CC BY
15ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
УДК: 811.111+811.21/22-3
ГУЗАРИШИ ХИССАХ,ОИ_НУТЦ ВА ОМОНИМХОИ ГРАММАТИКИ^ ГРАММАТИКИ-ЛЕКСИКИ ДАР ЗАБОНХ.ОИ АНГЛИСИ ВА ТОЧ.ИКИ
СОБИРОВА УЕУЛБЙ САДУЛОЕВНА
муаллими калони кафедраи забони англисй ва типологияи муцоисавй, ДМТ, Душанбе,
Точикистон
Аннотатсия. Омонимхо калимахое мебошанд, ки аз чихати таркиби овозй ба х,ам мувофицанд, яъне шаклан якхелаанд вале маънохоеро ифода мекунанд, ки дар байни онхо ягон хел умумият вучуд надорад. Аз руи мансубияти онхо ба хиссахои нутц омонимхо дар хар ду забонхоимуцоисашаванда ба се гурух чудо мешаванд. Дар мацола мо ду намуд: омонимхоиграмматикйва грамматикй-лексикиро мавриди баррасйцарор додем. Тахлилхо нишондоданд, ки ин гуна омонимхо ба хиссахои гуногуни нутц тааллуц доранд, аз ин ру мо ба хулосае омадем, ки онхои омонимхои нопурра мебошанд. Дар забони англисй ва точикй омонимхои грамматикй шакли навишт ва овозии якхела дошта ба хиссахои гуногуни нутц тааллуц доранд, вале омонимхои грамматикй-лексикй, ки бо рохи конверсия сохта мешаванд байни ин ду забон тафовут дида мешавад. Мавриди зикр аст, ки дар забони точикй хангоми истифодаи ин гуна омонимхо дар ибора ва ё чумла бандаки изофии -и илова мегардад, ки дар байни ин омонимхо тафовут пай до мешавад. Дар сохтани омонимхо бо рохи конверсия низ тафовут дида мешавад, масалан дар забони англисй workn, v; lookn, v. дар забони точикйкор (исм), кор кардан (феъл); нигох (исм), нигох кардан (феъл).
Калидвожахо: омоним, грамматикй, лексикй-грамматикй, конверсия, падеж, герундий, сифати феълй, исм, феъл, сифат.
Дар забони англисй на танхо калимахо, балки тамоми таркибхо дар сохташон метавонанд омонимия бошанд. Омонимхоро баъзан калимахое меноманд, ки якчанд маъно доранд, ки онхо бо хам алоцамандие надоранд. Одамон хамеша онхоро бо муродифхо омехта мекунанд, харчанд ин мафхумхо комилан муцобили якдигаранд. Омонимхо калимахое мебошанд, ки навишт ва талаффузи якхела, вале пурра маънои гуногун доранд.
«Омонимхо калимахои чудогона, мустацил ва дугоникй мебошанд» [13, с. 78].
Омонимхои нопурраро дар забони англисй (Partial homonyms) А.И. Смирнитский ба се зергурух чудо мекунад:
- Омонимхои лексикй;
- Омонимхои морфологй ё грамматикй;
- Омонимхои лексикй-грамматикй [12, с.168].
Забоншиносони точик М.Мухаммадиев, А.М.Байзоев ва М.Норматов низ се гурухи омонимхоро цайд карданд [1, с. 220; 11, с. 276].
Як гурух мухаццицон ба монанди В.А.Кочергина, Ю.С.Маслов, М.Норматов ва як зумраи дигар омонимхои морфологиро омонимхои грамматикй номидаанд [6, с. 439; 9, с.131; 11, 42].
Бо сабаби шумораи ками шаклхои гуногуни грамматикй худи як шакл дар забони англисй дар вазифахои гуногун истифода бурда мешавад. Масалан, барои чонишинхои шахсй танхо ду падеж аст (Nominative and Objective) (I - me, he - him, we - us, etc.) ва барои исмхо ду падеж (Common and Possessive), суффикси -ing барои герундий, сифати феълии I ва баъзе сифатхо истифода бурда мешавад; «It» чун чонишин дар шахси сеюми
шумораи танно барои предметхои бечон ва чун мубтадои грамматикй дар чумланои бешахс истеъмол мешавад, ки ба пайдоиши таркибнои омонимия мусоидат мекунад.
