Научная статья на тему 'Вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш жараёнидаги таълим муассасалари, маҳалла ва оиланинг ҳамкорлиги самарадорлигини оширишнинг долзарб вазифалари'

Вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш жараёнидаги таълим муассасалари, маҳалла ва оиланинг ҳамкорлиги самарадорлигини оширишнинг долзарб вазифалари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
560
102
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
оила / маҳалла / таълим-тарбия муассасаси / вояга етмаган болалар / ижтимоий онг / ижтимоий фаоллик / ижтимоий қадрият / мафкура / жамият / инсон / салоҳият / педагог / семья / махалля / образовательное учреждение / несовершеннолетние дети / общественное сознание / общественная деятельность / социальные ценности / идеология / общество / человек / потенциал / педагог

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Давронова Дилдора Саидовна

Мақолада таълим муассасалари, маҳалла ва оиланинг вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш жараёнидаги ҳамкорлиги самарадорлигини оширишнинг бугунги кундаги долзарблиги, оила ва вояга етмаган болалар манфаатларини ҳимоя қилиш устувор вазифа сифатида давлатимиз диққат марказида эканлиги илмий асослаб берилган. Шунингдек, «Оила-маҳалла-таълим муассасаси» ҳамкорлиги фаолиятини тизимли йўлга қўйиш, алоҳида эътиборга муҳтож оилалар фарзандларининг таълим-тарбиясини доимий назоратга олиш, ижтимоий хатар гуруҳи болаларига педагогик ёндашув мезонлари ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

АКТУАЛЬНЫЕ ЗАДАЧИ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ СОТРУДНИЧЕСТВА ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО УЧРЕЖДЕНИЯ, МАХАЛЛИ И СЕМЬИ В ФОРМИРОВАНИИ СОЦИАЛЬНОГО СОЗНАНИЯ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ ДЕТЕЙ

В статье подчеркивается актуальность повышения эффективности сотрудничества между учебными заведениями, махаллями и семьями в процессе повышения общественного сознания у несовершеннолетних, защиты интересов семьи и несовершеннолетних детей в качестве приоритета нашего правительства. Также обсуждаются вопросы системной организации совместной деятельности структуры «Семья-махалля-образовательное учреждение», постоянный контроль за образованием детей, нуждающихся в особом уходе, критерии педагогического подхода к детям группы социальной опасности.

Текст научной работы на тему «Вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш жараёнидаги таълим муассасалари, маҳалла ва оиланинг ҳамкорлиги самарадорлигини оширишнинг долзарб вазифалари»

Давронова Дилдора Саидовна,

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети «Педагогика ва психология» кафедраси таянч докторантура катта илмий ходим-изланувчиси

ВОЯГА ЕТМАГАН БОЛАЛАРДА ИЖТИМОИЙ ОНГНИ ТАРБИЯЛАШ ЖАРАЁНИДАГИ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ, МАХ.АЛЛА ВА ОИЛАНИНГ Х,АМКОРЛИГИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ ВАЗИФАЛАРИ

ДАВРОНОВА Д.С. ВОЯГА ЕТМАГАН БОЛАЛАРДА ИЖТИМОИЙ ОНГНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИ, МАЦАЛЛА ВА ОИЛАНИНГ ЦАМКОРЛИГИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ ВАЗИФАЛАРИ

Маколада таълим муассасалари, мах,алла ва оиланинг вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш жараёнидаги х,амкорлиги самарадорлигини оширишнинг бугунги кундаги долзарблиги, оила ва вояга етмаган болалар манфаатларини х,имоя килиш устувор вазифа сифатида давлатимиз диккат марказида эканлиги илмий асослаб берилган. Шунингдек, «Оила-мах,алла-таълим муассасаси» х,амкорлиги фаолиятини тизимли йулга куйиш, алох,ида эътиборга мух,тож оилалар фарзандларининг таълим-тарбиясини доимий назоратга олиш, ижтимоий хатар гурух,и болаларига педагогик ёндашув мезонлари х,акида фикр юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: оила, мах,алла, таълим-тарбия муассасаси, вояга етмаган болалар, ижтимоий онг, ижтимоий фаоллик, ижтимоий кадрият, мафкура, жамият, инсон, салох,ият, педагог.

