Научная статья на тему 'СПОСОБЫ ПОВЫШЕНИЯ УВЛЕКАТЕЛЬНОСТИ ПРОГРАММЫ "ХОКИ ВАТАН" ("ЗЕМЛЯ РОДИНЫ") РАДИО "ТАДЖИКИСТАН"'

СПОСОБЫ ПОВЫШЕНИЯ УВЛЕКАТЕЛЬНОСТИ ПРОГРАММЫ "ХОКИ ВАТАН" ("ЗЕМЛЯ РОДИНЫ") РАДИО "ТАДЖИКИСТАН" Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
212
69
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИНТЕРВЬЮ / РЕПОРТАЖ / КОММЕНТАРИЙ / РАДИОРЕЧЬ / ДИКТОР / ПИСЬМО / СООБЩЕНИЕ / СТИХОТВОРЕНИЕ / ПЕСНЯ / ЭФФЕКТИВНОСТЬ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ализода Абдурашид Худжамкул

Статья посвящена рассмотрению различных элементов или способов повышения увлекательности одной из известных программ радио «Таджикистан» - «Земля Родины», сыгравшей важную роль в миротворческих процессах таджиков и возвращения вынужденных беженцев на свою исконную Родину. Исследование огромного пласта архивного материала радио показало, что одним из действенных способов повышения увлекательности программы «Хоки Ватан», прежде всего, являлось её жанровое многообразие, то есть своевременное и уместное использование в программе таких жанров, как новость, интервью, репортаж, комментарий, беседа, радио речь, комментировании писем, зарисовка, радиоинсценировка и др. Чтение в начале каждой передачи содержательных и высокохудожественных стихотворений, отобранных из творчества Лоика Шерали, Бозора Собира, Мастона Шерали, Аскара Хакима, Мухаммада Гоиба и других, которые с огромным эмоциональным и патриотическим настроем, озвучивали известные в республике чтецы и дикторы, можно считать другим элементом повышения увлекательности программы «Хоки Ватан». Еще одним из способов и приёмов, способствующих возрастанию увлекательности программы «Хоки Ватан», было выступление в прямом эфире таких известных и выдающихся таджикских художников слова, как Мумин Каноат, Гаффор Мирзо, Ашур Сафар, Лоик Шерали, Рахмат Назри Камол Насрулло, Мухаммад Гоиб и других поэтов и писателей, которые чтением своих творений, привлекали к данной программе все большее и большее число радиослушателей. Режиссеры-постановщики программы, удачно и выборочно используя в каждой новой передаче лучшие песни известных в республике артистов, на слова поэтов - классиков и современности, также добивались повышения престижа и увлекательности передач. В те годы в программе «Хоки Ватан» очень часто звучали песни в исполнении Одины Хашимова, Боймухаммада Ниязова, Саидкула Билолова, Лолы Азизовой, Малики Саидовой, Дона Бахрома.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS OF INCREASING THE FASCINATION OF THE PROGRAM "HOKI VATAN" ("LAND OF THE MOTHERLAND") BROADCASTING "TAJIKISTAN"

The article is devoted to the consideration of various elements or ways to increase the fascination of one of the well-known programs of Radio Tajikistan - “Land of the Motherland”, which played an significant function in the peacemaking processes of Tajiks and the return of forced refugees to their original homeland. The study of a huge reservoir of archival radio material showed that one of the most effective ways to increase the excitement of the Hoki Vatan program was, above all, its genre variety, that is, the timely and appropriate use of genres such as news, interviews, reportage, commentary, conversation, radio speech, commenting letters, sketching, radio performance, etc. Reading, at the beginning of each program, substantial and highly artistic poems selected from the works of Loic Sherali, Bozor Sobir, Maston Sherali, Askar Hakim, Muhammad Goiba and others who have a great emotional and patriotic attitude were voiced by well-known readers and broadcasters in the republic. increase the appeal of the Hoki Vatan program. One of the ways and techniques to increase the fascination of the “Hoki Vatan” program was a live performance of such famous and prominent Tajik word artists as Mumin Kanoat, Gaffor Mirzo, Ashur Safar, Loik Sherali, Rahmat Nazri Kamol Nasrullo, Muhammad Goib and other poets and writers who, by reading their creations, attracted an increasing number of radio listeners to this program. The directors of the program, successfully and selectively using in each new program the best songs of famous artists in the country, also used the words of classical and modern poets to improve the prestige and excitement of the programs. In those years, the program “Hoki Vatan” very often sounded songs performed by Odina Hashimov, Boymukhammad Niyazov, Saidkul Bilolov, Lola Azizova, Maliki Saidova, and Dona Bakhrom.

Текст научной работы на тему «СПОСОБЫ ПОВЫШЕНИЯ УВЛЕКАТЕЛЬНОСТИ ПРОГРАММЫ "ХОКИ ВАТАН" ("ЗЕМЛЯ РОДИНЫ") РАДИО "ТАДЖИКИСТАН"»

Сведения об авторе:

Абдукодирзода Саидмукаррам- дотсент кафедры международных отношений факултета международных отношений (дипломатия) Таджикского Государственного Национального Университета. About the author:

Abduqodirzoda Saidmukarram - Associate Professor in the Department of International Relation of the International Relation Faculty, Tajik National University

ВОСИГАХРИ ЧЩИБСОЗИИ БАРНОМАИ «ХОКИ ВАТАН» -И РАДИОИ «ТОЧИКИСТОН»

Ализода А.Х.

Донишгощ миллии Тоцикистон

Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон зимни суханронихояш дар Мулокот бо намояндагони зиёиёни мамлакат, 20 марти соли 2001, мачлиси ботантана бахшида ба 20 - умин солгарди Ичлосияи 16 - уми Шурои Олии Чуумхурии Точикистон, 19 - уми ноябри соли 2012 ва мачлиси тантанавй ба ифтихори 25 - умин солгарди Ичлосияи 16 - уми Шурои Олии Чумхурии Точикистон, 19 - уми ноябри соли 2017 ба барномаи «Хоки Ватан» - и радиои «Точикистон» бахои баланд дода, накши таърихии онро дар тахкими сулху вахдати точикон такроран таъкид намуд.

