co6иp шоири 6орик6ин ва маъниофар мe6oшaд аз ин лихоз 6а офаридахои Нодири Нодирпур 6ах,ои 6аланд дода, аз хунари шоирии y хамвора дар ашъораш ёд мскунад:
Бо дасти нашуста нанавис шеър, наг^й,
Гар об нагардони дахрнро дар црй,
Бигзор цалам ба \урмати Нодирпур,
Аввал ту бирав дахрн бищ, даст биш)й. [3.219]
Дар воксъ Бозор Co6^ 6а мазмуни ашъори Нодир Нодирпур 6сштар py оварда аз он таъ6ирхои чадид ихтиро кардаасг. Maсaлaн дар порчахои зср, ки мавриди киёс карор мсдихсм шсъри «Шсърасг дар дилам» аз Нодирпур ва «Шсър» аз Бозор Co6^ мe6oшaд: Шеъраст дар дила,
Шере, ки лафз нест, уавас нест, нола нест, Шеъре, ки оташ аст. Шеъре, ки мегудозаду десрзадам мудом, Шеъре, ки бастаги напазирад ба речном Шеъраст дар дила...[5.279]
* * *
Ман туро мекобам аз парвозщ Аз хамушщову аз овозщ Аз сафои чашми мардони чавон, Аз уабини мyйсaфедон. Чустуцрят мекунам эй шеъри нав, Аз уавои санги вацту шишаи тацдирхр Аз шикастанхрву аз таъмирхр...
Менависам ман туро дар остони хайрхоцони замон. [14.9]
Дар ин шсъри озоди Нодири Нодирпур тасвири шсъри дилашро, ки 6аёнаш 6ар вай даст намсдихад, изхор карда, онро 6а агашс, ки мсгудозаду мссузадаш монанд кардаасг, максад аз ин 6адсъпардози офариниши шсъри нав аст.
Дар шсъри озоди Бозор Co6^ низ максади офариниши шсъри нав 6аён шудаасг, вате возсхтар. Бозор Co6^ шсъри навро аз хар он чй, ки аз диди y зс6о ва хикматангсз мснамояд, аз ка6или парвоз, хамушиву овоз, сафои чашми мардони чавон, ча6ини муйсафсдон ва амсоли инхо чустаасг. Хамохангии ин ду порча 6emap дар маънй дида мсшавад.
Аз мутолиа ва мукожаи ду TOparn боло мeтaвoн пай бypд, ки тacвиpи Hoдиpи Hoдиpпyp манбаи илхоми Бoзop Сoбиp шудааст, вaлe Бoзop Сoбиp oнpo ба caбки баёни худ пeшкaши хонанда мecoзaд. Инчунин миcpaхoи зep бapгиpифтa аз <^ebprn aнryp»-и Hoдиpи Hoдиpпyp мeбoшaд: Чй мeгyeд?
Kyyo шажд acm ын oбe, кы дар ;ар дoнau шырыны ангур acm, Kyyo ша;д acm? Ин ашк acm,
Ашкы бoгбoнu nupu рануур acm, [5.27б]
***
Аз ёд нapaфm мургы шабкуры my,
Бэгы myey бoгбoнu ранулы my,
Дар нaвцaлaмuaмoн ;учум мeкapдeм
Чун муру малж ба «Шeъpы ангур»-ы my. [3.213]
Дap cai^rn баланд бахо додани шeъpи Нсд^и Hwrnp^p дap хама дaвpaхoи эчодиёти Бaзop C<c6rnp метавон мушохида каpд. Дap боби пaйpaви ва истщболи Бoзop Сoбиp аз ocoprn Hoдиpи Hoдиpпyp метавон афзуд, ки яшк^и Hoдиpи Hoдиpпyp бapoи Бaзop Сoбиp хамчун манбаи илхом хидмат каpдааcт. Он чи ки Бoзop Сoбиp аз Hoдиpи Hoдиpпyp бypдaacтин тapчyмa ё таклиди ocopи Нсд^и Hoдиpпyp нecт, вaлe oнpo caнaди вypyди адабиёти нави Эpoнзaмин ба адабиёти точик ва бapъaкc номидан мумкин аст.
Ба ин тapик, танхе аз мушохидахои бaъзe намунахои дap боло oвapдaшyдa ва мукожаи онхо ба хyлocae омадан мумкин аст, ки Бaзop Сc6иp чун ша^ияти тавонои замони худаш афкopи aндeшaи cyхaнвapoни acил хамчун яте аз манбахои мухими завк ва илхоми шо^и истифода бypдa, ба хaвoдopoни шeъpy адаб шшних,од намудааст. Ин холат ва холатхри дигapмop мopo ба хyлocae мeopaд, ки адабиёти точику фopc пайванди на^астани дopaнд. Бо ифодаи диrap poбитaи ин ду адабиёт бocaмap ва xaLprn™ мeбoшaд.
