Научная статья на тему 'ВОПРОСЫ ИСПОЛНЕНИЯ СУДЕБНЫХ РЕШЕНИЙ О ПРИЗНАНИИ НЕДЕЙСТВИТЕЛЬНЫМИ ВЕДОМСТВЕННЫХ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ АКТОВ'

ВОПРОСЫ ИСПОЛНЕНИЯ СУДЕБНЫХ РЕШЕНИЙ О ПРИЗНАНИИ НЕДЕЙСТВИТЕЛЬНЫМИ ВЕДОМСТВЕННЫХ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ АКТОВ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
45
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
ведомственные нормативные правовые акты / административный суд / судебное решение / исполнение / признание недействительным / отмена / departmental normative legal acts / administrative court / court decision / execution / invalidation / repealing.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Артиков Дилмурод

в статье анализируются вопросы исполнения судебных решений о признании недействительными ведомственных нормативных правовых актов на основе национального законодательства с научной и теоретической точек зрения. Кроме того, в статье представлены рекомендации по законодательству, наряду с их разъяснением.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUES OF THE EXECUTION OF COURT DECISIONS ON INVALIDATING DEPARTMENTAL NORMATIVE LEGAL ACTS

The article analyzes the issues of the execution of court decisions on invalidating departmental normative legal acts based on national legislation from scientific and theoritical perspectives. In addition, the article presents recommendations on legislation alongside with their explanation.

Текст научной работы на тему «ВОПРОСЫ ИСПОЛНЕНИЯ СУДЕБНЫХ РЕШЕНИЙ О ПРИЗНАНИИ НЕДЕЙСТВИТЕЛЬНЫМИ ВЕДОМСТВЕННЫХ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ АКТОВ»

Hill

Artikov Dilmurod,

Senior Lecturer of Tashkent State University of Law

THE ISSUES OF THE EXECUTION OF COURT DECISIONS ON INVALIDATING DEPARTMENTAL NORMATIVE LEGAL ACTS

Abstract. The article analyzes the issues of the execution of court decisions on invalidating departmental normative legal acts based on national legislation from scientific and theoritical perspectives. In addition, the article presents recommendations on legislation alongside with their explanation.

Key words: departmental normative legal acts, administrative court, court decision, execution, invalidation, repealing.

Дилмурод Артиков,

Старший преподаватель Ташкентского государственного юридического университета

ВОПРОСЫ ИСПОЛНЕНИЯ СУДЕБНЫХ РЕШЕНИЙ О ПРИЗНАНИИ НЕДЕЙСТВИТЕЛЬНЫМИ ВЕДОМСТВЕННЫХ НОРМАТИВНО-ПРАВОВЫХ

АКТОВ

Аннотация: в статье анализируются вопросы исполнения судебных решений о признании недействительными ведомственных нормативных правовых актов на основе национального законодательства с научной и теоретической точек зрения. Кроме того, в статье представлены рекомендации по законодательству, наряду с их разъяснением.

Ключевые слова: ведомственные нормативные правовые акты, административный суд, судебное решение, исполнение, признание недействительным, отмена.

Дилмурод Артиков,

Тошкент давлат юридик университети катта укитувчиси

ИДОРАВИЙ НОРМАТИВ-^УЦУЦИЙ Х,УЖЖАТЛАРНИ ^АЦИЦИЙ ЭМАС ДЕБ ТОПИШ ТУГРИСИДАГИ ИШЛАР БУЙИЧА СУД ^УЖЖАТЛАРИНИ ИЖРО

ЭТИШ МАСАЛАЛАРИ

Аннотация: мазкур мацолада идоравий норматив-ууцуций %ужжатларни %ациций эмас деб топиш тугрисида суд уужжатларини ижро этиш масалалари миллий цонунчилик асосида илмий ва назарий нуцтаи назардан таулил цилинган ва цонунчиликни такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ёритиб берилган.

1

Review of law sciences

Калит сузлар: идоравий норматив-^уцуций жужжат, маъмурий суд, суд царори, ижро этиш, щциций эмас деб топиш, бекор цилиш.

Бугунги кунда ижро тартиб-таомилларини янада соддалаштириш, суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини сузсиз ва уз вактида ижро этишни таъминлаш, жисмоний ва юридик шахсларнинг хукукларини самарали химоя килиш хамда ижро иши юритувида сансалорликка чек куйиш, шунингдек, 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили"да амалга оширишга оид Давлат дастурида белгиланган вазифаларини амалга ошириш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш самарадорлигини янада ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори асосида суд хужжатлари ва бошка органларнинг хужжатларини ижро этиш сохасидаги, шунингдек, уларнинг тугридан-тугри амал килишини таъминлаш борасидаги процессуал нормаларни тизимлаштиришни назарда тутувчи Узбекистон Республикасининг Ижро ишини юритиш тугрисидаги кодекси лойихасини ишлаб чикилмокда [1]. Мазкур кодекс лойихасини ишлаб чикишда маъмурий суд хужжатларини ижро этиш тизимини такомиллаштиришга хам алохида эътибор каратиш лозим. Жумладан, маъмурий суд томонидан куриб чикиладиган идоравий норматив-хукукий хужжатларни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги ишлар, улар натижасида кабул килинадиган суд хужжатларини ижро этиш алохида урин тутади.