Мувофики гуфтаи собик узви Гурухи кории Шурои Олии Чумхурии Точикистон оид ба бозгардонидани гурезахо аз Чумхурии Исломии Афганистан Абдусаттор Айнизода, дар натичаи чандин вохурихо бо гурезахо онхо (яъне, гурезахо—А.А.Х.) ду пешниход кардаанд: «аввалан дар радиои кишвар барномае таъсис ёбад, ки иртибогу алокаи онхоро бо хешовандонашон баркарор карда, ба ин васила аз холи хамдигар огахй пайдо кунанд...» [1] Муаллиф дар идомаи маколааш навиштааст: - «Бо супориши катъии Сарвари давлат дар мухлати кутохтарин хохиши онхо ичро шуд. Тарики радиои кишвар барномаи «Хоки Ватан» таъсис ёфт. Бо гузашти айём имруз бо тамоми масъулият метавон гуфт, ки дар бозгашти дасгачамъонаи гурезахо барномаи мазкур сахт мусоидат намуд.» [1] Добили зикр аст, ки ин барнома на танхо дар дохили кишвар, балки дар хоричи он низ мавриди таваччухи мухаккикон карор гирифт. Чунончи, мухаккик С. Хочазод, ки соли 2013 дар конфронси байналмилалии журналистони Донишгохи давлатии ба номи Казимири Кабири Лахистон оид ба «Фаъолияти радиои «Точикистон» дар солхои аввали истикдол» маърузаи илмй карда, накши барномаи «Хоки Ватан»-ро дар баркарории субот ва бозгашти гурезагон мухим арзёбй намуда буд, дар маколааш « Мунодии сулху вахдат» навиштааст:-« Рохбари конфронс, профессори кафедраи журналистика ва коммуникатсияи оммавии Донишгохи давлатии ба номи Казимири Кабири Лахистон Адам Судол бахсхои густурдаро оид ба масъалаи мавриди назар натичагирй карда, иброз дошт, ки вокеан хамтоёни точики мо тачрибаи нодиреро руи кор овардаанд,ки истифодаи он барои кишвархои дар холи низоъ, амсоли Сомалй, Ирок ва Афганистан ба максад мувофик аст. Номбурда аз кумитаи тадорукот хохиш намуд, ки сабабхои махбубият пайдо намудани барномаи «Хоки Ватан»-и радиои «Точикистон»»-ро баррасй карда, дар мисоли он омилхои ба таври мусбат ба афкори мардум таъсир расонидани васоити ахбори электронии чомеаи муосирро мавриди пажухиши илмй карор диханд» [11]

Як воситаи чолибсозии барнома истифода аз имконоти жанрхои гуногуни радиой ба шумор меравад. Барномаи «Хоки Ватан» аз чихати Fановати жанрй аз барномахои дигари радиои «Точикистон» фарк мекард. Дар он аз жанрхои иттилоотии хабар, мусохиба, гузориш, мухобироти радиой, аз жанрхои тахлилй шарх, сухбат, нутки радиой, шархи номахо, мактуб, аз жанрхои публитсистй-бадей, лавха, хикояи радиой ва гайра ба маврид истифода бурда мешуд. Чунончи, дар Мурочиати телевизионии Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон, ки ба воситаи радио низ борхо шунавонида шуда буд, аз баромад ва нутки радиой хеле мохирона ва ба маврид истифода шудааст:

- «Ба Ватан баргардед. Аммо мо ба шумо кухи тилло ваъда намекунем. Храмин кадар мегуем, ки як бурида ноне, ки дорем, якчоя мехурем, як катра обе, ки дорем, якчоя менушем.Пахлуи хамдигар истода, Ватани вайроншудаамонро обод мекунем, иктисоди харобшудаамонро баркарор менамоем...

Ватан бе шумо холист, аммо донед, ки шумо хам бе Ватан пурра нестед. Сарзамини мехмоннавози афFOн барои шумо нишемангох аст, аммо замини хуни ноф рехтаи шумо инчост. Ёд доред, ки мегуянд: «Хоки Ватан аз тахти Сулаймон хуштар»

Ман ба шумо мурочиат мекунам: Халки азизам, падару модарон, хохару бародарон ва фарзандон! Шуморо хонаатон, заминатон, боFагон, мактабатон, интизор аст! Шумо точику точикистониед, Точикистон шуморо интизор аст. [10, с.82]

Мурочиатномаи боло, аз як тараф, xeлe caмимй, бoвapибaxш, тaъcиpбaxш, аз тарафи дигар, фахмо, возсху равшан, умсдворона, аз тахти дил, аз тарафи теюм, оханги пуркуввати дaъвaткyнaндaгй, ватандустона ва ватажо^й дорад.

Ё ин, ки дар Мурочиатнома ба хамватанони xopичи xoки Точикистон аз 16 - уми январи coли 1994, ки тарики барномаи «Хоки Ватан» caAo дода буд, омадааст:

- «Х,ама муштоки дидори шумоянд ва бовар доранд, ки шумо имрузу фардо боз xoхeд гашт, дасти бародарони xyд xoхeд гирифт ва Ватани ниёгони xeшpo обод, чароги xoнaи падариро равшан xoхeд кард...

Мо, хар aзизepo, ки ёди Ватан мeкyнaд, «жуш омадй!» мсгусм ва барои y хама шароитеро, ки бародарону xoхapoни y аз он дар чумхурй бapxypдopaнд, мухайё мecoзeм. Мо бовар дopeм, ки хитеи бeoлoиши ватажохии шумо боло xoxaA гирифт ва шумо он омилхосро, ки мставонанд пeши рохи шуморо бигиранд, обрумандона рафъ xoхeд кард. Карам намову фуруд о, ки xora xoнaи туст.

