Научная статья на тему 'НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ УГОЛОВНОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА'

НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ УГОЛОВНОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
247
49
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
декриминализация / пенализация / депенализация / назначение наказания / институт примирения. / decriminalization / penalization / depenalization / imposition of punishment / institute of reconciliation.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Б.Хидоятов

в данной статье автором проводится анализ направлений развития уголовного законодательства в условиях судебно-правовых реформ, а также даны некоторые предложения по совершенствованию Уголовного кодекса Республики Узбекистан.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME ISSUES OF IMPROVING CRIMINAL LEGISLATION

in this article the author conducted an analysis directions of improving of criminal legislation in the conditions of judicial-legal reforms. And as a result of analyze there had been some suggestions in order to improving of Criminal code of the Republic of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ УГОЛОВНОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА»

SOME ISSUES OF IMPROVING CRIMINAL LEGISLATION

B.XIDOYATOVa Tashkent State University of Law, Tashkent, 100047, Uzbekistan a Tashkent State University of Law

НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ УГОЛОВНОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

Б.ХИДОЯТОВ" Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

"Ташкентского государственного юридического университета

ЖИНОЯТ КОНУНЧИЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ

Б.ХИДОЯТОВ3 Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон a Тошкент давлат юридик университети

Аннотация:мацолада муаллиф томонидан жиноят цонунчилигига кура мансабдор шахслар томонидан содир этиладиган жиноятлар учун жавобгарликнинг узига хос хусусиятлари тащил цилинган. Шунингдек, мансабдор шахслар жиноий жавобгарлигига оид жиноий цонунчилик тащили юзасидан айрим таклифлар келтирилган.

Калит сузлар: декриминализация, пенализация, депенализация, жазо тайинлаш, ярашув институти.

Аннотация: в данной статье автором проводится анализ направлений развития уголовного законодательства в условиях судебно-правовых реформ, а также даны некоторые предложения по совершенствованию Уголовного кодекса Республики Узбекистан.

Ключевые слова: декриминализация, пенализация, депенализация, назначение наказания, институт примирения.

Abstract:in this article the author conducted an analysis directions of improving of criminal legislation in the conditions of judicial-legal reforms. And as a result of analyze there had been some suggestions in order to improving of Criminal code of the Republic of Uzbekistan.

Keywords: decriminalization, penalization, depenalization, imposition of punishment, institute of reconciliation.

Суд-хукук ислохотлари жараёнида жамиятни демократлаштириш ва мамлакатни модернизация килиш буйича олиб борилаётган ислохотларнинг устувор йуналиши сифатида жиноят конунчилигини такомиллаштириш жиноят-хукукий сиёсатида мухим вазифа саналади.

2017 йил 7 февралда кабул килинган Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги Фармонида маъмурий, жиноят, фукаролик ва хужалик конунчилигини такомиллаштириш белгиланган булиб, унда инсон хукук ва эркинликларини таъминлашнинг шаффофлиги хамда самарадорлигини ошириш, иктисодиётнинг ривожланиш холати, замонавий талаблардан, халкаро стандартлардан келиб чиккан холда,

шунингдек ахборот-коммуникация технологияларини кенг жалб этишни назарда тутган холда "2018 - 2021 йилларга мулжалланган Жиноят ва жиноят-процессуал конунчиликни такомиллаштириш Концепция"сини ишлаб чикиш белгиланган [1].

Узбекистон Республикаси Жиноят кодексига бугунги кунга кадар 300 дан ортик узгартиш ва кушимчалар киритиш юзасидан 60 дан зиёд конунлар кабул килинган. Ушбу узгартиш ва кушимчаларнинг бош максади жиноятчиликка карши курашдаги одил жиноят-хукукий сиёсат оркали адолат хамда конун устуворлигини таъминлашга каратилган.