ДАВРОНОВА Д.С. АКТУАЛЬНЫЕ ЗАДАЧИ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ СОТРУДНИЧЕСТВА ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО УЧРЕЖДЕНИЯ, МАХАЛЛИ И СЕМЬИ В ФОРМИРОВАНИИ СОЦИАЛЬНОГО СОЗНАНИЯ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ ДЕТЕЙ

В статье подчеркивается актуальность повышения эффективности сотрудничества между учебными заведениями, махаллями и семьями в процессе повышения общественного сознания у несовершеннолетних, защиты интересов семьи и несовершеннолетних детей в качестве приоритета нашего правительства. Также обсуждаются вопросы системной организации совместной деятельности структуры «Семья-махалля-образовательное учреждение», постоянный контроль за образованием детей, нуждающихся в особом уходе, критерии педагогического подхода к детям группы социальной опасности.

Ключевые слова: семья, махалля, образовательное учреждение, несовершеннолетние дети, общественное сознание, общественная деятельность, социальные ценности, идеология, общество, человек, потенциал, педагог.

DAVRONOVA D.S. ACTUAL TASKS OF COOPERATION BETWEEN EDUCATIONAL INSTITUTIONS, LOCAL COMMUNITIES AND FAMILIES IN CHILDRENT SOCIAL CONSCIOUSNESS EFFECTIVENESS INCREASING

This article emphasizes the urgency of increasing the effectiveness of cooperation between educational institutions, mahallas and families in the process of raising public awareness among minors, protecting the interests of the family and minor children as a priority of our government. Also there is discussed the «Family Educational Institution» organization activities in constant monitoring of children education, the criteria for a pedagogical approach to children of the social danger group which need of special care.

Keywords: family, mahalla, educational institution, minor children, public consciousness, social activity, ideology, society, person, potential, teacher.

Жацон амалиётида БМТ болалар жамтармаси - ЮНИСЕФ орцали бутун дунё болаларининг таълим ва тарбия олишла-рида тенгцуцуцликни таъминлаш, уларнинг усиб-улгайиш-лари ва фаровонликка эга булишлари учун жамият доираси-даги мажбуриятларни уз зиммасига тулиц оладиган були-шига эришиш, оила шароитида вояга етмаган болаларни ижтимоий цаётга онгли равишда мослаштириш масалалари долзарблик касб этмоцда. Шу нуцтаи назардан оилада вояга етмаган болаларнинг ижтимоий онгини тарбиялаш, унинг мазмуни педагогик шарт-шароитларини аницлаш, бу борада оила, мацалла, таълим муассасалари цамкорлик педагогика-сини ривожлантириш муцим илмий-амалий ацамият касб этади.

Бугунги кунда республикамизда оила инсти-тутини мустахкамлаш буйича амалдаги конун-чиликни такомиллаштириш, «Оила жамият ва давлат химоясида» конституциявий тамойи-лини кенг тарFиб этиш ва жамиятга сингди-риш, оилада маънавий ва жисмоний баркамол шахсни шакллантириш, илFор хорижий тажри-бани тахлил килиш асосида миллий ментали-тетга мос ижтимоий онгни тарбиялаш, «СоFлом оила - соFлом жамият»1 концептуал Fоясини хаётга татбик этиш, оилаларда ижти-моий-маънавий мухитни соFломлаштириш борасида кенг имкониятлар яратилди. Шу билан бирга дунё ижтимоий-сиёсий хаётидаги тахликали вазиятда оилада вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш тизи-мини ривожлантириш зарурати вужудга келди. 2017-2021 йилларда Узбекистон

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил

2 февралдаги «Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва оила институтини мустахкамлаш сохасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПФ-5325-сон фармони.

Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар страте-гиясида «жисмонан соFлом, рухан ва аклан ривожланган, мустакил фикрлайдиган, Ватанга содик, катъий хаётий нуктаи назарга эга ёшларни тарбиялаш, демократик ислохотларни чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида уларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш»2 долзарб вазифа сифатида белгилаб берилди. Бу борада оилада тарбия мазмунида ижтимоий фаол, катъий хаётий нуктаи назарга эга вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни ривожлантириш алохида ахамият касб этади.

