Научная статья на тему 'ВОПРОСЫ ПРИВЛЕЧЕНИЯ К ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА КРАЖУ В НЕКОТОРЫХ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ'

ВОПРОСЫ ПРИВЛЕЧЕНИЯ К ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА КРАЖУ В НЕКОТОРЫХ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
87
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
кража / англо-саксонская система права / романо-германская система права / уголовный закон / тайное хищение / право собственности / мера наказания / предметы / представляющие особую ценность. / theft / the Anglo-Saxon legal system / the Romano-German system of law / the criminal law / secret theft / property rights / the penalty / objects with special value.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Т.Хасанов

в настоящей статье представлен сравнительно-правовой анализ вопросов ответственности за одно из наиболее распространенных во всем мире преступлений – кражу в уголовных кодексах некоторых зарубежных стран, даны соответствующие рекомендации по совершенствованию норм Уголовного кодекса Республики Узбекистан, предусматривающих ответственночть за данное преступление.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUES OF RESPONSIBILITY FOR THEFT CRIMES IN SOME FOREIGN COUNTRIES

this article presents a comparative legal analysis of the issues of responsibility for one of the most common crimes in the world – theft in the criminal codes of some foreign countries, given appropriate recommendations for improving the norms of the Criminal Code of the Republic of Uzbekistan, providing for responsibility for this crime.

Текст научной работы на тему «ВОПРОСЫ ПРИВЛЕЧЕНИЯ К ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА КРАЖУ В НЕКОТОРЫХ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ»

THE ISSUES OF RESPONSIBILITY FOR THEFT CRIMES IN SOME

FOREIGN COUNTRIES

T.KHASANOVa

Tashkent state University of law, Tashkent, 100047, Uzbekistan

ВОПРОСЫ ПРИВЛЕЧЕНИЯ К ОТВЕТСТВЕННОСТИ ЗА КРАЖУ В НЕКОТОРЫХ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАНАХ

^АСАТОВ*1

Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

АЙРИМ ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА УГРИЛИК ЖИНОЯТИ УЧУН ЖАВОБГАРЛИК МАСАЛАЛАРИ

^АСАТОВ*1

Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон

Аннотация: мазкур мацолада бутун дунёда кенг тарцалган жиноятлардан бири - угрилик жинояти учун айрим хорижий мамлакатларнинг жиноят кодексларида белгиланган жавобгарлик масалалари циёсий-ууцуций жщатдан тащил цилиниб, Узбекистон Республикаси Жиноят кодексининг мазкур жиноят учун жавобгарликни кузда тутадиган нормаларни такомиллаштириш юзасидан тегишли тавсиялар берилган.

Калит сузлар: угрилик, англо-саксон ууцуц тизими, роман-герман ууцуц тизими, жиноят цонуни, яширин талон-торож, мулк ууцуци, жазо чораси, алоуида цийматга эга предметлар.

Аннотация: в настоящей статье представлен сравнительно-правовой анализ вопросов ответственности за одно из наиболее распространенных во всем мире преступлений - кражу в уголовных кодексах некоторых зарубежных стран, даны соответствующие рекомендации по совершенствованию норм Уголовного кодекса Республики Узбекистан, предусматривающих ответственночть за данное преступление.

Ключевые слова: кража, англо-саксонская система права, романо-германская система права, уголовный закон, тайное хищение, право собственности, мера наказания, предметы, представляющие особую ценность.

Annotation:this article presents a comparative legal analysis of the issues of responsibility for one of the most common crimes in the world - theft in the criminal codes of some foreign countries, given appropriate recommendations for improving the norms of the Criminal Code of the Republic of Uzbekistan, providing for responsibility for this crime.

Keywords:theft, the Anglo-Saxon legal system, the Romano-German system of law, the criminal law, secret theft, property rights, the penalty, objects with special value.

Угрилик жинояти тугрисида фикр юритар эканмиз, бу борадаги ривожланган мамлакатлар ^онунчилигидаги мазкур ^илмишга нисбатан белгиланган чораларни тахлил этиш ушбу жиноятни янада муфассал тушуниш, жавобгарлик белгиланган нормаларни ва ^онунни ^уллаш амалиётини такомиллаштириш имкониятини беради.

Хорижий мамлакатларда угрилик жинояти учун жавобгарлик масаласини тахлил ^илиш ор^али бу борада хорижий давлатларни бир нечта гурухга ажратиш мумкин.

