CC BY
6
УДК 378.147: 331.45
ВЫKЛAДAННЕ AXOBbI nPA^I I БЯСПЕК1 ЖЫЦЦЯДЗЕЙНAСЦI: Cy4ACHbI CTAH I nEPCTEKTblBbl
В. M. БOСAK
УА «Белaрускaя дзяржayнaя сельскaгaспaдaрчaя aкaдэмiя», г. Горю, Рэспублim Бетрусь, 213407, e-mail: [email protected]
(nacmynina у рэдакцыю 14.01.2020)
Сельскагаспадарчая вытворчасць з'яуляецца галшой экaномiкi, якая характарызуецца шэрагам спецы^чных aсaблiвaсцей: сезоннасць i разнастайнасць тэхналапчных аперацый, працяглая праца на адкрытым паветры y палявых yмовaх, нaяyнaсць шмaтлiкaй i спецыфiчнaй сельскагаспадарчай тэхнiкi i абсталявання i г. д., што пaтpaбyе асобных высшкау па забяспячэнню аховы працы i бяспею жыццядзейнaсцi, папярэджванню вытворчага тpayмaтызмy i пpaфесiйных захворванняу [1-3].
Падрыхтоука спецыялiстay з вышэйшай aдyкaцыяй y сельскагаспадарчых вышэйшых нaвyчaльных yстaновaх, яюя валодаюць неaбходнымi ведaмi i практычным нaвыкaмi у ахове працы i бяспецы жыццядзейнaсцi, y значнай стуши можа зменшыць yзpовень вытворчага тpayмaтызмy i пpaфесiйных захворванняу [4-6].
Забяспячэнне бяспекi i захаванне здароуя работшкау aдносiццa да прыярытэтных нaкipyнкay дзяржаунай дзейнaсцi у Рэспyблiцы Белapyсь. Дзяржауная праграма «Сацыяльная абарона i садзеянне занятасщ нaсельнiцтвa на 2016-2020 год» пpaдyгледжвaе знiжэнне вытворчага тpayмaтызмy i прафесшных захворванняу на 1 % штогод, а таксама забяспячэнне пaдpыхтоУкi па ахове працы не менш за 2 % ад агульнай колькасщ гaдзiн пaдpыхтоУкi [7].
У 2018 г. y Рэспублщы Белapyсь 1670 чалавек aтpымaлi траумы на вытворчасщ, y тым лiкy 95 - са смяротным зыходам; былi таксама упершыню адзначаны 72 выпадю пpaфесiйных захворванняу. Сельская гаспадарка у нашай кpaiне належыць да найбольш трауманебяспечных гaлiн: y 2018 г. y АПК адзначана 346 траум на вытвоpчaсцi, y тым лшу 18 выпадкау са смяротным зыходам [8].
Памяншэнне лiкy няшчасных выпадкау i узроуню захворванняу мае важнае сацыяльнае i экaнaмiчнaе значэнне: пaвелiчэнне пpaфесiйнaй aктыyнaсцi пpaцayнiкоУ; рост вытворчасщ працы; задавальненне paботнiкaУ сваёй працай; стварэнне спрыяльнага псiхaлaгiчнaгa клiмaтy у працоуных калектывах; скарачэнне затрат, яюя звязаны з кампенсацыяй за работу са шкоднымi i цяжкiмi yмовaмi працы: знiжэнне стратау, якiя звязаны з трауматызмам, пpaфесiйнымi i прафесшна aбyмоУленымi зaхвоpвaннямi; знiжэнне цякyчaсцi кадрау i г.д.
Падрыхтоука па пытаннях аховы працы у Рэспyблiцы Беларусь, у тым лшу у вышэйшых навучальных установах аграрнага пpофiлю, праводзщца па наступных нaкipyнкaх:
1) падрыхтоука на I ступеш вышэйшай адукацыц
2) падрыхтоука на II ступеш вышэйшай адукацып (мaгiстpaтypa);
3) падрыхтоука навуковых paботнiкaУ вышэйшай квaлiфiкaцыi (асшрантура);
4) перападрыхтоука на базе вышэйшай адукацыц
5) павышэнне квaлiфiкaцыi [9-16].