Шунга кура миллий жиноят конунчилигини такомиллаштириш, жиноят-хукукий сиёсат истикболларини белгилаш, шунингдек килмишни криминализация, декриминализация килиш хамда пенализация ва депенализация, жиноий жазо ва унинг чегараси каби жиноят-хукукий тушунчаларни тадкик килиш суд-хукук ислохотларининг бугунги боскичида хам илмий, хам амалий жихатдан долзарб ахамиятга эга.

Ислохотларнинг бугунги боскичида жиноят конунчилигини такомиллаштириш куйидаги йуналишларда амалга оширилиши максадга мувофик:

- айрим турдаги жиноий жазоларни пенализация килиш;

- ярашув муносабати билан жиноий жавобгарликдан озод килиш институтини янада кенгайтириш;

- ижтимоий хавфи катта булмаган, бозор муносабатлари асосларига мувофик келмайдиган хамда тадбиркорликнинг ривожланишини ва иктисодий айланмани тухтатиб турувчи айрим иктисодий хдмда бошка килмишларни декриминализация килиш;

- вояга етмаганлар учун назарда тутилган жиноий жазоларни либераллаштириш.

Биринчи йуналишда озодликдан махрум килиш билан боглик булмаган жазонинг

мукобил турларини куллаш имконияти кенгайтириш назарда тутилади.

Маълумки, 2017 йил 29 мартдаги 421-сонли "Фукароларнинг хукук ва эркинликларини ишончли химоя килиш кафолатларини таъминлашга доир кушимча чора-тадбирлар кабул килинганлиги муносабати билан Узбекистон Республикасининг айрим конун хужжатларига узгартиш ва кушимчалар киритиш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси ^онуни билан "камок" тарикасидаги жиноий жазо депенализация килиниб, озодликдан махрум килиш билан боглик булмаган "мажбурий жамоат ишлари" тарикасидаги жиноий жазо пенализация килинди.

Узбекистон Республикасининг 2016 йил 25 апрелдаги УР^ - 405-сонли ^онунига асосан МЖТКнинг 23-моддаси чет эл фукароларини ва фукаролиги булмаган шахсларни Узбекистон Республикаси худудидан маъмурий тарзда чикариб юбориш тарзидаги маъмурий жазо киритилган.

Фикримизча, чет эл фукаролари ва фукаролиги булмаган шахслар ва улар томонидан содир этилган жиноятларнинг ижтимоий хавфлилиги, жиноят натижасида Узбекистон Республикаси, жисмоний ва юридик шахслар манфаатларига етказилган зарарнинг кулами ва микдори жихатидан жиноят содир этган шахсларга нисбатан кушимча жазо тарикасида чет эл фукароларини ва фукаролиги булмаган шахсларни Узбекистон Республикаси худудидан чикариб юбориш тарзидаги жиноий жазо пенализация килиниши максадга мувофик.

Шунингдек, жиноят-хукукий сиёсатда озодликдан махрум килиш билан боглик булмаган жазоларни куллаш имкониятини ошириш борасида жиноят содир этган шахсни ахлокан тузатиш максадида жарима жазосини нафакат асосий, балки кушимча жазо тарикасида хам кулланилиши жиноят натижасида етказилган зарарни коплаш, шахснинг уз килмиши ижтимоий хавфлилигини янада яккол англаш хамда жазодан кузланган максадга эришишга хизмат килади.

Бундай амалиёт РФ (45-модда), Беларусь (48-модда), Молдова (62-модда), Озарбайжон (43-модда), Украина (52-модда), Грузия (41-модда) ва Арманистон (50-модда) Республикалари жиноят конунчилигида хам мустахкамланган булиб, уларда жарима жазоси нафакат асосий, балки кушимча жазо тарикасида хам кулланилиши мумкин.

Иккинчи йуналишда, ярашув муносабати билан жиноий жавобгарликдан озод килиш институтини янада кенгайтириш назарда тутилиб ижтимоий хавфи катта булмаган ва унча огир булмаган жиноятларни ушбу институтга киритиш назарда тутилади.

