Научная статья на тему 'УСТОДИ МАКТАБДОР'

УСТОДИ МАКТАБДОР Текст научной статьи по специальности «Агробиотехнологии»

CC BY
78
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «УСТОДИ МАКТАБДОР»

/

named after S. Aini. Address: 121 Rudaki Avenue, Dushanbe city, 734003, Republic of Tajikistan, Somonidistrict. Tel.:(+992)501103944. E-mail:ptuhl985 amail.ru

УСТОДИ МАКТАБДОР

Курбонов А.Р.

Донишгохи давлатии омузгориив Тоцикистон ба номи С. Айни

САТТОРОВ ТОХИРЧРН доктори илми биология, профессори кафедраи зоологияи факултети биологияи Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айнй, соли 1947 дар нохияи Конибодоми Чумхурии Точикистон ба дунё омадааст.

Соли 1969 шуъбаи биология ва химияи факултети табиатшиносию чуирофияи Донишкадаи давлатии омузгории шахри Душанбе ба номи Т.Г. Шевченко-ро хатм кардааст. Баъди хатми донишкада аз мохи августи 1969 то июни 1970 дар мактаби миёнаи № 2 шахри Норак дар вазифаи омузгори биология ва химия кору фаъолият намудааст. Аз соли 1970 то 1971 дар сафи соби; Артиши Шуравй адои хизмат намудааст. Пас аз адои хизмати Ватан-Модар аз соли 1972 то 1976 ба хайси ассистенти кафедраи зоологияи ДДОТ фаъолият намуда, ба донишчуён дарс гуфтааст. Соли 1977 ба аспирантураи назди Пажухишгохи зоологияи АИ Чумхурии Украина дохил шуда, онро соли 1980 хатм намуда, соли 1981 дар шахри Киев рисолаи номзадии худро дар мавзуи «Хазандахои Точикистони Шимолй» дар Шурои олимони Института зоологияи академияи илмхои Чумхурии Украина сарбаландона химоя намудааст. Дар солхои 1982-1985 муаллими калон, н.и.б. ва аз соли 1985 дотсенти кафедраи биологияи умумии факултети география, аз соли 1985 то 1998 мудири кафедраи биологияи умумии факултети география ва минбаъд аз соли 1998 дар факултети биология дар вазифахои дотсент, мудири кафедра, декани факултети биология кору фаъолият намудааст. Х,амзамон устод дар баробари корхои таълимй ба тадкикот ва омузиши герпетофаунаи Точикистон ва Осиёи Марказй машгул шуда, маводхои илмй чамъоварй намуд. Новобаста аз ичрои вазфиахои мухталиф дар донишгох устод Сатторов Т. дар соли 1994 тахкики хусусиятхои фаунаи хазандахоро дар чумхурй чамъбаст намуда, рисолаи докториро дар мавзуи «Хазандахои чанубй-шаркии Осиёи Марказй» дар Шурои илмии Пажухишгохи зоологияи АИ Чумхурии Узбекистан дифоъ намуд. Пас аз химояи рисолаи докторй соли 1995 унвони профессорро гирифт. Дар асоси аз нав аттестатсия намудан ба Сатторов Т. аз тарафи Комиссияи олии аттестатсионии Россия аз 1.04.2005 дипломи доктори илмхои биология тахти № 45 дода шудааст.

Аз соли 1998 то 2009 дар вазифаи декани факултети биология, солхои 2009-2010 муовини ректор оид ба корхои таълимии ДДОТ ба номи С. Айнй, 2010-2013 муовини ректор оид ба такмили ихтиссос ва бозомузии кадрхои ДДОТ ба номи С. Айнй ва аз соли 2013 то соли 2017 дар вазифаи мудири кафедраи зоология кору фаъолият намудааст. Айни замон бошад дар вазифаи профессори кафедраи зоологияи факултети биологияи донишгохи мазкур ба таълиму тарбияи кадрхои илмй ва омода намудани кадрхо дар сохаи биология (зоология) машгул аст.