Республикамизда кучли фукаролик жамияти барпо этишнинг мухим мезонларидан бири жамоат тузилмалари ва фукароларнинг узини узи бошкариш органлари фаолиятларини

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар Стратегияси туFри-сида»ги ПФ-4947-сон фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

кучайтиpиш, улаpнинг ваколатлаpини ^нгай-тиpишга алохида эътибоp бepилаётган биp вактда, айнан оила, xотин-к1излаp ва болалаp манфаатлаpини мухофаза этувчи yндан оpтик жамоат ташкилотлаpи пайдо 6Улди, кyплаб нодавлат ва нотижоpат ташкилотлаpининг фаолият йyналишлаpида оила ва вояга eтма-ган болалаp манфаатлаpини химоя килиш уcтувоp вазифа ^фатида эътиpоф этилди. Пpeзидeнтимизнинг xаp биp чикишлаpида ёш авлоднинг таълим-таpбияcига алохида эъти-боp каpатилиб, бугунги кунда юpтимизда тобоpа кeнг оммалашаётган «Уз болангни Узинг аcpа!» даъвати факат KУPУK шиоp 6Ули6 Kолмаcдан, x^p биp ота-она, xаp биp фука-pонинг калби, юpагига чукуp киpиб боpиши, амалий xаpакатга айланиши заpуpлиги таъ-кидланган.

Мамлакатнинг куч-кудpати, ^лохияти ва кeлажагини бeлгилайдиган омиллаp оpаcида оила инcтитутини му^ахкамлаш, ёш оила-лаpни ижтимоий куллаб-кувватлаш, вояга eтмаган болалаpда ижтимоий онгни таpбия-лаш тизимини pивожлантиpиш мухим Уpин эгаллайди. Ушбу йуналишдаги ишлаpни тизимли амалга ошиpишда махалла хал килувчи куч ва таъcиpчан инcтитут эканли-гини бугун жахон хамжамияти хам катта кизикиш билан эътиpоф этмокда.

Махалла инегитутини янада такомиллашти-pиш чоpа-тадбиpлаpи тyFpиcидаги Узбeкиcтон Рecпубликаcи Пpeзидeнтининг 2G11 йил 3 фeвpалдаги «Махалла институтини янада такомиллаштиpиш чоpа-тадбиpлаpи тyFpи-^да»™ ПФ-4944-cон фаpмонида ахоли, биpинчи навбатда, вояга eтмаган болалаp маcалаcига, улаpнинг туpмуш таpзини яxши-лашга алохида эътибоp каpатилган. Махал-лалаp, таълим муаccаcалаpида «Оммавий маданиятнинг заpаpли иллатлаpи - миллий маънавият кушандаcи», «Оилада ота-она ва фаpзандлаp Уpтаcида муомала маданияти» мавзулаpида давpа cуxбатлаpи, тадбиpлаp утказиш peжалаштиpиб куйилган.

Инcон шаxcини ижтимоийлаштиpиш оила мухитидан бошланади. Хуcуcан, оилада бола-нинг xаpактep xуcуcиятлаpи, иpода cифатлаpи, миллий одат-анъаналаp, фeъл-атвоp, xулк, тeваpак-атpофга ниcбатан муноcабат, эътикод ва каpашлаp вужудга кeлади. Алохида таъкид-лаб утиш кepакки, бола таpбияcига, энг

аввало, ота-онанинг шаxcи, хаёт тажpибаcи, иш фаолиятлаpи, туpмуш таpзи билан биpга-ликда оиладаги пcиxологик ва ижтимоий мухитнинг таъcиpи катта булади.

Оилада вояга eтмаган болалаpда ижтимоий онгни таpбиялаш тизимини pивожлантиpиш юзаcидан тадкикот ишлаpи уч, яъни, аник-ловчи тажpиба-cинов ишлаpи (2G13-2G14 йил-лаp), шакллантиpувчи тажpиба-cинов ишлаpи (2G15-2G16 йиллаp), якунловчи тажpиба-cинов ишлаpи (2G11-2G18 йиллаp) боcкичлаpида олиб боpилди. Tажpиба-cинов ишлаpи Буxоpо, Навоий, ФаpFона, Самаpканд вилоятлаpи хамда чeкка кишлоклаpдан 1G тадан махалла, 5 тадан оила тажpиба-cинов майдончаcи ^фатида бeлгиланди.

