Научная статья на тему 'ВОПРОСЫ СОТРУДНИЧЕСТВА СЕМЬИ, МАХАЛЛИ И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИИ В ФОРМИРОВАНИИ ПРАВОВОГО СОЗНАНИЯ И КУЛЬТУРЫ'

ВОПРОСЫ СОТРУДНИЧЕСТВА СЕМЬИ, МАХАЛЛИ И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИИ В ФОРМИРОВАНИИ ПРАВОВОГО СОЗНАНИЯ И КУЛЬТУРЫ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
66
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
правовое сознание / правовая культура / правовое воспитание / правонарушение / семья / органы самоуправления / общественные организации / гражданское общество. / legal mind / legal culture / legal behavior / infringement / family / neighborhood / public organization / civil society.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — М.Нажимов

в статье анализируются вопросы сотрудничества общественных организаций, махалли и семьи в формировании правового сознания и культуры; сформулированы предложения и рекомендации, имеющие практическую важность дальнейшего развития совершенствования деятельности институтов гражданского общества в повышении правового сознания и культуры.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUES OF COOPERATION WITHIN FAMILY, MAKHALLA AND PUBLIC ORGANIZATIONS IN THE FORMATION OF LEGAL CONSCIOUSNESS

In the article, the issues of cooperation of family, neighborhood and other public organizations in the formation of legal mind and legal culture are analyzed. Suggestions and recommendations possessing practical value to further development to improve the activity of civil institutions to upgrade legal mind and legal culture are stated.

Текст научной работы на тему «ВОПРОСЫ СОТРУДНИЧЕСТВА СЕМЬИ, МАХАЛЛИ И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИИ В ФОРМИРОВАНИИ ПРАВОВОГО СОЗНАНИЯ И КУЛЬТУРЫ»

THE ISSUES OF COOPERATION WITHIN FAMILY, MAKHALLA AND PUBLIC ORGANIZATIONS IN THE FORMATION OF LEGAL

CONSCIOUSNESS

M.NADJIMOVa

Tashkent state University of law, Tashkent, 100047, Uzbekistan

ВОПРОСЫ СОТРУДНИЧЕСТВА СЕМЬИ, МАХАЛЛИ И ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИИ В ФОРМИРОВАНИИ ПРАВОВОГО СОЗНАНИЯ И КУЛЬТУРЫ

М.НАЖИМОВа

Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

ХУКУЦИЙ ОНГ ВА МАДАНИЯТНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ОИЛА, МАХДЛЛА ВА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРИ ХАМКОРЛИГИ

МАСАЛАЛАРИ

М.НАЖИМОВа

Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон

Аннотаци: мацолада ууцуций онг ва маданиятни шакллантиришда оила, мауалла ва бошца жамоат ташкилотларининг уамкорлиги масалалари таулил этилган. ^уцуций онг ва маданиятни юксалтиришда фуцаролик жамияти институтлари фаолиятини янада такомиллаштириш юзасидан амалий ауамиятга эга булган таклиф ва тавсиялар илгари сурилган.

Калит сузлар: ууцуций онг, ууцуций маданият, ууцуций тарбия, ууцуцбузарлик, оила, мауалла, жамотчилик ташкилоти, фуцаролик жамияти.

Аннотация: в статье анализируются вопросы сотрудничества общественных организаций, махалли и семьи в формировании правового сознания и культуры; сформулированы предложения и рекомендации, имеющие практическую важность дальнейшего развития совершенствования деятельности институтов гражданского общества в повышении правового сознания и культуры.

Ключевые слова: правовое сознание, правовая культура, правовое воспитание, правонарушение, семья, органы самоуправления, общественные организации, гражданское общество.

Abstract: In the article, the issues of cooperation of family, neighborhood and other public organizations in the formation of legal mind and legal culture are analyzed. Suggestions and recommendations possessing practical value to further development to improve the activity of civil institutions to upgrade legal mind and legal culture are stated.

Keywords: legal mind, legal culture, legal behavior, infringement, family, neighborhood, public organization, civil society.