Биринчи гуру^га англо-саксон ху^у^ тизимига кирган давлатлар (асосан Англия ва АКШ)ни киритиш мумкин. Уларнинг ^онун хужжатларини асосан кучар мулкни яширин равишда талон-торож ^илиш угрилик деб топлиши белгиланган. Жумладан, Англияда 1968 йилги "Угрилик тугрисида'ги [1] ^онуннинг 1-моддасига кура, бош^а шахсга тегишли булган мулкни мулкдор ёки эгасидан бутунлай махрум этиш ма^садида ^асддан виждонсизлик билан узлаштириш угрилик деб топилади. Мазкур таърифдан угриликнинг узига хос хусусиятларини ажратиш мумкин: 1) угриликнинг асосий аломати (actus reus) бу узганинг мулкини узлаштиришдир. Узлаштириш деганда, "шахснинг мулк ху^у^ини ^улга киритиши" тушунилади; 2) угриликнинг яна бир белгиси бу бош^а шахсга тегишли булган мулкнинг узлаштирилиши. 1968 йилги конунга кура, "мулк шахсга тегишли булиши учун унинг ушбу мулкка нисбатан мулк ху^у^и булиши ёхуд улушли ёки бош^ача асосда унга нисбатан ха^ли булиши лозим"; 3) угрилик жиноятининг "mens res" (субъектив томони) белгиларидан бири бу виждонсизлик (мулкнинг инсофсиз эгалланиши) хисобланади. Бунда шахс узгалар мулкини эгаллаганда унинг виждонсизлик билан харакат ^илганлиги масаласини хал ^илиш тегишли суд томонидан "оддий одамлар билими ва тажрибаси доирасида" ани^ланади [2].

Англия жиноят ху^у^и буйича угрилик талон-торож ^илинган мулкнинг мивдори буйича дифференциация ^илинади. Угрилик учун озодликдан махрум этишнинг энг ю^ори муддати 7 йилни ташкил этади.

АКЩ ^онунчилигида хам угрилик жиноятининг асосий холатлари инглиз жиноят ху^у^и таъсирида шаклланган. Бинобарин, 1978 йилда Варонека иши буйича угрилик бу "мулк ху^у^ини бузувчи, бош^а шахсга тегишли булган кучар мулкни уни ушбу мулкдан умрбод махрум этиш ма^садида ^улга киритиш ва олиб кетиш" [3], деб таърифланган. Угриликнинг "actus reus" белгиси - бу мулк ху^у^ини бузувчи, бош^а шахсга тегишли булган кучар мулкни ^улга киритиш ва олиб кетиш; "mens res" белгиси - мулкдан умрбод махрум этиш ма^сади хисобланади. Ж.Дресслер [4] бу хасида "угриликда хул^-атвор натижадан кура мухимро^ булиб, уни формал таркибли жиноят деб хисоблаш мумкин", деб ёзади. Биро^ ушбу мулохазага ^ушилиб булмайди. Бинобарин, угрилик жинояти мулкни "^улга киритиш ва олиб кетиш"дан сунг тугалланган хисобланади.

Америка жиноят ху^у^и угриликнинг асосий олти белгисини курсатади: биринчиси - мулк ху^у^ининг бузилиши; иккинчи ва учинчиси - ^улга киритиш ва олиб кетиш; туртинчи ва бешинчиси - кучар мулкни ^улга киритиш ва олиб кетиш; олтинчиси - айбдорнинг жабрланувчини мулкдан умрбод махрум этиш ма^сади [5].