Оилада вояга eтмаган болалаpни ижтимоий онгини таpбиялаш тизимини pивожлантиpиш, унинг хукук ва манфаатлаpини химоя килиш боpаcидаги xамкоpликни pивожлантиpиш тизими мазмунини такомиллаштиpиш андо-заcи ишлаб чикилганлиги ва амалиётга татбик этилиши, «Фукаpолаp йиFинлаpи xузуpида ота-оналаp унивepcитeти» жамоатчилик тузилмаcи Низомида кypcатилган уcтувоp маcалалаpни ижобий хал этишга ёpдам бepди. Жумладан:

• оилада вояга eтмаган болалаpда ижтимоий онгни таpбиялаш тизимини pивожлан-тиpишнинг фалcафий, пcиxологик, хукукий ёндашувининг мазмун ва мохиятини англашга эpишилди;

• вояга eтмаган болалаpда ижтимоий онгни таpбиялашда хукукий таpбияни доимий peжа аcоcида yкувчи-ёшлаp, ота-оналаp, мутаxаccиcлаp ва жамоатчиликнинг фаол иштиpокида амалга ошиpиш заpуpлиги а^^ ланди;

• вояга eтмаган болалаpнинг ижтимоий фаоллигини ошиpишнинг янги шаклининг (болалаp паpламeнти) амалиётга жоpий этил-ганлиги ижобий cамаpа бepиши аникланди;

• оила, махалла ва таълим муаccаcалаpи-нинг фукаpолик жамияти инcтитутлаpи билан пeдагогик xамкоpлиги ва ижтимоий шepик-лиги оилада вояга eтмаган болалаpда ижтимоий онгни таpбиялаш тизимини pивожлан-тиpишга xизмат килиши аникланди.

Tажpиба-cинов натижалаpи xамкоpлик мазмуни cамаpадоpлигини таъминлашда:

ЗAMOНAВИЙ TAЪЛИM / COBPEMEHHOE OБPAЗOВAНИE 2G18, 1

• «Фукаролар узини-узи бошкариш орган-ларининг «Вояга етмаганлар, ёшлар ва спорт масалалари буйича комиссияси» учун «Оилада вояга етмаганларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш» укув дастури ишлаб чикиш ва ама-лиётга кенг татбик этиш;

• ота-оналар ва кенг жамоатчиликнинг оилада вояга етмаган болаларда ижтимоий онгини тарбиялаш, конун ва конуности хуж-жатларини хурмат килишга шахсан масъул эканлиги, ота-оналик бурчи ва масъулиятини шакллантиришга каратилган тегишли маш-Fулот ва семинар тренинглар ташкил этиш ишларини янада такомиллаштириш;

• ота-оналарни педагогик ва психологик билимлар билан куроллантириш, таълим-тар-бия жараёнида турли чалFитувчи воситалар (кул телефонлари, видеотасмалар, интернет тармоFидаги маълумотлар, компьютер уйин-лари)нинг зарарли окибатлари хакида доимий кенг тарFибот ва ташвикот ишларини олиб боришга кумаклашиш максадга мувофиклиги аникланди.

Вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни тарбиялаш тизимини ривожлантириш, махалла фаолларининг оилалар ва таълим муасса-салари билан узвий хамкорликда тизимли иш олиб бориши, тарбия талабларининг бажари-лишида ёшлар таълим-тарбиясига масъул булган давлат ва нодавлат ташкилотлари, таълим муассасалари, махалла ва оиланинг баро-бар иштироки, ёшларда бурч ва масъулиятни англаш, уз харакатларини туFри бахолаш, узини назорат килиш каби сифатларни шакл-лантириш, хамкорлик фаолиятимизнинг сама-рали, сермахсул булишига хизмат килади.