Идоравий норматив-хукукий хужжатларни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги суд хужжатларини ижро этиш масаласи Узбекистон Республикаси Маъмурий суд ишларини юритиш тугрисидаги кодексининг 182- ва 183-моддаларида белгилаб утилган. Жумладан, Кодексининг

182-моддасига кура, суднинг идоравий норматив-хукукий хужжатни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги ишни куриш натижаси буйича кабул килган хал килув карори у кабул килинган пайтдан эътиборан конуний кучга киради. Суд томонидан тулик ёки кисман хакикий эмас деб топилган идоравий норматив-хукукий хужжат ёки унинг айрим кисмлари суднинг хал килув карори конуний кучга кирган пайтдан эътиборан кулланилмайди ва улар хужжатни кабул килган орган томонидан нисбатан юкори юридик кучга эга булган конун хужжатига мувофиклаштирилиши керак. Шунингдек, ушбу кодекснинг 183-моддасига кура, идоравий норматив-хукукий хужжатни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги иш буйича конуний кучга кирган хал килув карори суд томонидан давлат органларининг низолашилаётган хужжат эълон килинган расмий нашрларига юборилади хамда курсатилган нашрларда дархол эълон килиниши лозим [2].

Шундай килиб, конунчиликда идоравий норматив-хукукий хужжатлар буйича низолашиш холатлари буйича суд карорларини ижро этиш учун алохида коидалар мавжуд. Афсуски, бундай коидалар суд хужжатларини ижро этиш тартибини тартибга солувчи конунчиликда, шу жумладан, "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онун [3]да акс этмаган. Ушбу конунда маъмурий суд карорлари ижро этиладиган хужжатлар таркибига киритилмаган. Жумладан, конуннинг 5-моддасига кура, ушбу ^онунда белгиланган коидаларга биноан куйидагилар ижро этилиши лозим:

1) фукаролик ишлари ва иктисодий низолар буйича судларнинг хал килув карорлари, ажримлари ва карорлари;

2) жиноят ишлари буйича судларнинг хукмлари, ажримлари ва карорларининг мулкий ундиришга оид кисми, шунингдек жарима тарикасидаги жазони назарда тутувчи хукмлари, ажримлари ва карорлари;

3) маъмурий хукукбузарликлар тугрисидаги ишлар буйича суд карорларининг мулкий ундиришга оид кисми;

4) алиментлар тулаш тугрисидаги нотариал тарзда тасдикланган келишувлар;

5) нотариусларнинг ижро хатлари;

6) мехнат низолари комиссияларининг карорлари;

7) маъмурий хукукбузарликлар тугрисидаги ишларни куриб чикиш ваколатига эга органлар (мансабдор шахслар) чикарган карорлар;

8) хакамлик судининг карорлари;

9) Узбекистон Республикасининг конун хужжатлари ёки халкаро шартномасида назарда тутилган холларда чет эл судлари ва арбитражларининг карорлари;

10) узбошимчалик билан турар жойни эгаллаб олган ёки авария холатида деб топилган уйларда яшаётган шахсларни маъмурий тартибда кучириш тугрисидаги прокурорларнинг карорлари;

11) давлат ижрочиларининг ушбу ^онунда назарда тутилган холлардаги карорлари;

12) конун хужжатларида назарда тутилган холларда бошка органларнинг хужжатлари.

Мазкур конунда маъмурий суд карорларини ижро этиш коидаси киритиш билан бир

каторда, идоравий норматив-хукукий хужжатлар буйича низолашиш холатлари буйича суд карорларини ижро этиш учун алохида коидалар киритилиши мухим ахамиятга эгадир. Бу холат суд карорлари ижросини назорат килиш даражасини сезиларли даражада камайтирадиган, шунингдек, суд хужжатларини ижро этиш амалиётининг бир хиллигини таъминлашга салбий таъсир курсатадиган омил хисобланади.

Бундай муаммо Россияда хам кузатилиётганлигини куриш мумкин. Норматив актларни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги суд карорларини ижро этиш "Ижро иши юритиш тугрисидаги"ги ^онун [4]да белгилаб берилмаган.

Бу борада Ю.А.Попова "Ижро иши юритиш тугрисидаги " федерал конунида норматив акт буйича низолашиш тугрисидаги карорларни мажбурий ижро этиш механизмининг йуклиги бу масалалар буйича карорларни бажариш масаласи хар кандай таъсир ва назоратдан ташкарида колмокда деб таъкидлаб утади [5].

М.С.Носенко таъкидлашича, норматив актни низолашиш масалалари буйича карорларни амалга ошириш асосан маъмурий тартибда амалга оширилади ва суд карори буйича оммавий ахборот воситаларида эълон килинишдан ташкари суд томонидан ноконуний деб топилган норматив-хукукий хужжатнинг руйхатга олиш ёзувларини бекор килишни уз ичига олади [6].

