Научная статья на тему 'ВОЖАҲО, ИБОРАҲО ВА МАҚОЛҲОИ ИФОДАГАРИ ЭҲТИРОМ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ'

ВОЖАҲО, ИБОРАҲО ВА МАҚОЛҲОИ ИФОДАГАРИ ЭҲТИРОМ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
50
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАқОЛ / ИБОРА / ВОЖА / МУқОИСА / ЭҲТИРОМ / ИФОДА / ЗАБОНИ АНГЛИСӢ / ЗАБОНИ ТОҷИКӢ / МАқОМ / ҷАНОБИ ОЛӢ / РАФИқӢ / УНВОН / ВАЗИФА / ДАРАҷА / ПАРАСТИШ / ЛУТФ / МЕҲРУБОНӢ / АЗИЗ / СОҲИБЭҲТИРОМ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Гадоев Фарид Арбобович

Дар ин мақола намунаҳои вожа, ибора ва мақолҳои ифодагари эҳтиром дар забони англисӣ бо муродифҳои тоҷикиашон баррасӣ ва таҳлил гардида, бо мисолҳо мавриди таваҷҷуҳ қарор гирифтаанд. Ба маънии вожаҳо дар давраҳои гуногун диққати махсус дода шуда, ҳолатҳои истифодабарии онҳо дар замони муосир ҳамаҷониба мавриди таҳқиқ қарор гирифтааст. Мо ибораи “забони ширин” (“гуфтори нек”)-ро метавонем ба унвони “сарчашмаи эҳтиром” қабул намоем, зеро беҳуда нест, ки башарият ҳазорҳо сол боз вожаро чун оғози офариниш парастиш менамояд. Мисолҳои дар боло овардашуда аз он шаҳодат медиҳанд, ки ҳам забони англисӣ ва ҳам забони тоҷикӣ аз мақолу зарбулмасалҳо хеле бой мебошанд, ки бо воситаи онҳо мо метавонем изҳори эҳтиром ба ашхоси касбу кори гуногун дар мавзуъҳои мухталиф ифода созем. Калимаҳо, ибораҳо ва зарбулмасалҳое, ки эҳтиром ба осори таърихиро ифода мекунанд, дар давраҳои гуногуни рушди тамаддуни башарӣ, ки барандагони онҳо миллатҳои императорӣ, аз ҷумла халқҳои тоҷику англис буданд, ба вуҷуд омадаанд, ки дар мақолаи мазкур мавриди омӯзиш қарор гирифтанд. Тадқиқоти онҳо дар оянда ба инсоният дар ҳалли мушкилоти мухталиф дар ҳолатҳои бӯҳронӣ, ки одатан дар натиҷаи беэҳтиромӣ дар ҷомеа, чӣ дар байни шахсони алоҳида ва чӣ дар байни давлатҳо пайдо мешаванд, кӯмак хоҳад кард.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WORDS, PHRASES AND PROVERBS EXPRESSING RESPECT IN ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES

In this article, examples of words, phrases, and proverbs that express respect in English with their Tajik equivalents and selected examples are discussed and analyzed. Special attention was paid to the meanings of words in different periods, carefully researched cases of their use in new times. We can accept the word combination «sweet word» («good speech») as «the source of attention», because we do not have human beings for thousands of years of worshiping words as the beginning of creation. The above examples show that both English and Tajik language are very rich in proverbs and sayings, with the help of which we can express respect to people of different professions and different topics. Words, phrases and proverbs expressing respect for the historical appeared, in different periods of the development of human civilization, the carriers of which were imperial nations, including Tajik and English peoples, in this article become the object of study. Their research in the future will help humanity to solve various problems, in crises situations, which usually appear as a result of a lack of respect in society, both among individuals and between states.