ЖК 661-моддасида огир ёки ута огир жиноятларни содир этганлик учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар ярашилганлиги муносабати билан жиноий жавобгарликдан озод килинмаслиги мустахкамланган. Масалан, илгари касддан содир этган жинояти учун тегишли жазони утаган шахс томонидан эхтиётсизлик окибатида бошка жиноят содир этилиши ва бунинг учун ярашилганлиги муносабати билан жиноий жавобгарликдан озод килинмаслиги ижтимоий адолат принципларига мос эмас.

Назаримизда, жиноят конунининг фукароларнинг конун олдида тенглиги ва инсонпарварлик принципларидан келиб чикиб, биринчи марта огир жиноят содир этганлик учун судланганлик холати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахс томонидан содир этилган жиноят учун ярашилганлиги муносабати билан жиноий жавобгарликдан озод килиниши тугрисидаги коида белгиланиши лозим.

Амалдаги Жиноят кодексининг 661-моддасида 45 турдаги жиноятларни содир этган шахсларга нисбатан ярашув институти татбик этилиши белгиланган. Бизнингча, ярашув институтини кенгайтириш максадида ЖК 110-моддасининг 2-кисми, 111-моддасининг 2-кисми, 139-моддасининг 3-кисми, 140-моддасининг 3-кисми, 1411-моддасининг 2-кисми, 2291-моддаси, 2552-моддасининг 1-кисми, 257-моддасининг 2-кисми, 262-моддасининг 1-кисми, 277-моддасининг 2-кисмида назарда тутилган килмишлар учун хам ярашув институтини куллаш максадга мувофик.

Учинчи йуналишда ижтимоий хавфи катта булмаган, бозор муносабатлари асосларига мувофик келмайдиган хамда тадбиркорликнинг ривожланишини ва иктисодий айланмани тухтатиб турувчи айрим иктисодий жиноятлар учун жавобгарликни бекор килиш масалалари хал этилиши лозим.

Декриминализация килиш жиноят конуни билан курикланадиган объектга зарар етказишда ифодаланадиган муайян ижтимоий хавфли килмишнинг жиноийлигини рад этиш булиб, жиноят конунчилигини такомиллаштиришнинг асосий йуналишларидан хисобланади.

Жумладан, Н.Лопашенко криминализация, декриминализация, пенализация, депенализация ва жиноий жавобгарликни дифференциация ва индивидуализация килишни жиноят-хукукий сиёсатни амалга ошириш усуллари сифатида тушунтиради [2]. Бошка бир олим декриминализация даврийлик хусусиятига эга эканлигини, шунга кура декриминализациянинг конун чикарувчи, хукукни кулловчи хамда бахоловчи турларга ажратилишини таъкидлайди [3].

Бошка бир миллий хукукшунос олимлар декриминализация килмишни ижтимоий хавфли ва жиноий жазога сазовор эмас деб топиш (килмишни жиноят конунидан чикариб ташлаш)дир, деб тушунтиради .

Декриминализация кенг камровли тушунча булиб, у узида мураккаб ижтимоий-хукукий жараённи акс эттиради. Одатда, жиноий килмишларни декриминализация килишнинг икки асосий тури амал килади. Илмий муомалада декриминализациянинг ушбу турлари нисбий декриминализация ва мутлак декриминализация деб юритилади.

Шунга кура нисбий декриминализация у ёки бу турдаги килмишни жиноят сифатида бутунлай чикариб ташлашнинг зарурати булмаган холларда куйидаги шаклларда амалга оширилади:

- килмишни жиноят деб хисоблаш учун кушимча белгининг киритилиши. Мисол учун, килмишни жиноят деб топиш учун айбнинг муайян шакли (тугри касд) мавжудлиги, ижтимоий хавфли окибатнинг келиб чикиши, зарар етказилиши билан богланиши;

- маъмурий преюдицияни белгилаш, яъни килмишни биринчи марта содир этганлик учун аввал маъмурий жавобгарлик келиб чикиши;

- килмишни жиноят деб топишни янада огиррок окибат билан боглаш;

- жиноятни ижтимоий хавфлилик даражаси камрок булган жиноятлар тоифасига утказиш.

