Научная статья на тему 'ИЗ ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ РЕСПУБЛИКАНСКОГО МУЗЕЯ МУЗЫКАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ ИМЕНИ ЗИЁДУЛЛО ШАХИДИ'

ИЗ ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ РЕСПУБЛИКАНСКОГО МУЗЕЯ МУЗЫКАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ ИМЕНИ ЗИЁДУЛЛО ШАХИДИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
109
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МУЗЕЙ / КУЛЬТУРА / ИСКУССТВО / МУЗЫКА / МУЗЫКАЛЬНЫЕ ИНСТРУМЕНТЫ / ДОМ / ЭКСПОЗИЦИЯ / СБОР / ХРАНЕНИЕ / ОЗНАКОМЛЕНИЕ / ОСНОВАНИЕ / MUSEUM / CULTURE / ART / MUSIC / MUSICAL INSTRUMENTS / HOME / EXPOSITION / COLLECTION / STORAGE / PRESENTATION / CREATION / GATHERING

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Нурматзода Хасан

В данной статье анализируется история формирования и деятельности Республиканского музея музыкальной культуры имени Зиёдулло Шахиди, также автор освещает пути сбора, хранения и ознакомления музыкального наследия таджиков. Основой данной темы является изучение методов и приёмов сбора, хранения и популяризации музыкальных инструментов. Для дальнейшего развития музея в статье предложены полезные рекомендации.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FROM THE HISTORY OF CREATION AND ACTIVITY OF EHE REPUBLICAN MUSEUM OF MUSICAL CULTURE NAMED AFTER ZIYODULLO SHAHIDI

In this article the author tries to analyze the history and activity of the Republican museum of musical culture named after Ziyoidullo Shahidi. The author attempts to research the ways of collecting, storing, and presentation of the Tajik national musical instruments in this museum. The basis of this article is the study of methods and techniques of collection, storage and promotion of musical instruments. For the further development of this Museum the article offers useful recommendations.

Текст научной работы на тему «ИЗ ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ РЕСПУБЛИКАНСКОГО МУЗЕЯ МУЗЫКАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ ИМЕНИ ЗИЁДУЛЛО ШАХИДИ»

s МасчидиНамозгох (асри 17) S Макбараи Ишрат Хона (1464) S Хоча Ахрор (асрхои 15-20) S Макбараи Чупон ота (1430-1440) s Кабристони Хуча Абду Дорин (асрхои 15-19)

Имрузхо дар вилоят 31 осорхона ва 64 зиёратгох мавчуд аст, ки макони тамошогохи шахрвандони дохилию хоричй гардидааст. Дар соли 2014 кариб 5 миллион нафар ахолии мамлакат ва бештар аз 200 хазор нафар шахрвандони хоричй аз ин чойхо дидан намудаанд. Ин шаходати аз он медихад, ки шахри Самарканд таърих, фарханг ва маданияти хело кадим дорад.

АДАБИЁТ

1. Абулкосим ибни Ахмад. Ишкол-ул-олам. Машхад 1368.

2.Абуисхок Истахрй. Масолик ва мамолик. Техрон сол нашр нест

3. Абуабдуллох ибни Закариёи Казвинй. Осор-ул-билод ва ахбор-ул-ибод. Бейрут 1984.

4.Ахмад ибни Абияъкуб. Ал-булдон. Техрон 1356.

5. Бобочон Fафуров. Точикон. таърихи кадимтарин, кадим, асрхои миёна ва давраи нав. Душанбе 2008.

6. Мухаммад ибни Абдучалил. Кандия ва Самария. Техрон 1367.

7.Мухаммад ибни Хдвкал. Сафарномаи Ибни Хдвкал. Техрон 1366.

8. Х,офизи Шерозй. Fазалиёт. (ш-э)

9.Шахобиддин Абиабдуллох Ёкут ибни Абдуллох. Маъчам-ул-булдон. Бейрут, бесоли нашр.

10. Шахристонхои Эроншахр, (аз хошияи Бурхони котеъ, чопи Муъин)

САМАРКАНД В НАПРАВЛЕНИЕ ИСТОРИИ

Статья представляет собой сборник научных данных о концепции Самарканда. Она также содержит подробную информацию об историках этого древнего города. Следует отметить, что роль Самарканда в развитии таджикской науки и культуры очень значительна.

Ключевые слова: Самарканд означает, основатель, переименованный, Мовароуннахр, мыслители, памятники.