Текст научной работы на тему «ВОЖАҲО, ИБОРАҲО ВА МАҚОЛҲОИ ИФОДАГАРИ ЭҲТИРОМ ДАР ЗАБОНҲОИ АНГЛИСӢ ВА ТОҶИКӢ»

ТДУ 809.155.0+802.0

ВОЖАВД ИБОРАХ,О ВА МАЦОЛ^ОИ ИФОДАГАРИ Э^ТИРОМ ДАР ЗАБОН^ОИ АНГЛИСЙ ВА ТОНИКИ

Гадоев Ф. А.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни

Забони англисй ба монанди забони точикй аз лугат, ибора ва мадолу зарбулмасалхое, ки барои мурочиати боэхтиромона истифода бурда мешавад, хеле бой хаст. Дар забони англисй вожаи «lord» ва дар забони точикй вожаи «Ч,аноби Олй» ё худ «Аълохазрат» аз лугатхои мухимтарине мебошанд, пеш аз номи ашхоси сохибэхтироми чомеа гузошта мешаванд. Масалан, Lord George Gordon Byron, Пешвои Миллат, Асосгузори сулху вахдати миллй, Ч,аноби Олй, мухтарам Эмомалй Рахмон.

Лугати «lord» дар гузашта маънохои зиёде дошт:

1). Х,оким, сохиб, чаноб, заминдори чамъияти феодалй. Масалан: «lords of creation» («сохибони офариниш»).

2). Ба тарики шухиомез ба маънои «мард».

3). Шо^.

4). Магнат (заминдори калон, сарватманди калон). Мисол: «lord of the manor» («сохибмулк») «the lord of harvest» («дехкон», «савдогар»).

5.) Лорд, пэр, узви Палатаи лордхо.

6). House of Lords. («Кохи Лордхо»).

7). The Lords spiritual. (Лордхои рухонй).

8). The Lords temporal. (Лордхои дунявй).

9). My lord! (Милорд!), (мурочиати расмй ба лордхо, еписконхо, ба судяхои суди олй).

10). Lords. The Lords. (Палатаи лордхо).

11). The Lord. (Худо). Our Lord. (Исои Масех).

12). Lord's day. (Рузи растохез).

Вожаи «чаноб» хам дар забони точикй хамарзишхои худро дорад: чаноби олй, алохазрат, хазрат, хоча, сохиб, хучаин, око, бобо, пир, устод, шайх, мир, бек, хон, тура, шох, мавлоно, пешво ва амсоли инхо. Серхаммаъногии вожаи "чаноб" дар забони точикй далели он аст, ки точикон дар таърихи дурударози худ дар шаклхои мухталифи давлатдорй, зиндагй кардаанд. Дар даврони чомеаи ичтимоии шуравй чои хамаи ин лугатхоро вожаи «рафик» гирифта буд.

«Ч,аноб» лугати арабй буда, маънои «остона» - ро дорад. Х,офиз мефармояд: Чу кухли биниши мо хоки остони шумост, Кучо равем, бифармо аз ин чаноб, кучо? [7, с. 773].

Дар байти дигари Х,офиз низ калимаи «чаноб» ба маънои «остона» омадааст. Х,ар нолаву фарёд, ки кардам, нашунидй, Пайдост, нигоро, ки баланд аст чанобат [7, с. 773].

«Ч,аноб» аз руи маънои дуюм «ого», «хазрат» - ро мефахмонад. Дар ин мавдеъ ба вожае бадал мешавад, ки барои изхори эхтиром нисбат ба касе гуфта мешавад: Акнун чахониён ба чй уммед зиндаанд, Чун аз чахон ба катми адам рафт он чаноб (Савдо) [7, с. 773].

Вожаи дигаре, ки дар забони англисй барои изхори эхтиром ба шахси сохибмаърифат ва умуман барои гиромидошти хамсухбати худ мавриди истифода аст, ин «sir» мебошад.