Иккинчи гуру^га угрилик жинояти субъектлари нисбатан чекланган, асосан Италия, Франция каби давлатларни киритиш мумкин. Жумладан, Италия ЖКда хам угриликка оид мухим ^оидалар белгиланган. Хусусан, унинг 13-булими 1-боби "Одамлар ва ашёларга ^арши зурлик ишлатиб содир этиладиган мулкка ^арши жиноятлар", деб номланади. Угрилик учун жиноий жавобгарлик хам айнан шу бобда урин олган. Угрилик учун жавобгарлик ЖК 624-моддасида таърифланган: "узганинг кучар мулкини узи ёки бош^алар учун фойда олиш ма^садида яширинча угрилаган холда эгаллаган хар бир шахс 3 йилгача озодликдан махрум этиш ва жарима билан жазоланади" [6]. Шунингдек, Италия ЖК 627-моддасида эса бундай ^илмишларнинг ошкора равишда содир этилиши мумкинлиги хам кузда тутилган булиб, бунда ^илмишни айнан угрилик, деб бахолашнинг ягона шарти унда жабрланувчига нисбатан зурлик ишлатилмаслиги талаб этилади. Угрилик жиноятини огирлаштирувчи холатларда содир этиш 1 йилдан 6 йилгача озодликдан махрум этиш хамда жарима жазосига хукм этишга сабаб булади. Бунда Италия ЖК огирлаштирувчи холатлари узига хослиги билан ажралиб туради: 1) яшаш учун мулжалланган уй-бино ёки бош^а жойга кириш; 2) ашёларга нисбатан зурлик ишлатиш ёки алдов воситаларини ^уллаш; 3) айбланувчида ^улланилмаган тавдирда хам ^урол ёки гиёхванд моддаларнинг борлиги; 4) ^илмишни мохирона содир этиш ёки ашёни жабрланувчи ^улидан тортиб олиш ёхуд ортидан юлиб олиш; 5) жиноятни уч ёки ундан куплашиб содир этиш; 6) хар ^андай транспорт воситаси кетаётган шахснинг юкига нисбатан, шунингдек станция, зинапоя, платформа, мехмонхона, ози^-ов^ат ва ичимлик махсулотлари ^абул ^илиш учун мулжалланган жойларда угирлаш; 7) бундай харакатларни муассаса, ташкилотларда булган, мусодара этилиши ёки ^арз учун олиб ^уйилиши лозим булган мулкка ёхуд давлат эхтиёжлари, дин ёки жамоат фойдаланиши учун мулжалланган мулкка нисбатан содир этиш; 8)тудада булган уч ёки ундан орти^ хайвонларга ёхуд тудада булмаган булсада, йирик ^орамолга ёки отга нисбатан шундай харакатларни содир этиш [7]. Агар ^илмишда икки ёки ундан орти^ огирлаштирувчи холатлар мавжуд булса, жазо янада ошади (уч йилдан ун йилгача озодликдан махрум этиш) [8].

Италия ^онунчилигида угрилик жинояти тугрисидаги нормаларга хулоса ясаб, айтиш мумкинки, унда угрилик шахсга зурлик ишлатмай ёки тахдид ^илмай мулкни яширин равишда ёхуд очивдан-очщ узлаштириб олиш сифатида бахоланади.

Италия жиноят цонуни узига хос жихати шундаки, унда тарафларнинг ^ариндошлик ришталарини инобатга олган холда дифференциацияланган жавобгарлик ишлаб чщилган. Чунончи, Италия ЖК 649-моддаси 1-^исмига кура, биргаликда исти^омат ^илувчи турмуш уртогининг я^ин ^ариндошининг, масалан, угай ота-онаси ёки угай фарзанди, шунингдек ака-укаларининг мулкига ^арши жиноят содир этган шахс жазоланмайди.

Башарти бундай мулкка ^арши ^илмиш алохида-алохида яшовчи эр (хотин), я^ин ^ариндош, ака-ука, шунингдек улар билан биргаликда яшовчи иккинчи даражали ^ариндошлар (амаки, хола) мулкига нисбатан содир этилса, жиноят иши фа^атгина жабрланувчи хусусий аризасига биноан ^узгатилади (649-модда 2-^исми).

Биро^ башарти шахс мулкка ^арши жиноятни ^ариндошларига нисбатан зурлик ишлатган холда содир этса, умумий асосларга кура жиноий жавобгарликка тортилади.

Я^ин ^ариндошларнинг мулкига нисбатан жиноят содир этган шахсни жиноий жавобгарликдан озод этиш, назаримизда, курсатилган жабрланувчиларнинг жиноят-ху^у^ий мухофазадан махрум этган холда уларнинг ху^у^ларини поймол этади.

Шу уринда Франция давлатининг жиноят ху^у^ида айнан угрилик масаласи хусусида белгиланган ^оидалар тахлилига мурожаат этсак. Бинобарин, Франция ЖКда бош^а давлатлардан фар^ли равишда мулкий жиноятлар ани^ фар^ланган, уларнинг асосий белгилари ва огирлаштирувчи холатлари шакллантирилган.

