CC BY
0VOYAGA YETMAGANLAR ORTASIDAGI JINOYATLAR VA UNING HUQUQIY OQIBATLARI. VOYAGA YETMAGANLARNING MANFAATLARINI DAVLAT TOMONIDAN MUHOFAZA QILINISHI
Safarov Azizbek
Andijon qishloq xo'jaligi va agrotexnologiyalar instuti, Yurisprudensiya talim yo'nalishi talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11182324 Annotatsiya. Ushbu maqolada hozirgi vaqtda yoshlar ortasida sodir etilayotgan jinoiy xatti-harakatlarni oldini olish,ularni sodir etilishiga sabab boladigan xolat va vaziyatlari bilan tanishgan xolda ularni bartaraf etish.Yoshlarnijinoyatchilikga qarshi kurash ruxida tarbiyalash qonunlarni xurmat qilish va unga amal qilish kabi tushunchalarni singdirib borish ko 'zda tutiladi.Shuningdek davlatimizda tegishli davlat organlari tamonidan yoshlarni manfaatlari muhofaza qilinishi taminlangan.
Kalit so^zlar: yoshlar o rtasida jinoyat, yoshlarni huquqlari, yoshlarni manfatlari, davlat,yoshlarni majburiyatlari.tarbiyalash.
Yoshlar o'rtasidagi o'rtasidagi jinoyatchilikning oldini olish va unga qarshi kurashishning asosiy chorasi oilani mustahkamlash, uning ma'naviy-ruhiy muhitini yaxshilashdan iboratdir, chunki bolalar oiladagi psixo-travmatik sharoitlardan, oilaviy nizolardan, ota-onalarning mehrsizligi va tushunmovchiligidan, ularning shafqatsizligi yoki loqaydligidan qochishadi. Ijtimoiy-pedagogik chora-tadbirlar uysizlik sabablarini oldini olishga yordam beradigan sabablar va sharoitlarni aniqlash va oldini olishga qaratilgan uysizlikning oldini olishni o'z ichiga oladi. Yoshlar o'rtasidagi jinoyatchilar toifasiga kelsak, u jinoyatchilikka qarshi kurashish chora-tadbirlarini belgilashda ham muhim ahamiyatga ega va quyidagi guruhlardan Iborat
- ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli past, intellektual darajasi yetarli bo'lmagan, jamiyatning ijtimoiy va madaniy asoslarini buzuvchi xulq-atvorga moyil bo'lgan, disfunksional, ijtimoiy jihatdan nojo'ya oilalardan chiqqan voyaga yetmaganlar;
- badavlat oilalardan bo'lgan voyaga etmaganlar, jazosiz qolish va yo'l qo'yishga moyil bo'lganlar;
- tajovuzkor voyaga etmaganlar muammo va nizolarni kuch bilan hal qilish usuliga murojaat qiladilar;
- yoshlar harakati vakillari, jamiyatning ijtimoiy va madaniy asoslari muxoliflari; /- vagratsiyaga (sargardonlikka) moyil bo'lgan voyaga etmaganlar. |1|
Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday inson bo'lib kamolga yetishi bilan bog'liq. Bizning asosiy vazifamiz - yoshlarning o'z salohiyatini namoyon qilishi uchun zarur sharoitlar yaratishdan iborat.(5)
Voyaga yetmaganlar o'rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasiga doir faoliyatning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
ri;
vasiylik va homiylik organlari;
sog'liqni saqlashni boshqarish organlari va sog'liqni saqlash muassasalari; mehnat organlari;
voyaga yetmaganlar nazoratsizligi, qarovsizligi, ular tomonidan huquqbuzarliklar yoki boshqa g'ayriijtimoiy xatti-harakatlar sodir etilishining oldini olish, ularga imkon beradigan sabablar va shart-sharoitlarni aniqlash hamda bartaraf etish;
voyaga yetmaganlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari himoya qilinishini ta'minlash;
voyaga yetmaganlarda qonunga itoatkorlik xulq-atvorini shakllantirish;
ijtimoiy jihatdan xavfli ahvolda bo'lgan voyaga yetmaganlar va oilalarni ijtimoiy-pedagogik reabilitatsiya qilish;
voyaga yetmaganlarni huquqbuzarliklar yoki boshqa g'ayriijtimoiy xatti-harakatlarni sodir qilishga jalb etish hollarini aniqlash va ularga barham berish.|2|
Voyaga yetmaganlar o'rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasini amalga
oshiruvchi organlar hamda muassasalar tizimiga quyidagilar kiradi:
voyaga yetmaganlar ishlari bo'yicha idoralararo komissiyalar;
ichki ishlar organlari; muassasala
ta'limni boshqarish organlari va ta'lim
Voyaga yetmaganlarning javobgarligi — 18 yoshga to'lmasdan jinoyat sodir qilgan shaxslarning javobgarligi. O'zR JKda voyaga etmaganlar sodir etadigan jinoyatlarning o'ziga xos xususiyatlari va b. xolatlari e'tiborga olinib, alohida jazolar belgilangan. Bular:
• jarima;
• axloq tuzati sh i shlari;
• ozodlikdan mahrum qilish jazolaridan iborat.