Маълумки, вояга етмаган болаларнинг хукукий онги ва хукукий маданиятини юксал-тириш, ижтимоий онгини тарбиялаш, ижтимоий хатар гурухи болалари билан педагогик мулокот олиб бориш, жиноятчиликнинг олдини олиш масаласи хар доим хам энг мухим ва долзарб масалалардан бири булиб келган. Тажриба-синов ишлари Оилада вояга етмаган болаларда ижтимоий онгини тарбиялаш тизимини ривожлантириш андозаси асо-сида амалга оширилди, мазкур андоза «Ота-оналар университети» жамоат тузилмаси томонидан утказиладиган укув машFулот-ларида методик асос булиб хизмат килди.

Ишлаб чикилган андозада (1-схема) педагогик жараён таълимни ташкил этиш тамойил-лари, мезонлари, омиллари ва унга мос тарбия технологияларини куллаб машFулотларни ташкил этишдан иборат булиб, суровлар, тренинглар, кичик маърузалар ва тадбирларни амалга оширишни назарда тутади.

«Оила-махалла-таълим муассасаси» хам-корлик стратегияси асосида вояга етмаган болалар ижтимоий онгини тарбиялаш андоза-сида, болаларни мустакил хаётга ижтимоий-педагогик жихатдан тайёрлаш максадидан келиб чикиб, куйидаги вазифаларни амалга ошириш кузда тутилган: фаолият натижалари асосида ижтимоий онг мохияти ва ахамиятини англаб етиш; дунёкараш ва ижтимоий фаол-ликка нисбатан мотивацияни шакллантириш; вояга етмаган болаларда уз якинлари, ён-атрофдагилар, тенгдошлари, махалла ва жамоатчилик фаоллари билан муносабатга киришиш куникмаларини ривожлантириш; вояга етмаган болаларда хаётда учрайдиган турли масалаларни ечишга ижодий ёндашиш куникмаларини ривожлантириш; вояга етмаган болаларни ёш хусусиятларидан келиб чикиб эгаллаши лозим булган билимлар билан куроллантириш; вояга етмаган болаларнинг уз-узини англаши, уз урнини топиши, уларга эгаллаган билим ва куникмаларини синаб куриш, узини намоён килиш имконини бериш.

Махалла билан оила уртасида узаро хам-корлик, узаро ёрдам, бир-бирига ишонч холати мавжуд экан, бундай махаллада улFаяётган оилалар фарзандлари ростгуй, самимий, халкпарвар, мехрибон, садокатли, дустларига доимо ёрдам беришга тайёр булган инсонлар булиб улFаяди. Узида одобли кишига хос фазилатларни мужассамлаштирган кишиларнинг оилаларида доимо хузур-хало-ват ва самимий хурмат карор топади.

Шу уринда «Вояга етмаганлар, ёшлар ва спорт масалалари буйича комиссияси» Фукаролар йиFинида вояга етмаган болалар билан ишловчи ходимлар билан профилактика инспектори хамкорлигидаги ишларга тухталиб утамиз:

• укувчи-ёшлар давоматини таъминлаш, бунда дарсларга сабабсиз катнашмаётган укувчиларнинг хонадонларига ташриф бую-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

40 ОИЛА ВА МАКТАБ / СЕМЬЯ И ШКОЛА

1-схема. «Оила-мах,алла-таълим муассасаси» х,амкорлик стратегияси асосида вояга етмаган болалар ижтимоий онгини тарбиялаш андозаси1.

Максад: оилада вояга етмаган болалар ижтимоий онгини

тарбиялаш

<-

Омиллао

Ж

se о

«о

Ижтимоий-сиёсий, миллий-маънавий, психологик, ижтимоий педагогик

Педагогик жараён

Ота-оналар ва жамоатчилик хдмкорлигини таъминлаш.

Ж

Тамойиллар:

Яхлит ёндашув, индивидуал ёндашув, табакалаштирилган ёндашув, табиат билан уйгунлик.инсонпарварлик, таълимий-тарбиявий

ас о

«о

Таълим-тарбия технологиялари: "Шахсга йуналтирилган технология", "9йин технологияси", "Вебинар технологияси", "Муаммоли уцитиш технологияси", "Компьютерли

ахборот технологияси", "Муносабат технологияси".

