Научная статья на тему 'Илмий-педагогик ва ўқув-методик нашрлар орқали ахборий таҳдидларга қарши курашиш педагогик муаммо сифатида'

Илмий-педагогик ва ўқув-методик нашрлар орқали ахборий таҳдидларга қарши курашиш педагогик муаммо сифатида Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
247
50
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборий таҳдидлар / илмий-педагогик нашр / муаммо / педагогик жамоатчилик / ахборот / жараён. / informational threats / research and teaching publication / issue / educational community / the information process.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Махмудов С. Ю.

Мақолада илмий-педагогик ва ўқув-методик нашрлар орқали ахборий таҳдидларга қарши курашиш муаммолари ёритилган ва нашрлар фаолиятини тизимли йўлга қўйиш орқали илмийпедагогик жамоатчиликнинг маънавий-ахлоқий тарбияси, маданияти ва маънавиятига салбий таъсир кўрсатувчи омилларнинг олдини олиш бўйича тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE FORMATION RESISTANCE OF TEACHERS TO INFORMATION THREATS USING SCIENTIFIC-PEDAGOGICAL AND EDUCATIONAL PUBLICATIONS AS A PEDAGOGICAL PROBLEM

The article highlights the problems of resistance to information-related threats through research and teaching and educational publications. The authors offer recommendations on the organization of the system of publishing activities aimed at the prevention of the factors having a negative impact on moral, education, culture and spirituality of the teaching community.

Текст научной работы на тему «Илмий-педагогик ва ўқув-методик нашрлар орқали ахборий таҳдидларга қарши курашиш педагогик муаммо сифатида»

Махмудов С.Ю.,

Т.Н.Кори-Ниёзий номидаги Узбекистан педагогика фанлари илмий тадк,ик,от институти амалий лойиха рахбари, педагогика фанлари номзоди;

Умаралиева М.А.,

Т.Н.Кори-Ниёзий номидаги Узбекистан педагогика фанлари илмий тадк,ик,от институти амалий лойиха ижрочиси

ИЛМИИ-ПЕДАГОГИК ВА УКУВ-МЕТОДИК НАШРЛАР ОРКАЛИ АХБОРИИ ТА^ДИДЛАРГА КАРШИ КУРАШИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА

МАХМУДОВ С.Ю., УМАРАЛИЕВА М.А. ИЛМИЙ-ПЕДАГОГИК ВА УКУВ-МЕТОДИК НАШРЛАР ОРКАЛИ АХБОРИЙ ТАЦДИДЛАРГА КАРШИ КУРАШИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА

Маколада илмий-педагогик ва укув-методик нашрлар оркали ахборий тахдидларга карши курашиш муаммолари ёритилган ва нашрлар фаолиятини тизимли йулга куйиш оркали илмий-педагогик жамоатчиликнинг маънавий-ахлокий тарбияси, маданияти ва маънавиятига салбий таъсир курсатувчи омилларнинг олдини олиш буйича тавсиялар берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: ахборий тахдидлар, илмий-педагогик нашр, муаммо, педагогик жа-моатчилик, ахборот, жараён.

МАХМУДОВ С.Ю., УМАРАЛИЕВА М.А. ФОРМИРОВАНИЕ У УЧИТЕЛЕЙ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ ИНФОРМАЦИОННЫМ УГРОЗАМ СРЕДСТВАМИ НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИХ И УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИХ ИЗДАНИЙ КАК ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПРОБЛЕМА

В статье освещены проблемы противодействия информационным угрозам посредством научно-педагогических и учебно-методических изданий. Авторами предложены рекомендации по организации системной издательской деятельности, направленной на предотвращение факторов, оказывающих отрицательное воздействие на нравственное воспитание, культуру и духовность педагогической общественности.

Ключевые слова и понятия: информационные угрозы, научно-педагогическое издание, проблема, педагогическая общественность, информация, процесс.

MAHMUDOV S.U., UMARALIYEVA M.A. THE FORMATION RESISTANCE OF TEACHERS TO INFORMATION THREATS USING SCIENTIFIC-PEDAGOGICAL AND EDUCATIONAL PUBLICATIONS AS A PEDAGOGICAL PROBLEM

The article highlights the problems of resistance to information-related threats through research and teaching and educational publications. The authors offer recommendations on the organization of the system of publishing activities aimed at the prevention of the factors having a negative impact on moral, education, culture and spirituality of the teaching community.