Мутлак декриминализацияда эса муайян ижтимоий хавфли килмишни жиноят сифатида бутунлай бекор килиб, Жиноят кодексидан уша килмишнинг бутунлай чикариб ташланиши назарда тутилади. Бундай декриминализация килишда жиноят конунида жавобгарлик белгиланган килмишнинг ижтимоий хавфлилик хусусиятини ифодаловчи муайян турдаги белгилар ижтимоий зарурат туфайли мутлако бекор килинади. Мутлак декриминализация хам уз навбатида иккига булинади:

1. Ижтимоий хавфлилик хусусиятини йукотган, лекин хукукбузарлик белгилари бутунлай сакланиб колган килмишларнинг жиноийлигини бекор килиб, уларни маъмурий, интизомий, моддий, молиявий ёки фукаролик хукукий жавобгарлик белгиланган конунларга утказиш;

2. Ижтимоий хавфлилик хусусияти билан бир каторда хукукбузарлик белгиларини хам йукотган килмишларни узил-кесил декриминализация килиш. Мутлак декриминализациянинг мазкур турида муайян турдаги ижтимоий хавфли килмишларга нисбатан жиноий жавобгарлик бекор килинади хамда улар ёки маъмурий жавобгарлик доирасига утказилади ёхуд унинг хукукбузарлик табиати кучини йукотади.

Юкоридагилардан келиб чикиб, амалдаги Жиноят кодексидан айрим жиноий килмишларни декриминализация килиш жиноят конунчилигини такомиллаштириш хамда либераллаштиришга хизмат килади.

Жиноят конунчилигини либераллаштириш, айрим жиноий килмишларни жиноят конунчилиги доирасидан маъмурий жавобгарлик доирасига утказилиши - жиноий килмишларни декриминализация килиш жиноят конунчилигини давлат жиноят-хукукий сиёсати хамда мавжуд ижтимоий вокеликка тула мос келади. Шу муносабат билан ЖКнинг айрим моддаларида назарда тутилган килмишлар учун жиноий жавобгарлик доирасидан маъмурий жавобгарлик доираси утказилиши максадга мувофик. Жумладан:

- ЖКнинг 171-моддаси 1-кисмида "Мулкнинг жиноий йул билан топилганлигини била туриб, уни олдиндан ваъда килмаган холда олиш ёки утказиш" учун жиноий жавобгарлик белгиланган. Мазкур килмишнинг ижтимоий хавфлилик даражаси юкори эмаслиги, ушбу хатти-харакатни биринчи марта содир этган шахсни тугридан-тугри жиноий жавобгарликка тортиш инсонпарварлик тамойилларига мос эмас. Шу боис мазкур модданинг 1-кисмини маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексга утказиш, яъни МЖТКга 621-моддани киритиб, ушбу килмиш учун маъмурий жавобгарлик белгилаш, ЖКнинг 171-моддаси 1-кисмида эса, шундай килмиш учун маъмурий жазо куллангандан кейин содир этганлик учун жиноий жавобгарлик белгилаш;

- ЖК 109-моддасининг 1-кисмида согликни киска муддатга ёмонлашувига ёки мехнат кобилиятининг унча узок булмаган муддатга йуколишига олиб келмаган касддан баданга енгил шикаст етказиш уша харакатлар учун маъмурий жазо кулланилганидан кейин содир этилган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган. Шу сабабли ЖК 109-моддасининг 1-кисмида назарда тутилган жиноий харакатларни МЖТК 52-моддасининг 3-кисми сифатида маъмурий юрисдикцияга утказиш;