Жамиятда ахрли ^у^у^ий маданияти даражасининг юксаклиги демократик ^у^у^ий давлат ва эркин фуцаролик жамиятининг мух,им мезонларидан бири х,исобланади. Узбекистонда муста^илликнинг илк йилларидан бу масалага алох,ида эътибор ^аратилди. Ах,олининг ^у^у^ий

онги ва маданиятини юксалтириш, ^у^у^ий таълим-тарбия тизимини такомиллаштириш масалалари давлат сиёсатининг устувор йуналишига айланди. Зотан мамлакатимизнинг ривожланиши ва исло^отларнинг муваффа^ияти куп жихдтдан ах,олининг ^у^у^ий онги х,амда ^у^у^ий маданияти даражасига богливдир. Шахснинг сиёсий-ху^у^ий фаоллиги, унинг чинакам фу^аровий муносабати, демократик исло^отларга нисбатан дахлдорлик х,исси давлатимиз уз олдига ^уйган буюк ма^садларга эришишининг мух,им омилидир.

Таъкидлаш жоизки, шахс ^у^у^ий онги ва ^у^у^ий маданиятини шакллантириш жараёнида турли хил субъектлар, хусусан, оила, мактаб, махдлла, жамоатчилик ташкилотлари, ^у^у^ни мух,офаза ^илувчи органлари фаол иштирок этадилар. Шу жи^атдан олганда, ю^орида ^айд этиб утилган субъектлар уртасидаги бу борадаги ^амкорлик масалаларини тах,лил этиш ва бу борадаги мавжуд муаммолар юзасидан илмий ва амалий ахдмиятга эга булган таклиф ва тавсияларни ишлаб чи^иш бугунги кунда оила, жамият, ^у^у^ий маданият масалалари билан шугулланувчи ижтимоий фанларнинг вакиллари олдида турган долзарб вазифалардан бири х,исобланади.

Бугунги кунда баркамол авлодни тарбиялашда уч асосий омил: оила-мах,алла-таълим муассасалари хдмкорлиги мух,им ахдмият касб этади. Ёш авлод тарбияси билан шугулланадиган инсонлар, яъни оилада ота-оналар, мах,аллада ^уни-^ушни ва кенг жамоатчилик, таълим муассасасида у^итувчи ва мураббийлар келгуси авлод баркамоллиги йулида угил-^изларимизнинг улуг аждодларимизга муносиб булишлари учун масъулдирлар.

Баркамол авлодни тарбиялашда оила институти ва фу^ароларнинг узини узи бош^ариш органларининг таълим муассасалари билан узаро хдмкорлигини янада ривожлантириш, мустах,камлаш ва самарадорлигини ошириш ма^садида Узбекистан Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2012 йил 19 июндаги 175-сон ^арори билан тасди^ланган таркиб асосида Узбекистон Республикаси Хал^ таълими вазирлиги ^узурида оила-ма^алла-таьлим муассасаси Жамоат кенгаши тузилган. Кора^алпогистон Республикаси Хал^ таълими вазирлиги, Тошкент ша^ри ва вилоятлар Хал^ таълими бош^армалари ^узурида х,ам ^удудий жамоат кенгашлари тузилган. Хал^ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман булимлари ^узуридаги жамоат кенгашлари таркиби махдллий х,окимликлар билан хдмкорликда тузилиб тасди^ланган. Шунингдек, таълим муассасалари ^узурида х,ам жамоат кенгашларининг фаолият юритиши белгиланди [1].

Жамоат кенгаши маънавий-маърифий ишларни тизимли ва ани^ ма^садга йуналтирилган х,олда уз фаолиятини у^увчи-ёшлар, ота-оналар ва кенг жамоатчилик иштирокида олиб боради. Ушбу хдмкорликдан кузланган асосий ма^сад х,ар томонлама ривожланган авлодни тарбиялашда оилалар, ота-оналар ва фу^аролар узини узи бош^ариш органларининг таълим муассасалари билан хдмкорликда олиб борадиган фаолиятини тизимли йулга ^уйиш, фарзанд тарбиясида давлат ва жамоат ташкилотлари х,амда жамоатчилик фаоллигини оширишдир.