Keywords: informational threats, research and teaching publication, issue, educational community, the information process.

Бугунги кунда оммавий ахборот воситаларининг (ОАВ) ижтимоий цаётдаги урни тобора мустацкамланиб, жами-ят тарацциётининг кузгуси, кишилар онги, дунёцараши, сиё-сий савиясини шакллантирувчи асосий омилга айланмоцда. Эндиликда демократик давлат, эркин фуцаролик жамияти цацидаги концепцияларни ахборот соцасидаги ислоцотларсиз тасаввур этиб булмайди.

Узбекистан Президенти Ислом Каримов 2015 йил 27 июнда Матбуот ва оммавий ахборот воситалари ходимлари куни муносабати билан соха вакилларига йуллаган табригида: «Уз-узидан равшанки, бугун биз яшаётган янги давр, янгича ижтимоий муносабатлар оммавий ахборот воситаларининг олдинга тез суръатлар билан узгариб, ривожланиб бораётган жамия-тимизнинг талабларига хар томонлама муно-сиб булиш, одамларни уйлантираётган, безовта килаётган муаммоларга жавоб излаш, уларни кун тартибига куйиб, жамоатчилик фикрини шакллантириш буйича ута мухим ва долзарб ва-зифаларни куймокда», деб таъкидлаган1.

Хукукий демократик давлат, эркин ва кучли фукаролик жамияти барпо этиш йулида амалга оширилаётган узгаришларни ахборот сохасидаги ислохотларсиз тасаввур килиб булмайди. Шу боис, истиклол йилларида оммавий ахборот воситаларини жамоатчилик фикр^оялари, юртимиз ва жахонда содир булаётган вокеа-ходисаларга муносабати хамда позициясини эркин ифода этадиган минбарга айлантириш маса-ласи давлатимиз сиёсати даражасига кутарилди. Бунда таълим тизимида хизмат килаётган ходим-лар учун укув-методик, илмий-педагогик нашр-ларнинг муносиб улуши борлигини таъкидлаш жоиз. Илмий-педагогик, укув-методик нашрлар-нинг урни ва ахамияти тобора ортиб, таълим тараккиётининг кузгуси, педагог-укитувчилар онги, дунёкараши хамда сиёсий савиясини шакллантирувчи асосий омилга айланмокда.

Нашрларнинг ижобий томонларини инкор этмаган холда, уларнинг илмий-педагогик жамоатчилик орасида самарасиз, салбий фаолият олиб бориши мумкинлигини хам унутмаслик ло-зим. Бундай пайтда кандай йул тутган маъкул?

1 Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов-нинг Матбуот ва оммавий ахборот воситалари ходимлари куни муносабати билан соха вакилларига йуллаган бай-рамона табриги. 26 июнь 2015 йил. // Манба: http://uza. uz/oz/politics/matbuot-va-ommaviy-akhborot-vositalari-khodimlariga-26-06-2015.

Аввало, ОАВ фаолиятини мувофиклаштириш, уларда берилаётган материаллар мазмуни-га жиддий эътибор каратиш зарур. Ёшларда бузFунчи, деструктив Fояларга карши мафку-равий иммунитет тула шаклланмагани, уларда эшитган ёки укиган маълумотига жуда тез ишо-нишни назарда тутсак, бу ута жиддий глобал ма-сала экани аён булади.

Мазкур муаммоларга ечим топишда барка-мол авлодни тарбиялашда оила институти ва фукароларнинг узини узи бошкариш орган-ларининг таълим муассасалари билан узаро хамкорлигини ривожлантириш учун «Оила-махалла-таълим муассасаси» хамкорлик ме-ханизмини кучайтириш ва амалиётга изчил татбик этиш зарур хисобланади. Зеро, хар бир ота-она уз фарзандининг кандай курсатувга кизикаётгани, кайси интернет сайтига мурожа-ат килаётгани хакида маълумотга эга булиши ва уни туFри йуналтира олиши лозим.