SAMARCAND ON THE PATH OF HISTORY

This article deals with scientific data about the concept of Samarkand. It also contains detailed information about the historians of this ancient city. It should be noted that the role of Samarqand in the development of Tajik science and culture is very significant.

Keywords: Samarkand means, founder, renamed, Movarounnahr, thinkers, monuments.

Cведения об авторе:

Акрамов Нуриддин Бузургходжаевич соискатель третого курса кафедры философии и културы Таджикиского государственного педагогического унверситета им. С.Айни. nuriddin20.90@mail.ru Тел: (+992)985681366

About the author:

Akramov Nuriddin Buzurgmehrovich - 3rd year of researcher in the Department of Philosophy of the Tajik state pedagogical University named after Sadriddin Ainy nuriddin20.90@mail.ruPhone: (+992)985681366

АЗ ТАЪРИХИ ТАЪСИСЁБЙ ВА ФАЪОЛИЯТИ ОСОРХОНАИ ^УМ^УРИЯВИИ ФАРХДНГИ МУСЩИИ БА НОМИ З.ША^ИДИ

Нурматзода Х.

Институти таърих, бастоншиноси ва мардумшоносии ба номи А.Дониши АИ ЦТ

Дар Точикистон чун дигар давлатх,ои дунё дар баробари таъсиси осорхонах,ои таърихй-кишваршиносй осорхонах,ои сохдвй низ ба мисли Осорхонаи миллии бостонии Точикистон, Осорхонаи мардумшиносй, Осорхонаи чумхуриявии фархднги мусикди ба номи Зиёдулло Шахддй, Осорхонаи созх,ои мусикди ба номи Гурминч Завкдбеков, осорхонах,ои адабии Садриддин Айнй, Мирзо Турсунзода, Лоик; Шералй ва г., Осорхонаи

гиологии Точикистон, Осорхонаи «Тибби точик» ба номи Мирзо Рахимович Олимов ва даххо осорхонахои сохавии дигар фаъолият доранд, ки таъсиси чунин осорхонахо барои инъикоси таърих ва рушди ин ё он сахо равона мегардад.

Осорхонаи чумхуриявии фарханги мусикии ба номи Зиёдулло Шахидй дар Точикистон дар байни осорхонахои сохавй ягона осорхонаест, ки унвони чумхуриявй гирифтааст ва таъсиси чунин осорхона дар кишвар хело мухим аст.

Осорхонаи мазкур бо карори совети депутатхои ш. Душанбе аз 25-уми феврали соли 1987 тахти №99 таъсис шуд[1]. Бинои осорхонае, ки имруз карор дорад 35 сол композитори машхури точик Зиёдулло Шахидй (1914-1985) зиндагй намуда, бехтарин асархояшро дар ин хона эчод намудааст[2]. Дар ин хона бо иштироки адибон Мирзо Турсунзода (1911-1977) Бокй Рахимзода (1910-1980), Мухаммадчон Рахимй (1901-1968), Мирсаид Миршакар (19121993), Абдусалом Дехотй (1911-1962), Аминчон Шукухй (1923-1979), арбобони номвари санъати точик Акашариф Чураев (1896-1966), Шохназар Сохибов (1908-1973), Фазлиддин Шахобов (1911-1974), Тухфа Фозилова (1917-1984), Фозил Солиев (1914-1976), Ахмад Бобокулов (1931-1990), Ханифа Малонова (1924-2010), Барно Исхокова (1927-2002) ва дигарон махфилхои адабй баргузор мешуд[2]. Бо назардошти хизматхои бузурги композитор, Артисти Халкии Чумхурии Шуравии Сотсиалисти Токикистон, Дорандаи чоизаи давлатии ЧСС Точикистон ба номи Рудакй бо пешниходи Вазорати маданияти Чумхурии Точикистон, Иттифоки компазиторон, Академияи илмхои Точикистон, Кумитаи ичроияи Ш. Душанбе ва Карори Совети Вазирони ЧСС Точикистон хона-музей аз 25 январи срли 1989 ба Осорхонаи фарханги мусикии ба номи З. Шахидй номгузорй гардид[3]. Осорхона бо Карори Шурои Вазирони Точикистон аз 27 сентябри соли 1990 тахти раками 216 бо унвони Осорхонаи чумхуриявии фарханги мусикии ба номи З. Шахидй ба мувозинати Вазорати фарханги Чумхурии Точикистон ворид гардид. Осорхона аз 28-уми декабри сози 2006 то ин чониб бо Карори Хукумати Чумхурии Точикистон тахти раками 604 Муассисаи давлатии Осорхонаи Чумхуриявии фарханги мусикии ба номи З. Шахидй номгузорй мешавад.