Узбекистон Республикасининг "Вояга етмаганлар уртасида назоратсизлик ва ^у^у^бузарликларнинг профилактикаси тугрисида'ги Конунида вояга етмаганлар уртасида назоратсизлик ва ^у^у^бузарликларнинг профилактикаси сохдсидаги муносабатларни тартибга солиш ма^сад ^илиб ^уйилган булиб, уни амалга оширишда жамоатчилик ташкилотлари, таълим муассасалари, ^у^у^ий-таргибот органлари х,амда ота-оналарнинг вазифалари, уларнинг узаро хдмкорлиги масалаларига эътибор ^аратилган [2]. Шунингдек, Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида'ги Конунининг 30-моддасида "Вояга етмаган болаларнинг ота-оналари ёки ^онуний вакиллари боланинг ^онуний ху^у^лари ва манфаатларини х,имоя ^илишлари шарт х,амда уларнинг тарбияси, мактабгача, умумий урта, урта махсус, касб-^унар таълими олишлари учун жавобгардирлар" деб белгилаб ^уйилган [3]. "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"нинг 3.2-бандида таълим олувчиларга шарт-шароит яратишда жамоатчилик бош^арувини ривожлантиришга,

4.4-бандида эса жамият таравдиётига муносиб х,исса ^ушишга ^одир шахсни шакллантириш ма^садида таълим муассасалари, ота-оналар, оила, махдлла фу^аролар йигинлари, Маънавият таргибот маркази, "Камолот" ёшлар ижтимоий хдракати, куплаб жамоат ташкилотлари, фондлар билан узаро пухта хдмкорлик ^илишга алохдда эътибор берилган [4].

Ушбу меъёрий ^ужжатлар талабидан келиб чи^иб, масаланинг мох,ияти, аввало, у^увчи-ёшлар уртасида содир этилиши мумкин булган ^у^у^бузарликларнинг олдини олишда манфаатдор вазирликлар, идоралар ва мах,аллий х,окимият вакиллари билан хдмкорликда ташкилий-педагогик ишларни йулга ^уйиш билан богли^ эканлигини куриш мумкин.

Фикримизча, хукукий-тарбиявий фаолият самарадорлигини ошириш манфаатлари бундай фаолият йуналишлари ва мазмуни хакида янада батафсил тасаввур хосил килиш учун куйидаги вазифаларни ажратиб курсатиш зарур булади:

биринчидан, давлат ва хукук масалаларига доир билимларнинг зарур тизимини шакллантириш, фукароларни хукукий вокеликнинг жорий ва долзарб масалалари юзасидан хабардор килиш;

иккинчидан, фукароларда адолат, тенглик, конунийлик каби принципларга нисбатан хурматни шакллантириш;

учинчидан, фукароларга конунга мувофик хулк-атвор куникмаларини сингдириш; туртинчидан, ёшларда фаол фукаролик позициясини шакллантириш ва уларда хукукбузарликларга нисбатан токатсизлик муносабатини тарбиялаш;

бешинчидан, конунда белгиланган тартибда узининг, давлат, жамият ва бошка шахсларнинг манфаатлари ва хукукларини фаол химоя килишга эхтиёжни хамда бундай кобилиятни шакллантириш ва бошкалар.

Маълумки, кадимги Юнонистон (Греция) ва Римда болаликдан бошлаб фукароларга конунлар ургатилган. Рим давлатида 14 ёшгача булган ёшлар конунларнинг 12 жадвалини ёд олганлар. Жумладан, эрамиздан олдинги III аср бошларида мавжуд булган ва бизгача етиб келган "Фукаро Херсонеснинг касамёди"да шундай дейилади: "Мен фукароларнинг хеч бирига нисбатан хеч кандай адолатсиз ишни хаёлимга келтирмайман... ва бунака ишга йул куймайман, уни яширмайман хам, лекин уни суд эътиборига етказаман ва судда конунларга мувофик овоз бераман". Бу уринда гап нафакат конунларга риоя этилиши хакида, шу билан бирга бошка шахсларнинг конунларни бузишларини фош килишга жалб этилиши тугрисида хам борган.

