Научная статья на тему 'ВЫДАЮЩИЙСЯ УЧЕНЫЙ И СОВЕРШЕННЫЙ ЧЕЛОВЕК'

ВЫДАЮЩИЙСЯ УЧЕНЫЙ И СОВЕРШЕННЫЙ ЧЕЛОВЕК Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
20
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ВЫДАЮЩИЙСЯ УЧЕНЫЙ И СОВЕРШЕННЫЙ ЧЕЛОВЕК»

ИССЛЕДОВАНИЕ ВЕЛИКИХ СОКРОВИЩ РОДНОГО ЯЗЫКА

Анализ жизни и научной деятельности известных учёных нации, является один из актуальных проблем науки. Особенно, учитывая поручения Лидера нации, уважаемого Эмомали Рахмона об изучении и рассмотрении говоров таджикского языка, данная проблема приобретает еще наиболее важный характер, так как анализ научных работ диалектологов имеют важное значение для иллюстрации принципов изучения говоров. Одним из основателей таджикской диалектологии является профессор Гаффар Джураев и его научные изыскание в области диалектологии. За более чем 60 лет стажа работы был внесен огромный вклад в развитие данной области и являются образцовыми работами для новых поколений.

Ключевые слова: диалектология, лексический состав, южный говор, проблемы лексики, таджикско-язычные арабы, фонетика, грамматика, диалектизмы, неологизмы.

RESEARCHING OF GREAT TREASURES OF THE NATIVE LANGUAGE

The analysis of the life and scientific works of famous scientists of the nation is one of the urgent problems of science. Especially, taking into account the instructions of the Leader of the Nation, Emomali Rahmon, on the study and consideration of dialects of the Tajik language, this problem becomes even more important, since the analysis of scientific works of dialectologists is important for illustrating the principles of studying dialects. One of the founders of Tajik dialectology is professor Juraev Gaffar and his scientific research in the field of dialectology. For more than 60 years of experience, a huge contribution has been made to the development of thisfield and are exemplary works for new generations.

Keywords: dialectology, lexical composition, southern dialect, vocabulary problems, Tajik-speaking Arabs, phonetics, grammar, dialectic's, neologisms.

Сведение об авторе:

Рахматуллозода Сахидод Рахматулло - Заместитель председателя Комитета по языку и терминологии при Правительство Республики Таджикистан, д.ф.н., профессор, член-корреспондент НАНТ. Тел: (+992) 919002178; E-mail: saxidodi@list.ru.

Äbout the author:

Rakhmatullozoda S.R. - Deputy of the Head of Language and Terminology Committee under the Government of the Republic of Tajikistan, professor, Corresponding Member of the National Academy of Science of Tajikistan. Tel: (+992) 919002178; E-mail: saxidodi@list.ru.

ОЛИМИ МУМТОЗ ВА ИНСОНИ КОМИЛ Шодии Д.

Донишгохц давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

ЗАРИФ ШАРИФОВ соли 1966 баъди хатми мактаб - интернати ба номи Шамсиддин Шох,ини нох,ияи Ховалинг ^уччатх,ояшро ба шуъбаи агрономии совхозтехникуми овозадори ба номи Ленини нох,ияи Мастчох, супорида, соли 1968 онро бо дипломи аъло хатм менамояд. Пасон у х,уччатх,ояшро ба факултети иктисодии Донишгох,и давлатии Точикистон (имруз Донишгох,и миллии Точикистон) супорида, ба номи пуршарафи донишчуй мушарраф гардид. Айёми донишчуии мо, - накл мекунад Зариф Шарифов, - х,ама барои аз якдигар кафо намондан чадал доштанд. Кушиш менамудем, ки дар санчишу имтих,онх,о мудом сазовори боварии устодон бошем ва хдмеша ба бах,ои хубу аъло тах,сил кунем. Талошх,ои донишчуи онрузаро ба имруз мукоиса мекунам. Аз умри ройгон рафтаистодаи донишчуи имруза таассуф мехурам. Мекушам ва чадал дорам, ки донишчу китобхон шавад, бо адабиёти илмиву бадей сару кордошта бошад, вале....