Дар номахо дар шакли «Dear Sir» сабт карда мешавад, ки маънои «Ч,аноби гиромй», «Ч,аноби мухтарам», «Ч,аноби сохибэхтиром»- ро дорад. Агар «S» пеш аз ном ояд, масалан, «S. John», он унвони «Knight» ва «baronet» ифода мекунад.

(Knight - унвони харбии фидокор, баходур, чавонмард; baronet - барон, баронет, унвони дворянй дар Англия) [6, с. 328].

Дар ин чо кайд кардан ба маврид аст, ки дар адабиёт ва фархангхои англисй бо вожахои «sircar» ва «sirdar» вомехурем, бояд дар хотир дошт, ки дисмати аввали ин калимахо «sir» бо вожаи «sir» - англисй алокамандие надоранд. «Sircar» - сардори давлат, сарвари

оила, sirdar - саркор аз калимахои «саркор» ва «сардор» вориди забони англисй шудаанд. Вожаи «сударь» - и забони русй хам шояд аз «sirdar» иктибос шуда бошад.

Дар забони англисии муосир вожахои «Mister» ва «Missis» барои изгори эхтиром нисбат ба инсонхо серистеъмолтарин лугатхо ба шумор мераванд. Вожаи «Mister» пеш аз насаб ва номи вазифа дар шакли кутох «Mr.» навишта мешавад. Бояд дар хотир дошт, ки дар чунин холат хеч вакт пурра навишта намешавад. «Mister» на факат маънои «чаноб», балки маънои «шахрванд» - ро низ ифода мекунад.

Вожаи «Mister» - ро дар танхой истифода бурдан дурушту дагал хисобида мешавад, аммо онхоро дар чунин холат табу хам хондан мумкин нест. Масалан:

«Hey, mister!» («Эй, Мистер!»).

Лугати «mister» феъл хам шуда меояд:

«Don't mister me». («Дар вакти ба ман мурочиат кардан вожаи «мистер» - ро истеъмол накунед»). Вожаи «Missis» ба маънои «хонум», «бону», «хучаинзан» меояд. Агар он бо артикли муайянй ояд, «зан», «хамсар» - ро ифода месозад. «How is your Missis?», 'How is the Missis' («Ахволи хамсари Шумо чй хел аст?» , «Ахволи Хонум чй хел аст?»). Аммо ин тарзи шухиомез аст.

Вожаи «missis» ва «miss» аз калимаи «Mistress» («Сохибхоназан», «хучаинзан», «хонум») баромадаанд. Шаклхои кутохи онхо «Mrs.» ва «M.» аст. Вожаи «Miss» дар вакти мурочиат кардан ба духтар ё зани бешавхар истифода бурда мешавад. Дар вакти ба духтари калонй мурочиат кардан «M.» пеш аз насаб гузошта мешавад. Масалан: «M. Jones». Аммо дар вакти мурочиат кардан ба духтарони хурдй M. пеш аз номи онхо гузошта мешавад. Масалан: «M. Marry», M. Jane». «Miss»- ро бе зикри насаб ва ном истифода кардан хамчунон дурушт ва дагал хисобида мешавад.

Вожаи «lady» ва «gentleman» низ барои изхори эхтиром дар забони англисй фаровон истифода бурда мешвад. Дар шакли чамъ истифода бурдани он дар огози нутки нотикон дар мачлису маросимхо бештар садо медихад:

«Ladies and gentlemen!».

Маънои асосии лугати «lady» дар забони англисй «зан», «занаки шавхардор» аст, дар нутки гуфтугуй «бону», «хонум» - ро ифода мекунад, дар холатхои алохида дар танхой ва дар таркиби иборахо ба худ маънохои навро мегирад. Масалан: «a great lady», «a society lady» - «зани ашрофзода», «хонуми бузург», «хонуми чамъият».

«First lady» - «хамсари президент». «Our Lady» - «Модархудо», «Бибй Марям». «L.» -хонум, бону, леди (унвони зани ашрофзода).