- ЖК 111-моддасининг 1-кисмида эхтиётсизлик оркасида баданга уртача огир шикаст етказишда ифодаланган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган булиб, ЖК 111-моддасининг 1-кисмида назарда тутилган жиноий харакатларни МЖТК 52-моддасининг 4-кисми сифатида маъмурий юрисдикцияга утказиш;

- ЖК 139-моддасининг 1-кисмида тухмат килиш, яъни била туриб бошка шахсни шарманда киладиган уйдирмалар таркатиш, шундай харакатлар учун маъмурий жазо кулланилганидан кейин содир этилган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган булиб, ЖК 139-моддасининг 1-кисмида назарда тутилган жиноий харакатларни МЖТК 40-моддасининг 2-кисми сифатида маъмурий юрисдикцияга утказиш;

- ЖК 140-моддасининг 1-кисмида хакорат килиш, яъни шахснинг шаъни ва кадр-кимматини беодоблик билан касддан тахкирлаш, башарти, шундай харакатлар учун маъмурий жазо кулланилгандан кейин содир этилган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган булиб, ЖК 140-моддасининг 1-кисмида назарда тутилган жиноий

харакатларни МЖТК 41-моддасининг 2-кисми сифатида маъмурий юрисдикцияга утказиш;

- ЖКнинг 142-моддасида турар жойга унда яшовчиларнинг эркига хилоф равишда зурлик ишлатиб гайриконуний бостириб киришда ифодаланган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган булиб, ЖК 142-моддасида назарда тутилган жиноий харакатларни МЖТК 45-моддасининг 2-кисми сифатида маъмурий юрисдикцияга утказиш;

- ЖК 186-моддасининг 1-кисмида истеъмолчиларнинг хаёти ёки соглиги хавфсизлиги талабларига жавоб бермайдиган товарларни утказиш максадини кузлаб ишлаб чикариш, саклаш, ташиш ёхуд утказиш, ишлар бажариш ёки хизматлар курсатишда ифодаланган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган булиб, Жиноят кодексида ушбу моддада курсатилган харакатларни биринчи марта содир этганлик учун маъмурий жавобгарликни белгилаш;

- ЖК 277-моддасининг 1 -кисмида безорилик, яъни жамиятда юриш-туриш коидаларини касддан менсимаслик, уриш-дуппослаш, баданга енгил шикаст етказиш ёки узганинг мулкига шикаст етказиш ёхуд нобуд килиш анча зарар етказиш билан боглик холда содир этилган харакат учун жиноий жавобгарлик белгиланган булиб, ЖК 277-моддасининг 1-кисмида назарда тутилган жиноий харакатларни МЖТК 183-моддасининг 2-кисми сифатида маъмурий юрисдикцияга утказиш таклиф этилади.

Туртинчи йуналишда жиноий жазо тайинлаш амалиётини такомиллаштириш масалаларига эътибор каратилади.

Жумладан, Узбекистон Республикасининг 1999 йил 20 августдаги "Жиноят кодексига айрим узгартиш ва кушимчалар киритиш тугрисида"ги ^онуни билан ЖКнинг бир катор моддалари (180, 181, 184, 185 ва бошк.) етказилган моддий зарар уч карра микдорда копланган такдирда, озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо кулланилмаслиги тугрисидаги кисм билан тулдирилди.

Шунингдек, "Жиноий жазоларнинг либераллаштирилиши муносабати билан Узбекистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал кодекслари хамда Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодексга узгартишлар ва кушимчалар киритиш хакида"ги Узбекистон Республикасининг 2001 йил 29 августдаги ^онуни билан Жиноят кодексининг анчагина моддаларига (167, 168, 170 ва бошк.) етказилган моддий зарарнинг урни копланган такдирда озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазонинг кулланилмаслиги тугрисидаги кисм билан тулдирилди. Шу муносабат билан айбдорнинг бир неча жиноятлари учун жазо тайинлашда айрим муаммолар пайдо булди.