Франция, Италия, Буюк Британия, АКШ каби мамлакатларда хукукий тарбия масалалари доимо жамоатчиликнинг диккат марказида булиб келган. Бунда хукукий тарбиянинг айни бир вактда усиб келаётган авлодга хам сиёсий, хам маънавий таъсир курсатишига алохида эътибор каратилган. Масалан, Францияда 1879 йилда жорий килинган мактабларда ахлок ва хукукнинг укитилиши "фукаро", "мамлакат", "аскар", "конун", "жамият", "адолат" каби ва бошка бир катор шундай сузларнинг маъносини тушунтириб беришдан бошланган. Болалар 9-11 ёшида давлат курилиши, шунингдек харбий хизмат, соликлар ва шу кабилар хакида оддий тасаввурларга, кейинрок эса давлат ва хукук тугрисида анча батафсил маълумотларга эга булишган. Мамлакатимизда хам буюк мутафаккирларимиз Абу Наср Форобий, Беруний, Ибн Сино, Бобур, Авлонийлар таълим тарбия масалалари жамият тараккиётида мухим урин тутиши хакида уз фикрларини билдириб утганлар. Хусусан, буюк бобокалонимиз Абу Наср Форобийнинг бу борадаги куйидаги фикрлари эътиборга лойик: "Уйда, оиласида яхши тарбия курган бола ихлос ва ишонч билан талим олишга, илм-фанни урганишга интилади. Ёшларни тарбиялаб, мехнат килишга ва касб-хунарга ургатиб, кейин талим бериш лозим" [5].

Шу уринда ёшларда хукук хакида билим ва куникмаларни кандай хажмда шакллантириш ва уни кандай етказиш керак деган савол тугилади. Гап агар таълим тизими хакида кетадиган булса, умумий таълим мактаби доирасидаги хукукий тарбия биринчи навбатда вояга етмаганларни улар хозирда татбик этаётган ва келгусида бажариши лозим булган умумий ижтимоий ролларни (давлат фукаролари, оила аъзоси, укувчи, ишчи, хизматчи, уй-жой, хонадон ижарачиси ёки эгаси, фукаролик-хукукий битимлари: олди-сотди, ижара битимлари субъектлари ва х,.к.) адо этишга тайёрлашга хизмат килиши керак.

Ёшлар бевосита уларга тегишли булган умумий урта таълим мактаби низоми, укувчилар учун коидалар, болалар ва усмирларнинг жамоат жойларидаги хулк-атвор коидалари, болалар билан ота-оналар муносабатларини тартибга соладиган никох-оила хукуки нормалари, согликни саклаш хакидаги конунлар, фукаролик, жиноий, маъмурий конунчилик ва бошка хукукий хужжатлар юзасидан билим ва тасаввурларга эга булишлари лозим. Усмирлар катта булганларида уларнинг хукукий ахволи узгаради. У пайтда уларга, масалан, никох-оила хакидаги конунларнинг никохдан утиш, эр билан хотиннинг хукуклари ва мажбуриятларини тартибга соладиган нормалари; фукаролик хакидаги конунларнинг уй-жой майдонидан фойдаланиш тартибига тегишли нормалари тааллукли булади.

Турли касблар ва лавозимларга тегишли махсус узига хос хукукий коидалар хусусида гапириладиган булса, улар билан ёшларни касбий тайёргарлик жараёнида таништириш максадга мувофик. Академик лицейлар, касб-хунар коллежлари ва олий укув юртлари талабалари, хар хил малака ошириш курсларидаги тингловчиларига нисбатан олиб бориладиган хукукий тарбиянинг узига хос хусусиятлари ана шундан иборат булади.

Хукукий тарбия табакалаштирилган тарзда ёндашувни, нафакат ёши ва булгуси мутахассисликни, шу билан бирга жинсни, яшаш жойини, ижтимоий-психологик хусусиятлар, шу жумладан кайси миллатга ёки диний эътикодга мансублик билан боглик хусусиятларни дам дисобга олишни такозо этади.

Маълумки, айрим ёшлар олган дукукий билимларини амалиётда куллаш, муайян даракатларга тугри бадо бериш кобилияти ва куникмасига эга булмайдилар. Масалан, укувчилар тенгдошларининг мактабда кийимлари чунтакларини титкилашлари ва топилган пулларни олиб куйиш, рогаткадан отиш, оёгини чалиб йикитиш натижасида жиддий тан жародати етказилиши кабиларни дукукбузарлик сифатида бадолай олишмайди. Шу жидатдан олганда, вояга етмаганларни узларига маълум булган дукукий нормаларни муайян даётий вазиятларда куллаш ва улар дуч келадиган хатти-даракатларни дукукий жидатдан тугри бадолашга ургатиш зарур.