Лугати «lady» дар нутки гуфтугуй ба маънои «хамсар», «арус», «модар», «кампирак», «сохибхоназан» мавриди истифода карор мегирад. Масалан: «your good lady» - «хамсари шумо», «чони ширини шумо», «My young lady» - «аруси ман», «The old lady» - «модар, «кампирак», «сохибхоназан», «leading lady» (дар театр) - «актирисаи пешбар».

Вожаи «lady» дар калимахои мураккаб маънои чинси занонаро ифода мекунад. Масалан: «lady - doctor» - «хонум - духтур», «хонум - пизишк», «табиба», «lady - cat» -«хонум - гурба» (бо тарзи шухиомез).

Вожаи «Lady» дар таркиби номхои муассисахои машхур низ вомехуранд:

«Lady of Threadneedle Street» - «Банки Англия». Лугати «Lady» дар таркиби номи чашни динй низ омадааст: «Lady Day» - (25 март). «Ёдбуди Модархудо», «Рузи Суги Марям».

Дар забони англисй номи як хашарот бо вожаи «lady» дар чор шакл омадасст:

«Lady - bird» (US) - «lady - bug» - «lady - beetle» - «lady - cow». Ин хашаротро дар забони точикй «халилихурак», «какана» ва «холабиёрак» мегуянд. Он ба маънои мачозиаш «Одами беозор» - ро ифода мекунад. Вожаи мураккаби «ladyhood» маънои «унвон, мавкеи хонум» - ро дорад. Калимаи мураккаби «ladyship» маънои «лакаб, унвони ледй» меояд, барои изхори эхтиром нисбат ба шахс дар гоибаш дар шакли «Her ladyship», дар мурочиати руирост бо шахс дар шакли «Your ladyship» мавриди истифода карор мегирад, ки мазмуни он «бо лутфи у», «Бо мехрубонии шумо» - ро дорад.

Феълхо низ дар забони англисй чун воситаи изхори эхтиром накши хуберо мебозанд:

«Welcome! You are always welcome! («Лутф фармоед!»).

Be so kind. Be so good. («Мехрубонй кунед»).

Please, favor me with an answer. («Хохиш мекунам, бо чавоб ба ман илтифот (лутф) кунед»).

Lord? Have mercy upon us! («Худочон, лутфу мархамати худро ба мо арзонй дор!»).

Вожахое, ки кудакон хангоми мурочиат ба волидайн истифода мебаранд, рангобаранг мебошанд. Дар забони англисй хурдсолон бо охангхои боэхтиромонаи худ хангоми ба модар хитоб кардан одатан лугатхои зеринро истифода мебаранд: ma, mama, mum, mummy, mamma. Кудакон дар вакти мурочиат ба падар низ чанд вожаи гуногунро истеъмол мекунанд: pa, papa, dad, daddy. Волидайн низ дар навбати худ бо вожахои гуногуни боэхтиромона ба фарзандон мурочиат мекунанд: «my dear», «my darling», «my kid» ва гайра.

Дар забони точикй низ вакти ба модар мурочиат кардан аз лексимахои гуногун истифода мебаранд. Дар Точикистон ва нохияхои точикнишини Осиёи Марказй ин вожахо вобаста ба лахчаву махалхо аз хамдигар фарк доранд: она, оча, бува, ая, апа, бийй ва гайра.

Дар баъзе махалхои шимолй модаркалонро «оча» ва модарро «апа» низ мегуянд.

Ба падар точикон бо лексимахои зерин мурочиат мекунанд: ота, додо, дада, дадо, ата.

Дар забони англисй вожахои «uncle» («амак», «таго», «тага», «тагой») ва «aunt» («хола», «амма», «амба») на танхо ба ашхоси алокахои хешу таборидошта, балки барои изхори эхтиром ба ашхоси дигар низ мавриди истифода карор мегирад. Масалан:

«Uncle Tom's Cabin» (номи асар).

«Aunt Ann», «Aunt Rosy».