Дар осорхона 5 вохиди корй; Директори осорхона, ходими калони илмй, ходими хурди илмй, сарбойгон ва фаррош фаъолият доранд.

Осорхона аз 5 хонаи намоишй иборат буда, дар ин хонахо 2706 экспонат мавчуд аст, ки аз ин шумора 2122 адад китоб, 400 адад пластинкахои сабти овоз, 102 адад асархои ноттавй, 43 адад сози мусикй, 20 адад ашёхои рузгор (этнографй) ва 19 адад диплому чоизахо ва ордену медалхоро (марбут ба эчодиёти З. Шахидй) дар бар мегирад.

Боздиди аввалини тамошобин аз хонаи хаёту фаолият ва эчодиёти З. Шахидй сурат мегирад. Дар ин хона аксхои З. Шахидй дар холати хунарнамой, граммотахои фахрй, унвону чоизахои давлатй, фиттаву асархо мансуб ба З. Шахидй ба маърази тамошо гузошта шудаанд. Дар ин хона инчунин дар витринаи алохида 8 адад созхои нафасй аз чумла 6 адад най, 2 адад тутак ва 1 адад дунон (кушнай) низ муаррифй мешаванд, ки созхои мазкур аз З. Шахидй мерос мондаанд. Дар байни ин созхо як адад найи хело чолиб аст, ки ин сози мусикиро З. Шахидй такрибан дар синни 12 солагиаш аз камиш сохтааст[1]. Зиёдулло Шахидй аз хурдй ба навохтани созхои мусикии най, дутор, танбур, рубоб ва г. шавки беандоза дошт. Инчунин дар хонаи ба эчодиёти З. Шахидй бахшидашуда 1 дутор ва як рубоби хурди кошгарй ба намоиш гузошта шудааст, ки ин созхоро З. Шахидй менавохт. З. Шахидй аз байни хамсолони худ яке аз донандагони мусикии Шашмаком ба шумор мерафт. Аз соли 1932 З. Шахидй дар Сталинобод зиндагй мекард, дар синни 25-30 солагй хамчун ичрокунандаи мусикии касбй охангсози бомахорат шухратёб шуд. Хама он махсули эчодии З. Шахидй дар хучраи яккум муаррифй карда мешавад. Артисти Халкии Точикистон Гурминч Завкибеков (1929-2003) тухфа шудааст.

Созхои мусикии Осорхона маводи асосии осорхонаро ташкил дода, дар хонаи алохида дар шумораи 33 адад ба намоиш гузошта шудаанд, ки ин созхо аз дустону пайвандон ва чехрахои номвари санъати мусикии точик хадя шудаанд. Кисми зиёди созхои мусикй соли 1989 баъди ба Осорхонаи фарханги мусикии ба номи З. Шахидй номгузорй гардидани хона-музей такдим гардидаанд. Дар байни созхо танбури Бобокул Файзуллоев (1897 1974) ба чашм мерасад, ки соли 1989 аз чониби писараш Хунарманди Халкии Точикистон Ахмад Бобокулов ба осорхона тухфа шудааст. Имруз дар намоишгох танбури Шохназар Сохибов (1903-1978) донандаи машхури Шашмаком, овозхон ва охангсози беназир ба маърази

тaмошо гyзоштa шyдaaст, ки aз чониби писapaш Тeлмaн Содибов бa осоpxонa тaкдим гapдидaaст. Тaъкид бa ёдовapист, ки ин тaнбyp бо дaсти Усто Тодиp, ки дap дapгоди aмиpи Бyxоpо xизмaт мeкapд соxтa шyдaaст. Дамчунон дap намоишгод тaнбypи овозxони мaшдypи xaдкï Aкaшapиф 4ypaeB, Fиччaки одангсоз, Дyнapмaнди Хадкии Ч,yмдypии Шypaвии Сотсиадистии Точйкистон Фозид Солдав (1914-1976), ки ин Fиччaк бо дасти xy,n^ y соxтa шудааст ва дyтоpи дyнapпeшaи тeaтpи Лодутй Мудаммадчон Хадилов дap мaъpaзи тамошоянд. Тaнбypи Мудаммадчон Хадидов соли 1989 аз чониби дaмсapaш ба осоpxонa дадя гapдидaaст. Apтисти Хадкии Точикистон Гypминч Зaвк,ибeков (1929-2003) низ яю аз дУстони наздики З.Шадидй буд ва як адад тaнбypи бaдaxшонй ва як pyбоби бaдaxшонии ин дyнapмaнд нитудфа шудааст.