Хусусан, оддий угрилик деганда, бош^а шахсдан мулкни алдаш йули билан олиш ёки энергияни бош^а шахсга зарар етказган холда узлаштириш тушунилади (3111, 3112-моддалар). Шундай ^илиб ^онун чи^арувчи ушбу жиноятнинг ^уйидаги асосий белгиларини курсатади: 1) "олиш"; 2) "алдов усули"; 3) "ашё ёки энергия"; 4) "бош^а шахсга тааллу^лилик"; 5) "бош^а шахсга зарар етказган холда" (ушбу белги фа^ат энергия узлаштирганликда зарурий аломат хисобланади).

Франция ЖКда мулк шакли (давлат, хусусий ёки аралаш) ва мулк тури (булинадиган ва булинмайдиган, кучар ёки кучмас) фар^ланмасада [9], махсус юридик адабиётларда фа^атгина кучар мулкни угрилаш мумкинлиги, у ёки бу усулда олиб кетилиши, ташилиши ёки бир жойдан бош^а жойга кучирилиши мумкинлиги ^айд этилади.

Франция ЖКда Италияда шаклланган амалиёт каби я^ин ^ариндошлар узаро бир-бирларидан мулкни угирлашлари жиноят хисобланмайди, суд ^арори буйича алохида яшовчи эр (хотин) ^илмиши бундан мустасно.

Франция ЖКда угриликнинг ^уйидаги шакллари тавсифланган: 1) оддий угрилик, яъни бирон-бир огирлаштирувчи холатларсиз содир этилган угрилик булиб, уч йилгача озодликдан махрум этиш ва 300 минг франк жарима билан жазоланади; 2) огирлаштирувчи холатларда угрилик жиноятини содир этиш (масалан, бир гурух шахслар томонидан, мансабдор шахс томонидан, зурлик ишлатиб, уй-жойга бостириб кириб в. б.); 3) бош^а шахсга нисбатан зурлик ишлатиб ва бунинг натижасида унинг мехнат ^обилиятининг 8 кундан куп булган муддатда тули^ йу^олиши; 4) бош^а шахсга нисбатан зурлик ишлатиб ва бунинг натижасида жабрланувчи шикастланиши ёки сурункали касал булиши; 5) ^ийнаш ёки шаф^атсизлик ишлатган холда угрилик ^илиш; 6) ^уролдан фойдаланиш ёки фойдаланиш билан ^ур^итиш ор^али содир этилган угрилик; 7) жиноий уюшма томонидан содир этиладиган угрилик [10].

Учинчи гурухга угрилик жинояти нисбатан кенгро^ мазмунда тушуниладиган, талон-торож ^илишнинг бош^а турлари хам угрилик сифатида квалификация ^илинадиган давлатларни, хусусан, Японияни киритиш мумкин. Жиноят ху^у^ининг угрилик масаласига дахлдор нормаларини тахлил ^илиш Японияда мулкий жиноятларнинг узига хос тизими шаклланганлигидан гувохлик беради. Угрилик учун жавобгарлик Япония ЖКнинг "угрилик ва бос^инчилик" деб номланувчи 36-бобида назарда тутилган. Таъкидлаш лозимки, япон жиноят ху^у^ида угрилик ва талончилик фар^ланмайди хамда улар ягона "угрилик" (сэтто) тушунчасида бирлаштирилади: "угрилик деб тан олиш учун мулкни айбдор эгалигига яширинча утиши шарт эмас" [11]. Бош^а шахснинг мулкини угирлаган шахс угрилик жиноятини содир этган деб топилади хамда 10 йилгача озодликдан махрум этган холда мажбурий мехнатга хукм ^илиш билан жазоланади (235-модда).

Узбекистон ЖКда угрилик жиноятига нисбатан белгиланган ^атор ^оидалар Япония ЖК нормалари мазмуни билан мутла^о фар^ ^илади. Чунончи, угрилик жиноятининг предмети,

тугалланган вакти, жиноят таркиби, содир этиш усули хамда жазо тайинланишига караб ушбу жиноят конунлари узаро фаркланади.