Чунин тарзи истифодабарии «амак», «таго» ва «хола»-ю «амма» дар забони точикй низ маъмул аст.

Дар забони англисй вожаи «grand», ки маънои «бохашамат», «бузург», «калон», «асосй», «мухим» - ро дорад, дар таркиби исмхои мураккаби аъзои оилаи калонро ифодакунанда ширкат менамояд ва эхтиромиятеро ифода месозад. Масалан: «Grandmother», «grandmamma», «granny», «grannie», «grandma» («модаркалон», «модарбузург» «бибй», «момо», «мома»). «Grandfather», «grand - dad», «gran - dad», «grand - papa», «grand - pa» («падаркалон», «падарбузург», «бобо», «бобй»).

Дар огоз дар забони точикй лексимахои «бобо» ва «бибй» ба маънохои «чаноб» ва «хонум» низ истеъмол мешуданд. Масалан:

«Бобо Тохир Урён», «Бибй Марям», «Бибй Фотима».

Вожаи англисии «parent» дар шакли танхо ба маънои «модар» ва хам ба маънои «падар» меояд. Дар шакли чамъ он «parents» маънои «падару модар», «волидайн» - ро дорад. Вожахои «grandparent» «grandparents» хам дар колаби боло рост меояд. «Grandson» ва «granddaughter» аз руи чинс омада, ба точикй харду як хел «набера» тарчума мешавад.

Вожахои мураккаби англисии «grand - nephew» ва «grand - niece» ба забони точикй бо ибораи «набераи бародар (хохар)» ифода карда мешаванд.

Чй тавре ки дар боло зикр намудем, мо вожахои «додо», «дадо» ва «дада» - ро барои изхори эхтиром нисбат ба падар истифода мебарем. Аммо тафсирхое, ки дар фархангхо оид ба ин вожахо ба хонандагон ва омузандагони забони точикй пешкаш мешаванд, то дарачае шубхаангезанд, хусусияти эхтиромият ифодасозии лугатхои «додо» ва «дада» - ро зери суол карор медиханд [1, с. 384] дар тафсири «додо» дода шудааст:

Додо (m). 1. Пирканизаке, ки аз хурдй хизмати касеро кардааст.

2. Канизаке, ки фарзандонро тарбия мекунад; доя.

Берун бар аз ин тифлию моро бирахон, эй дил,

Аз гуссаи хар доду ва-з мехнати хар додо (Румй) [7, с. 384].

Аз ин байти Румй муайян намудани мазмуни «додо» душвор аст, ки он ба маънои «канизак - доя» омадааст ё ба маънои «педагог», «гуломи бачабардоре, ки кудакро ба мадраса бурда меовард ва дар тарбияи он ширкат меварзид.

Барои равшанй андохтан ба ин масъала чанд саволро бояд матрах созем:

1. Оё «додо» калимаи туркй аст?

2. Дар ин байт Румй бо ибораи «аз ин тифлй» кадом давраи хаёти худро дар назар дорад: давраи ширхорагй ё мадрасаи ибтидоиро?

3. Румй «гуссаи хар дод» - ро ба хотир меоварад. У аз кадом «дод» гусса мехурад: аз доди тифлони навзод, аз гуруснагй дод задани онхо, аз задани дояхо дод задани онхо, ё аз доди хонандагони хурдсоле, ки дар мадраса онхоро мезананд?

4. «Мехнати хар додо» чй маъноро дорад? Оё у «чабри хар устод»-ро дар назар дорад?

Акнун ба маънои «мехнат» диккат медихем:

Мехнат (а.) 1. мусибат, бало, бадбахтй, идбор. 2. ранч, азобу укубат, машаккат, захмат.

Тафсири дар боло зикршуда оид ба «додо» [8, с. 477].