Сатторов Тохирчон баъди хатми Донишгохи давлатии омузгории Точикистон ба номи Садриддин Айнй 48 соли хаёти худро ба фаъолияти омузгорй пайвастааст, ки аз он расо 45 солашро бевосита дар Донишгох сарфи таълиму тарбияи мутахассисони баландихтисоси сохаи илм ва маориф бахшидааст. Дар тули фаъолияти мунтазаму самараноки педагогиаш аз зинаи ассистенти кафедра то ба дарачахои илмии номзади илми биология, доктори илми биология ва унвонхои илмии дотсенту профессори кафедра расидааст. У хамчун рохбари илмй ва аъзои Шурои химояи рисолахои номзадию докторй ва аъзои Шурои илмии Институти зоология ва паразитологияи Академияи илмхои чумхурии Точикистон дар тайёр намудани кадрхои илмй-омузгории сохаи биология хизмати шоиста кардааст.

Сатторов Т. илми биологияи точикро борхо дар хоричи кишвар (Чехословакия, Англия, Италия, Киев, Минск, Ашхобод, Тошканд, Эрон) ва гайра муаррифй кардааст.

Профессор Сатторов Т. фаъолияти омузгории хешро бо корхои илмй-тадкикотй ва илмй-методй пайваста пеш мебарад. Зиёда аз 250 маколахои илмй ва илмию методй, панч дастури таълимй, як монография, се китоби дарсй барои мактабх,ои олй ва китоби дарсии фанни зоология барои синфи 8-уми мактабх,ои тахсилоти умумии чумхурй, ки кулли хонандагон аз он истифода мебаранд, ба калами у тааллук доранд. Холо асари «Хазандахои Точикистон»-ро дар хачми 35 чузъи чопй омада намуд ва китоби дарсии «Зоологияи сутунмухрадорон»-ро барои донишчуёни мактабх,ои олии чумхурй чоп намудааст. Тахти рох,барии устод Сатторов Т. шаш нафар мухаккикони чавон рисолаи номзадии худро дифоъ намудаанд. Ду нафари дигар тахти рох,барии устод тадкикотхои илмй бурда истодаанд.

Устод Сатторов то имруз маколахо ва китобх,ои бисёреро ба чоп расонидаанд, аммо мо танх,о маводхои дар муддати 5 соли охир ба чоп расонидаи Устодро барои хонандагон пешниход менамоем:

«Рох,намои фанни зоология синфи 8-ум». Барои омузгорони муассисахои тахсилоти миёнаи умумй.- Душанбе: «Маориф» 2018.-136 с.-ББК 978-99947-1-575-6.

Красная книга Таджикистана раздел пресмыкающихся издательство «Ганч нашриёт» Душанбе 2017 г. 250-310 с.

«Гуногунии биологии Точикистон» Ахбороти АИБМО №1 ш. Душанбе- 2017 с. 45-52.

«Асосх,ои таълимоти эволютсионй». Нашриёти «Замон. Душанбе -2019. 242 сах,.

«Зоология». Китоби дарсй барои синфи 8-уми муассисахои тахсилоти миёнаи умумй. (Нашри сеюм бо тагйиру иловахо). Душанбе: Маориф, 2019.-224 сах.

«Тахлили зоогеграфии герпетофаунаи водии Хисор». Маводхои конференсия VII - уми Байналмиллалии «Хусусиятхои экологии гуногунии биологй» (Точикистон, ш.Хучанд, 3-4 октябри 2019). Ст.122.

«Современное состояние и меры охраны псамофильных видов герпетофауны Таджикистана». Маводхои конференсия VII - уми Байналмиллалии «Хусусиятхои экологии гуногунии биологй» (Точикистон, ш.Хучанд, 3-4 октябри 2019). Ст.240-241.

«Виды самостоятельной работы студентов по дисциплине физиология человека». Известия ТО МАНВШ № 2. Душанбе -2020. С.58-63.

«История исследования ящериц из рода ящурок (Eremias) юго-западного Таджикистана». Вестник педагогического университета. Издание Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни. № 1(10-11) Душанбе - 2021. Ст.441- 443.

«Дастури методй оид ба хдйвоноти хордадор». Нашриёти «Табъу нашр» Душанбе-2021. 105

сах.