Voyaga yetmaganlarga nisbatan jazoning boshqa turlari va qo'shimcha jazolar tayinlanishi mumkin emas. Voyaga etmasdan jinoyat sodir qilgan shaxslarga nisbatan tayinlanadigan jazo miqdori va muddatlari ancha qisqartirilgan. Voyaga etmaganlarga nisbatan belgilanadigan jarima, eng kam oylik ish haqining ikki baravaridan yigirma baravarigacha miqdorda tayinlanadi. Axloq tuzatish ishlari 1 oydan 1 yilgacha muddat doirasida belgilanadi.(3) Voyaga yetmaganlarning huquqlari. Bola va uning huquqlari Bola huquqlarining asosiy kafolatlari Bolaning himoyaga bo'lgan huquqi kafolatlari
Bolaning g'ayriqonuniy ko'chirilishdan himoyalanish huquqi kafolatlari Bolaning mehnat qilish huquqi kafolatlari Bolaning sog'lig'ini saqlash huquqi kafolatlari
Ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalarning oila muhitiga bo'lgan huquqi kafolatlari Ota-ona qaramog'idan mahrum bo'lgan bolalarning huquq va manfaatlarini himoya qilish Vasiylik va homiylik Bola huquqlari bo'yicha vakil Voyaga yetmagan ota-onaning huquqlari
Ota-onaning voyaga yetmagan bolalariga ta'minot berish majburiyati (aliment) Nogironligi bo'lgan bolalarning tibbiy-ijtimoiy himoyaga bo'lgan huquqi Bolalarning oiladagi xususiy mulki Bolaning merosga bo'lgan huquqi Jinoyat ishi ishtirokchisi bo'lgan bolaning huquqlari Voyaga etmaganlarning jinoyatlari bo'yicha ish yuritish Voyaga yetmagan shaxsni so'roq qilish va ayblov e'lon qilish
Voyaga yetmaganlarning ishini yopiq sud majlisida ko'rib chiqish Bola huquqlari to'g'risidagi Konventsiya
Bolaning hayoti yoki sog'lig'i bevosita xavf ostida qolganda bolani olish Unicef tashkiloti (4)
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Voyaga_yetmaganlar_javobgarligi
2. VOYAGA YETMAGANLAR O'RTASIDA NAZORATSIZLIK VA HUQUQBUZARLIKLARNING PROFILAKTIKASI TO'G'RISIDAGI QONUNNING
4- MODDASI https://lex.uz/acts/-1685726
3. https://cyberleninka.ru/arti cle/n/
4. Voyaga yetmaganlarning huquqlari. https://advice.uz/oz/category/633. https://lex.uz/acts/-1685726. O'RQ-263-сон 29.09.2010. Voyaga yetmaganlar o'rtasida ...
5. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning
ВМТ Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida yoshlar haqida so'zlagan nutqidan.