Азизон, точикон як Ватан доранд, вазифаи хамаи мост, ки онро азиз дорсм ва ободаш кунсм». [9] Бояд тазаккур дод, ки хикояхои радиоии «Хоки Ватан», «Атри кафан», ки^аи «Дардхои гиpeхxypдa» -и навтеанда Иноят Нacpиддин, (coлхoи дар эфир пакш шудани барнома эчод гашта буданд), лавхахои нaвиcaндa Нeъмaтyллo Хyдoйбaxшoв «Дар орзуи Ватан», кигсаи Собир Зикирзода «Ормони заргар», лавхаи Т.Ориф «Амри такдир» ва дигар acapхo, ки аз боби захри тaлxи гарибй, аз хаёти гурсзагони ичборй ва мушкилихои мycoфиpoни аз ватан дурафтода хикоят мскарданд, барномахои «Хоки Ватан»-ро тaъcиpбaxш, нишoнpac ва шуниданбоб мсгардониданд. Миcoлe аз ки^аи «Дардхои гиpeхxypдa»-и Иноят Нacpиддин: «-Туро кй ватангадо гуфт. Ту ватандорй ва он ватан мухточи гycт. Ватангадо отест, ки дигар рохи ба Ватан бозгашт надорад. Буданд capвaтмaндoнe, ки тамоми дороияшонро дами марг ба як мушт xoки Ватан иваз кардан мexocтaнд, то ин xom мyкaддacpo атри кафан кунанд, аммо нacибaшoн нашуд [6,c.333]

Барномаи «Хоки Ватан», ки 15 марти шли 1994, аз coaти 6- 35 то 7- 20 дакика аз тарики радиои «Точикистон» caдo дoдaacт, бо cyxaнхoи caмимoнaю тaъcиpбaxши мухаррири он Шахобиддини Хдкназар ва рубоии мyaccиpи шоири маъруф Гулназар ошз гapдидaacт: «Шсъру cypyд ва му^кй ба торхои дили дардманд нoxyн зада, онро ба наво мсовараду дар хастии он rac мсхри ёру диёрро, ишки Ватанро афзун мснамояд. Ва он шaxcpo мачбур мснамояд, ки дар бораи xyд, дар бораи ватани xyд, дар бораи ниёгони xyд фикр кунад, андсша ронад. Шсър охи дил аст, му^кй навои чон аст, шсър cyxaнoни дил аст, ки онро мушкил ба забон овардан, мушки забони эхcocoт аст, ки онро намставон бо забон гуфт. Ox^ шсъру мycикй баёнгари орзухост, баёнгари cyxaнхoи ногуфта аст, баёнгари холату вазъияти рухии иншн аст...

Ту номш porn дyхтapoнй, эй шeъp, То суб% cypyàu мoдapoнй, эй шeъp. Дap py3u cuëzy мoтaмu фapзaндoн, Ту o^u ömu нaв^aгapoнй, эй шeъp» [19]

Тахиягарони барнома чи шсърхои шоирони raacra^ чи ашъори шоирони муошрро хамчун вocитaи ЧOлибcoзии гуфтор мавриди истифода карор додаанд. Дар барнома ду тарзи иcтифoдaи шсър ба мушохида мepacaд: якум, ашъори пурмазмуни интиxoбшyдa аз шоирони гузашта ва муошр, ки онхоро ровиён, мухаррирон ва барандагони гуфтор ба таври муагаир кироат мскарданд; дуюм, ашъори тозаэчоди шоирони мyocиp, ки онхоро адибон бо овози xyдaшoн мexoндaнд. Бояд кайд кард, ки харду тарзи истифодаи шсър бо мавдди тaъcиpи бeштap pacoнидaн ба шунаванда, афзудани дилбастагй ба Ватан, ба xom ачдодй, замини мepocй, бсдор кардани хиccи xyдшинocй, xyдoгoхй ва ифтжор аз Ватану ватандорй дар онхо xизмaт мскард.

Устод Лоик дар "Вориш^' ном шсъраш макоми шсъру шоириро xeлe возсху равшан баён доштааст:

Шoupй сюжн вaтaндopй бувод,

Ha сушнбофй 6a x¡ap куйм Baman.

Шoupй он acm, ku бо cas^u шeъp

Бeвamaнpo oscpcö cyüu Bamaн.

Аз назар гузаронидани чузвахои барномахои «Хоки Ватан» нишон мсдихад, ки дар аввали хар як гуфтор як шсъри пурмазмуну бaлaндcaнъaт чойгир шудаанд, ки онхоро ровиёни маъруф, барандагони гуфтор бо хигси баланди инcoндycтoнa ва оханги кавии даъваткунанда кироат мскарданд. Шсърхои Лоик Шсралй «Хоки Ватан», «Эй бародар, ману ту хамват^м», «Чу як пири xиpaд мирад», «Зиндагй бо ошноиву чудой бигзарад», « Фаввора мсзанад xyн аз дидагони модар», Бозор Собир «Точикистон», «Забони модарй», ^«Батан^>, Мастон Шсралй «Ватан», «Бори химоятат Ватан, бар душ мсравам», Acкap Хдким «Хоки Ватан», Мухаммад Foиб «Бозгашт», «Зарафшон», «Рубоиёт» аз хамин кабил шсърхо буданд, ки дар гуфторхо такрор ба такрор кироат мсгардиданд. Х,амчунин шсърхои Иcкaндapи Хатлонй «Ватандорй набошад кори ocom>, Нозирчон Бохирй «Дур аз ту як шаби дигар ca^ шуд, эй Ватани»,

Ллии Мyxaммaдии Хypocoнй «Эй xaмвaтaн, биё», «^cca кун» дap чyзвaxoи бapнoмa бa нaзap мepacaнд. Бaнди oxиpи шeъpи «Baram^ Мacтoн Шepaлй ин acr

Ватанам, як нафас аз ёди ту фориг нашавам, Форигй дар ращ ту мехри туро бохтан аст, Беватан нест гарибе, ки кунад ёди Ватан, Дар Ватан будаи бе ёди Ватан беватан аст!