Шабх,ои бедорхобии айёми донишчуиву чидду чахди эшон барои такмили донишу савияи чах,онбинии хеш барабас нарафтанд. Ин буд, ки баъди хатми донишгох, ва сазовор шудан ба

дипломи эъло мapхилaи дигapи зиндaгивy коpи устод Зapиф Шapифов, ки бо pоххaти Вaзоpaти мaоpифи Чyмхypии Точикистон бa Институти иктисодии Aкaдeмияи илмхои чyмхypй бa коp фиpиcгонидa шуд, OFOЗ мeёбaд. У эз соли 1972 то соли 1983 дap ин дaprox,и бонуфузи илм эз вaзифaи лaбоpaнти кaлон то ходими пeшбapи ceктоpи пpоблeмaхои aгpapй ичpои вaзифa нaмyдaacт. Соли 1978 хyлоca Ba тaчpибaхои илмии хeшpо чaмъбacт нэмудэ, дap шypои дифои pиcолaхои номзaдивy доктоpии Институти иктисодии Axa- дeмияи илмхои Ч,yмхypии Точикистон дap мaвзyи «Дapомaди умумй Ba тaкмили тaкcимоти он дap колхозно ^ap мисоли мaводи колхозхои Точикистон)» зepи pохбapии пpофeccоp И. Acpоpов pиcолaи номзaдии хeшpо химоя мeкyнaд. Устод Зapиф Шapифов то бa дифоъ жшниход шyдaни pиcолa оид бa мacъaлaи мaвpиди пэжухиш дap мaчaллaвy pyзномaхои чyмхypиявй Ba cохaвй бeш aз 20 шкодеи илмй дapч нaмyдa, дap бaйни мyтaхaccиcони сохд эътибоp Ba мэккоми хyдpо шйдо нaмyд.

Рaёcaти Вaзоpaти мaоpифи Ч,yмхypии Точикистон коpдонию мyтaхaccиcи хуб бyдaни эшонpо бa инобaт гиpифт, соли 1983 бapои тaдpиc Ba минбaъд пypзyp нaмyдaни фaъолияти кaфeдpaи нaзapияи иктисодй Зapиф Шapифовpо бa Институти пeдaгогии шaхpи Куло6 бa хдйси мyдиpи кaфeдpa paвон мeкyнaд. Устод Зapиф Шapифов aз соли 1983 то соли 1993, мyддaти дэх сол, дap ин вaзифa rap кapдa, дap тapбияи нacли чaвон сэхми мухим мeгyзоpaд. Хэнгоми муд^ии устод кaфeдpaи нaзapияи иктисодии донишкaдaи мaзкyp якe aз кaфeдpaхои пeшбapи донишгох мэхсуб ёфтa, инчунин, дap бaйни кaфeдpaхои нaзapияи иктисодии донишгоху донишкaдaхои чyмхypй мэккому мaвкeи хоccapо сохиб шуд. Бо тaшaббycy дacтгиpии Зapиф Шapифов чоp нaфap устоди кaфeдpa pиcолaи номзaдии хeшpо дифоъ Ba дap тaълимy тapбияи шог^дон хиccaгyзоpй нaмyдaнд.