Падрыхтоука на I ступеш вышэйшай адукацып у Рэспyблiцы Беларусь адбываецца ва УА «Белapyскi дзяржауны аграрны тэхнiчны ушверсгот» па спецыяльнaсцi 1 -74 06 07 «Юраванне аховай працы у сельскай гаспадарцы» з прысваеннем квaлiфiкaцыi <анжынер» на дзённай i завочнай формах навучання. Акрамя таго, для студэнтау I ступеш вышэйшай адукацыи на Белapyсi выкладаецца дысцыплiнa «Ахова працы» (форма атэстацып - экзамен цi зaлiк), а таксама роднасная дысцыплша «Бяспека жыццядзейнасщ чалавека», якая уключае раздзелы «Ахова насельнщтва i аб'ектау ад надзвычайных сiтyaцый», «Радыяцыйная бяспека», «Асновы экалоги», «Асновы энэргазберажэння». На асобных спецыяльнасцях захавалася асобнае выкладанне дысцыплiны «Ахова насельнщтва i аб'ектау ад надзвычайных штуацый. Радыяцыйная бяспека». Для студэнтау I ступеш вышэйшай адукацып большасщ спецыяльнасцей пры выкaнaннi дыпломнага праекта (работы) прадугледжана таксама падрыхтоука раздзела па ахове працы щ ахове працы i бяспецы жыццядзейнасщ.
Падрыхтоука на II ступеш вышэйшай адукацып (мапстратура) у Рэспублщы Беларусь прадугледжана па спецыяльнасщ 1-59 80 01 «Ахова працы i эрганомша» з прысваеннем квaлiфiкaцыi «мaгiстp тэхнiчных навук».
Падрыхтоука навуковых работшкау вышэйшай квалiфiкацыi (астрантура) праводзiцца па спецыяльнасщ 05.25.01 «Ахова працы» па трох накiрунках: а) сельская гаспадарка i перапрацоучая прамысловасць аграпрамысловага комплексу; 2) ва умовах iанiзуючых выпраменьванняу; 3) палiyная i хiмiчная прамысловасць з прысвойваннем вучонай ступет кандыдата тэхнiчных навук пасля абароны адпаведнай дысертацыйнай працы.
Найбольш распаусюджана на Беларусi перападрыхтоука па ахове працы на базе вышэйшай адукацьп з прысваеннем квалiфiкацыi «спецыялют па ахове працы». У агульнадзяржауны класiфiкатар Рэспублiкi Беларусь «Спецыяльнасцi i квалiфiкацыi» на сучасны момант унесена 8 спецыяльнасцей перападрыхтоую па ахове працы, у тым лiку спецыяльнасць 1-59 01 05 «Ахова працы у сельскай гаспадарцы». Павышэнне квалiфiкацыi па ахове працы праводзiцца як у межах павышэння квалiфiкацыi па асобных спецыяльнасцях, так i непасрэдна па дадзенай спецыяльнасцi.
Значнай часткай падрыхтоую па ахове працы i бяспецы жыццядзейнасцi з'яуляецца вучэбна-метадычнае забяспячэнне навучальнага працэсу. За апошшя гады на кафедры бяспекi жыццядзейнасщ УА БДСГА распрацаваны новыя вучэбныя праграмы i вучэбна-метадычныя комплексы па ахове працы i бяспецы жыццядзейнасщ чалавека; падрыхтаваны, выдадзены i уключаны у навучальны працэс падручнiк i шэраг навучальных i метадычных дапаможшкау, якiя выкарыстоуваюцца пры падрыхтоуцы студэнтау i слухачоу па дысцыплiнах кафедры, а таксама для натсання раздзела «Ахова працы» у дыпломных праектах (работах) [1-3, 17-22].
Разам з тым, маецца цэлы шэраг пытанняу па арганiзацыi падрыхтоУкi па ахове працы i бяспецы жыццядзейнасцi, у першую чаргу пры падрыхтоуцы студэнтау на I ступеш вышэйшай адукацык скарачэнне аудыторных гадзш на шэрагу спецыяльнасцей нiжэй рэкамендаванага узроуню, неабгрунтаванае змяншэнне часу кансультавання раздзелау дыпломных праектау (работ) па ахове працы, перанос навучання дысцыпллiны «Ахова працы» на першы курс навучання i г.д.
З мэтай забяспячэння паспяховай падрыхтоУкi спецыялiстаy у вышэйшых сельскагаспадарчых навучальных установах прапануецца выпрацаваць адзшы падыход пры падрыхтоуцы у галше аховы працы i бяспекi жыццядзейнасщ (таблща).