Садми писapи композитоp Толиб Шадидй низ дap пyppaнaмойи фонди осоpxонa аз маводдои фapдaнги мусикй мaxсyсaн создои мусикй нaзappaс аст. Имpyз 1 доиpa ва 1 кapнaйи тудфашудаи Толиб Ш. дap осоpxонa мyappифй кapдa мeшaвaд.

Дap paдифи создои миллй инчунин аз сaфоpaтxонaи Диндустон ва Тypкия создои мусикй ва асбобдои мусикии ба осоpxонa дадя гapдидaaст. Соли 1995 аз чониби

сaфиpи Диндустон дap Точикистон Бондал Чай Шaнкap 7 адад создои мусикй аз кабили 2 адад OTrap 2 адад сози зapбии тумбак 1 адад aкоpдион (г^мони^и диндй), 1 адад мандадина, 1 rrnapa тудфа гapдидaaст. Аз сaфоpaтxонaи Тypкия 1 соз тудфа шудааст.

Мутаассифона бо сабаби сapивaкт тapтиб надодани китоби воpидотии осоpxонa аз чониби масъулини осоpxонa якчанд создои мусикде, низ аз чумла: 3 адад Fиччaк, 1 тоp, 1 шашто^ 3 дyмбpa, 1 чанг, 2 доиpa дида мeшaвaд, ки чигуна ва аз чаниби кй ба осоpxонa дадя шуданашон маълум нeст ва то кунун аз чониби xодимони илмии осоpxонa омyxтa нашудаанд ва коpмaндони осоpxонapо зapyp аст, ки бapои paвшaн намудани сapчaшмaи воpидшaвии создо чоpaaндeшй намоянд. Аз чониби дигap азбаски осоpxонa номи Чyмдypиявиpо гиpифтaaст xyб мeшyд бояд масъулони осоpxонa осоpи мapбyт ба даёти эчодй мaxсyсaн создои мусикии шaxсиятдои мaъpyф Дyнapмaндони Хадкии Точикистон ба монанди Боймудаммад Ниёзов (1927-2009), Дуссйн Нaсpиддин, Одина Дошим (1937-1993), Зaфap Нозимов (1940-2010) Абдулло Султон ва дигap навозандагону сapояндaгони Чyмдypиpо ба осоpxонa чaмъовapй ва мyappифй намоянд.

Чyнонe, ки боло зи^ кapдeм дap осоpxонa бойгонии мусикй мавчуд аст, ки ин бойгонй 400 адад пластинкадои сабти овозии мушк^о дap 6ep мeгиpaд. Дap ин бойгонии мусикй сабтдои кдассикдои точику aвpyпо, ки осоpxонa ондоpо аз мaFOзaи дap солдои чангй шaдpвaндй сyxтaистодaи «Мeлодия» начот дода буд, гиpд овapдa шудаанд. Он сабтдо чузъи коллeксияpо, ки аз намунадои мусикии чадон ибоpaт мeбошaд, ташкид мeдидaд ва дap толоpи адодида ба намоиш гузошта шудаанд.

Дap кaтоpи «Шашмаком», «Фалак» ва дигap жaнpy шакддои мусикии кдассикй, xaдкй ва оpифонa, аз кабили сидсилаи «Ганчина», мусикии дисоp, Бaдaxшон, Хатлон, водии Зapaфшон ва №rap наводии Точикистон дap фонотeкaи осоpxонa дифз мeшaвaнд.

Аммо кисми зиёди пластинкадои сабти овозй ба фapдaнги мусикии дигap миллатдо мансуб мeбошaнд ва оид ба фapдaнги мусикии точикон пластинкадои сабти овозй xeло каманд. Аз чониби дигap 10-солаи оxиp фиттаву нaвоpдои сypyдy тapонaдои сaнъaткоpони точик бо осоpxонa чaмъовapй нашудааст.