Жисмонан соFлом, маънавий етук ва хар томонлама ривожланган баркамол авлодни тарбиялашда оила институти, ота-оналар ва фукароларнинг узини узи бошкариш органларининг таълим муассасалари билан узаро хамкорлигини мустахкамлаш максадида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2012 йил 19 июн-даги «Баркамол авлодни тарбиялашда оила институти ва фукароларнинг узини узи бошкариш органларининг таълим муассасалари билан узаро хамкорлигини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 175-сонли каро-ри билан Узбекистон Республикаси Халк таъли-ми вазирлиги хузурида «Оила-махалла-таълим муассасаси» хамкорлиги Жамоат кенгаши таш-кил этилди. Худудий халк таълими бошкарма-лари хузурида хам «Оила-махалла-таълим муассасаси» хамкорлиги худудий жамоат кенгашлари тузилди.

Жамоат кенгашининг амалга оширадиган мухим вазифалари сифатида куйидагилар бел-гиланди:

- оила, умумтаълим мактаблари, урта мах-сус, касб-хунар таълими муассасалари (кейинги уринларда таълим муассасалари деб аталади) ва махалла хамкорлигининг самарадорлиги таъ-минлаш;

- оила, махалла, таълим муассасалари хам-корлигини янада кучайтиришга доир услубий асосларни яратишни ташкил этиш;

- ота-оналарнинг фарзандлар тарбиясидаги урни, мажбурияти, масъулияти ва фарзандлар билан узаро муносабатларини мустахкамлашга кумаклашиш;

- таълим муассасаларидаги таълим-тарбия сифатини урганиш ва уларни янада такомил-лаштиришга оид тадбирларни амалга ошириш;

- конунчилик талабларидан келиб чикиб, таълим муассасаларига якин худудларда спиртли ва тамаки махсулотлари сотилишига йул куймаслик буйича жамоатчилик назоратини урнатиш;

- таълим тизимидаги ислохотлар хакида ота-оналар ва кенг жамоатчиликнинг узвий маълу-мотга эга булишларини таъминлаш;

- укувчи-ёшларнинг зарарли одатлар йулига киришига сабаб булаётган омилларга карши манзилли профилактик тадбирларни амалга ошириш;

- таълим-тарбия жараёнини хамда ушбу сохага оид норматив-хукукий хужжатларни та-комиллаштириш юзасидан таклифларни бел-гиланган тартибда тегишли давлат органларига киритиш;

- худудий жамоат кенгашлари фаолиятини мувофиклаштириб бориш1.

Мазкур карор билан «Оила-махалла-таълим муассасаси» хамкорлик механизмини кучай-тириш буйича чора-тадбирлар мажмуаси тас-дикланди. Хусусан, чора-тадбирларнинг 12-бан-дида укувчи-ёшларни Fоявий тахдид ва паст савияли «оммавий маданият» ва бошка тур-даги ёт Fояларнинг зарарли таъсиридан химоя килишга каратилган маърифий тадбирлар ташкил этиш режалаштирилган. Бу тадбирлар тар-кибида:

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2012 йил 19 июндаги «Баркамол авлодни тарбиялашда оила институти ва фукароларнинг узини узи бошкариш органларининг таълим муассасалари билан узаро хамкорлигини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида»ги 175-сонли карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2012 йил, 25-сон, 273-модда.

- соха мутахассислари томонидан махалла оксоколларининг диний маърифат ва маъна-вий-ахлокий тарбия масалалари буйича масла-хатчилари уртасида «Миссионерлик ва про-зелитизмнинг салбий окибатлари», «Дин ва маънавият», «Хурофотга карши курашда аёллар-нинг урни» мавзуларида сухбатлар, мулокотлар ташкил этиш;

- таълим муассасаларида ёшларни Fоявий тахдидлар ва паст савияли «оммавий мада-ният»нинг халокатли таъсиридан химоя килишга каратилган семинарлар, савол ва жавоблар, ижодий кеча, давра сухбатларини ташкил этиш.