Омонимнои грамматикй маънои умумй дошта ба ниссанои гуногуни нутк тааллук доранд: base [beis] n. асос, поя, бунёд, замина, пойгох,, х,ар. база. base [beis] adj. паст, бадгавхдр, нокас, кабех,, беобру, номард, беномус. Вожаи base [beis] шакл, таркиби овозй ва маънои умумй дошта ба ниссанои гуногуни нутк тааллук доранд.
Тартиби калима ва маъно барои шинохтани омонимно бо шунидан кумак мекунанд. Масалан, He left the house to his son (У хонаро ба писарашмонд). The house on the left belongs to my aunt (Хонаи дар тарафи чап буда, ба холаам тааллук дорад) [14, 324].
Дар чумлаи якум вожаи left пас аз мубтадо маълум аст, ки феъл буда ба вазифаи хабар истифода шудааст ва дар чумлаи дуюм вожаи мазкур бо пешоянд ва артикл истифода шуда ба вазифаи зарф омадааст. Гарчанде ки дар нар ду вазифа вожаи left шакли навишт ва овозии якхела дорад, бо донистани ба кадом ниссаи нутк тааллук доштанаш, маълум мешавад, ки маънонои гуногун доранд.
Дар забони англисй сифати феълии 1 ва герундий шакли пурраи омонимии грамматикй доранд. Ин нолат аксар забоншиносонро мачбур месозад, ки онноро як шакле шуморанд, ки танно дар вазифа аз нам тафовут доранд. Ин акидаро, масалан, Е. Крейзинга, В. Я. Плоткин, Л. С. Бархударов. тарафдорй мекунанд [3, с. 324]. Б. А. Ильиш налли ин масъаларо мушкил шуморида, имконияти нар ду тарзи тасвири ин шаклноро лозим донист [5, с. 270]. А. И. Смирнитский ва Б. Стрэнг герундийро аз сифати феълии I аввалин шуда фарк карданд.
Дар забони англисй дар нолатнои зерин калимано шакли талаффузи якхела мегиранд:
- шахси сеюми шумораи танно (third person, singular):
He (She, It) means - means (маъно дорад -рон);
It means that the means he shows is the best one.
Вожаи means дар «It means» феъли to mean буда дар шахси сеюми шумораи танно дар замони нозираи номуайян охирчаспаки -s гирифтааст ва дар «the means» исм мебошад, ки бо артикли муайянй истифода шудааст. Ин вожано, ки ба феъл ва исм тааллук доранд, дорои шакли навишт ва овозии якхела буда омоними грамматикй мебошанд.
- замони гузашта (Past Indefinite):
banned - band (манъ кард - гурун);
The director banned the band to show the concert in the stadium.
Дар чумлаи мазкур феъли ban дар замони гузашта охирчаспаки - ed гирифта намсадои охирин дугона мешавад ва бо band, ки ба вазифаи исм омадааст, намовоз шуда омоним шуданд. Азбаски онно ба ниссанои гуногуни нутк мутаалликанд, аз ин ру онноро омоними грамматикй номидан мумкин аст.
- сифати феълии 2 (Past Participle):
ground -ground (хоккардашуда -замин, хок);
He threw the ground mud on the ground of the grave.
Вожаи ground дар чумлаи мазкур ба ду вазифа: сифати феълии II ва исм омада бо нам омоним мебошанд.
- исмнои чомеъ (Plural nouns):
rays - raise (нур - бардоштан);
The rays of the sun raise every morning when I go out [14, с. 224].
Дар ин чумла исми ray (нур, шуоъ) дар шумораи чамъ омада суффикси чамъбандии -s гирифта бо феъли raise шакли талаффузи овозии якхела гирифта бо нам омоними грамматикй шуданд.
rows - rose - rose (катор - садбарг - бархост);
The girl rose to go into the rose of rose.
- чонишинхо Pronouns:
mine - mine (аз ман - шахта, чашма, мина);
The mine these miners work is mine.
their - there (аз онхо - он чо).
Their apartment is over there.
- ихтисорахо Contractions:
who's - whose (кй хаст - аз кй);
Who's working in the field? And whose field is it?
it's - its (ин аст - аз у);
The book is mine and it's in its place in the bookcase.
- калимахо бо пасвандхо Words with suffixes:
fourth - forth (чорум - ба пеш);
The fourth sportsman ran forth.
miner - minor (кухкан - кам);
The minor part of today's coal was carried out by this miner.
- таркиби ду- калима - як калима (Two-word combination - one word):
all ready - already (хамааш тайёр - алаккай);
When the chief came they were not all ready.