Таъкидлаш уринлики, хорижий мамлакатларнинг мулкни талон-торож килиш, хусусан, угрилик жинояти учун жавобгарлик белгиловчи жиноят конунчилиги хамда худди шундай жиноятлар учун жавобгарлик белгиловчи Узбекистан ЖКни киёсий тахлил килганимизда, биз учун бироз тушунарсиз ёки гайриоддий, баъзи нормалари жуда хам содда, баъзилари, аксинча, бироз мураккаб булиб куринади.

Албатта, буни табиий хол деб кабул килиш зарур. Сабаби биз куриб чиккан хорижий мамлакатлар хамда Узбекистон Республикаси хукукий тизими бутунлай бир-биридан фарк килади. Масалан, АКШ, Буюк Британия ёки бошка шунга ухшаш Европа мамлакатлари англо-саксон хукукий тизимига асосланган. Барчамизга яхши маълумки, Узбекистон Республикасида роман -герман хукукий тизими амал килади.

Боз устига, хорижий мамлакатлар жиноят конунчилиги тахлили Узбекистон Республикаси Жиноят кодексида жавобгарлик борасида катор либерал коидалар белгиланганлигини курсатмокда. Масалан, юкорида гувохи булганимиздек, Англияда ижтимоий хавфи катта булмаган, кам ахамиятли микдордаги угрилик хам жазоланиши лозимлиги кузда тутилган булса, мамлакатимизда ушбу холатда Узбекистон ЖК 36-моддасига (кам ахамиятли килмишлар) асосан, килмишнинг жиноийлиги истисно этилади.

Айрим мамлакатларда (Англия, АКШ) Узбекистон конунчилигидан фаркли равишда угрилик жиноят хукуки буйича кодификациялашган конунчилик хужжатида эмас, балки алохида конунлар доирасида тартибга солинади. Шунингдек, мазкур давлатлар жиноят хукукида угриликнинг яширин тарзда содир этилиши унинг асосий белгиси сифатида назарда тутилмаганлиги хам миллий ва хорижий мамлакатлар жиноят хукуки нормалари уртасидаги фаркни курсатади.

Узбекистон хамда Италия ва Франция жиноят конунларини тахлил килганда, Италия ЖКда Узбекистон ЖКдан фаркли равишда, айнан угрилик масаласида кариндошлик билан боглик енгиллаштирувчи холатлар кузда тутилганлигининг гувохи булиш мумкин. Шунингдек, ушбу мамлакатлар жиноят конунларининг мазкур масала борасидаги яна бир фарки Италияда угриликнинг ошкора содир этилиши мумкинлиги хам эътиборни жалб килади.

Туртинчи гуру^га МДДга аъзо давлатларни киритиш мумкин. Угрилик жинояти учун МД^га аъзо давлатларда жавобгарлик масаласини куриб чикиш оркали ушбу мамлакатларда жиноят конунчилигида узаро ухшаш ва фаркли нормалар мавжудлигини кузатиш мумкин. Жумладан, Россия Федерацияси ЖКнинг 158-моддасига кура, угрилик узганинг мулкини яширин равишда талон-торож килиш хисобланади [12]. Крзогистон ЖКнинг 193-моддаси [13], Украина ЖКнинг 185-моддасида [14] хам шундай норма мустахкамланган. Беларусь Республикаси ЖКнинг 205-моддасида угрилик мулкни яширин равишда талон-торож килиш деб таърифланган [15]. Беларусь Республикаси ЖКдаги нормада Узбекистон ва Россия Федератсияси ЖКдаги нормадан фаркли равишда "узганинг мулки" атамаси мавжуд эмас. 2017 йил 24 январда кабул килинган Киргизистон Республикаси ЖКнинг 200-моддасига кура, угрилик узганинг мулкини яширин

равишда анча микдорда талон-торож килиш хисобланади [16]. Бунда бошка давлатлар конунчилигидан фаркли равишда килмишни анча микдорда содир этиш жиноят сифатида бахоланган.