Усмирларнинг муайян бир кисмида билимлар, шахсий эътикодлар ва хулк-атвордаги тафовутлар мавжудлиги эътиборни жалб этади. Шу нуктаи назардан олинганда, вояга етмаганларни у ёки бу бадони конун нуктаи назаридан бериш, узининг шахсий фикрини билдириш каби куникмаларга ургатиш нидоятда мудим. Конундан хабардорлик дали усмирнинг узи масалани конун томонидан шу тарифа дал этиш билан рози эканлиги, бунинг устига унинг конун талаб киладиган тарзда даракат килишга тайёрлигини англатмайди. Демак, ёшларнинг нафакат дукукий онгини шакллантириш, шу билан бирга билимлар, эътикодлар ва конуний хулк-атворга тайёргарликнинг ягона досиласи сифатидаги дукукий дастурларни дам шакллантириш зарур.

Таълим муассасаларида ёшларни конунга итоаткорлик рудида тарбиялаш, уларнинг умумий маданиятини, дукукий онгини юксалтириш борасида бир катор камчиликлар борки, уларни дал этмасдан туриб бу борада муайян ижобий натижаларга эришиб булмайди. Хусусан, укувчиларда меднатни ва меднат куникмаларини дурмат килиш диссини сингдириш, конунчилик асосларини тушунтиришга каратилган аник чора-тадбирларнинг йуклиги; фанларни узлаштира олмаган ва интизомни бузган укувчиларнинг синфда колдирилмаслиги, айрим мактаб радбарларининг шу йул билан "укув курсаткичларини" яхшилашга интилиши, болаларнинг назоратдан четда колиши каби камчиликларни дал этиш бу борадаги фаолиятнинг самарадорлигини оширишда мудим адамият касб этади.

Шахсдукукийонгивамаданиятинишакллантиришдафукароликжамиятинингмудиминститутид исобланганмадаллаларнингурнибекиёс. Чункибошкамамлакатларданфарклиуларок,

мадаллаинститутиюртимиздамингйиллардавомидасиналганвачукурилдизотган, адолинибирлаштирибтурадиганижтимоийдодисасифатидаривожланибкелмокда. Айникса,

унингдозиргибозориктисодиётигаутишшароитидахалкимизнингурф-одатлари, анъаналаривакадриятларинисаклабколиш,

уларнижипслаштиришкафолатисифатидамайдонгачикаётганлигидечкимга сир эмас.

Мадаллалар ёш авлодни баркамол этиб тарбиялаш, оилаларни мустадкамлаш, жамиятда ижтимоий-маънавий мудит баркарорлигини таъминлаш, тарихан таркиб топган миллий кадриятларни асраб-авайлаш ва кенг таргиб килиш, содага тааллукли конун дужжатларининг ижросини таъминлашдек масъулиятли вазифаларни муваффакиятли бажариб келаётир. Бу борада, шубдасиз, Узбекистон Республикаси Президентининг 2013 йил 10 октябрдаги "Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари ходимларининг малакасини ошириш буйича укув курсларини ташкил этиш тугрисида'ги карорига мувофик, Коракалпогистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шадар докимликлари дузурида ташкил этилган фукароларнинг узини узи бошкариш органлари ходимларининг малакасини ошириш буйича укув курсларининг адамияти салмокли булмокда. "Мадалла" хайрия жамоат фонди республика бошкаруви маълумотига кура, дозирги пайтда мамлакатимизда мавжуд 9787 та фукароларнинг узини узи бошкариш органида жами 36587 нафар ходим, жумладан, йигин раиси, масъул котиб, диний маърифат ва маънавий-ахлокий тарбия масалалари буйича масладатчи дамда "Мадалла посбони" жамоатчилик тузилмаси радбарлари самарали фаолият курсатяпти [6].