Бapои бeдбyдии коpи осоpxонa коpмaндони осоpxонapо зapyp аст, ки каблан пластинкадои сабти овозии осоxонapо, ки бо забондои гуногун мадфузанд, ондоpо омyxтa, гypyдбaндй намоянд ва мyдимтapини ондоpо ба самъи тамошобинони осоpxонa paсонaнд. Аз чониби дигap бapои бой гapдонидaни фонди осоpxонa ба шaxсиятдои мaъpyфи санъати точик ва идоpaвy муассисадои дaxлдоpи содаи фapдaнг ва мусикй paсмaн мypочиaт намуда, сабту нaвоpдои мapбyт ба фapдaнги мусикии точиконpо чaмъaвapй намуда, ондоpо нигоддоpй ва тapFиб намоянд.

Дap осоpxонa фонди китобдо мавчуд аст, ки 2122 aдaдpо ташкид намуда, як кисми ондо бо ташаббуси Зиёдулло Шадидй чaмъовapй шудаанд ва дap xонaдои алодидаи осоpxонa нигоддоpй кapдa мeшaвaнд. Китобдо кисми зиёди фонди осоpxонapо дapбap гиpифтa, дамагй наздики 20% ондо ба масикй мapбyт аст. Китобдо ба забондои гуногун аз кабили точикй, pyсй, англисй, тypкй, олмонй ва f. нaшp гapдидaaнд ва оид ба композитоpони чадон, фapдaнг, фадсафа ва забону адабиёти точик ва №rap мидлатдо маълумот мeдидинд. Дap фонди китобдои осоpxонa китобдои Faйpисодaвй xeло зиёд ба

нaзap меpacaд. Аз ин лихоз коpмaндони оcоpхонapо лозим acт, китобхои Faйpиcохaвии оcоpхонapо чудо нaмyдa, аз дохили фонди acоcии оcоpхонa хоpич кунанд ва китобхонаи назди оcоpхонapо ташкил намоянд.

Инчунин дap оcоpхонa102 acapи ноттавй нигохдоpй ва мyappифй кapдa мешавад, ки мавчудияти чунин acapхо бapои ин оcоpхонaи шхавй хело мухим acт.

Cоли 1992 бо мaшвapaти Рaиcи Шypои Олй Fоибнaзap Падлаев ва бо тaшaббycи номзади илмхои фидологй дyхтapи охaнгcоз Myниpa Шахидй, Бунёди байнадмиладии Зиёдулло Шахидй та^до ёфт[4]. Он дap бинои оcоpхонa вокеъ гapдидa, дap Вaзоpaти Адлияи Ч,yмхypии Tочикиcтон номнaвиc шудааст.

Аз 14 то 19-уми майи шли 2004 Бунёд дap хaмкоpй бо Вaзоpaти фapхaнги Ч,yмхypии ^чи^агон, caфоpaти Фapонca ва Mapкaзи фapхaнгии «Бохтap» нaхycтин фиcтивaди байнадмиладии мушкии мyоcиppо бахшида ба 90-cолaгии Зиёдулло Шахидй ва 80-cолaгии ш. Душанбе бapгyзоp намуданд[5,15].

Mохи майи шли 1996 тахти pохбapии Пpезиденти Ч,yмхypии Tочикиcтон Эмомадй Рахмон Шypои Ч,амъиятй cозмон дода шуд. Бунёди байналмилалии З. Шахидй узви ин шзмон гашт ва cоли 1997 дap кaтоpи дигap аъзоёни Ш^ои Ч,амъиятй, ба Cозишномaи cyлх имзо гузошт.

Накши ББЗШ дap тахкими худшиномии миллии шaхpвaндони Tочикиcтон ва инкишофи FOяхои ахдокву инcондycтии онхо бато кадон acт. Maхcycaн дap шлхои чанги шaхpвaн,цй тaвaccyти Бунёд дap оcоpхонa конcеpтхо, cеминapхо, мизхои мyдaввap ва конфpонcхои байнадмилилй татбик мешуд, ки ин омил то ход идома доpaд. Дap ин чоpaбинихо донишчyëн, хонандагони мактаби тaхcилоти хамагонй, олимон, cиëcaтмaдоpон ва ходимони фapхaнгy caнъaткоpон иштиpок кapдaнд.

Композитоpон ^либ Шахидй, Фиpyз Бaхоp, Taдaбшо Caттоpов, овозхонон Одина Хошим, Давлатманд Ходов, адибон Лоик Шеpaдй, Гyлpyхcоpи Caфй, Олимон Aкобиp Ахмадов, Ишонхон Нуъмонов, Myхaммaд Оcимй, Acлиддин Низомов, Абд^ахмон Абдуманнонов дap байни онхое буданд, ки дap cолхои дyшвоpтapини 1992-1997 дap ин чоpaбинихо иштиpок менамуданд[5,12].