МДХ^ мамлакатлатларида, жумладан, 2014 йилда кабул килинган Козогистон ЖКнинг 187-моддаси [17], РФ ЖКга 2016 йилда кушимча сифатида киритилган 1581-моддага мувофик [18], майда талон-торож килиш холатлари маъмурий жазо куллангандан сунг содир этилган булса, жиноят сифатида бахоланади. Узбекистондаги амалиётга кура, мулкчилик шаклидан катъи назар корхона, муассаса, ташкилотларнинг мол-мулкини угирлаш, узлаштириш, растрата килиш, мансаб лавозимини суиистеъмол килиш ёки фирибгарлик йули билан оз микдорда талон-торож килиш, шунингдек ушбу килмишни такроран содир этиш Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодекснинг 61-моддаси буйича квалиикация килинади. Яъни Узбекистонда килмиш мулкчилик шаклидан катъи назар, корхона, муассаса, ташкилотларнинг мол-мулкига нисбатан содир этилган булса, такроран содир этилишидан катъи назар, маъмурий юрисдикция доирасида куриб чикилади.

Шунингдек, Киргизистон Республикаси ЖКда мавжуд булган яна бир мухим жихат атамалар изохида талон-торож атамасининг мазмуни берилганлигидир. Ушбу тажрибадан келиб чикиб, Узбекистон ЖКнинг "Атамаларнинг хукукий маъноси" булимида талон-торож тушунчасининг мазмунини бериш максадга мувофик.

Узбекистон кадимий ва бой маданиятга эга мамлакат хисобланади, ушбу маданий бойлигимиз намуналари сифатида аждодлармиздан ноёб кулёзмалар, нодир санъат ва маданият ёдгорликлари, тарихимизнинг битмас туганмас илдизлари мерос булиб колган. Вахоланки, улар биз учун бебахо, кадрли ва азиз булса, бошка мамлакатларда ноёб ва кимматбахо санъат асари, нодир кулёзма, картина, меъморий ёдгорлик, шарк хайкалтарошлик мактаби намунаси ва хоказо сифатида кабул килиниб, уз-узидан, "бозори чаккон" товарга айланмокда. Афсуски, купчилик МДХ^ ва ривожланган хориж давлатларининг жиноят конунчилигидан фаркли равишда хозирга кадар бизнинг ЖКда ушбу алохида кийматга эга ва давлат мухофазаси остидаги миллат хазинаси предметлари конунда муносиб химоя топмаган. Айтиб утганимиздек, аксарият давлатларда бу тоифа жиноят предмети алохида моддада узининг норматив аксини топган, масалан, РФ ЖК 164-моддаси (алохида кийматга эга предметларни талон-торож килиш), Тожикистон ЖК 251-моддаси (алохида кийматга эга предметларни ёки хужжатларни талон-торож килиш), Туркманистон ЖК 233-моддаси (алохида кийматга эга предметларни талон-торож килиш), Козогистон ЖК 193-моддаси (Алохида кийматга эга предметларни талон-торож килиш), Грузия ЖК 183-моддаси (алохида тарихий, маданий, илмий ёхуд миллий кийматга эга предметларни узлаштириш максадида эгаллаб олиш), Арманистон ЖК180-моддаси (алохида кийматга эга

предметларни талон-торож килиш), Озарбайжон ЖКда 183-моддаси (алохида кийматга эга

предметларни талон-торож килиш) курсатиб утилган.

Шу сабабли Узбекистонда миллий меросимиз хисобланадиган маданият, адабиёт, тарих, санъат ва илм-фан ёдгорликлари булмиш ноёб предметларни янада самарали мухофазасини таъминлаш, мазкур предметлар талон-торожи учун муносиб жавобгарликни кузда тутиш максадида, шунингдек конунчилик тизиимини халкаро стандартларга янада мувофиклаштириш учун Узбекистон Республикаси Жиноят кодекси Махсус кисми Х бобига янги "Алохида кийматга эга предметларни конунга хилоф равишда эгаллаш" деб номланган 1691-моддасини киритишни таклиф киламиз. Айтиш жоизки, унинг тахририни тайёрлашда, андоза сифатида биз хорижий конун моддаларига ва миллий конунчилик техникасига асосландик, хусусан, ЖКнинг 247-моддасининг (укотар курол, ук-дорилар, портловчи моддалар, портлатиш курилмаларини угрилик ёки фирибгарлик йули билан конунга хилоф равишда эгаллаш) баъзи элементларини узлаштирдик ва куйидаги:

"169х-модда. Алохида кийматга эга предметларни конунга хилоф равишда эгаллаш

Алохида тарихий, маданий, санъат, илм-фан ёхуд миллий кийматга эга предметларни ва хужжатларни угрилик ёки фирибгарлик йули билан конунга хилоф равишда эгаллаш -

энг кам ойлик иш хакининг уч юз бараваригача микдорда жарима ёки икки йилдан уч йилгача ахлок тузатиш ишлари ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади.