Уз навбатида, мактаб ёшидан бошлаб медиа маконда ахборот олиш ва ундан фойдалана би-лиш маданиятини хамда мафкуравий иммуни-тетни шакллантиришнинг илмий-амалий асосла-рини яратиш, амалиётга тезкорлик билан жорий этишни даврнинг узи такозо этмокда.

Колаверса, ахборот хавфсизлигини таъмин-лашда фукароларнинг сиёсий-ахборий маданиятини юксалтириш, яъни уларга ахборотни сара-лаш ва ундан онгли фойдаланиш куникмаларини шакллантириб бориш лозим. Хар бир шахс маълум ахборотнинг фойдали ёки зарарли эка-нини ажратиб оладиган мезонларни ишлаб чикиши, ахборотнинг профессионал фаолияти ва шахсий хаёти учун кадр-кимматини бахолаш куникмасига эга булиши керак.

Ёш илмий-педагогик ходимларнинг маъна-вий-ахлокий, педагогик ва психологик дунёка-раши, сиёсий нуктаи назари хамда эътикодини мустахкамлашда илмий-педагогик, укув-методик нашрларнинг урни ва тезкорлигини таъминлаш-га эътибор каратиш зарур. Шу боис, бугунги кун-да замонавий ахборот-коммуникация техноло-гияларини жамоатчилик томонидан мукаммал узлаштириш, ахборот хавфсизлигини таъмин-лашнинг энг асосий ва содда хамда макбул йулларини узлаштириш малакаларига эга булиш талаб этилади.

Илмий-педагогик ва укув-методик нашрлар мониторинги оркали ахборий тахдидларга карши курашиш механизми куйидаги функция-ларни бажариши лозим:

1) ижтимоий. Ушбу механизм илмий-педа-гогик ва укув-методик нашрларда ахборий тах-дидларнинг олдини олишни таъминлаш мо-хиятини аниклаштириш, яъни илмий-педагогик жамоатчиликда ахборий тахдидлар, унинг салбий окибатларини кура билиш малакаси, ахбо-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 8

ротларга нисбатан танкидий карашларни шакл-лантириш ва ривожлантиришни таъминлайди;

2) маънавий-ахлокий. Укитувчиларда ил-мий-педагогик ва укув-методик нашрлар оркали ахборий тахдидларга карши курашиш буйича иммунитет, ушбу масала буйича ижтимоий си-фатлар, жамият томонидан белгиланган кад-риятлар ва меъёрлар, танкидий тафаккур, маъ-навий химоя механизми, ижтимоий-психологик соFломлик каби ижобий сифатларни шакллан-тиришга хизмат килади;

3) маданий. Илмий-педагогик жамоатчилик орасида ахборот истеъмоли маданиятини тар-киб топтириш ва ривожлантиришни таъминлайди.

Мазкур жараёнларга муносабат билдирар экан Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов куйидаги фикрни илгари сура-ди: «Шуни унутмаслик керакки, бугунги кунда инсон маънавиятига карши йуналтирилган, бир карашда арзимас булиб туюладиган кичкина хабар хам ахборот оламидаги глобаллашув шид-датидан куч олиб, кузга куринмайдиган, лекин зарарини хеч нарса билан коплаб булмайдиган улкан зиён етказиши мумкин»1.

Шунинг учун ахборий-психологик баркарор-ликка биринчи уринда ахборот таркатувчилар, яъни давлат тузилмалари хизматчилари, журна-листлар, педагоглар, жамоат ташкилотлари хо-димлари ва бошкалар эга булиши шарт.

Илмий-педагогик ва укув-услубий нашрлар фаолиятини тизимли йулга куйиш илмий-педагогик жамоатчиликнинг маънавий-ахлокий тарбияси, маданияти ва маънавиятига салбий таъсир курсатувчи омилларнинг олдини олиш хам доимо журналистларнинг диккат марказида булиши талаб этилади.

Ушбу вазифаларни амалга оширишда илмий-педагогик, укув-методик нашрларнинг вазифа-си, психологик ва педагогик фаолият жараёнида нашрларда ёритилаётган асоссиз маълумотлар-га оFиб кетмаслик, уларни тахлил килиш, ёт мафкура, психологик манипуляция хамда салбий таъсирнинг олдини олишга каратилган чора-тадбирларни амалга ошириш, мазкур йуналишдаги цензура (ижтимоий назорат) иш-ларини амалга оширишни максадга мувофик, деб хисоблаймиз.