Бунёд хамчунин pобитaхои вacеъpо бо мapкaзои илмиву фapхaнгии Рyccия, Шветсия, Кдзокистон ва дигap кишвapхо бapкapоp намуд ва дap коpи cеминap ва конфpонcхои минтакавию байнадмиладй оид ба маеъалахои pyшди хaмкоpихо дap cохaи фapхaнг а гуФтугуи фapхaнгхо фаъолона иштиpок мекунад[5,17].

Чуноне, ки Myниpa Шахидй дap маълумотномаи худ оид ба оcоpхонaи мaзкyp ишоpa кapдaacт «Вазифаи aввaдиндapaчaи Бунёд хамчун cозмони Faйpихyкyмaтй ин дacтгиpй ва вагеъ намудани фаъолияти оcоpхонa буд»[5,С9]. Адбатта ташкили чоpaбинихо, чaдacaвy конфpонcхои гуногун оид ба pyшди фapхaнгй миллй аз чониби коpмaнди оcоpхонa (cобик диpектоpи Оcоpхонaи мaзкyp толхои 1987-2015) ва тaъcиcдихaндaи Бунёд Myниpa Шахидй ва иштиpоки y дap конфpонcхои байнадмидадй кобили тaхcин аст. Аммо аз чониби дигap хадаф аз тaъcиcи Бунёд, ки чоннок гapдонидaни фаъолияти оcоpхонa acт, бояд аввал мушкилоти acоcии оcоpхонa бapтapaф кapдa шавад.

1.Бо чадби мycикишоноcон ва мyтaхaccиcони забондон маводхои оcоpхонa омyхтa шуда, вобacтa ба тахлили мyтaхaccиcон аз чониби коpмaндони оcоpхонa дap acоcи маводхои оcоpхонa acapy маколахо нaшp гapдaд.

2.Aзбacки оcоpхонa унвони чyмхypиявиpо гиpифтaacт, бо чадби caнъaтшиноcон, оcоpхонaшиноcон ва диззaйнеpон экотозитсияи оcоpхонa комилан вобacтa хама пахлухои хаёти мушкии точик («Шашмаком», «Фалак», caнъaти хадкй, композитоpй) cозмон дода шавад.

Бо макради хapчи бештap мyappифй намудани фapхaнги миллй aлaлхycyc мушкии кacбии точик дap назди оcоpхонa caхнaи бapгyзоpии бapномaхои конcеpтй ва cеминapy конфpонcхо cозмон дода шудааст, ки дap чоpaбинихои гуногун caнъaткоpон дap ин caхнa Xyнapнaмой мекунанд.

Caхнaи хyнapй бахшида чашни 100 cолaгии компaзитоp З.Шахидй аз лихози идмй-бадей оpоиш дода шудааст. Яъне дap aтpофи девоpхои caхнa aкcи cозхои кадимаи точикон гузошта шyдaacт. Maхcycaн дap якчанд аз ин а^хо бонувони чангнавоз, pyднaвоз, ва таблнавози мaнcyб ба acpхои 2 то мелод буда, ки дap apaкaи X,aйpaтон хаккокй шудаанд дap намоишанд. Дигap агсхои cозхои мушк;й, ки дap менятypaхои acpхои миёна тacвиp ёфтаанд

ба намоиш гузошта шудаанд, ки ин омил метавонад ба зехни тамошобин оид ба кадима будани фарханги мусикии таъсири хуб гузорад.

Х,ар сол чанд мароти вобаста ба баргузории чашнхои милллй дар осорхона низ барномахои консертй гузаронида мешавад, ки метавон яке аз чунин барномахо рангинро мисол овард. Дар таърихи 14 майи соли 2014 бахшида ба 100-солагии устод З. Шахидй дар осорхона шоми ёдбуди устод гузаронида шуд. Мехмонон, мусиканавозон, нависандагону шоирон, сафирон ва донишчуёни Донишгоххои гуногуни пойтахт, хамкасбон ва мухлисони суруду навохои устод, аз чумла: Нигина Амонкулова, Сохиба Давлатшоева, Икбол Завкибеков ва дигарон иштирок намуда, хунарнамой карданд. Хдмин гуна то имруз ин сахнаи хунарй маркази чорабинихои чолиби фархангй ба шумор меравад хар тамошобине, ки аз осорхона дидан менамояд инчунин метавонад ичроиши навои мусикиро дар сахнаи ин осорхона бишнавад ё тамошо кунад. Вале барои боз хам бештар гузаронидани чорабинихои фархангй дар осорхона кормандони осорхонаро зарур аст, ки бо мактабхои мусикй, Консерваторияи миллии Точикистон ба номи Т.Сатторов, Донишкадаи давлатии фарханг ва санъати Точикистон ба номи М.Турсунзода ва дигар ансамбилхои созй-овозии муассисахои дахлдори чумхурй хамкорихои кавиро ба рох монанд.