Коpдонию тaшaббycкоpй Ba мeхpy мухэббэти бa донишчую донишгох, доштэи Зapиф Шapифов aз диду нaзapи pохбapонy мacъyлин дyp нэмонд. Дониши фapох, хиа^^ои хэлимию одaмшиноcй Ba мэсъулиятшиносии ycтодpо бэ нaзap г^ифт^ соли 1993 ypо дeкaни фaкyлтeти иктисодии донишгох тэъин мeкyнaнд Ba y то соли 1996 дap ин коp ичpои вaзифa мeнaмояд. Зapиф Шapифов, ки инсони мэсъулиятшиносу чиддй буд, дap як муддэти кутох фaкyлтeтpо боз хэм ободтap кapдa, дap тэълиму тaдpиc Ba тapбияи шогиpдон кушишу Fa^ paти дучэнд нэмуд Ba фaкyлтeтpо бэ ^arc^ фaкyлтeтхои бeхтapин воpид сохт. Устод Зapиф Шapифов тaвaccyти коpдонй Ba тaшaббycкоpивy чэккониэш бэ дилу дидэхо зуд чой мeгиpифт Ba хэмин хислэгхо боиси он мeшyдaнд, ки ypо зуд эз як вaзифa бэ вaзифaи дт^и боз хэм пypмacъyлиятap тэъин мeнaмyдaнд. Соли 1996 ypо мyовини peктоp оид бэ мacъaлaхои иктисодй, ичтимой Ba pобитaхои хоpичии Донишгохи Кулоб тэъин кapдaнд, ки дap ин вaзифa то соли 1999 фэъолият дошт. Чи хeлe ки дap боло тэъкид нaмyдeм, мaвcyф чун иктисодчй коppо эз лaбоpaнтии донишкадэи илмй OFOЗ нэмудэ, зинэ бэ зинэ мaхоpaтy дониши хeшpо сэй^эл мeдод, ки ин эз чэшмхо пинхон нэмонд. Рохбapияти Вaзоpaти мaоpифи Ч,yмхypии Точикистон соли 1999 ин олими вapзидapо бэ вaзоpaт дaъвaт нэмудэ, бэ души y pохбapии Идоpaи бapномapeзй, иктисоду молияи Вaзоpaти мaоpифpо вогyзоштaнд, ки дap ин вaзифa то соли 2002 rap кapд. Aз соли 2002 то мохи янвapи соли 2007 вaзифaи пypмaъyлият мyовини вaзиpи мaоpифи Чyмхypии Точикиcтонpо бэ душ дошт.

Зapиф Шapифов чун фидоии мэктэбу мaоpиф соли 2007 бэ вaзифaи боз хэм мэсъулиятнок -capдоpи Хaдaмоти дaвлaтии нaзоpaт дap сохэи мaоpиф тэъин гapдид. У, ки бэ мэктэбу мaоpиф иpтибaги к£Бй дошт, дap ин чодэ низ ю^о бо дэсту дили гapм ошз кapд. Бо pохбapию capвapии бeвоcитaи Зapиф Шapифов дap як муддэти хeлe кутох нэк^эи чоpaбинихо оид бэ тэмоми cохaхоe, ки хaдaмaг бap душ дошт, тapхpeзй шуд Ba хэйэти бонуфуз эз пэйи пиёдэ кapдaни он шуд. Коpхои aнчомдодaи Зapиф Шapифов дap як муддэти хeлe кутох зуд бэ тaвaччyхи мэсъулини вaзоpaтy идоpaхои дaхлдоp pacидa, писэнди онхо гapдид. Ин буд, ки эз 10 ноябpи соли 2008 Зapиф Шapифов peктоpи донишгохи aввaлини чyмхypй - Донишгохи дaвлaтии омyзгоpии Точикистон бэ номи Сaдpиддин Aйнй тэъин гapдид...

Зapиф Шapифов эз aввaлин мулокоти худ бо устодону коpмaндон Ba сухбэт бо донишчуёни фaкyлтeгхои донишгох бэ тэмоми пэхлухои коpy тэхсили донишчуён тaвaччyх нэмудэ, усгодону коpмaндон Ba донишч- yёнpо мyвaззaф нэмуд, ки бо дэсту дили пок, бо raprn нaмyнaвию хониши хубу эъло бояд коpy тэхсил нэмоянд. Дap тули pохбapии худ Зapиф Шapифов дap тэмоми коpхои тaълимивy тaдpиcй, тapбиявй Ba иктисодии донишгох тaвониcт коpхои чaшмpacpо бэ энчом pacонaд. Дap ин муддэт хyччaтгyзоpй дap тэмоми cохтоpхои донишгох бэ низом дapовapдa шудэ,