Шeъpи Мyxaммaд Fo^ «Бoзгaшт» 6O бaнди зepин aнчoм мeёбaд: Тоцикистон! Ро^хрятро ба рощ щтъаахр пайвастаанд, Он гарибонат, ки дур аз хоки кишвар гаштаанд. Абрхоро хар гахе дар пуштахою цуллахо бинам агар, Гуям акнун рафтагонам бар Ватан баргаштаанд.

Бaъзe aз aдибoни точик тapики бapнoмa бapoмaд кapдa, шeъpxoяшoнpo xyдaшoн к;иpoaт мeнaмyдaнд,ки ин тapзи иcтифoдaи шeъp xaм бapнoмapo чoлибy paнгин мecoxт,xaм тaъcиpи эмoтcиoнaлии oнpo мeaфзyд. Бapoмaдy H^poa.™ xyди aдиб тaъcиpи дигap дopaд. Бa ^ли шoиp Ba дoнишмaнд Pycтaм Baxxoбзoдa -«Xycyca^ ш^тати aдибoн дap бapнoмaи paдиoи Тoчикиcтoн «Xom Вaтaн», ки 6o xaдaфи дaъвaти мyxoчиpoн бapoи бoзгaшт бa зoдбyми xyд тaшкил шyдa буд, биcёp мyaccиp вoкeъ гapдид. As 4ywna шeъpи Нaзpи Яздoнй «Тoчикиcтoн бexтap aз чoн» дap чaзби мyxoчиpoн Ba тaлкини мexpи Вaтaн xeлe шккши paвшaн дoшт. Am^p Ba мaкoлaвy cyxaнpoниxoи шoиpoни шмии точик Муъмин К^гат, Faффop Миpзo, Aœyp Сaфap, Лoщ Шepaлй, Бoзop Сoбиp, Мexмoн Бaxтй, Гyлpyxcop, Гyлнaзap, Xa^asap Foиб, Сaидaлй Мaъмyp, Кaмoл Нacpyллo, Низoм К'шм, Paxмaт Нaзpй, Нypмyxaммaд Ниёзй, Мyxaммaд Foиб, Мyxтapaм Х^там, Зиё Aбдyллo, Чyмъa KyBBax, Дaвлaт Сaфap Ba дигapoн дap caфx,ax,oи тaъpиxи ин py3xo чун дaлeли paвшaни cax^M бeвocитaи aдибoн дap тaъмини фaзoи мycoиди мaънaвй бapoи эчoди вaxдaт Ba мушлихди миллй caбт myдaaнд»[5]

К>били тaзaккyp acт, ки cypyдy тapoнa бa myнaвaндa тaъcиpи бemтap мepacoнaд. Aß ин py, xax^rapo™ бapнoмaи "Xom Bara^' дap xap myмopa aз cypy^o^ бexтapини xyнapмaндoни мaъpyф иcтифoдa бypдa, тaъcиpбaxшии гyфтoppo мeaфзyдaнд.

Cypyqy тapoнaxoи бa мaвзyи Вaтaн Ba вaтaндycтй бaxшидaи Сaидкyл Билoлoв, бa мoнaнди «Тoчикиcтoн», «Хoки Вaтaн», «Тoчикиcтoн - ёдгopи Оли Сoмoн» xeлe мaъpyфy мaxбyбaнд.

Сypyди мyвaффaк; нaтичaи xaмкopй, xaмдилй Ba зaxмaти ce rac - oxarncos, шoиp Ba capoяндa acт. Уcтoд Лoxyтй «Ea кoмпoзитopxoe,ки бa шeъpи мaн мушккй нaвиmтaaнд» нoм шeъp дopaд,ки дap oн бa зax,мaти oxarncœ дap эчoди cypyд бaxoи бaлaнд дoдacт:

Мурги бе болу паре буд шеърам, Сунъатон болу пар онро бахшид. Пас чу шахбоз ба парвоз омад, Зери хуршед ба олам рахшид. Оцизам, оциз аз шукру сипос, Аз карам ацзимаро бубахшед! [8, с.37]

Тaкдиpи cypyди мaвpиди нaзapи мo «Тoчикиcтoн» бa ду кac, ду эчoдкopи coxибиcтeъдoд caxт вoбacгa acт: Сaидкyл Билoлoв, ки Хyдoвaнд бa y xaм xyнapи oвoзxoнй, xaм xyнapи oxancronpo дoдaacт Ba шoиpи мaъpyф Нaзpи Яздoнй, ки эчoдгapи aшъopи пypмaзмyнy бaлaнcaнъaт мeбoшaд. Max3 бa xai^map coзгop oмaдaни мaкcaдy мapoм, фикpy aкидaи эчoдкopoн, aз як тapaф, мyвoфик;aти 3aB^H эчoдй, axдoф Ba зax,мaти якчoяи xaмкopoн, aз тapaфи дигap, бa нaзap гиpифтaни фикpy мyлoxизaи xaмдигap дap чapaёни тaкмили мaтнy oxarn4 Ba ичpoи мyaccиpи cypyд, aз чoниби геюм, бoиcи aз 4Mxarn мaзмyнy шя, aз лихтеи xaмбacтaгии ^ии rnebpy oxarn4 Ba тapзи ичpoи мyaccиp бapчacтa бapoмaдaни ин cypyд гapдидaacт. Дoиp бa тaъpиxи эчoди ин rnebp Нaзpи Яздoнй дap cyxбaт 6o pyзнoмaнигop Сyлтoни X,aмaд чунин гyфтaacт: «Билoxиpa бa xyлocae oмaдaм, ки ин шeъppo дap шaкли cypyдe бинaвиcaмy aз oвoзxoни мaъpyфe xoxиш кyнaм, ки oнpo бa oxarn4 дapoвapдa aз тapики paдиo биxoнaд. Ab чй бoшaд oн зaмoн бa ёдaм тaнx,o Сaидкyли Билoл pacид. Бa xyд гyфтaм, ки тaнx,o y мeтaвoнaд мapo дapк бикyнaд. Max3 дap ичpoи y ин cypyд тoбишy вaзн Ba кypби xyдpo пaйдo xox^ кapд. Шeъppo дap Baparçe нaвиштa бa дacтaш дoдaм. Гyфтaм, ки arap битaвoнaд бa oн oxa^ бибaндaд. Сaидкyл oнpo як 6op нигох кapдa бa киcaaш aндoxт». [14, c.69]