Хдмингуна метавон гуфт, ки таъсис ва фаъолияти Осорхонаи чумхуриявии фарханги мусикии ба номи З.Шахидй барои хифзу муаррифии осори мусикии точикон накши калонро мебозад. Аммо аз чониби дигар доройи фарханги мусикии точиконро наметавон дар як осорхонаи хурде, ки аз 5 хучра иборат буда, 165м2 масохат дорад ва кариб, ки пурра дар ин осорхона эчодиёти З.Шахидй муаррифй мешавад инъикос намуд. Имруз санъатшиносону фархангшиносон, Вазорати фарханги Чумхурии Точикистон ва дигар масъулини сохавиро зарур аст, ки харчи зудтар барои таъсиси Осорхонаи мукаммали фархангй мусикй андешанд. Чун, ки он миллате, ки фарханги бойи мусикй дорад ва таърихи мусикияш аз хазорсолахои кабл аз мелод дарак медихад бояд осорхонаи бузурги фарханги мусикй дошта бошад. То мисли З.Шахидй хазорхо номварони санъаташро муаррифй намояд ва дар ин замина наслашро дар рухияи санъатдустии миллй тарбия кунад.

АДАБИЁТ

1. Решение Душанбинский городской совет народных депутатов «О при возмездной передаче демостронения по ул. К. Маркс, 108 на баланс Академии наук Таджикской ССР для организации Дом-музея и выделение квартиры семъе Шахиди»- Душанбе, 1987.- № 94.- 25 феврал

2. Олимпур, М. Осорхонаи мусикй (Матн): Осорхонаи фарханги мусикй ба номи Зиёдулло Шахидй //Адабиёт ва санъат .- 1989.- 4 май.

3. Постановление Совет Министров Таджикской ССР «О присвоении имени З. Шахиди Музею музыкальной культуры»- Душанбе, 1989.- № 23.- 25 январ

4. Фонду Зиядулло Шахиди-15 лет (Текст): Музей им. З. Шахиди // Народная газета.- 2007.- 22 мая.

5. Мунира Шахидй. Осорхонаи фарханги мусикии Зиёдулло Шахидй. [Мунира Шахидй, Дилбар Табарова]. Душанбе - 2006.- 20 с.

ИЗ ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ РЕСПУБЛИКАНСКОГО

МУЗЕЯ МУЗЫКАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ ИМЕНИ ЗИЁДУЛЛО ШАХИДИ

В данной статье анализируется история формирования и деятельности Республиканского музея музыкальной культуры имени Зиёдулло Шахиди, также автор освещает пути сбора, хранения и ознакомления музыкального наследия таджиков. Основой данной темы является изучение методов и приёмов сбора, хранения и популяризации музыкальных инструментов. Для дальнейшего развития музея в статье предложены полезные рекомендации.

Ключевые слова: Музей, культура, искусство, музыка, музыкальные инструменты, дом, экспозиция, сбор, хранение, ознакомление, основание и т.д.

FROM THE HISTORY OF CREATION AND ACTIVITY OF ЕНЕ REPUBLICAN MUSEUM OF MUSICAL CULTURE NAMED AFTER ZIYODULLO SHAHIDI

In this article the author tries to analyze the history and activity of the Republican museum of musical culture named after Ziyoidullo Shahidi. The author attempts to research the ways of collecting, storing, and presentation of the Tajik national musical instruments in this museum. The basis of this article is the study of methods and techniques of collection, storage and promotion of musical instruments. For the further development of this Museum the article offers useful recommendations.

Keywords: Museum, culture, art, music, musical instruments, home, exposition, collection, storage, presentation, creation, gathering.