«Машгулиятх,ои амалй-лабораторй аз зоологияи сутунмухрадорон». Китоби дарси барои донишчуёни факултетхои табиатшиносй. Нашриёти «Табъу нашр» Душанбе-2021. 284 сах.

«Зоологияи мухрадорон». Китоби дарси барои донишчуёни факултетхои табиатшиносй. Нашриёти «Торус» Душанбе-2021. 428 сах.

Китоби дарсй барои синфи 8-уми муассисахои тахсилоти миёнаи умумии барои мактабхои таълимашон бо забони русй. (Нашри сеюм бо тагйиру иловахо). Душанбе: Маориф, 2021.-238 сах.

Профессор Сатторов Т. мактаби герпетологии худро ташкил намуда, ба тахкики герпетофаунаи чумхурй чавонони зиёдро дар атрофи худ чалб намудааст. Дар баробари омузиши хазандагон ба тахкики усулхои (методхои) таълими биология машгул аст. У [амасола ба рисолаи хатм ва магистрии донишхуён ва корхои илмй тадкикотии омузгорони чавон рохбарй мекунад. Тахти ро[барии у шаш нафар устодон (Абдуллозода Х, Кобулов Б, Хидиров X. ва Домуллоева З, Эргашев У, Мирзобаходурова Ш.) рисолаи номзадии худро дифоъ намудаанд ва 4- нафари дигар (Шо[зода А., Нахмудиннов Т,. Абдиев У., ва Давлатзода А.) рисолаи номзадии худро та[ия ва омода намуда, ба дифоъ тайёр карда истодаанд.

Ин аст, ки фаъолияти босамари омузгорй ва илмии Т.Сатторовро ба инобат гирифта, 14-уми майи соли 2002 Академияи илмхои байналмилалии мактабхои олй уро дар асоси озмун ба аъзогии узви пайвастаи Академияи илмхои байналмиллалии мактабхои олй дар Шахри Москва интихоб намудааст.

Мaкcaди acоcии тaдкикоти илмии пpофeccоp Сaттоpов Т. aß омузиши cиcтeмaвии xycycMOTx^ биологию-экологй, гeнeзиc, тacнифот, тacнифоти кapиологй, зоогeогpaфия, иcтифодaи окилонa вa хифзи фayнaи xaзaндaгони Точикистон бa шyмоp мepaвaд.

Дap конфpонcxо вa гам^з^м^о дap Вeнгpия Чexоcловaкия, Англия, Эpон, Ашкобод, Киeв, Сaнкт- Пeтepбypг, Мо^в^ Тошкaнд вa Faйpa боpxо иш^ок тамуд^ илми биологияи (зоология) точило мyappифй нaмyдaacт.

Пpофeccоp Тох^чон Сaттоpовpо xaйaти ycтодонy шогиpдони донишгох хдмчун шaxcи бофapxaнг, мухдккики мex,нaтдycт вa xокcоpy Faмxоp мeшиноcaндy xypмaт мeкyнaнд. Бapои xизмaтxои шоëн дap pyшдy нумуи илму мaоpифи точик бо ифтиxоpномaxои Кyмитaи Мapкaзии ЛКСМ Точикистон, Вaзоpaти мaоpифи Чyмxypии Точикистон, нишони «Аълочии мaоpифи Точикистон» вa шли 2001 бо оpдeни «Дустй» capфapоз гapдонидa шyдaacт.

ЗИИДАВУ ЧРВИД МОНД, ХДР Кй ИАКУИОМ ЗИСТ.

Иноятова Ш. И.

Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй

Донишгохи омyзгоpии Точикистон бa номи Сaдpиддин Айнй xaмчyн боpгоxи aдaбy xиpaд бapои тaшaккyл вa кaмолоти мaънaвии чомea cax^ боpизy нaзappac доpaд. Олимону ycтодони ин донишгох, бо дaстовapдx,ои илмию тaълимии xeш дap apcaи чaxон номи донишгоxxpо мaшxyp cоxтaaнд. X,aйaти пpофeccоpонy омyзгоpон вa коpмaндони донишгох бapои тaйëp нaмyдaни мyтaxaccиcони бaлaндиxтиcоc, лaëкaтмaндy caзовоp вa дapxypи эxтиëчоти ЧOмea чaxдy кушиш мeнaмоянд.