Сapoяндa С. Билoлoв тaъpиxчaи эчoд myдaни ин cypyдpo ин тaвp бaён кapдaacт: «- Бapoбapи шeъppo xoндaн a3 чй бoшaд, бapoям oн дap aBBan xeлe coддa нaмyд. Гyмoн кapдaм, ки xaмa гaпxoи oн умумшнд. Bane шaб дap xoнa Ba^re oнpo a3 capи нaв 6O xoтиpи 4ai^ бopи дигap xoндaм, ^и кaлби Нaзpи Яздoниpo бapaълo эxcoc кapдaм. Дидaм, кзлби мaн низ бa cyзиш дapoмaд. Сapи xap миcpaъ aшк pexтaм. Ba^re

пушти пианино нишастаму панча болои тугмахо бурдам, ин сози мусикй бе ихтиёр оханги хазинеро аз худ берун кард. Чашмам болои вараки дастнависи Назри Яздонй давид. Садоям баланд шуд: Тоцикистон, Тоцикистон, Тоцикистон, цону цонон, Тоцикистон бехтар аз цон, Бехтар аз цонону цонон.

Баробари шунидани садои худ худи маро як эхсосоти ачибе фаро гирифт. Хаёл кардам ин садо аз гулу не, аз чони ман берун мешавад». [14,с.б9-70]

Сурудхои Хунарпешаи Халкии Точикистон Лола Азизова ба шеъри шоири маъруф Низом Крсим «Точикистон» ва рубоиёти Олимхон Исматй «Дар шахри мусофирй» пайваста дар гуфторхои «Хоки Ватан» истифода шуда, мехру мухабати ватанро дар дили гарибафтодагон дучанд меафзуданд . Худи сароянда хам изхор доштааст: « -Вакте мардум аз Афганистан бармегаштанд, ба Хонаи Радио омада ба ман мегуфтанд, ки онхо аз « Хоки Ватан» ин суруди маро борхо шунидаанд ва дар онхо хумори Ватан боло гирифтаасту онхоро моил ба бозгашт ба Ватан кардааст. [12,с.64-65] Ба фикри мо, махз шеъри пурмазмуну баландсанъати шоир, оханги ба он мувофики бастакор ва овози таъсирбахшу чаззоб ва тарзи ичрои муассир дар якчоягй суруди «Точикистон»-ро вирди забони мухлисони сершумор гардонидааст. Аз ин ру, хар боре ин суруд пахш мегардад, кас баробари хунарманд онро зери лаб зам-зама мекунад: Мазраи бахтат гулафшон, Парчами фатхрт парафшон, Тоцикистон, Тоцикистон. Мардумат сарцамъ бодо, ДуШманат бодо парешон, Тоцикистон, Тоцикистон. [12, с. 64 - 65]

Суруди дигаре, ки солхои 1994-1996 дар барномаи «Хоки Ватан» мунтазам садо медод, « Эй хамватан, биё!» ном дошт, ки ба шеъри Алии Мухаммадии Хуросонй тасниф гардида буд. Бори аввал ин шеър 8-уми декабри соли 1993 дар рузномаи «Чумхурият» ба табъ расида буд. [13] Онро худи шоир ва мухаррирону барандагони гуфтори « Хоки Ватани» хам борхо бо эхсосоту эхтиросоти баланд кироат карда буданд. Нимаи аввали соли 1994 овозхони шинохта Дона Бахромов ба ин шеъри хаштбанда оханги таъсирбахше эчод намуда, онро ба суруди диловезу муассире табдил дод. Шеъри Алии Мухаммадии Хуросонй «Эй хамватан, биё!», ки дар он санъатх,ои ташбех, истиора, баёнхои шоирона, мухотаб, хуб кор фармуда шудаанд ва он оханги пуркуввати публитсистй ва даъватй хам дорад, бо оханги ба шеър мувофики таснифнамудаи сароянда тавъам гардида, ба шунаванда таъсири амик мерасонад:

Ай мурги кучбаста зи богу чаман, биё, Охуи фандхурда, ба куху даман, биё, Кашмир хоуад ар дилат, суи Ватан, биё, Ай хамватан, биё, Ай цони ман, биё! [13]

Барномаи «Хоки Ватан»-ро дурафтодагони Ватан «барномаи мушкилкушо» гуфта бошанд, мухаккикон онро «минбари оштй», «барномаи умедворон», «пули байни фирориён ва мардуми диёр», «садои ормонхои мардум» ном бурдаанд. Махз махбубият ва таъсирбахшии ин барнома буд, ки дар бораи он мухлисони барнома ва худи гурезагони ичборй низ шеърхо эчод кардаанд. Чанд намунаи онро барои мисол аз чузвахои барнома дарёфтем, ки дар поён меорем:

Он суйи дарё хешу таборон дорем, Ин суйи дарё синаи бирён дорем . Хар боре садо « Хоки Ватан» мегуяд, Бар ёди Ватан дидаи гирён дорем [18]

Барномаи чон «Хоки Ватани» номат буд, Дар калбаки мо гурезагон чоят буд . Аз мулки гарибихо хар шому сахар, Даъват ба ватан кардани мо корат буд [24]

Муждае чун хаткашонхо бахр и ношод оварам, Ваъдадори интизорреро ба меод оварам. Накхати «Хоки Ватан» бахшад умеди дигаре, Буйи мулкашро ба дурафтода чун бод оварам [15,с.8,12]

Чанд мулохиза доир ба ном ва огозу анчоми барнома. Чуноне яке аз мухаррирони барномаи «Хоки Ватан» - журналисти шинохта Солехи Юсуф, ки дар тахияи ин гуфтор сахми арзанда дорад, дуруст кайд кардааст, гуфтори аввалини барнома бо номи пешниход намудаи мухаррири он Бобо Бекмуродов «Хоки Ватан аз тахти Сулаймон бехтар» [20 ], гуфтори дуюм бо номи «Хоки Ватан аз тахти Сулаймон хуштар», яъне бо иваз намудани калимаи «бехтар» ба калимаи аслии мисраъ «хуштар» садо додаанд.