They had already been ready when the chief came.
all together - altogether (хама якчоя - комилан, тамоман); [12, с. 123].
They wanted to go to India all together.
They altogether didn't want to go to India. [14, с. 132].
Пас аз омузишу тахлилхо мушаххас гардид, ки дар забони англисй хиссахои гуногуни нутк аз чумла исм, шумора, зарф, сифати феълй, чонишин, феъл бо шакли навишту овозии якхела метавонанд бо хам омоним шаванд, ки ин гуна омонимхоро омонимхои грамматикй меноманд. Инчунин гузаштани феъл, сифат ва зарф ба исм низ ба омонимшавии онхо оварда мерасонад. Дар натичаи гузаштан онхо аксар вакт шакли навишт ва овозии худро бетатийр нигох медоранд, вале зикр бояд кард, ки баъзан бо дигар шудани шакли навишт хангоми гузариш хам шакли овозии худро нигох медоранд.
Дар забони точикй инсон - ин сон; манту - ману ту (ман, ту); модар - мо дар, чормагз -чор магз, дутор - ду тор аз хамин кабиланд [8, с. 242].
Гузаштани як хиссаи нутк ба дигарро конверсия меноманд ва онхо ба катори омонимхои лексикй-грамматикй дохил мекунанд.
Конверсия як рохи калимасозиест бидуни истифодаи аффиксхои калимасози махсус, чой иваз кардани гуногун (аз асрхои миёна. лот. transposition - чойиваз кардан), истифодаи шакли як забон дар вазифаи шакли дигар, ки иваз шудани калима аз як хиссаи нутк ба дигараш тарзе рух медихад, ки як шакл бе иваз кардани шакл ба вазифаи дигар хиссаи нутк омада метавонад.
Мухаккик Г.Н. Бабич конверсияро хамчун шакли фонетикии хаммонанди калима, ки ба хиссахои гуногуни нутк тааллук доранд, шарх медихад. Вожахо бе иштироки ягон аффикс сохта мешаванд [2, с. 57 - 58].
Дар забони англисии муосир конверсия - рохи асосии сохтани феъл N^-V ва A^-V мебошад. Конверсияи исм ва феъл бо имло ва талаффузи якхела, яъне сохтани феъл аз исми сифати омонимй дар забони англисй хеле васеъ пахн шудааст [12, с. 12 - 24]. Феълхои бо конверсия сохташуда ва исмхои ибтидой сохиби маънохои зерин мешаванд:
- амалро бо ёрии ифодаи исми ибтидой ичро кардан (to darn - ямок кардан, боздузй кардан, поргиро духтан, дарбех кардан; to dent - чукуурча кардан, пачак кардан; to lie -дурут гуфтан; to mail - бо зирех, пуши дан, зирехпуш кардан; to mew - мяв-мяв кардани гурба) [14, с. 324].
- ичро кардани амале, ки ба ифодаи исми ибтидой хос аст (to father падарй
кардан (дар хаки касе), сарпарастй кардан, калон кардан, тарбия кардан; (to dog -пайгирй кардан; to fox - хиллагарй кардан, фиреб додан, найранг кардан)
- таъмин кардан бо он чизе ки бо исми ибтидой ифода ёфтааст (fish - to fish -мохидорй кардан) баръакс, аз маъное, ки исм ифода кардааст, дур шудан (skin - to skin - пуст кандан.
- будан ё якчоя кардан бо исми ибтидой (to garage - мошинро дар гараж мондан; to pocket - дар чайб мондан)
-овардани як кисмати вакт, бо исм номгир шуда (to winter - зимистон гузарондан; to weekend - дарягон чорузхоиистирохатиро гузарондан). [4, с. 351-353].