Адолимизнинг асосий кисми мадаллада даёт кечиради. Шу жидатдан олганда, ёшларнинг муаммоларини дал этишда энг кенг таркалган нодавлат ташкилоти дисобланган мадаллаларга алодида урин берилади. Бизнинг фикримизча, дукукий маданиятни шакллантириш, хусусан, ёшларнинг дукукий онгини юксалтириш билан боFлик муаммоларни ^ал этишда ма^алланинг урни ва а^амиятини янада ошириш учун куйидаги жи^атларга алодида эътибор каратиш лозим:

Биринчидан, бугунги кунда узини узи бошкариш органлари хузурида тасдикланган низом асосида "Ота-оналар университетлари" фаолият юритмокда. "Ота-оналар университетлари" фаолиятининг асосий максади фукаролар йигини худудидаги оилаларда соглом турмуш тарзини таъминлаш, фарзанд тарбиясига оид масалаларда ота-оналарнинг малакасини оширишда ёрдам курсатиш, уларнинг ёш авлодни тарбиялаш буйича хукукий, маънавий-ахлокий ва физиологик билимларини оширишга кумаклашишдан иборат [7]. Эндиги масала хар томонлама ривожланган авлодни тарбиялашда оилалар, ота-оналар ва фукаролар узини узи бошкариш органларининг таълим муассасалари билан хамкорликда олиб борадиган фаолиятини тизимли йулга куйиш, фарзанд тарбиясида давлат ва жамоат ташкилотлари хамда жамоатчилик фаоллигини оширишдир. Шу боис ушбу кенгашларнинг фаолиятида формализмга йул куймаслик лозим.

Иккинчидан, ёшларнинг жамиятда муносиб урин эгаллашида, тарбиянинг янги шакллари, услубларини амалга оширишда педагог ходимлар, укувчилар, уларнинг ота-оналари, жамоатчилик вакиллари хамкорлигини мустахкамлашга ёрдам бериш зарур:

- тарбияси огир, каровсиз колган болаларнинг ота-оналари билан ишлаш, уларни фойдали мехнатга жалб килиш, хунар урганишини ташкил этиш, тарбияси огир ёшларга жамоатчилик фаолларини бириктириш, вакти-вакти билан уларнинг хисоботини тинглаш;

- оилалар, мактаб, махалла ахли хамкорлигида тадбирлар, байрамлар, хашарлар, хотира куни, Навруз, хосил байрамларини утказиш ва уларда ёшларнинг кенг иштирокини таъминлаш;

- махаллалардаги хунармандлар оилаларида устоз-шогирдлик муносабатларини йулга куйиш;

- хукукий тарбияни шакллантириш, хукукни мухофаза килувчи органлар ходимлари томонидан тарбияси кийин болаларни оталикка олиш, уларга ёрдам бериш, уларнинг ота-оналарини кенгаш йигилишларида мухокама килиш;

- хар бир хонадондаги укишдан четда колган, укимай, ишламай юрган балогат ёшидаги болаларни хисобга олиш, уларга нисбатан зарур чоралар куриш;

- ибратли оилаларнинг ёшлар тарбиясида кулга киритган ютукларини урганиш, оммалаштириш, рагбатлантириш ва бошкалар.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 7 октябрдаги "Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида'ги 274-сон карорининг 4-иловаси "Фукаролар йигинининг маърифат ва маънавият масалалари буйича комиссияси тугрисида"ги намунавий низомнинг 5-банди 11-хатбошисида мамлакатимизда амалга оширилаётган давлат сиёсатининг устувор йуналишлари, кенг куламли ислохотларнинг мохияти, кабул килинган конун хужжатларининг мазмун-мохиятини хамда уларнинг жамиятимиз тараккиёти ва фукаролар ижтимоий хаётидаги ахамиятини очиб беришга каратилган ижтимоий-сиёсий, маънавий-маърифий ва хукукий таргибот тадбирларини ташкил этиш, хукукий жихатдан мустахкамлаб куйилган.

Уз навбатида, махаллалардаги фукаролар узини узи бошкариш органлари зиммасидаги вазифаларнинг тула ва муваффакиятли бажарилишини таъминловчи восита уларнинг кучли молиявий асосга эга булишидир. Фукароларнинг узини узи бошкариш органлари молиявий жихатдан етарли салохиятга эга булмаса, биринчидан, конунчиликда белгилаб берилган ваколатларини тулик амалга ошира олмайдилар, бундай холатда уларнинг давлат органларига карамлиги сакланиб колаверади. Шу сабабли узини узи бошкариш органларига давлат органларининг айрим ваколатларини олиб бериш баробарида, уларнинг молиявий асосларини кучайтириш максадга мувофикдир.