Барнома аз охирхои мохи апрели соли 1993 то анчоми он бо номи «Хоки Ватан» бо овози муаллифи ин сатрхо пахш гардид. Барнома бо рубоии машхури халкии Хоки Ватан аз тахти Сулаймон хуштар, Хори Ватан аз лолаю райхон хуштар.

Юеуф, ku 6с Mucp подшоуй мeкapд, Эй кош, гсдo будй 6a Кснъон, x^map огоз мeёфm. [2, c. 13 ]

Бояд кайд кард, ки ин рубой дар мачмуахои гуногуни фолклорй ва маколаю тахкикотхои олимони маъруф Р. Амонов, В. Acpopй, ва дигарон бсштар бо тaFЙиpи миcpaи oxиp оварда шyдaacт. Чунончи, дар китобхои Р. Амонов [3, c. 54], В. Acpopй [4, c. 70] мдораи oxиp дар шаклхои « Сад кош гадо буд ба Канъон xy^^» ва « Сад кошкй гадо мсшуд ба Канъон, xy^^» oмaдaacт. Дар чузваи барномаи «Хоки Ватан» [18] «Сад кошкй гадо мсшуд ба Канъон, xy^^» чоп шуда, дар шакли «Эй кош, гадо будй ба Канъон, xy^^», ки хи^иё^о бсштар ифода мскунад, бо дacти мухаррир ё capмyх,appиp тахрир xypдaacт.

Барномаи «Хоки Ватан» бо байти

Боз ОМС0СН зu paфmaнu xypшeд öyp mcm, rap m^arncm, ÖUÖC 6a ÖUÖOP мepсcaд тгцом мeёфm.

Ин 6aüm öcp aaau Hoзuмu Xupomü öcp шсклu Боз омс0сн зu paфmaнu xypшeд öyp mcm, rap yмp xpcm, öuÖC 6a ÖUÖOP мepсcaд

во xypaд хам, [16, c. 95] ба назари мо, ин байт аз ошри мутт^и Нозими Хиротй нс, балки аз китоби «Чомсъ - ул хикоёт» гирифта шудааст, ки он дар ce чилд шлхои 1980 - 1985 бо тсъдоди калон чоп шуда буд ва байти мазкури дар «Хоки Ватан» барои кулохи oxиpи барнома интиxoбшyдa айнан хамон аст. [17, c. 321]

Добили кайд аст, ки caбти кулохи аввал ва oxиpи барномаро Хунарманди шоистаи Тoчикиcтoн Халима Hacибyлинa анчом дода буд. Хуб дар xoтиp дорам, ки такрор ба такрор ман мexoндaм, валс ба коргадони ботачриба маъкул намсафтод ва таъкид мскард, ки боз хам тaъcиpбaxштap, боз хам caмимoнaтap, бо cyзy гудоз xoнeд. Танх,о маротибаи нухум ё дахум кироати ман ба y xyш омад. Захмати коргардонро дар caбти байти oxиpи барнома низ xyб дар xoтиp дорам, ки мсгуфт: бо оханги умсдворона, боваринок, аз дилу чон xoнeд. Баъди caбти матни аввалу oxиpи барнома Халима На^бу^ина аз охангхои Саидкул Билолов "Бинол, эй най" ва Муборакшо Чумъасв "Чонфизо", ки бо хазинй ва тaъcиpбaxшии xyд ба мавзуи гуфтор caxт алокамандй дошанд, иcтифoдa намуда кулохи аввалу oxиpи "Хоки Ватан" -ро тахия coxт. Ин кулохи oFœy анчоми барнома, ки аз oxиpхoи мохи апрсли coли 1993 то шумораи oxиpини он caдo дод, натичаи якдилию якмаромй, захмату чустучу ва махорату кордонии коргардон, танзимгари овоз ва кироатгари матну шсър буд. Шоиру нaвиcaндaи xyшбaëн Султонмуроди Одина талером xyдpo аз барномаи "Хоки Ватан" чунин баён дoштaacт:

«Bayme Aбдypaшмд Хучрму:улов мexoнд, ku: Xoku Bamaн сз maxmu Сулоймон xyшmap, Xopu Bamaн сз лолжу pсщoн x^map

ба бадани rac мypFaк мсдамид, бс иxтиëp чашмхо Fap^ ашк мсшуданд.

Махз хамин барнома дар capocapи чахон, xoca дар AфFOниcтoн, ки панохгохи биcëp гурсзагони ичборй шуда буд, хамовозй пайдо кард, барои амалй гаштани c^carn давлат ва баргардонидани шахрвандони Точикистон ба Ватан кумак pacoнд. Аз ин барнома илх,ом гирифта мycaннифи ин cyтyp хам ^ccaepo бо номи «Acpopи бозубанд» эчод карда будам, ки дар acocи маводхои гузоришхои радиой руи кoFaз омада буд». [7, c. 58 -59]

Хyлoca дар барномаи маъруфу машхури «Хоки Ватан» -и радиои «Точикистон» аз вocитaхoи чолибшзй, ба монанди имконоти жанрхои иттилоотй, тахлилй ва пyблитcиcтй-бaдeй, кироати мaкcaднoки шсърхои пурмазмуну бaлaндcaнъaт ва cypyдy таронахои тaъcиpбaxш мохирона иcтифoдa бурда, онро чи аз чихдти мазмуну мундарича, чи аз чихдти тарзу шакли псшниход бою рангин ва шуниданбоб гардонидаанд.