Структура падрыхтоую па ахове працы i бяспецы жыццядзейнасщ у вышэйшых навучальных установах аграрнага профшю
Бяспека жыццядзейнасщ чалавека Ахова працы
Падрыхтоука на 1 щ 2 курсе Падрыхтоука на 3 щ 4 курсе
32 гадзшы легаш (8 гадзш - ахова насельнщтва [ аб'ектау ад надзвычайных спуацый, 8 гадзш - радыяцыйная бяспека, 8 гадзш - асновы экалоги, 8 гадзш - асновы энергазберажэння), 32 гадзшы практычныя (лабараторныя) занятю. Вышковая атэстацыя - залж 16 гадзш лекцып, 16 гадзш лабараторныя занятю (тэхшчныя [ аграб1ялапчныя спецыяльнасщ), 16 гадзш практычныя занятю (тэхн1чн^1я [ аграб1ялапчныя спецыяльнасщ), 16 гадзш практычныя занятю (эканам1чныя спецыяльнасщ). Вынжовая атэстацыя: экзамен (тэхн1чн^1я [ аграбiялагiчныя спецыяльнасщ), залж (эканам1чныя спецыяльнасщ)
Кансультаванне раздзела «Ахова працы { бяспека жыццядзейнасщ» у дыпломных праектах (работах): тэхшчныя спецыяльнасщ - 1,5 гадзшы, аграб1ялапчныя спецыяльнасщ - 1,25 гадзшы, эканам1чныя спецыяльнасщ - 1 гадзша
Падрыхтоуку па дысцыплiне «Бяспека жыццядзейнасщ чалавека» мэтазгодна праводзщь на 1 щ 2 курсах для ушх спецыяльнасцей, па дысцыплiне «Ахова працы» - толью на старэйшых курсах, так як дысцыплша «Ахова працы» адносщца да цыкла агульнапрафесшных i спецыяльных дысцыплiн i грунтуецца на ведах, яюя атрыманы студэнтамi па агульнаадукацыйных i спецыяльных дысцыплiнах.
Аудыторная нагрузка па дысцыплiне «Бяспека жыццядзенасщ чалавека» рэкамендуецца у аб'ёме 64 гадзшы (32 гадзiны лекцыi i 32 гадзiны лабараторныя (практычныя) занятю з раунамерным размеркаваннем па ушх чатырох кампанентах) з вынiковай атэстацыяй у выглядзе залiка.
Па дысцыплше «Ахова працы» лекцыйная нагрузка павшна складаць не менш за 16 гадзш; для тэхшчных i аграбiялагiчных спецыяльнасцей рэкамендуецца 16 гадзш практычных i 16 гадзiн лабараторных заняткау, для эканамiчных спецыяльнасцей - 16 гадзш практычных заняткау з вынiковай атэстацыяй у выглядзе экзамена (тэхшчныя i аграбiялагiчныя спецыяльнасцi) цi залiка (эканамiчныя спецыяльнасцi).
Усю падрыхтоуку па дысцыплшах «Бяспека жыццядзейнасцi чалавека» i «Ахова працы» мэтазгодна сканцэнтраваць на адной профшьнай кафедры бяспекi жыццядзейнасцi. Важнейшым этапам падрыхтоУкi па ахове працы i бяспецы жыццядзейнасщ з'яуляецца натсанне адпаведнага
раздзела дыпломнай работы (праекта). Пры падрыхтоуцы дыпломнага праекта па тэхшчных спецыяльнасцях у дадзеным раздзеле (час кансультавання - 1,5 гадзiны) асноуную увагу трэба надаваць тэхнiчным рашэнням забяспячэння аховы працы i бяспекi жыццядзейнасщ у адпаведнасцi з тэмай дыпломнага праекта; па аграбiялагiчных спецыяльнасцях (час кансультавання - 1,25 гадзж1) -забяспячэнню аховы працы i бяспею жыццядзейнасщ пры выкананнi тэхналагiчных аперацый згодна тэме дыпломнай работы; па эканамiчных спецыяльнасцях (час кансультавання - 1 гадзша) - ацэнцы стратау ад трауматызму i захворванняу i разлiку эканамiчнай эфектыунасщ мерапрыемствау па ахове працы i бяспецы жыццядзейнасщ.
Таюм чынам, удасканаленне падрыхтоую студэнтау у сельскагаспадарчых вышэйшых навучальных установах па пытаннях аховы працы i бяспецы жыццядзейнасцi дазволiць падрыхтаваць спецыялютау, якiя валодаюць адпаведнымi кампетэнцыямi, што, у сваю чаргу, дазволщь скаращць узровень трауматызму i прафесiйных захворванняу у аграпрамысловым комплексе, а таксама выканаць неабходныя патрабаваннi нарматыуных прававых дакументау.
ЛИТЕРАТУРА
1. Безопасность жизнедеятельности человека: учебное пособие / В. Н. Босак [и др.]. - Минск, 2019. - 312 с.
2. Босак, В. Н. Охрана труда в агрономии: учебное пособие / В. Н. Босак, А. С. Алексеенко, М. П. Акулич. - Минск: Вышэйшая школа, 2019. - 317 с.
3. Пожарная безопасность в сельском хозяйстве: учебное пособие / В. Н. Босак [и др.]. - Минск, 2019. - 209 с.