У

Мезонлар Ижтимоий, интеллектуал,

психологик ва коммун и кати в мослашувчанлик мезонлари

риб, сабабларини аниклаш, ота-оналари билан тушунтириш ишларини олиб бориш;

• нотинч ва нокобил оилаларни œf-ломлаштириш, оилаларнинг хар бирининг муммоларини урганиб, уларда соFлом мухит яратиш буйича «Ота-оналар университети» билан амалий ишлар олиб бориш, махалладаги намунали оилалар, махалла фаолларидан мураббийлар бириктириш оркали оиладаги мухитни яхшилаш, айрим муаммоли (гиёхванд, рухий касал, ичкиликка берилган) фукаро-

1 Схема муаллиф томонидан тайёрланган.

ларни мажбурий тарзда даволаш муассасала-рига жойлаштириш оркали соFломлаштириш;

• жиноятчилик ва хукукбузарликларнинг олдини олиш, жамоат тартибини саклаш бунда, х,удудда жиноят ва хукукбузарлик содир этилишига мойил булган фукаролар руйхатини тузиш, ушбу тоифадаги фукароларни алохида назорат ва кузатувга олиш х,амда уларни махалладаги Яраштириш комиссияси оркали тушунтириш, ах,оли гав-жум буладиган жойларда хавфсизликни таъминлаш буйича махалла посбонлари ва хукук тартибот органлари билан хамкорлик килиш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

• вояга етмаганлар назоратсизлиги ва каровсизлигининг олдини олиш буйича махалла худудидаги кафе, интернет клубларда тунги пайтлар вояга етмаганларнинг каровсиз юришлари, нотинч оилалардаги вояга етмаганларнинг назоратсиз колишини олдини олишга каратилган тадбирлар ташкил этиш;

• гиёхвандлик, спиртли ичимликларга ружу куйган фукаролар билан ишлаш, оиласи-даги маънавий мухитни яхшилаш, фарзандла-рининг тарбияси билан шуFулланиш учун вояга етмаганлар, ёшлар ва спорт масалалари комиссияси аъзоларидан мураббийлар бирик-тириш, фукароларни соFлом хаётга кайтариш, махсус наркология диспансерларида давола-тиш чораларини куриш, тузалиш йулига кир-маган гиёхвандларга мажбурий даволаш чораларини куриш;

• мукаддам судланганлар билан ишлаш буйича профилактика инспектори билан хамкорликда оиласига бориб кайта жиноят содир этмаслиги юзасидан сухбатлар утказиш, оиласи урганилиб, ижтимоий химояга мух-тожларини куллаб-кувватлаш;

• диний вазиятни баркарорлаштириш буйича диний окимга мансуб фукаролар, уларнинг оила аъзолари, фарзандлари руй-хатини шакллантириш, руйхат асосида оила-ларнинг турмуш тарзини алохида назоратга олиш, диний окимлар таъсирига тушиб колган фукароларни туFри йулга кайтариш, иш билан таъминлаш буйича аник чоралар белгилаш, махалла фаолларидан мураббий бириктириш;

Махаллалар таркибан оилалардан иборат. Махаллада истикомат килаётган оилаларнинг тинчлик-хотиржамлигини таъминлаш, ёшларни узи яшаётган махалласи ва оиласини химоя эта оладиган, виждонли этиб тарбиялаш каби вазифалар хам «Оила-махалла-таълим муас-сасаси» учлиги асосида амалга оширилаётга-нини кузатувларимиз жараёнида гувохи булаяпмиз.

Оила:

1) миллий ахлокий меъёрларни узлашти-риш, миллий маданий мухит ва унинг кадрият-ларига куникишнинг бевосита манбаси хисоб-ланади:

2) миллат психологияси жихатларини вояга етмаган болалар онги ва тафаккур оламига киришини таъминлайди;

3) вояга етмаган болаларда хукукий, Fоявий-сиёсий маданиятларни шаклланти-ришда тарбия маскани саналади;

4) миллий урф-одатлар ва анъаналарнинг авлоддан авлодга етказувчиси хисобланади.