Ба андешаи мо «додо» вожаи туркй набуда, бо «дада» ва «дадо» хамреша мебошад. Дар замони Румй «додо» ва «дада» унвонхои мураббй ва мударрисони системаи таълимии хонакохй буданд, ки ба омузишу парварии кудакон машгул мешуданд, ки тарики таълими онхо мураккаб ва пурмашаккат буд.

Аз ин ру, вакте ки «падар»-ро «додо» ё «дадо» ё «дада» мегуем, ин ба мазмуни «чаноби падар» аст, на ба маънои «канизак», маколи «Гадо бошад, дадо бошад», далели мурочиати боэхтиромона будани лексимаи «дадо» шуда метавонад.

Дар вакти ба хамсухбати худ мурочиат кардан кас бояд пешакй омода бошад, дар холатхои очилан сухбат кардан бояд ба саросемагй рох надод. Зарбулмасали зеринро бояд хамеша дар хотир дошт.

«First think then speak». «Аввал андеша, баъд гуфтор».

Барои эхтироми шахси дигарро ба даст овардан кас бояд масъулиятшинос бошад. Дар зарбулмасали зерин ин масъала зикр шудааст.

«Be slow to promise and quick to perform». «Ваъда карз аст».

«Actions speak louder than words». «Амал аз сухан баландтар гап мезанад».

« А good quarrel is the salt of the earth» [3, с. 192].

«Кашмакаши дуруст намаки замин аст» [2, с. 152].

«Ракобати солим кафолати рушти чомеа»

Дустй ва хамкорй хисси эхтиромро дар калбхои инсонро пуркувват месозад, боварии онхоро ба хамдигар ва ба фардои умедбахш пурзуртар месозад. Зарбулмасали зерини англисй тараннумгари акидаи дусти хакикй аст: «A Friend in Need is a Friend Indeed». «Дуст он бошад, ки гирад дасти дуст, Дар парешонхолию дармондагй» (Саъдй) [7, с. 332].

Эхтиром кардани арзишхои миллй ва умумибашарй ва сохибэхтиром шудан дар чомеа ин нишондихандаи маърифатнокии инсон хисоб мешавад. Зарбулмасали зерин омузиши доимиро фарзияти инсонй мешуморад:

«Live and learn». «Аз гахвора то ба гур дониш бичу».

Эхтиром саршори накукорй аст. Шохони золимро аз зулм тарсида дар зинда буданаш эхтиром мекарданд, шохони одилро пас аз маргашон асрхо боз ёд мекунанд, дар васфи он ситоишнома менависанд, зарбулмасали «A good deed is never lost» ба хамин маънй ишорат мекунад. Версиони точикии он чунин буда метавонад: «Некй бимонад човидон». «Некию бадй хеч зи хотир напавад». «Некй кун, номат дар чахон монад» [4, с. 251]. «Ту некй мекуну дар Дачла андоз, Ки эзид дар биёбонат дихад боз» [1, с. 140].

Сохибхирад сохибэхтиром аст. Мегуянд, ки хар фарде, рохи илмро пеша мекунад, Худо ризки уро пешопешаш омода месозад. Хирад ва дониш моле мебошад, ки гум нашавад, дузд набарад, хеч бухроне онро кохиш дода наметавонад, арзиши он руз ба руз боло равад. Дар зарбулмасали зерин ба ин сифати хирад ишора мешавад.

Машваратхое, ки дар миёни одамон ва гуруххои чомеа бо тарики боэхтиромона мегузарад, хамдигарфахмиро таквият медихад, хамеша сабаби комёбихое мегарданд, ки ба манфиати умум аст ва чомеаро дар холати сулху оромй нигох дошта, рушди чомеаро таъмин менамоянд, зарбулмасали англисии «Four eyes see more than two» хамарзиши байти зерини Румй аст:

Машварат идроку хушёрй дихад, Аклхоро аклхо ёрй дихад.

Англисхо мегуянд: «Art is long, Life is short» [5, c. 9]. Ин ба маънои «Бо умри кутохи худ, шохкорихои бузург меофарем».