1 Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008. -115-б.

Ушбу вазифаларни амалга оширишда илмий-педагогик ва укув-методик нашрларнинг аха-мияти бекиёсдир.

Таъкидлаш лозимки, муаллифлар иштироки-да олиб борилаётган ПЗ-2014-0906164153-сонли «Илмий-педагогик ва укув-методик нашрлар оркали укитувчиларда ахборий тахдидларга карши курашиш механизмини ишлаб чикиш» мавзусидаги амалий лойиханинг асосий кисми ахборотларни химоя килиш, ахборот хавфсизли-гини таъминлашга баFишланган. Лекин илмий-педагогик ва укув-методик нашрларда салбий ахборотлар таъсиридан химояланиш масаласи етарли даражада урганилмаган ва у янги хамда долзарб муаммолигича колмокда.

Муаммони урганиш ва тахлил килиш натижа-сида илмий-педагогик ва укув-методик нашрларда ахборот тахдидларининг олдини олиш буйича амалга оширилиши лозим булган ишлар бир неча йуналишларда олиб борилиши лозим-лиги аникланди. Булар:

- илмий-педагогик, укув-методик нашрлар оркали бериладиган материаллар мазмунини бахолашнинг ижтимоий назорат механизмини ишлаб чикиш ва жорий килиш;

- оммавий нашрларга такдим этиладиган маколалар, тахлилий материаллар, хулосалар ва тавсияларни тахлил килиш хамда нашрга тав-сия этишнинг амалдаги тартибини кайта куриб чикиш ва такомиллаштириш;

- укитувчиларнинг маънавий-ахлокий, педагогик ва психологик дунёкараши, сиёсий нуктаи-назари ва эътикодини мустахкамлашда илмий-педагогик, укув-методик нашрларнинг урнини аниклаш, ахборот воситаларида учраши мумкин булган ахборот тахдидларидан мухофаза килиш жараёнини мунтазам ташкил килиш, такомиллаштириш ва мувофиклаштиришнинг илмий асосланган концепциясини ишлаб чикиш.

Юкоридагилардан келиб чикиб хулоса килиш мумкинки, бугун жадал суръатларда давом эта-ётган ахборотлашув жараёнида хар бир киши ёшлар тарбиясини узининг фукаролик бурчи си-фатида кабул килиши, миллий кадриятларимизга зид хар кандай хавф-хатарга карши курашиб, ах-боротларнинг ижобий жихатларини ёшлар он-гига сингдириши хамда бу ишга миллий манфа-атлар нуктаи назардан ёндашиши лозим.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 8

Г УЗЛУКСИЗ TАЪЛИМ I НЕПРЕРЫВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 7 У

Адабиётлар:

1. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Вaзиpлap Мax1кaмacининг 2012 йил 19 июндaги

мoл aвлoдни тapбиялaшдa oилa институти Ba фyкapoлapнинг узини узи бoшк1apиш op-гaнлapининг тaълим мyaccacaлapи билaн y3apo x1aмкopлигини янaдa pивoжлaнтиpиш чopa-тaдбиpлapи тyFpиcидa»ги 175-coнли кapopи. II Узбeкиcтoн Pecпyбликacи кoнyн x1yжжaтлapи тyплaми, 2012 йил, 25-co^ 273-мoддa.

2. Кapимoв И.А. Юкcaк мaънaвият - eнгилмac куч. - T.: «Мaънaвият», 200В.

3. Кapимoв И.А. Мaтбyoт Ba oммaвий aхбopoт вocитaлapи хoдимлapигa. II «Мax1aллa» гaзeтacи, 2015 йил, 30 июнь шни.

4. «Taълим-тapбия жapaёнигa зaмoнaвий пeдaгoгик Ba aхбopoт-кoммyникaциoн тeхнoлoгиялapни жopий этиш: Мyaммo Ba eчимлap» мaвзycидaги Pecпyбликa илмий-aмaлий кoнфepeнция мaтepиaллapи. Toшкeнт, 2015.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.