4. Алексеенко, А. С. Анализ основных причин производственного травматизма в организациях Могилевской области / А. С. Алексеенко, В. Н. Босак, М. В. Цайц // Инновационные решения в технологиях и механизации сельскохозяйственного производства. - Горки: БГСХА, 2019. - Вып. 4. - С. 134-137.
5. Производственный травматизм операторов сельскохозяйственных машин в Республике Беларусь и пути его профилактики и минимизации / А. С. Алексеенко [и др.] // Вестник БГСХА. - 2016. - № 1. - С. 90-93.
6. Кудрявцев, А. Н. Травматизм на производстве: состояние и мероприятия по снижению / А. Н. Кудрявцев, В. Н. Босак, А. Е. Кондраль, И. Е. Жабровский // Основные направления кардинального роста эффективности АПК в условиях цифровизации. - Казань: ООО ПК «Астор и Я», 2019. - С. 344-348.
7. Государственная программа «Социальная защита и содействие занятости населения на 2016-2020 год» (подпрограмма 2 «Охрана труда»): постановление Совета Министров Республики Беларусь от 30.01.2016 г. № 73 [Электронный ресурс]. -Минск, 2020. - Режим доступа: http://pravo.by. - Дата доступа 18.12.2019.
8. Национальный статистический комитет Республики Беларусь [Электронный ресурс]. - Минск, 2020. - Режим доступа: www://belstat.gov.by. - Дата доступа 18.12.2019.
9. Андруш, В. Г. Подготовка специалистов по охране труда / В. Г. Андруш, И. Е. Жабровский, В. Н. Босак // Инновационные решения в технологиях и механизации сельскохозяйственного производства. - Горки, 2018. - Вып. 3. - С. 47-52.
10. Андруш, В. Г. Подготовка специалистов по охране труда в Республике Беларусь / В. Г. Андруш, В. Н. Босак // Охрана труда. - 2016. - № 6. - С. 25-27.
11. Босак, В. Н. Безопасность жизнедеятельности человека: особенности преподавания и методическое обеспечение / В. Н. Босак // Высшее техническое образование. - 2017. - № 1. - С. 40-45.
12. Босак, В. Н. Особенности подготовки специалистов по безопасности жизнедеятельности / В. Н. Босак, Т. В. Сачивко // Инновационные решения в технологиях и механизации сельскохозяйственного производства. - Горки: БГСХА, 2018. - Вып. 3. - С. 52-55.
13. Босак, В. Н. Подготовка по безопасности жизнедеятельности человека в Республике Беларусь / В. Н. Босак, Т. В. Сачивко // Дальневосточная весна - 2017. - Комсомольск-на-Амуре: КнАГТУ, 2017. - С. 4-6.
14. Босак, В. Н. Практико-ориентированные подходы к подготовке специалистов предприятий АПК / В. Н. Босак, Н. Ю. Жабровская, А. И. Гулейчик // Точки роста эффективности АПК в условиях нестабильного рынка. - Казань, 2018. - С. 4852.
15. Босак, В. Н. Состояние и перспективы подготовки по охране труда в аграрных вузах / В. Н. Босак // Аграрная политика Союзного государства: опыт, проблемы, перспективы. - Горки: БГСХА, 2018. - С. 107-111.
16. Босак, В. Н. Переподготовка специалистов по охране труда в УО БГСХА / В. Н. Босак, А. С. Чечеткин, В. В. Васильев, А. С. Алексеенко, Т. Л. Цолбан // Инновационные решения в технологиях и механизации сельскохозяйственного производства. - Горки: БГСХА, 2019. - Вып. 4. - С. 143-146.
17. Босак, В. Н. Безопасность жизнедеятельности человека: практикум / В. Н. Босак, А. В. Домненкова. - Минск,2016. - 192 с.
18. Босак, В. Н. Безопасность жизнедеятельности человека: учебник / В. Н. Босак, З. С. Ковалевич. - Минск: Вышэй-шая школа, 2016. - 335 с.
19. Босак, В. Н. Радиационная безопасность в лесном хозяйстве: учебное пособие / В. Н. Босак, Л. А. Веремейчик. -Минск: РИПО, 2018. - 277 с.
20. Новые издания кафедры безопасности жизнедеятельности и их использование в образовательном процессе / В. Н. Босак [и др.] // Инновационные решения в технологиях и механизации сельскохозяйственного производства. - Горки, 2020. - Вып. 5. - С. 141-143.
21. Охрана труда. Лабораторный практикум: учебное пособие / А. С. Алексеенко [и др.]. - Минск, 2018. - 176 с.
22. Охрана труда. Практикум: учебное пособие / А. С. Алексеенко [и др.]. - Минск, 2017. - 192 с.