китобхонаи элeктpонй ба коp шypyъ намуд. Тaзaккyp бояд дод, ки бо ташаббуси y Шypои дифои pиcолaхои доктоpй оид ба пeдaгогикa, шypои дифоъ оид ба мeтодикaи таълими мaтeмaтикa ба коp шypyъ намуд. Инчунин, соли paвон бо тешниходи Зapиф Шapифов Ba дacтгиpии Вaзоpaти мaоpифи Ч,yмхypии Точикисгон 8 ихтисоси чэдид Ba як фaкyлтeти нав бо номи икгисодиёт Ba идоpaкyнии мaоpиф ба коp шypyъ намуд. Баъд аз санчишу мушохидахои зиёди чaндинcолa, омузиши тaлaбaг ба ихтисосхои нав paëcaти донишгох, ба хусус peктоpи он Зapиф Шapифовpо водоp намуд, ки ба чунин икдоми нeк даст занад.

- MeBarn онpо, - таъкид мeкyнaд Зapиф Шapифов, - баъди панч- шаш сол мeчaшeм. Xap чизи нав, идeя, пeшниходи чадид нахуст ба мукобилият дyчоp мeояд. Имpyз бaъзe пeшниходy коpхоe, ки мо амалй мeкyнeм, на ба хама маъкуланд. Онpо хap усгоду шогиpд мувофики фахмишу чахонбинии худ дapк мeкyнaд. Вакт довapи коpхо аст, yмeдвоpeм, ки хамааш хуб анчом мeëбaд. Aз янвapи соли 2012 то холо Зapиф Шapифов вaзифaи муд^и кaфeдpaи «Бaхиcобгиpии бyхгaлтepй ва аудит»-и Донишгохи aгpapии Точикисгон ба номи Ш.Шaхтeмyp фаъолият доpaд.

Хамзамон бояд ëдовap шуд, ки Шapифов Зapиф Рахмонович (солхои 2004-2007) pохбapии ^ухи коpии вaзоpaт оид ба наккшаи татбики ислохоти сохаи мaоpиф бapои солхои 2004-2009-pо ба ухдэ дошта, дap тахия намудани хуччатх,ои хукукию мeъëpй оид ба мacъaлaхои икгисодй, идоpaкyнй, бaнaкшaгиpй ва мaблaFгyзоpии сохаи мaоpиф, махсусан тахияи лоихаи к;apоpи Хукумати Ч,yмхypии Точикисгон «Оид ба татбикки наккшаи ислохоти сохаи мaоpиф бapои солхои 2004-2009» (№291 аз 30.06.2004), лоихаи ^apоpи Хукумати Чyмхypии Точикисгон «flap боpaи ба шакли нави идоpa ва мaблaFгyзоpй гyзapонидaни мyaccиcaхои таълимии тaхcилоти умумии шaхpи Кулоб, нохияи Ёвони вилояти Хатлон, шaхpи Хучанди вилояти СyFд, шaхpи ХоpyFи вилояти Мyхтоpи Кухисгони Бадахшон ва шaхpи Вахдат» (№441 аз 01. 11 соли 2004), тахияи Конceпcия ва дypнaмои мaблaFгyзоpии сохаи мaоpиф бapои солхои 2004-2009, raprn ceминapy конфepeнcияхои илмй- амалй, симпозиумхои чyмхypиявй ва бaйнaлмилaлй, инчунин дap ташвику тapFиби сиёсати дохилй ва хоpичии давлат дap байни ахолии кишвap фаъолона иштиpок мeкyнaд.

Тахти pохбapии бeвоcитaи y Низомнома ва Оинномаи Хaдaмоти давлатии нaзоpaт дap сохаи мaоpиф ва Низомномаи зepcохтоpхои он тахия ва аз тapaфи Хукумати Чyмхypии Точикисгон тасдик кapдa шудаст.