Ин хамбастагй то paфт гyстapиш ёфта, аз до^аи як ё якчанд калима 6ep^ мeбapoяд. Яъж тaъcиpи мавзуи aшъopи Hoдиpи Hoдиpпyp ба шeъpи Бaзop Сoбиp paвнaк; ёфта, дap заминаи он лиpикaи мaхpaмoнaи Бoзop Co6rnp ба вучуд омадааст. Ба акидаи мунаккид Сохиб Taбapoв «Талибан дap ду дaхcoлaи oхиp лиpикaи ма^амсна бо як эхтиёткopию тapзy ycyлхoи мoхиpoнa ба назми точик peшa давонд...». Ин хycycият ба aшъopи Бoзop Сcбиp 6e тaъcиp намонд ва лиpикaи мaхpaмoнaи Бoзop Co6rnp дap пaйpaвии лиpикaи мaхpaмoнaи Hwrnprn Hoдиpпyp apзи вучуд кapд. Macaлaн Hoдиp Hoдиpпyp дap пopчaи зep чунин тacвиpи мaъшyкapo ба калам додааст: Hacuiue, к-аз capu oн кэкул ohö, Mapo xywmap зы буы cyнбyл ohö. XaemMpo шaбe гырам дар osyw., Сауар аз бucmapaм буйы гул ohö. [5, c.2?8]
Нсд^и Hoдиpпyp дap тacвиp а^и кокули ёppo хyштap зи буи cyнбyл ба калам дода, хycycиягхoи иcми кoнкpeтpo ба жми маънй хoc донистааст, ки тacвиppo чолиб, диккатчалбкунанда ва махин ба нaзap намоён мeкyнaд. Махз хамин эхтиёткopoнa ва мoхиpoнa тacвиppo махин ва назук ба хонанда тешниход кapдaни Hoдиpи Hoдиpпyppo Бoзop Сcбиp мушохида ^да, дилгapми л^жаи мaхpaмoнa мeгapдaд ва py мeopaд ба ин навъи шeъp.
Л^жаи мaхpaмoнaи Бoзop Сoбиp низ до^аи вaceи эчoдиётaшpo фapo г^ифта, тахкики амику дoмaнaдoppo мeтaлaбaд. Сохиб Taбapoв дap маколаи «X,aкик;aтpo бeпapдa бояд гуфт» махз дap хycycи л^жаи мaхpaмoнaи Бoзop Сoбиp aндeшapoни кapдa, аккоиди чолиби дик^а^о пeшнихoд кapдaaст. У тахлили як банди шeъpи «Дeхкoн дyхтap»-po чунин ба калам додааст; «Об гуй, шгъры ман oбy yaeo гуй, yasocm, Co.я гуй, conóo^ тярую co^o;. Гар xapowu nauyaampo, шгъры ман ёбад xapoш, Офmoбaд гар занад, xyд шeъpы ман гардад cue;. [14.13]
Бoзop Co6rnp макоми шах^яти ^а^амони л^икй, дypyсттapaш "ман"-и шoиpoнapo arcapap cyистифoдa мeкyнaд. "K;aхapмoн"-и лиpикй "Дyхтapи дeхкoн, биё 6ap coяхoи шeъpи ман"- мeгyяд. У дeхкoндyхтapoнpo на ба мeхaнти бyнёдкopoнa хидоят мeнaмoяд ва на мeхнaти халоли oнхopo вacф мeгyяд. Зиёда аз он дap эчодиёти шо^ тacвиpи айшу ишpaт ва кайфу caфoи лахзавй бeштap мавк£ъ пайдо кapдa истодааст."
Дap маколаи мaзкyp тахлилхои амику чолиби диккат ва лозимй хeлe бoмaвpид oвapдa шудааст. Гapчaндe Бoзop Сoбиp ба мавзуъхои ичтимои бeштap алока дopaд, аммо лиpикaи мaхpaмoнaи y низ дoмaнaдop буда, дap хap мачмуа бо як ё зиёда пopчaхoи шeъpи ифода мeёбaд. Macaлaн дap мачмуаи oхиpинaш «Лолаи cиёх» шeъpхoи «Аз шapшapaи муят мeнyшaмy мeнyшaм», «Зани эpoни aкc мeгиpaд», «Мизони a6py», «Сyгвopи recy» ва «BapaKparä» ифoдaгapи мавзуи зикpшyдa мeбoшaнд. Бapoи миcoл py мeopeм ба шeъpи «BapaKparä»:
Дарахт уар цадар барщнатар,
Ту уар цадар барщнатар,
Чу моуи нав, ки мешавад
Рафта-рафта пурратар. [3.121]
Ин шеър дар щлаби шеъри сафед ва вазни озод гуфта шудааст, вале мазмуну мундаричаи ин шеър ба зани точик хос набуда, ин гуна ошкорбаёни дар адабиёти фархангпарваи точик чойгузин нест.