Уша харакат:

а) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан;

б) бир гурух шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб;

в) узлаштириш, растрата килиш ёхуд мансаб мавкеини суиистеъмол килиш йули билан;

г) талончилик йули билан;

д) алохида тарихий, маданий, санъат, илм-фан ёхуд миллий кийматга эга предметларни ва хужжатлар шикастланишига сабаб булса, -

беш йилдан саккиз йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади.

Уша харакат:

а) боскинчилик йули билан;

б) ута хавфли рецидивист томонидан;

в) уюшган гурух томонидан ёки унинг манфаатларини кузлаб содир этилган булса, -

ун йилдан ун беш йилгача озодликдан махрум килиш билан жазоланади" мазмундаги моддани таклиф киламиз.

Конунга бундай мазмундаги кушимчанинг киритилиши, уз навбатида, килмишни квалификация килиш, унга карши кураш ва олдини олишда мухим амалий ахамият касб этади.

References:

1. Ugolovnoye pravo zarubejnix gosudarstv. Osobennaya chast. - M.: Kameron, 2004. - S. 32-33.

2. Ugolovnoye pravo zarubejnix gosudarstv. Osobennaya chast. - M.: Kameron, 2004. - S. 32-33.

3. Crime in the United States. Uniform crime reports. - Washington, 2000. - P. 29-32.

4. Dresser J. Understanding criminal law. MatthewBender, 2001. - 546 p.

5. Ugolovnoye pravo zarubejnix gosudarstv. Osobennaya chast. - M.: Kameron, 2004. -S.140-142.

6. Palazzo F. La redentelegislazionepenale, terzaedizone. - Padova, 1985. - P. 185-189.

7. Delpino L. Dirittopenale. Parte speciale e principalireatiprevisti dale leggispeciali. -Napoli, 1989. - P. 509-510.

8. Ugolovnoye pravo zarubejnix gosudarstv. Osobennaya chast. - M.: Kameron, 2004. - 33 s.

9. Code penal - Paris: Dalloz, 2002. - 532 p.

10. Ugolovnoye pravo zarubejnix gosudarstv. Osobennaya chast. - M.: Kameron, 2004. - S. 272-274.

11. Ito Makoto. Keyxo nyumon. (Vvedeniye v ugolovnoye pravo). - Tokio: Nixon xyoron sya, 1998. - S. 128-129.

12. Ugolovniy kodeks Rossiyskoy Federatsii ot 13.06.1996 N 63-FZ (red. ot 29.07.2017) (s izm. i dop., vstup. v silu s 26.08.2017). // www.consultant.ru

13. Ugolovniy kodeks Respubliki Kazaxstan (s izmeneniyami i dopolneniyami po sostoyaniyu na 11.07.2017 g.) www.online.zakon.kz

14. Ugolovniy kodeks Ukraini (Vedomosti Verxovnoy Radi Ukraini, 2001, №25-26, st.131). // www.drive.google.com/file/d/0B1smndEt- sppR2JmZ S 1YZzV0aE0/vi ew; www.femida.kiev.ua<http://www.femida.kiev.ua>.

15. Ugolovniy kodeks Respubliki Belarus ot 9 iyulya 1999 g. № 275-Z. Prinyat Palatoy predstaviteley 2 iyunya 1999 goda. Odobren Sovetom Respubliki 24 iyunya 1999 goda. // www.kodeksy.by<http://www.kodeksy.by>

16. Ugolovniy kodeks Kirgizskoy Respubliki ot 24 yanvarya 2017 goda. // www.cbd.minjust.gov.kg.

17. Ugolovniy kodeks Respubliki Kazaxstan (s izmeneniyami i dopolneniyami po sostoyaniyu na 11.07.2017 g.) www.online.zakon.kz.

18. Federalniy zakon ot 03.07.2016 N 323-FZ «O vnesenii izmeneniy v Ugolovniy kodeks Rossiyskoy Federatsii i Ugolovno-protsessualniy kodeks Rossiyskoy Federatsii po voprosam sovershenstvovaniya osnovaniy i poryadka osvobojdeniya ot ugolovnoy otvetstvennosti». // www.consultant.ru<http://www.consultant.ru>.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.