Bo^a Исм Феъл
answer [a:nsa] чавоб чавоб додан
change [fein^] татйирот татйир додан
class [kla:s] дарача дарачабандй кардан
measure [me3a] андоза андоза кардан
order [o:da] фармон фармон додан
place [pleis] чой чойгир кардан
purchase [pa:feis] харид харид кардан
walk [wo:k] сайругашт сайругашт кардан
work [wa:k] кор кор кардан
Вожа Сифат Феъл
clean [kli:n] тоза тоза кардан
dirty [da:ti] чиркин чиркин кардан
empty [empty] холй холй кардан
free [fri:] озод озод кардан
Хднгоми бо шахсхо истифода бурдани феълхои аз исм ва сифат бо рохи конверсия сохта шуда, хиссачаи масдарсози to партофта мешавад. Дар натича як вожа, бе татйири шакли талаффуз ва чои зада дар забони англисй метавонад исм, сифат ва ё феъл бошад, ки ин ба забони точикй хос нест. Дар забони англисй дар натичаи конверсия омонимшавй ба вучуд меояд. Аз мукоиса бармеояд, ки дар забони точикй тайр аз исм ё сифат боз як феъли дигар аз кабили «кардан» ё «додан» истифода бурда мешавад:
Исм Феъл
чавоб чавоб додан
татйирот татйирот
андоза андоза кардан
харид харид
сайругашт сайругашт
кор кор
тоза тоза
чиркин чиркин
холй холй
Дар забони точикй нисбати забони англисй микдори камтари омонимхо вучуд доранд, ки дарки онхоро осонтар мегардонад, хол он ки дар забони англисй мушкилии зиёдро истифодаи омонимхои лексикй, грамматикй, омонимхои пурра ва нопурра, ки дар забони точикй аналоги худро надоранд, эчод мекунанд.
Мо дар маколаи худ аз асари нависандаи англис Марк Твен «Шохзода ва гадо» мисолхо оварда, онхоро зери тахлил карор медихем. arm ['a:m] ярокнок шудан - arm ['a:m] даст
Go and arm yourselves and guard the door or he will run away! [17, с. 75]. ~ Ба шумо мегуем, дархол дастгир, эй буздилхо даф шавед, ярокнок шуда тамоми дархоро мухофиза кунед, то ки ман касеро фиристода ба посбонхо хабар дихам - гуфт Гю [16, с. 167].
Lord Hertford pressed Tom's arm hard [17, с. 44]. Хертфорддасти Томро сахтпахшкард[16, с. 88 ].
Дар чумлаи аввал калимаи arm феъл буда дар шакли амрй истифода шудааст, «яроцнок шудан», аммо дар чумлаи дуюм arm исм буда «даст» тарчума шудааст. Вожаи arm дар нар ду чумла шакл ва таллафузи якхела дошта, танно дар маъно дигаргун аст ва ба ниссанои гуногуни нутк; тааллук; дорад. Ин аст, ки онно омоними пурра ва ё фонетикй - графикй мебошанд, зеро шакл ва талаффузи якхела дошта, ба хиссахои гуногуни нутк тааллук доранд.
dress либос пушидан - dress ['dres] курта, либос
But have they only one dress? [17, с. 11].
- Магар онхо факат як сарутанлибос доранд? [ 16, с. 14].
Now I shall wake him, dress him, feed him, then we shall go... [17, с. 39].
Акнунмануро бедор карда, дасту руйяшро шуста, баъдинлибосхоро мепушонам
хурок мехуронам...[ 16, с. 41].
Вожаи dress дар чумлаи аввал сарутан либос тарчума шудааст, ки дар хар ду забон исм шуда омадааст. Дар чумлаи дуюм бошад, дар хар ду забон ба вазифаи феъл омада, ба забони точикй либосхоро мепушонам тарчума шудааст. Дар забони англисй як вожаи dress бе ягон татйирот вазифаи хам исм ва хам феълро ичро мекунад, дар холе ки дар забони точикй ба як калима не, балки бо иловаи калимахои дигар аз кабили сарутан ва мепушонамтайр аз либос омадааст.
Ин ду вожа навишт ва талаффузи якхела доранд, аз ин ру, инхо дар баробари омонимхои грамматикй, омонимхои фонетикй-графикй мебошанд. there он чо, ба он чо- their аз они онхо ['беэ] He that stands there -the true king of England [17, с. 91]. Онкасе, ки дарпешишумоёнистодааст, шохиконунии Англия![16, с. 203 ]. He was still more surprised when he knew that the king's servants did not get their money for the last six months.[17, с. 43].
Томхануз пардохта нашудани20 хазор фунтиинмаблатро шунид, хайрониаш боз зиёдтар шуд [16, с. 87 ].
Вожахои there ва their тарзи навишти гуногун дошта, як хел талаффуз мешаванд ва маънохои гуногун доранд. Инхо омонимхои тоза фонетикй мебошанд. Вожаи there он чо ва their аз онхо тарчума мешаванд, вале дар чумлаи аввал there шумоён ва дар чумлаи дуюм their ин тарчума шудаанд.