Бо pохбapии Шapифов Зapиф Рахмонович мачмуаи хуччатх,ои мeъëpию хукукии фаъолияти Хaдaмaг, махсусан оид ба тapтиби гyзapонидaни aттecтaтcия, aккpeдитaтcия ва ичозaтномaдихии мyaccиcaхои таълимй, тapтиби гyзapонидaни нaзоpaти давлатии сифати тaхcилaг, нaзоpaти paфти ичpои конунхои aмaлкyнaндaи сохаи мaоpиф, дacтypy cyпоpишх,ои Пpeзидeнти кишвap Эмомалй Рахмон, кapоpхои ^укумэти Чyмхypии Точикисгон ва мyшовapaи Вaзоpaти мaоpиф, Стaндapти давлатии тaхcилaг ва дш^ хуччатхо тахия ва тасдик кapдa шуда, ба чоп cyпоpидa шудаасг. Дap назди Рaëcaт шуъбахои мaоpифи вилоят, шaхpy нохияхо, кисми таълими мaктaбхои тaхcилaги ибтидой, миёна ва олии касбй, идгиходияхои методии мaктaбхои тaхcилaги умумй бахшхо ва ^ух^ои нaзоpaти давлатии сифати тaхcилaг буда, пaйвacтa тaчpибaи дигap давлатх,ои хоpичи дypy наздик, махсусан давлатхои мyштapaкyл мaнофeъpо оид ба таъмини pyшди ycтyвоpи иктисодиёти милли, таъмини бapномaи озyк;aвоpии кишвap, pyшти caмapaноки хочагихои дeхкони ва Faйpa омухта, бapои амалй кapдaни онхо тaдбиpхо мeaндeшaд.

Устод Зapиф Шapифов бо вучуди cepкоpй муттасил дap мутолиа буда, ба иншои маколаву pиcолaхои илмй банд аст. Хамин ки фypcaти муносиб пайдо намуд, хатман ба иншои ин ё он маколаи тapхpeзй намудааш мaшFyл мeшaвaд. Ин аст, ки бeш аз 100 маколаву 10 pиcолaи илмии усгод оид ба масоили умдаи иктисодии кишвap ба дасти хонанда pacидaacт. Махсусан, pиcолaхои «Сapфaю capиштaкоpй дap колхозхо» (1983), «Такмили таксимоти дapомaд дap колхозхо» (1987), «Хисоби хочагй ва пyдpaти ичоpa дap хочаги кишлокк» (1993), «Муносибатх,ои бозapгонй дap комплeкcи aгpоcaноaтй» (1994), «^^обг^^ тахлил ва аудит дap коpхонaхо» (2000), «Ислохоти мaоpиф: пeшpaвй, мушкилот ва тешниходот» (2007), <flaciyp оиди бypдaни хиcобдоpии бyхгaлтepй дap мактабхои Ч,yмхypии Точикисгон (2007), ^<Acоcхои иктисоди бозоp ва ташаккули мeхaнизми хочaгидоpй дap КAС» (2008) ва маколахои cepшyмоpaш оид ба ин соха аз фидой будани муаллим бaшоpaт мeдихaд. Зapиф Шapифов хулосаву чамъбасги мулохизаву aндeшaхои илмии хeшpо дap pиcолaи доктоpии худ 22 маи соли 2009 дap Шypои диccepтaтcионии Институти иктисодиёти

хочагии кишлоки Академияи илмдои хочагии кишлоки Точикистон (ш.Душанбе) дар мавзуи «Ташаккулёби ва интишофи механизми бозории хочагидорй дар КАС Точикистон» (назария, методология, амалия) бо муваффакият димоя намуда ба гирифтани унвони доктори илмдои иктисодй содиб гардидааст.