АДАБИЁТ

1. Айнизода А. «Хоки Ватан» ва накши Фарход Махкамов дар бозгашти гурсзагон II Точикистон. 2017. № 25 - 26 (1224). 22 июн.

2. Акбаров Ю. Мсхри Ватан. - Душанбс: Маориф. 1989. -128 c.

3. Амонов Р. Очсрки эчодиёти даханакии Кулоб. - Душанбс: Нашриёти Акадсмияи фанхои РСС Точикистон. 1963.346 c.

4. Acpopй В. Жанрхои xypди фолклори точик. - Душанбс: Маориф. 1990. - 256 c.

5. Ваххобзода Р. Адабиёти вахдатофаринИ Адабиёт ва caньaт. 2017. - 22 июн

6. Иноят Нафиддин. Дардхои rapeKxyOT. Мачмуаи киccaвy хикояхо II- Душанбс: Адиб. 2006.- 368 c.

7. Ёд бод он рузгорон. Мураттибон: С. Одина., Б. Шокирзода. - Душанбс: Ирфон. 2012.- 160 c.

S. Лохутй А. Куллиёт. Иборат аз 6 чилд. Ч6. - Душанбс: Нашриёти давлатии Точчикистон. 1963. - 336 c.

9. Рахмон Э. Мурочиатнома ба хамватанони хоричи хоки Точикистон. 16- январи соли 1994. «Хоки Ваган». 1994, 21-январ

10. Рахмонов Э. Мурочиат аз тарики телевизион. 1- июни соли 1993//Э. Рахмонов. Истиклолияти Точикистон ва эхёи миллат. Иборат аз чахор чилд. Ч,. 1// - Душанбе: Ирфон. 2002. - 512 с.

11. Хочазод С. Мунодии сулху вахдат...// Чумхурият. 2014, 18 - апрел

12. Хамад С. Лолае, ки гулхои таронахои кухистонро яккачин кардааст// Сози ишк. - Душанбе: Бухоро. 2013. -120 с.

13. Хуросонй, Алии Мухаммадй . Эй хамватан, биё! // - Чумхурият. 1993. 8- декабр.

14. Хамад С. Назри Яздонй муаллифи «Буйи чуйи Мулиён» - и даврони мост// Амвочи мехр. - Душанбе: Бухоро. 2014. -304 с.

15. Хакназар Ш. Хоки мукаддас. - Душанбе: Шучоиён. 2012. - 156 с.

16. Хиротй, Нозим. Осори мунтахаб. - Душанбе: Адиб. 1987. -400 с.

17. Чомеъ - ул - хикоёт. Ч.1 // - Душанбе: Ирфон. 1980 - 464с.

Сарчашма

18. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1993. - 29 апрел, 12 ноябр

19. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1994. -21 январ, 15 март

20. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1994.-30 март

21. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1996.- 25 июн

22. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1996.- 2 июл

23. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1996.- 3 сентябр

24. Радиои «Точикистон». Барномаи «Хоки Ватан». 1996.- 5 ноябр

СПОСОБЫ ПОВЫШЕНИЯ УВЛЕКАТЕЛЬНОСТИ ПРОГРАММЫ «ХОКИ ВАТАН» («ЗЕМЛЯ РОДИНЫ») РАДИО «ТАДЖИКИСТАН»

Статья посвящена рассмотрению различных элементов или способов повышения увлекательности одной из известных программ радио «Таджикистан» - «Земля Родины», сыгравшей важную роль в миротворческих процессах таджиков и возвращения вынужденных беженцев на свою исконную Родину.

Исследование огромного пласта архивного материала радио показало, что одним из действенных способов повышения увлекательности программы «Хоки Ватан», прежде всего, являлось её жанровое многообразие, то есть своевременное и уместное использование в программе таких жанров, как новость, интервью, репортаж, комментарий, беседа, радио речь, комментировании писем, зарисовка, радиоинсценировка и др.

Чтение в начале каждой передачи содержательных и высокохудожественных стихотворений, отобранных из творчества Лоика Шерали, Бозора Собира, Мастона Шерали, Аскара Хакима, Мухаммада Гоиба и других, которые с огромным эмоциональным и патриотическим настроем, озвучивали известные в республике чтецы и дикторы, можно считать другим элементом повышения увлекательности программы «Хоки Ватан».

Еще одним из способов и приёмов, способствующих возрастанию увлекательности программы «Хоки Ватан», было выступление в прямом эфире таких известных и выдающихся таджикских художников слова, как Мумин Каноат, Гаффор Мирзо, Ашур Сафар, Лоик Шерали, Рахмат Назри Камол Насрулло, Мухаммад Гоиб и других поэтов и писателей, которые чтением своих творений, привлекали к данной программе все большее и большее число радиослушателей.

Режиссеры-постановщики программы, удачно и выборочно используя в каждой новой передаче лучшие песни известных в республике артистов, на слова поэтов - классиков и современности, также добивались повышения престижа и увлекательности передач. В те годы в программе «Хоки Ватан» очень часто звучали песни в исполнении Одины Хашимова, Боймухаммада Ниязова, Саидкула Билолова, Лолы Азизовой, Малики Саидовой, Дона Бахрома.

Ключевые слова: интервью, репортаж, комментарий, радиоречь, диктор, письмо, сообщение, стихотворение, песня, эффективность.

WAYS OF INCREASING THE FASCINATION OF THE PROGRAM "HOKI VATAN" ("LAND OF THE MOTHERLAND") BROADCASTING "TAJIKISTAN"

The article is devoted to the consideration of various elements or ways to increase the fascination of one of the well-known programs of Radio Tajikistan - "Land of the Motherland", which played an significantfunction in the peacemaking processes of Tajiks and the return of forced refugees to their original homeland.

The study of a huge reservoir of archival radio material showed that one of the most effective ways to increase the excitement of the Hoki Vatan program was, above all, its genre variety, that is, the timely and appropriate use of genres such as news, interviews, reportage, commentary, conversation, radio speech, commenting letters, sketching, radio performance, etc.