Сведения об авторе:

Нурматзода Хасан - аспирант Институт истории, археологии и этнографии им. А. Дониша АН РТ. 734025. Республики Таджикистан г. Душанбе. E-mail: hasan-art90@yandex.ru, тел: (+992)900019622 About the autor:

Nurmatzoda Hasan - graduate student of the the Institute of history, Archeology and Ethnography by name A. Donish, the Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan. 734025. E-mail: hasan-art90@yandex.ru, phone: (+992)900019622

АНДЕШАДОИ ДУСАЙН ВОИЗИ КОШИФЙ ОИД БА УСУЛХфИ ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТИ

Ра^монзода Г.Р.

Коллеци омузгории ба номи Мирзо Турсунзодаи шаури Конибодом

Пайдоиши идоракунй ва сарварй хамчун зарурати таърихие махсуб меёбад, ки онро эхтиёчи инсоният ба зиндагии якчоя пеш овардааст.

Идоракунй мафхуми хеле бостонй буда, хануз 2300 сол пеш мардуми Мисри кадим онро чунин маънидод карда буданд: «Идоракунй ва сарварй - магзи чомеа, дили маърифат ва забони адолат аст».

Дануз дар мархилахои аввали рушди инсоният нахустин умумиятхои одамон ба шахсоне ниёз доштанд, ки манфиатхои онхоро хифз ва фаъолияташонро рохбарй намоянд. Махз хамин зарурат боиси бештар мавкеъ пайдо намудани ашхоси нисбатан донишманд, бомахорат, ташаббускор ва боирода гардид, ки одамон пешвоёни кабилахо ва авлодхо мегаштанд, ки ин нишонаи эътимоду боварии атрофиён ба онхо буд. Идоракунй омили мухим ва шарти зарурй бахри тахаввулоти минбаъдаи насли инсон буд, зеро махз тавассути сарварии як шахс шаклхои оддитарини муносибат ва муоширату мувофика байни аъзои аввалин умумиятхои одамон амалй карда мешуданд.[1, с.57-94]]

Точикон дар таърихи башарият хамчун миллати тачрибаи гании идоракунии давлатидошта эътироф гардидаанд. Аз тачрибаи давлатдории точикон, кавмхои хамчавори он дар тули садсолахо бахрамандй намудаанд. Давлатдории Сомониён намунаи барчастаи ин гуфтахост. Дар замони давлатдории Сомониён Исмоили Сомонй мактаби хуби давлатдориро таъсис дода буд. Точикон дар хамаи сохахои фархангу илм дар сафи пеши тамаддуни чахонии он замон карор гирифтаанд. Ва ин хама ба туфайли махорати баланди идоракунии давлатй буд, ки забони точикиро ба арши аъло баровард. Асрхо сипарй гаштанд ва имруз гояву нуктахои аз хама пешкадами ниёгонамонро одамон меомузанд. Агар ба гузаштаи давлатдории хеш назар афканем, таърихи пайдоиш ва таърихи тахаввулоти тадричии давлат ва аркони давлатдорй аз рузгори кунунй пайгирй гардидааст ва донишмандону арбобони соха бо баёни мулохиза ва афкори илмиву амалй ба муваффакиятхои чашмрас ноил гардидаанд, ки ин басо омузанда ва ибратбахш мебошад. Таърихи инсоният собит намудааст, ки пешрафт ва муваффакияти тамаддунхои гуногун ба фаъолият ва неруи идоракунии самарабахши шахсони алохида робитаи зич доштааст, ки тавонистаанд тавассути махорат, дониш ва кобилияти рохбарй ва матонату часорати шахсии хеш дар таърихи башарият абадан накш гузоранд.[2, с.176]

«Истифодаи ин тачрибаи таърихии ачдодонамон имруз низ барои мо мухим аст. Зеро мо чандин бор изхор доштем, ки ифтихор аз таъриху фарханги миллй чунин маъно надорад, ки мо бо онхо каноат кунем ё махдуд бокй монем. Баръакс, дар чараёни бунёди чомеаи мутамаддин зарурат пеш меояд, ки мисли ниёгони хирадманди худ аз дастовардхо варзишхои фархангии халку миллатхои дигар ва умуман тамаддуни башарият хар чй васеътар ва самараноктар истифода намоем» [3, с.77]

Яке аз шахсиятхое, ки дар таърихи илму фарханг ва адабиёту фалсафаи точик бо афкори баланди сиёсию идоракунии худ маъруфият пайдо кардааст, Дусайн Воизи Кошифй мебошад. Кошифй муаллифи асархои «Анвори Сухайлй», «Ахлоки Мухсинй»,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.