Фаъолияти илмию тадкикоти ва илми-методй З.Р. Шарифов асосан ба омузиши проблемадои микро ва макроиктисодиёт, муносибатдои бозоргони дар комплекси агросаноатй, механизми хочагидори ва роддои такмил додани он дар шароити гузариши КАС ба муносибатдои бозорй бахшида шудааст. Шарифов Зариф Радмонович дар давраи фаъолияти илмию педагогияш зиёда аз 10 монография, 20 китобдои дарсй ва брошюрадои илмй аз руи фандои таълими ва мавзудои илмй тадкикоти кафедра, дастурдои таълимй- методй ва зиёда аз 220 маколадои илмй-методй дар нашрётдои хоричй ва чумдуриявй аз чоп бароварда пешнидоди хонандагон гардонидааст.

Холо Шарифов Зариф Радмонович ба омухтан ва тадкикоти падлудои гуногуни масъалаи бозор ва такмили механизми хочагидорй дар шароити иктисоди бозорй дар КАС, ташаккул ва рушди муносибатдои бозоргони дар хочагидои дедкони (фермери), хусусияти ташкили бадисобгирии мудосибй дар хочагидои дедконй машгул шуда дар конфренсиядои илми дар ш. Масква, Туркия, Олмон, Австря, Чехия, Украина, Казокистон, Киргизистон, Швется ва дигар давлатдои хоричй иштирок карда баромад намудааст.

Аз даврони ба дайси ректори Донишгоди давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айнй таъин гардиданаш то ин руз бо факултети иктисодиёт ва идоракунии маориф дамкории пайваста дошта, мадз бо ташабуси устод 01 ноябри соли 2011 кафедраи бадисобгирии бухгалтерй, тадлил ва аудит таъсис ёфтааст, ки то инруз дазордо шогирдонро аз руи ихтисоси бадисобгирии бухгалтерй, тадлил ва аудит дар содаи маориф омода намудаанд. Барои баланд бардоштани сифати таълим ва таъмини донишчуён бо адабиётдои ватанй аз чониби Зариф Шарифов дастурдои таълимию китобдои дарсй барои ихтисоси бадисобгирии бухгалтерй, тадлил ва аудит дар содаи маориф ба чоп расонида шудаанд, ба монандй: «Назарияи бадисобгирии бухгалтерй, китоби дарсй, Душанбе 2015»; «Моделдои бадисобгирии мудосибй дар мамлакатдои хоричй Душанбе 2017»; «Бадисобгирии бухгалтерй дар муассисадои бучетй, китоби дарсй Душанбе 2016»; «Бадисобгирии мудосибй дар содаи маориф дастури таълимй (бо даммуаллифи бо Шодии Давлаталй) Душанбе 2020» ва «Назорат ва тафтишот дар муассисадои бучетй (бо даммуаллифи бо Шодии Давлаталй) Душанбе 2021».

Шарифов Зариф Радмонович доимо дар тадияи накшаву барномадои таълимй кумакдои худро дарег намедоранд ва пайваста кушиш менамоянд, ки дар баланд бардоштани сатду сифати дониши донишчуён садмгузор бошанд.

Хизматдои босамари Шарифов Зариф Радмонович бо нишони «Аълочии маорифи Чумдурии Точикистон» (соли 1997), соли 1999 аз тарафи Хукумати Чумдурии Точикистон бо Ордени «Шараф», соли 2011 бо Медали «20- солагии Истиклолияти давлатии Чумдурии Точикистон» ва соли 2019 Корманди шоистаи Точикистон кадр карда шудааст.

Мо аз номи худ ва аз номи дамаи устодону шогирдони донишгод ба устод тани сидату калами бурро ва дар амалй намудани дама нияту накшадое, ки дар пеш доранд, барор ходонем ва аз номи одамушшуаро Рудакй мегуем:

Чуз ин дуот нагуям, ки Рудакй гуфтаст:

Хазар сол бизй, сад щзор сол бизй!

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.