Чунки агар шахс содир этган айрим жиноятлари натижасида етказилган зарарнинг урнини лозим даражада коплаган такдирда айнан шу жиноятлар учун озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазолар тайинланмаслиги, уз навбатида бошка жиноятлари учун эса озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо тайинлаш назарда тутилиши мумкин.

Узбекистон Республикаси ЖКнинг 43-моддасида жазоларни бир неча жиноятлар учун тайинлаш усулига караб икки гурухга булиш мумкин, булар:

1) бир-бири билан кушиш мумкин булган жазолар;

2) кушиш мумкин булмаган ва алохида ижро этиладиган жазолар.

^ушиш мумкин булган жазоларга озодликни чеклаш, ахлок тузатиш ишлари, хизмат буйича чеклаш, мажбурий жамоат ишлари, интизомий кисмга жунатиш киради.

Шуни алохида таъкидлаш керакки, бу жазолар бир-бири билан кушилмай, ЖКнинг 61-моддасида белгиланган коидаларга кура факат озодликдан махрум килиш жазосига кушилади. Агар тайинланган жазолар бир хил булса, олдинги параграфда айтилганидек, коплаш, кисман ёки тула кушиш оркали ягона жазо тайинланади. Бу ерда гап факат тайинланган жазолар хар хил булса, ягона жазо тайинлаш устида кетмокда.

Алохида ижро этиладиган асосий жазоларга жарима ва муайян хукукдан махрум килиш тарикасидаги жазолар киради ва улар бошка турдаги жазоларга кушилмай, алохида-алохида тайинланади. Масалан, жиноятлар жами тарикасида квалификация килинган жиноятларнинг бири учун ахлок тузатиш ишлари, иккинчиси учун жарима тайинланган булса, уларнинг хар иккаласи асосий жазо сифатида алохида-алохида тайинланади.

Узбекистон Республикаси ЖКнинг 61-моддаси мазмунига кура хар хил турдаги жазолар кушилганда факат озодликдан махрум килишга озодликни чеклаш, ахлок тузатиш ишлари, хизмат буйича чеклаш, мажбурий жамоат ишлари, интизомий кисмга жунатиш жазоларини кушиш мумкин. Бирок ЖКнинг 61-моддаси мазмунига кура озодликни чеклаш ёки мажбурий жамоат ишлари жазосини ахлок тузатиш ишлари билан кушиб хисоблаш мумкин эмас, улар факат озодликдан махрум килиш жазосига кушилади. ^айд этиш лозимки, жиноят конунида озодликдан махрум килишдан бошка турдаги жазоларнинг бир-бири билан кушиб ягона жазо тайинлаш коидаси назарда тутилмаган.

Бизнингча, ЖКнинг Махсус кисми нормаларида етказилган моддий зарар лозим даражада копланган такдирда озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо кулланилмаслиги хам айрим муаммоларни келтириб чикаради. Масалан, килмишни 167-модданинг 2-кисми ва 228-модданинг 1-кисми билан жиноятлар жами тарикасида квалификация килинган булиб, жиноятларнинг бири учун озодликдан махрум килишдан бошка, яъни озодликни чеклаш ёки ахлок тузатиш ишлари, иккинчиси учун эса мажбурий жамоат ишлари тарикасидаги жазо тайинланган булса, ягона жазо тайинлаш тартиби кандай булади? Бизнингча, ЖКнинг Махсус кисми моддалари санкциясида назарда тутилган алохида ижро этиш мумкин булган жазо турларини назарда тутувчи санкцияларни янада кенгайтириш ёхуд озодликдан махрум килишдан бошка турдаги жазоларнинг бир-бири билан кушиб ягона жазо тайинлаш коидаси киритилиши максадга мувофик.

Жиноий жазоларни кушиш ва хисоблашдаги навбатдаги муаммо, назаримизда, судлар томонидан жазо тайинлашда дастлабки камок вактини хисобга олиш билан боглик.