Дунёда ноёб, ухшаши йук махалла тизими фаолияти оркали вояга етмаган болаларда ижтимоий онгни шакллантириш учун бутун ахоли катламларини кенг жалб килиш имко-нияти мавжуд. Чунки мазкур тизим узининг мамлакат микёсидаги структураси, маъмурий кадрлари, иш олиб боришнинг узига хос ишланган йуналишларига эга. Махалла тизими ёрдамида оилада вояга етмаган болалар ижтимоий онгини шакллантириш нафакат шахснинг жамиятда кулайликларга эга булиши, балки шахснинг муайян ахлокий ва этник коидаларни эгаллашини хам назарда тутади.

Чунки махаллада:

• хар бир инсон амал килиши керак булган муайян ахлокий конунлар ишлаб туради;

• муомалада бир катор ахлокий тамойил-ларга асосланади;

• жамиятга ишонч ва хизмат, шахсий намуна кучи, катталарга хурмат, болаларга Fамхурлик;

• ахлок ва жамоатчилик тарбияси амалий фаолиятга киритиш оркали амалга ошири-лади;

• оммавий онг кадриятлари махалладан оилага ва шахсга узатилади;

• алохида шахс хаётининг асосий боскич-лари жамоанинг барча аъзолари томонидан кузатувда булади.

Халкимизда «Дустинг кимлигини айтсанг, сенинг кимлигингни айтиб бераман» деган накл бор. Худди шундай бизда «Махаллангни айт - кимлигингни билиб оламан» кабилида фикрлар мавжуд. Яъни махалла хамиша фукароларининг хулк-атвори, оилаларнинг яшаш тарзидан хабардор булади, керак булса хулкига яхшигина таъсир курсата олади.

Хулоса килиб айтганда, вояга етмаган болалар ижтимоий онгини тарбиялаш тизими фукаролар йиFини тавсиялари «Оила-махалла-таълим муассасаси» жамоат кенгаши хамда «Ота-оналар университети» жамоатчилик тузилмаси билан узаро интегратив хамкорлик асосида ривожлантирилган педагогик андо-заси асосида замонавий педагогик технология-лар, интерфаол методлар хамда ахборот ком-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

муникация технологияларидан унумли фойда-ланиш ижобий самаралар гаровидир.

Олиб борилган илмий-педагогик тадкикот натижалари тахлили ва якунларига асосланган холда куйидаги тавсиялар берилди:

• махалла фукаролар йиFини кошида «Ота-лар мактаби» фаолиятини йулга куйиш;

• ёшларнинг буш вактини мазмунли таш-кил килиш;

• таълим муассасаларида спорт объект-лари имкониятини урганиб чикиш, урганиш

натижалари буйича мавжуд тугараклар фао-лияти самарадорлигини ошириш учун манфа-атдор ташкилотлар, спорт федерацияларини жалб килган холда кушимча янги тугараклар очиш буйича таълим муассасаси рахбариятига таклиф киритиш;

• х,ар чоракда камида бир марта спортнинг шахмат, шашка, футбол, волейбол, стол тен-ниси ва бошка турлари буйича махаллада мусобакалар утказиш.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг «Вояга етмаганлар уртасида назоратсизлик ва хукукбузарликларнинг профилактикаси туFрисида»ги Конуни. // Узбекистон Респуб-ликаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2010 йил, 9-сон, 343-модда.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 февралдаги «Хотин-кизларни куллаб-кувватлаш ва оила институтини мустахкамлаш сохасидаги фаолиятни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПФ-5325-сон фармони.

3. Фукароларни узини узи бошкариш органлари таркибидаги «Вояга етмаганлар, ёшлар ва спорт масалалари буйича комиссияси» фаолиятини ташкил этиш буйича услубий кулланма». Махалла кутубхонаси. - Т.: «Адабиёт учкунлари», 2014.

4. «Никох, оила, урф-одат ва маросимлар хакида». Махалла кутубхонаси. - Т.: «Kondor Print» МЧЖ, 2014.

5. «Оила-махалла-таълим муассасаси хамкорлиги». Махалла кутубхонаси. - Т.: «Kondor Print» МЧЖ , 2014.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.