Махалланинг шахс хукукий маданиятини юксалтириш билан боглик фаолиятига хулоса киладиган булсак, ушбу тузилма томонидан олиб бориладиган тадбирлар оилада хукукий маданиятни шакллантириш билан боглик тарбия тизимидаги айрим бушликларни тулдиришга хизмат килади. Махаллалардаги бу борада амалга ошириладиган фаолият яна шуниси билан хам мухимдирки, у хукукий таълимнинг ташкилий шаклларига жалб этилмаган ёшларнинг катта доирасини ва ахолининг бошка гурухларини хукукий таргибот билан камраб олиш имконини беради.

Бугунги кунда жамият хукукий маданиятини, шу жумладан оила хукукий маданиятини юксалтириш ва бу борада тизимли тарбия ишларини олиб бориш бутун жамоатчиликнинг долзарб вазифаси саналади. Болага муносабатда ота-онанинг хам, муаллимнинг хам, махалла ахлининг хам уз ватанига булган муносабати акс этади. Аввалдан "бир болага етти кушни ота-она" дея бежиз айтилмаган. Угил ёки киз бола вояга етар экан, унинг табиати, аввало, узи яшаётган жойда, ён-атрофдагиларнинг таъсирида шаклланиб боради. Шу сабабли махалла, жамоатчилик, мактаб ва

ду^у^ни мудофаза ^илиш идоралари келажак авлод тарбияси билан боглщ ишларни бадамжидат олиб боришгандагина баркамол ёшларни вояга етказиш мумкин.

Фуцаролик жамиятининг негизини жамоат бирлашмалари ва нодавлат ташкилотлар ташкил этади. Демак, кишиларнинг ихтиёрий уюшмаларга, узини узи бош^ариш органларига бирлашиши уларнинг кучини ташкилий нуктаи назардан бирлаштиради, тар^о^, заиф даракатларига ма^сад, йуналиш бахш этади. Жамоат ташкилотларининг фаолиятини кузатиш ва тадлил ^илиш шуни курсатадики, улар уз йуналишига кура жамият даётининг барча содаларини ^амраб олган. Хайрия, ижтимоий-щтисодий, инсон ду^у^лари димояси, спорт, экология, маданий-маърифий содалардаги йуналишлар шулар жумласидандир. Хуш, мазкур жамоат ташкилотларининг ду^у^ий онг ва маданиятини шакллантиришдаги урни ва роли нималарда куринади? Улар уз зиммасига юклатилган вазифаларни ^андай уддалашяпти? Албатта, ю^орида санаб утилган барча жамоат ташкилотларининг фаолиятини битта ма^ола доирасида тадлил этишнинг имкони йу^. Миллий узликни англашда, жамият аъзоларининг сиёсий-ду^у^ий маданияти ва миллий дунё^арашини юксалтиришда, миллий гоя ва миллий исти^лол мафкурасини жорий этишда фуцаролик жамиятининг институтлари дисобланган жамоат ташкилотлари, мадаллалар, оила имкониятларидан фойдаланиш мудим адамият касб этади.

References:

1. G.Alimova, J.Kamolov, Sh.Abdullayeva. Oila-mahalla-ta'lim muassasasi hamkorligi. - T., 2014. - 64 b.

2. O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. - 2010. - №39. 341-modda.

3. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi. - 1997. - №9. 225-modda; - 2013. - №41. 543-modda.

4. O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi. - 1997. - №11. 295-modda; O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. - 2007. - №15. 150-modda; - 2013. - №41. 543-modda.

5. Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. - Toshkent, 1998. - B.130-134.

6. http://xs.uz/index.php/homepage/zhamiyat/item/6055/Mahalla faollari uchun o'quv kurslari ular faoliyatining yanada samarali bo'lishiga xizmat qilmoqda.

7. G.Alimova, G.Yo'lchiyeva, M.Miraxmedova. Fuqarolar yig'inlari huzuridagi "Ota-onalar universitetlari" ishini tashkil etish. - T., 2014. - 56 b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.