Маълумки, ЖКнинг 62-моддасига кура суд жазо тайинлаш вактида дастлабки камок вактини хисобга олади. Жиноят процессуал кодексининг 242-моддасига биноан ЖКда уч йилдан ортик муддатга озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо назарда тутилган касддан содир этилган жиноятларга доир хамда эхтиётсизлик окибатида содир этилиб, бунинг учун ЖКда беш йилдан ортик муддатга озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо назарда тутилган жиноятларга доир ишлар буйича эхтиёт чораси сифатида камокка олиш кулланилади. ЖКнинг 62-моддасида келтирилган жазо тайинлаш вактида суд томонидан хисобга олинадиган дастлабки камок - эхтиёт чораси сифатидаги камокка олишни англатади.

Маълумки, Узбекистон Республикасининг 2014 йил 4 сентябрдаги УР^-373-сонли ^онуни билан ЖПКга гумон килинувчига, айбланувчига ёки судланувчига нисбатан камокка олиш тарзидаги эхтиёт чорасини танлаш учун асослар мавжуд булганида унинг ёшини, соглиги холатини, оилавий ахволини ва бошка холатларни хисобга олган холда камокка олиш максадга номувофик деб топилган такдирда уй камоги тарикасидаги эхтиёт чораси кулланилиши мумкинлиги тугрисидаги норма киритилган.

Бирок амалдаги ЖКда жазо тайинлашда уй камоги муддатини хисобга олиш тартиби назарда тутилмаган. Вахоланки, статистик маълумотларга кура 2015-2016 йилларда хамда 2017 йилнинг биринчи чорагида судлар томонидан жами 505 нафар шахсга нисбатан уй камоги тарзидаги эхтиёт чораси кулланилган [4]. Мазкур холат ушбу шахсларга нисбатан жазо тайинлашда судлар томонидан ЖКнинг 62-моддаси тартибида уй камоги муддатини хисобга олишда турлича ёндашувлар келиб чикишига замин яратади.

Бу борадаги хорижий давлатлар тажрибасини урганилганда Германия, Россия Федерацияси, Беларусь ва ^озогистон Республикалари жиноят конунчилигида жазо тайинлашда уй камоги муддатини хисобга олиш тартиби белгиланганлиги аникланди.

Бизнингча, юкоридагилардан келиб чикиб ЖКнинг 62-моддасига судлар томонидан жазо тайинлашда уй камоги тарзидаги эхтиёт чораси муддатини хисобга олишни назарда тутувчи узгартиш киритилиши максадга мувофик.

Хулоса килиб айтганда, Узбекистон Республикаси Жиноят кодексини такомиллаштириш истикболлари олдида турган вазифаларнинг амалга оширилиши "20182021 йилларга мулжалланган Жиноят ва жиноят-процессуал конунчиликни такомиллаштириш Концепция"сининг ишлаб чикилиши ва уни хаётга татбик этилиши,

мамлакатимизда амалга оширилаётган демократик ислох,отларни мустахкамлашга, конун устуворлигини таъминлашга ва энг асосийси халкимизнинг, х,ар бир фукаронинг х,укук ва эркинликларини х,имоя килишга хизмат килади.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

l.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF - 4947-son "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi Farmoni. O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to'plami. 2017 y., 6-son, 70-modda.

2.N.A.Lopashenko. Ugolovnaya politika. - M.: Volters Kluver, 2009. - S.23.

3.Abdurasulova Q.R., Salayev N.S. Jinoyat huquqida dekriminalizatsiya qilish masalalari (tushunchasi, ijtimoiy zarurati hamda O'zR JK Maxsus qismidagi ayrim qilmishlarni dekriminalizatsiya qilish). // O'zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi axborotnomasi. -Toshkent, 2014. №1.

4.O'zbekiston Respublikasi Oliy sudi materiallari.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.