Reading, at the beginning of each program, substantial and highly artistic poems selectedfrom the works of Loic Sherali, Bozor Sobir, Maston Sherali, Askar Hakim, Muhammad Goiba and others who have a great

emotional and patriotic attitude were voiced by well-known readers and broadcasters in the republic. increase the appeal of the Hoki Vatan program.

One of the ways and techniques to increase the fascination of the "Hoki Vatan" program was a live performance of such famous and prominent Tajik word artists as Mumin Kanoat, Gaffor Mirzo, Ashur Safar, Loik Sherali, Rahmat Nazri Kamol Nasrullo, Muhammad Goib and other poets and writers who, by reading their creations, attracted an increasing number ofradio listeners to this program.

The directors of the program, successfully and selectively using in each new program the best songs of famous artists in the country, also used the words of classical and modern poets to improve the prestige and excitement of the programs. In those years, the program "Hoki Vatan" very often sounded songs performed by Odina Hashimov, Boymukhammad Niyazov, Saidkul Bilolov, Lola Azizova, Maliki Saidova, and Dona Bakhrom.

Key words: interview, report, comment, radio speech, announcer, letter, message, poem, song, efficiency.

Сведение об авторе:

Ализода Абдурашид Худжамкул - кандидат филологических наук, доцент кафедры телевидения и радиовещания Таджикского национального университета. Тел: (+992) 900900432.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

About the autor:

Alizoda Abdurashid Khudjamkul — Candidate of philological sciences, Associate professor in the Department of television and broadcast of the Tajik National University. Tel.: (+992) 900900432.

УДК 8 Точ.1 ББК 83,3Т

«ШЕЪР-УЛ-АЧАМ»-И шиблии нуьмони ва шинохти шеъри рудаки

Fаффорова З.

Донишгохи давлатии Хуцанд ба номи академик Б£афуров

Мавлоно Сирочиддин Мухаммад Шиблии Нуъмонй (1857-1914) донишманди забардаст, рузноманигор, мухаккик ва мунаккиди шинохтаи таъриху адабиёти машрикзамин, шоир ва нависандаи мумтози охири асри XIX ва ибтидои асри ХХ Хрнд буда, аз худ мероси гаронмоя ба ёдгор гузоштааст. Аз чумла, «Таълими гузаштаи мусулмонон» (Агра, 1887), «Ал-Маъмун» (Агра, 1887), «Сират-ул-Нуъмон» (Агра, 1891, «Китобхонаи Искандария» (Агра, 1891, ба забони англисй низ тарчума шудааст), «Сафарномаи Шиблй» (Агра, 1891), «Ал-Форук» (Конпур, 1899), «Ал-Fазолй» (Хайдаробод, 1902), «Илм-ул-калом» (Алигарх, 1903), «Савонехи Мавлои Рум» (Лакхнав, 1902, ба кушиши Фахр Доии Гелонй ба форсй тарчума ва чоп шудааст, Техрон, 1332 ш.), «Мувозинаи Анис ва Дабир» (дар накди ашъори марсияи ин ду шоир, Агра, 1906), «Танкиди шеър-ул-ачам дар зиндагиномаи шуарои Эрон» (дар 5 чилд, Алигарх, 1909-1912), «Сират-ун-набй» (3 чилд, Канпур, 1920), «Куллиёти ашъори урду», «Расоили Шиблй», «Маколоти Шиблй» (4 чилд), «Мукотиби Шиблй», «Мазмуни Оламгир», «Таърихи ислом ва фалсафаи ислом», «Хаёти Хусрав», маснавии «Субхи умед», «Сафарномаи хач», «Аврангзеб» ва u. ба забони урду навишта шуда, дар таърихи адабиёти чахонй арзиши умдаеро сохиб гардидаанд.

Шиблии Нуъмонй ба забони арабй низ таълифот дорад, ки маъруфтарини онхо «ал-Чузъия» (Агра, 1891), «Накд бар тамаддуни исломй» (Лакхнав), «Искот-ул-муктадй», «Рисола дар кироат-ул-фотехаи халаф-ул-имом» ба шумор меоянд. Ба забони форсй бошад, аз Шиблй танхо шеър бокй мондааст. Чахор мачмуаи ашъори у - «Девони Шиблй» (Конпур, 1906), «Дастаи гул», «Буи гул» ва «Барги гул» ба кушиши Мавлавй Масъуд Алии Надавй бо унвони «Куллиёти Шиблй» низ ба табъ расидааст (Хрнд, 1909), ки ин амр аз нуфузи адабии вай дар хавзаи адабии мазкур дарак медихад.

Албатта, шархи тамоми самтхои фаъолияти илмиву адабии Шиблии Нуъмонй аз доираи бахсхои мехварии маколаи мо берун аст. Дар ин нигошта мо рочеъ ба хидматхои ин донишманди фархехта хамчун мунаккид ва мухаккики шеъри Устод Рудакй бахс хохем орост.

Кабл аз хама, лозим ба зикр аст, ки аз мероси адабии Шиблии Нуъмонй танхо ду асар -«Шеър-ул-Ачам» ва «Савонехи Мавлои Рум» ба тахкики адабиёти форсу точик ихтисос доранд. Агар «Савонехи Мавлои Рум» бахси мухаккиконаеро рочеъ ба рузгори Мавлоно Чалолуддини Балхй ва «Маснавии маънавй»-ро фаро бигирад, «Шеър-ул-Ачам» дар таърихи шоирони забони форсй, накди осори онхо ва баррасии сайри такомули шеъру шоирй ба калам омада, арзиши мухиммеро дар адабиётшиносии форсй касб намудааст. Аз ин ру, пеш аз хама, назари Шиблии Нуъмониро ба шеъру шоирии Рудакй танхо аз тарики мутолиаи китоби «Шеър-ул-Ачам» бозчуй намудан мумкин аст.

Китоби «Шеър-ул-Ачам» аз панч чилд иборат буда, таълифи он аслан ба забони урду сурат гирифтааст (1906-1907). Дар се чилди аввали он муаллиф рочеъ ба суханварони мумтози форсй

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.