Зикр бояд кард, ки ин ду вожа танхо дар талаффуз бо хам монанданду халос, дар навишт ва маъно гуногун буда ба хиссахои гуногуни нутк, зарфи макон ва чонишин тааллук доранд. Аз ин хулоса баровардан мумкин аст, ки инхо омонимхои нопурра ва тоза фонетикй homophonic heterographs ва омофон мебошанд. right рост - right - дуруст - write - навиштан ['rait]
It is his right to sit in the presence of his king [17, с. 96].
Ин хакки сазовори вай аст [ 16, с. 212].
That's right, my king, that's right, cried Tom Canty [17, с. 93].
Дуруст аст шохи мухтарам, дуруст аст! - гуфт Том Кенти фарёд карда [ 16, с. 104]. The good old priest taught Tom how to read and write [17, с. 7]. У ба Томхондану навиштанро омухта буд [ 16, с. 5].
Вожахои right - right- write шакли талаффузи якхела доранд. Вожахои right ва right шакли навишт ва талаффузи якхела дошта, маъно-хои гуногун доранд, инчунин ба хиссахои гуногуни нутк тааллук доранд. Инхоро метавон омоними пурра номид, вале вожахои right ва write танхо дар шакли овозй бо хам монанданд ва онхо омонимхои тоза фонетикй Homophonic heterographs мебошанд. Инчунин ин вожахо ба хиссахои гуногуни нутк тааллук дошта, дорои маънохои гуногун мебошанд, ки аз руи ин нишонахо метавон онхоро омоними нопурра -омофон номид.
Дар чумлаи якум right хак, дар чумлаи дуюм right дуруст ва дар чумлаи сеюм write навиштан тарчума шудаанд. Яъне ин вожахо ба вази-фаи исм, сифат ва феъл омада, маънохои гуногунро ифода кардаанд. Вожаи якум бо дуюм омоними пурра ё ин ки фонетикй - графикй ва вожаи дуюм ба сеюм омофон шудааст. wear либос пушидан - where дар кучо, ба кучо - where кй (пайвандак) ['wea] And you will wear a costume that nobody else must wear [17, с. 97]. Дониста бошед, ки либосе, ки у холо пушидааст, факат ба шахси худаш махсус мебошадва хечкас ихтиёр надорад, инхеллибос пушад[ 16, с. 215]. Where is the boy, my boy? [17, с. 63]. Кучост писараки ман? [ 16, с. 143].
After his breakfast Tom was led to the throne - room, where he had to be busy with some important questions of the state [17, с. 43].
Баъдаз нонушта уро ба тантанаишохйва сазовор дар хузуриамалдорони бузурги мамлакат ва бо посбони фахрии 50 нафар, ки дар даст табарзинхои зархалдор доштанд, ба шахмгох оварданд [ 16, с. 86].
Вожахои wear - where - where шакли талаффузи якхела дошта, хиссахои гуногуни нутк буда, дорои маънохои гуногун мебошанд. Чун вожаи wear ва where танхо дар шакли талаффуз бо хам монанданд, онхо омофонанд ё омонимхои тоза фонетикй homophonic heterographs.
Вожахои where ва where тарзи навишт ва талаффузи якхела дошта маънохои гуногун доранд, онхо омоними пурра ва фонетикй - графикй мебошанд. Дар чумлаи аввал wear либос пушад, феъл дар чумлаи дуюм where кучост зарф ва дар чумлаи сеюм where пайвандаки тобеъкунанда мебошанд. Аз он ки онхо ба хиссахои гуногуни нутк мансубанд, онхоро омонимхои грамматикй метавон номид.
Ногуфта намонад, ки вожахои where ва where дар забони точикй омоним нестанд. Ба забони англисии муосир кисмати зиёди омонимхои грамматикй хос аст, ки шакли овозй ва навишти якхела дошта, ба хиссахои гуногунаи нутк мансубанд ва онхо дар чумла вазифахои гуногуни синтаксисиро ичро карда, маънохои гуногуни лексикй доранд [7, с. 129]. Ба катори омонимхо хам хиссахои мустакил ва хам ёридиханда метавонанд дохил шаванд. Чудо кардани хиссахои нутк дар ин холат аз руи мавкеи онхо дар чумла суръат мегирад. Диссахои мустакили нутк тайр аз ин дар ин холат на аз руи аломатхои хоси худ чудо карда мешаванд. Масалан, артикл бо исм, замон ва шакли феъл.
Дар забони точикй калимахое, ки шакли навишт ва овозии якхела дошта, ки ба хиссахои гуногуни нутк мансуб бошанд, хеле каманд [10, с. 22-25].