Асло магу: «Умр гузашт, коре накардам».

«Never say die». «Х,амеша зиндадил бош».

«Lost time is never found again».

«Махур гами гузашта, Гузашта барнагашта».

«Civility costs nothing and buys everything! »

«Эхтиром хеч арзише надорад ва хама чизро мехарад!»

«Honey catches more flies than vinegar».

«Асал аз сирко дида бештар магасхоро медорад».

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

«Punctuality is the politeness of princes» [9, c. 607].

«Дакиккори эхтироми шохдухтарон аст». «Ал ваъдату дайн».

Мисолхои дар боло овардашуда аз он шаходат медиханд, ки хам забони англисй ва хам забони точикй аз маколу зарбулмасалхо хеле бой мебошанд, ки бо воситаи онхо мо метавонем изхори эхтиром ба ашхоси касбу кори гуногун дар мавзуъхои мухталиф ифода созем.

Адабиёт

1. Боронов Б. Одобнома. - Душанбе. Сарпараст. - 2003. - 876 с.

2. Войнич, Э. Л. Гурмагас / тарцумаи С. Улугзода. - Душанбе: Маориф, - 1982. - 320 с.

3. Voynich, E.L. Gadfly /E.L. Voynich. - USA, H.Holt, 1897. - 373p.

4. Калонтаров Я. И. Таджикские пословицы и поговорки в аналогии с русскими. Душанбе: Ирфон. -1965. - 534 с.

5. Mohammad Attia. Dictionary of Common English Proverbs. Oxford: Oxford University Press, 2004. - 202 p.

6. The Oxford Russian Dictionary. English - Russian. Edited by Paul Falla. Revised and updated throughout by Colin Howlett. Oxford - Moscow. 1999. - 734 p.

7. Фаруанги забони тоцикй. -М., 1969. - Ч,. 1-2. - 952-951 с.

8. Фаруанги тафсирии забони тоцикй. Зери таурири С. Назарзода ва дигарон. Чилди I. - Душанбе. Шуцоён. - 2008. - 876 с.

9. Jennifer Speake. The Oxford Dictionary of Proverbs. Fifth Edition. Oxford: Oxford University Press, 2007.-625p.

ВОЖАХР, ИБОРАХО ВА МАЦОЛХРИ ИФОДАГАРИ ЭХТИРОМ ДАР ЗАБОНХОИ АНГЛИСЙ ВА ТОЧИКЙ

Дар ин макола намунадои вожа, ибора ва маколдои ифодагари эхтиром дар забони англисй бо муродифдои точикиашон баррасй ва тадлил гардида, бо мисолдо мавриди таваччуд карор гирифтаанд. Ба маънии вожадо дар даврадои гуногун диккати махсус дода шуда, долатдои истифодабарии ондо дар замони муосир дамачониба мавриди тадкик карор гирифтааст. Мо ибораи "забони ширин" ("гуфтори нек")-ро метавонем ба унвони "сарчашмаи эдтиром" кабул намоем, зеро бедуда нест, ки башарият дазордо сол боз вожаро чун огози офариниш парастиш менамояд. Мисолдои дар боло овардашуда аз он шадодат медиданд, ки дам забони англисй ва дам забони точикй аз маколу зарбулмасалдо хеле бой мебошанд, ки бо воситаи ондо мо метавонем издори эдтиром ба ашхоси касбу кори гуногун дар мавзуъдои мухталиф ифода созем. Калимадо, иборадо ва зарбулмасалдое, ки эдтиром ба осори таърихиро ифода мекунанд, дар даврадои гуногуни рушди тамаддуни башарй, ки барандагони ондо миллатдои императорй, аз чумла халкдои точику англис буданд, ба вучуд омадаанд, ки дар маколаи мазкур мавриди омузиш карор гирифтанд. Тадкикоти ондо дар оянда ба инсоният дар далли мушкилоти мухталиф дар долатдои будронй, ки одатан дар натичаи беэдтиромй дар чомеа, чй дар байни шахсони алодида ва чй дар байни давлатдо пайдо мешаванд, кумак ходад кард.