Сарфи назар аз гуфтахои боло шеъри Бозор Собир дар дарачаи камоли эчодиест, ки хамчун афкори хоса ва беназир ба адабиёт ворид шуд. У шоирест, ки таини арзиши шеър ва мартабаи шоириро дар пояи нав ба адабиёт пешниход кард. Аз порахои шеъри у мебинем, ки арзу тули шуури шоирона аз кучо то ба кучо ва андешаи шоирона чи кадархо имконият метавонад дошт. Албатта дар эчодиёти хар шоир байту банди рангине ба назар мерасад, аммо касе хдмчун у шеъри ба дарки хонанда наздик ва ба дарди чомеа дармон пешниходи хонанда накардааст. Яъне, густариши суханаш бетафовут сирф шоирона аст. Нодири Нодирпур ба сифати як шоири пурчустучу аз тамоми воситахои тасвири бадей дар шеър моя шрифта, дар корбурди онхо ба ангезаи маърифат ва идрок такя намуда, дар ин замина шаклу мазмунхои нав офаридааст. Бозор Собир шоири борикбин ва маъниофар мебошад аз ин лихоз ба офаридахои Нодири Нодирпур бахои баланд дода, аз хунари шоирии у хамвора дар ашъораш ёд мекунад.
АДАБИЁТ
1. Девони Анварй. /Тахияи нашр бо тасхехи Р. Хрдизода. - Душанбе: Ирфон, 1971. - 260 с.
2. Зарринкуб, Абдулхусайн. Навди адабй, чустучу дар усул ва равишхову мабохиси навдодй бо баррасй дар таърихи
навд ва навдодй. - Техрон: Амири Кабир, 1373. - 921 с.
3. Собир, Бозор. «Аз «Гули хор» то «Симхор».-Москва: Инстрандорнаука, 2003. - 250 с.
4. Собир, Бозор. Шоиру шеъре агар хаст.. .(мачмуаи ашъор ва мавдлахо). - Душанбе: Адиб, 2006.- 121с.
5. Мачмуаи ашъори шоирони Эрон. -Душанбе: «Ирфон», 2010. 464 с.275
6. Собир, Бозор. Лолаи сиёх. - Душанбе: Адиб, 2013. - 88 с.
7. Низомии Ганчавй. Кулиёт. Иборат аз 5 чилд. Ч.2. бо тасхехи Аълохон Афсахзод. - Душанбе, «Ирфон», 1982.- 186 с.
8. Шиблии Нуъмони. Шеърул ачам.К.1. 1360.
9. Муллоахмадов М. Суннатхои пойдори даврони пурбори адабиёт.- Душанбе, Дониш 2008. 160 с.
10. Р. Мусулмониён. Назарияи адабиёт. -Душанбе: Маориф, 1990.
11. Абдурахмони Чомй. Бахористон. Тахияи чоп А. Афсахзод.-Душанбе, «Ирфон» 1987. 202 с.89.
12. Хрфиз Шерози. Кулиёт. Муратиб Х. Мирзозода. -Душанбе, Ирфон 1978. 286, 104с.
13. Духтур Али Х. Ч. "Чараёнхои шеъри муосири форси". Муасисаи интишороти "Амири кабир". Техрон 1384; 390 сах. (с. 119)
14. 23Собир, Бозор. Оташбарг. -Душанбе: Ирфок; , 1974.-47 с.9
ВЗГЛЯД БОЗОР СОБИР О ПОЭЗИИ НОДИР НОДИРПУР
Бозор Собир является из тех поэтов который ворволся в литературу со специфической стилю поэзии и сумел там определить своё место. Определение связь поэзии и взгляд Бозор Собир по аднашению к поэзии Нодир Нодирпур и к Иранской поэзии в целом является одним из важных эстетических ветвей поэзии Бозор Собира. В этой статье мы в определённой мере старались раскрит это.
Ключевые слово: интерес, стиль, современная поэзия, романтизмское направление, поэзия.
VIEW OF BOZOR SOBIR REGARDING THE POETRY OF NODIR NADERPOUR
Bozor Sobir was one of those poets who entered the literature with a specific style ofpoetry and was able to allocate their place there. The definition of the relationships of poetry and opinion Bosor go on atnashenia poetry Nodir Naderpour and Iranian poetry in General is one of the important branches of aesthetic poetry Bosor Sobir. In this article, we have tried to crack it to some extent.
Keywords: interest, style, modern poetry, romanticism, poetry.
Сведение об автор:
Мавджуда Талбзаде - аспирант 3 курса кафедри таджикской литературе ТГПУ именим С.Айни тел: +(992)985 451077
About author:
Mavjudai Talbzoda - the 3d year Postgraduate Student in the Department of Tajik Literature of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. Tel.: +(992)985 45 1077
Батар,
Беутар, Беутар...