Омонимхои грамматикй дар забони англисй кисман бо забони точикй мувофикат мекунанд. Round:
Draw a circle round a given centre (дар гирди»).
The room was hung round with pictures (зарф «атроф»).
There was a round table in the middle of the room (сифат«гирд»).
Like:
Try to read like your teacher (пешоянд «мисли»).
As like as two peas (сифат «монанд»).
Did you ever see the like of it? (сифат «монанд»).
Children like sweets (феъл «дуст медоранд»). But:
Knowledge goes, but wisdom remains (пайвандак «аммо»). I can agree to all but that (пешоянд «тайр»). Speak but a word (хиссача «танхо»).
Зимни тахлили омонимхои грамматикй ва лексикй-грамматикй дар забонхои англисй ва точикй собит гардид, ки байни онхо хам умумият ва хам фаркият дида мешавад:
- омонимхои грамматикй ва лексикй грамматикй дар забонхои англисй ва точикй дар холати аслй бо хам монанданд. Фаркияти ин гуна омонимхо дар ду забони мукоисашаванда дар он аст, ки дар забони точикй хангоми дар чумлахо истифода бурдан метавонанд бандаки изофии -и, -й -заданок ва ё пасванди - ро кабул кунанд ва шакли яке татйир ёбад, ки дар забони англисй ин ба омонимхо хос нест;
- дар забони англисй хар гунае, ки дар лутатхо омонимхои пурра ё грамматикй дода шудаанд, дар чумлахо низ бе татйири шакл меоянд, яъне чуфтхои омонимй дар шакли навишту овозй хамранг буда танхо дар маънохо гуногунанд;
- азбаски иборасозй дар забонхои англисй ва точикй аз хам фарк мекунанд, аз
ин лихоз хангоме, ки дар забони точикй омоним ибора месозад, шакли худро гум мекунад, дар забони англисй бошад он бетатйир мемонад, яъне ибора дар забони англисй бе аффиксатсия сохта мешавад.
АДАБИЁТХО
1. Байзоева, А.М. Язык и перевод / А.М. Байзоева. - М., 1975.- 257 с.
2. Бабич Г.Н. Лексикология английского языка. - М.: ФЛИНТА, 2016. - 200 с.
3. Бархударов Л.С. Грамматика английского языка. / Бархударов Л.С., Штелинг Д. А. М., 1973. - 426 с.
4. Джаматов С. С. Роль конверсии в словообразовании английского языка / Вестник педагогического университета имени С.Айни (серия филология). - Душанбе, 2013. -№ 1 (50). - С. 351-353 (на тадж. яз.).
5. Ильиш, Б.А. Грамматика английского языка / Б.А. Ильиш. - М.: Просвещение, 1967.
- 319 с.
6. Кочергина В.А. Введение в языкознание (материалы к курсу для востоковедов). - М.: Изд. Московского университета, 1970. - 526 с.
7. Малаховский Л.В. Теория лексической и грамматической омонимии Изд.2, доп. - M., 2009. - 248 с.
8. Мачидов Х. Забони адабии муосири точик / Х. Мачидов. - Душанбе, 2007.- ч.1. Лексикология. - 242 с.
9. Маслов Ю.С. Введение в языкознание. Учебник для филологических специалных ВУЗов. 2-е изд. // Ю.С.Маслов. М.: Высшая школа, 1987. - 272c.
10. Мухаммадиев М. Омонимхо дар забони точикй / М. Мухаммадиев. Мактаби советй.
- №4. -1990. - С. 22-25.
11. Норматов М. Забоншиносии умумй. / М.Норматов. Душанбе, 2006. - 285с.
12. Смирницкий А.И. Лексикология современного английского языка / А.И. Смирницкий. - М.: Изд-во МГУ, 1998. - 260 с.
13. Шмелев Д.Н. Современный русский язык. Лексика: Учебное пособие. / Д.Н.Шмелев
- М.: Едиториал УРСС, 2003. - 336с.
САРЧАШМАХОИ ЛУЕАТНИГОРИ
14. Мамадназаров А. Фарнанги англисй-точикй/ А. Мамадназаров. - Душанбе: Сабох, 2015. - 1015 с.
15. Фарнанги забони точикй. Ч,.1.-М.С.Э., 1969.-808с.
АДАБИЁТХОИ БАДЕЙ
16. Марк Твен. Шохзода ва гадо. - Душанбе: Ирфон, 1975 - 221с.
17. Mark Twain (Samuel Clemens) The Prince and The Pauper, М., 2014, - 154 p.