Калидвожахо: макол, ибора, вожа, мукоиса, эдтиром, ифода, забони англисй, забони точикй, маком, чаноби олй, рафик, унвон, вазифа, дарача, парастиш, лутф, медрубонй, азиз, содибэдтиром.

СЛОВА, ФРАЗЫ И ПОСЛОВИЦЫ, ВЫРАЖАЮЩИЕ УВАЖЕНИЕ В АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКАХ

В данной статье обсуждаются и анализируются примеры слов, словосочетаний и пословиц, выражающих уважение на английском языке с их таджикскими эквивалентами, и они выделены примерами. Особое внимание уделялось значению слов в разные периоды, тщательно исследовались случаи их употребления в новое время. Мы можем принять словосочетание «сладкое слово» («хорошая речь») как «источник уважения», ведь недаром человечество тысячелетиями поклонялось слову как началу творения. Приведенные выше примеры показывают, что и английский, и таджикский язык очень богат пословицами и поговорками, с помощью которых мы можем выразить уважение к людям разных профессий на разные темы. Слова, фразы и пословицы выражающие уважения исторический появились в разных периодах развития человеческой цивилизации носителями которых были имперские нации в том числе таджикские и английские народы в этой

статье стали объектом изучения. Их исследование в будущем станут помогать человечеству решать разные проблемы, в кризисных ситуациях, которые обычно появляются в результате отсутствие уважения в обществе, как среди отдельных лиц, так и между государствами.

Ключевые слова: пословица, фразы, слово, сравнение, уважение, выражение, английский язык, таджикский язык, статус, господин, друг, титул, должность, категория, поклонение, милость, доброта, дорогой, уважаемый.

WORDS, PHRASES AND PROVERBS EXPRESSING RESPECT IN ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES

In this article, examples of words, phrases, and proverbs that express respect in English with their Tajik equivalents and selected examples are discussed and analyzed. Special attention was paid to the meanings of words in different periods, carefully researched cases of their use in new times. We can accept the word combination «sweet word» («good speech») as «the source of attention», because we do not have human beings for thousands of years of worshiping words as the beginning of creation. The above examples show that both English and Tajik language are very rich in proverbs and sayings, with the help of which we can express respect to people of different professions and different topics. Words, phrases and proverbs expressing respect for the historical appeared, in different periods of the development of human civilization, the carriers of which were imperial nations, including Tajik and English peoples, in this article become the object of study. Their research in the future will help humanity to solve various problems, in crises situations, which usually appear as a result of a lack of respect in society, both among individuals and between states.

Keywords: proverb, combination, word, comparison, respect, expression, English language, Tajik language, position, master, friend, title, duty, category, respect, mercy, kindness, dear, respectable.

Дар бораи муаллиф

Гадоев Фарид Арбобович

Докторант аз руи ихтисос (PhD)^ кафедраи забоншиносй ва типологияи мукоисавй Донишгохи давлатии омузгории Точикстон ба номи С. Айнй

734003, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, х. Рудакй, 121 Тел.: (+992) 926 27 57 59 E-mail: dirafsh2@gmail.com

Об авторе

Гадоев Фарид Арбобович

Докторант (PhD) кафедры языкознание и

сопоставительной типологии

Таджикский государственный педагогический

университет имени С. Айни

734003, Республика Таджикистан, г. Душанбе,

пр. Рудаки, 121

Тел.: (+992) 926 27 57 59

E-mail: dirafsh2@gmail.com

About the author

Gadoev Farid Arbobovich

Doctoral student (PhD) of the Department of linguistics and comparative typology Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni

734003, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Ave., 121 Ph.: (+992) 926 27 57 59 E-mail: dirafsh2@gmail.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.