Дap кaтоpи шaxcиятxои номвap, ки бо иcтeъдоди фитpй вa xизмaтxои шоиcтa дap чомea cоxибмaком гaштaaнд, коpy фaъолият нaмyдaн бapои мaн боиcи ифтиxоpy capфapозиcт. Мaн xaмчyн лaбоpaнти кaфeдpaи xимияи Донишгохи омyзгоpй фaъолияти xyдpо as мохи фeвpaли cоли 1993 OFOЗ нaмyдaм. Аз xaмон pyзxои aввaли коpй дacтгиpию pоxнaмоии ycтодони кaфeдpa бa миcли мyxтapaм Солиeв Л., Мaчлиcовa Г., Хргамов A.,Нaзиpов Г., вa чaндe дигapонpо эxcоc тамуд^ aз донишу мyкaммaлy мaлaкaи коpии эшон тaчpибa aндyxтaм. Мухити cолимy cозaндaи кaфeдpaи xимия, покизaгивy xycни ният вa axлокy одaмияти омyзгоpони он caбaби cолиëни дapоз дap ин кaфeдpa коpy фaъолият кapдaнaм гapдид. Бо пeшниxоди устодон cоли 2007 paиcи Шypои зaнони фaкyлтaи xимия тaъин шyдa, aз cоли 2017 то инчониб xaмчyн чонишини дeкaн оид бa коpxои тapбиявии фaкyлтaи xимия aдои вaзифa мeнaмоям. Тaи ин cолxо aз хидояту мacлиxaтxои муфиди ycтодон дap aнчоми мacъyлияти бa душ доштaaм иcтифодa нaмyдaaм.

Бa xycyc, aз чaxони aндeшaxои ноб вa мaxоpaтy коpдонии устоди зиндaëд, пpофeccоp Солиeв Лутфулло, ки пaйвacтa Faмxоpи шогиpдонy xaмкоpон бyдaнд, бaxpa бypдaaм.

Бapои мaн xaдаи тaкдиp буд, ки мyддaтxо бо ин мapди xиpaд, ки дap чaxони илму мaоpифи точик шкши мyaccиp доpaд вa xaмчyн гам^шино^ мaъpyф, доктоpи илмхои xимия, пpофeccоp, apбоби илм вa тexникaи Точикистон, aкaдeмики шyъбaи Точикистонии Aкaдeмияи илмхои бaйнaлмилaлии мaктaбxои олй шиноxтa шyдaaнд, xaмкоpй нaмyдaaм.

Уcтод СОЛИЕВ ЛУТФУЛЛО шлхои 1966-1969 acпиpaнти Инcтитyти xимияи умумй вa Faйpиоpгaникии АИ ЧШС Укpaинa (ш. Киeв), 1970-1989 xодими xypди илмй, xодими кaлони илмй вa xодими пeшбapи инcтитyти мaзкyp, 1989-1997 дотceнт вa пpофeccоpи кaфeдpaи xимияи умумй вa Faйpиоpгaникии Донишгохи дaвлaтии омyзгоpии Точикиcтон бa номи Чypaeв, 1997-1998 дeкaни фaкyлтeти xимия, 1998-2007 муовини peктоpи донишгохи номбypдa оид бa коpxои илмй буд. Аз мохи фeвpaли шли 2007 то cоли 2015 муд^и кaфeдpaи xимияи умумй вa Faйpиоpгaникй, aз 31-уми дeкaбpи шли 2015 то оxиpи yмp пpофeccоpи кaфeдpaи номбypдa буд. У яте aз мyaллифони чapaëни нaви илмй дap xимия - мyaйян нaмyдaни мyвозинaтxои фaзaгй дap cиcтeмaxои биcëpтapкибaи обй-нaмaкй, нaзapия вa aмaлияи xимияи Faйpиоpгaникй тaдкикоти илмй бypдaacт. Лутфулло Солиeв

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.