Ю.А.Попов норматив актларни хакикий эмас деб топиш холларида ижро этувчи харакатларга ноконуний норматив актни хокимият органи томонидан бекор килинишини назарда тутади [7].

Бир катор муаллифлар, норматив актни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги суд карори, одатда, ижро этилиш хусусиятига эга эмаслиги хакида фикр билдирдилар. М.А.Клепикова ушбу тоифадаги ишлар буйича суд карорини мажбурий бажариш мумкин эмаслигига ишонади [8]. О.А.Бекнинг таъкидлашича, норматив актни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги карор суд карори эканлиги сабабли, бундай карорни мажбурий ижро этишга хожат йук [9].

Шу билан бирга, сунгги йилларда процессуал фанда ижро этилиш тушунчасини конуний кучга кирган хар кандай суд карорининг хусусиятлари сифатида тобора купрок куллаб-кувватланмокда. А.Сергуннинг таъкидлашича, хар кандай турдаги ва хар кандай тоифадаги суд карорлари, агар у муайян хатти-харакатни химоя килиш жараёнини тугатишни талаб килса, улар ихтиёрий равишда бажарилмаса, мажбурий тарзда ижро этилади. Шунингдек, В.В.Ярков хам хар кандай суднинг конуний кучга кирган карори ижро этилиши керак деб хисоблайди [10].

И.А.Невскийнинг фикрига кура, суд карорларини ижро этиш факат мулкий талаблар учун эмас, балки маълум хужжатни ноконуний деб топиш тугрисидаги ишларга хам таалуклидир [11].

Бу борада суд хужжатларини ижро этилишининг хусусиятларини кенг тушунишда И.В.Шумковнинг фикрига кушилиш мумкин. Унинг фикрича, хар бир карорнинг бажарилиши мажбурий фаолият билан шугулланадиган махсус субъект томонидан ижро иши юритиш тугрисидаги конун нормаларида мавжуд булган процедурани батафсил ишлаб чикиш оркали амалга оширилиши керак [12].

Бизнинг фикримизча, ижро конунчилигини ягона тартиботда белгилаш Узбекистон конунчилиги олдида турган энг мухим масалалардан биридир. Шу нуктаи назардан караганда ижро иши тугрисидаги конун хужжатларида суд хужжатларини мажбурий ижро этиш механизми мустахкамланиши керак. Ушбу механизм нафакат барча суд карорларини ижро этишда, балки идоравий норматив-хукукий хужжатларни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги суд карорларини ижро этишга хам таалуклидир. Мазкур тадкикот иши нуктаи назардан Ижро ишини юритиш тугрисидаги кодекси лойихасини ишлаб чикишда куйидагиларга эътибор каратиш мухим ахамиятга эгадир:

биринчидан, идоравий норматив-хукукий хужжатларни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги суд карорларини мажбурий эълон килиш, суд карори тугрисидаги ахборотни тегишли давлат реестрига киритишни таъминлаш, шунингдек суд томонидан ноконуний деб топилган хужжат коидаларини бекор килиш (узгартириш) мажбуриятини юклаш тартиботларига хам татбик этилиши керак;

иккинчидан, идоравий норматив-хукукий хужжатларни хакикий эмас деб топиш тугрисидаги хал килув карорида суд томонидан конуний кучга кирган карорни босма нашрга юбориш тартиби ва муддатларини, шунингдек, бахсли норматив хужжат расмий равишда эълон килишни аник муддатни назарда тутилиши керак. Бундан ташкари, суднинг бундай нашр этиш тартибини белгилаш хукуки берилиши керак. Норматив-хукукий хужжатни ноконуний деб эътироф этиш тугрисидаги суд карори тулик ёки кискартирилган шаклда эълон килиниши керак. Шуни таъкидлаш керакки, бугунги кунда идоравий норматив-хукукий хужжатлар буйича низолашиш тугрисидаги суд карорларини эълон килиш муддатлари амалда тартибга солинмаган. Узбекистон Республикаси "Оммавий ахборот воситалари тугрисида"ги ^онунининг 35-моддасига кура, суднинг айнан шу оммавий ахборот воситасида эълон килиш тугрисидаги курсатмаси булган, конуний кучга кирган карорини тахририят суд карорида курсатилган муддатда бепул эълон килиши шарт [13]. Шу муносабат билан, идоравий норматив-хукукий хужжатлар буйича низолашиш тугрисидаги суд карорининг хулоса кисмида эълон килиниши керак булган муддатни курсатиши лозим деб хисоблаймиз. Уз навбатида, суд хужжатини эълон килиш мажбурияти айнан тегишли босма нашрга юкланиши лозим. Бу мажбуриятни давлат органига топшириш хато хисобланади;

yHHHHHflaH, H^po nrnn TyrpucHgaru KoHyHnunuKga HopMaTHB-xyKyKHH xy^^^aTnapHHHr Terumnu gaBnaT peecipura cyg Kapopu TyrpucHgaru MatnyMoTnapHH KupuTHmHH TatMUHnaHguraH Kouganap öynumu KepaK. X,03HprH KyHga KoHyHHHnHKga HgopaBHH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTnapHH pyHxaTH Ägnua Ba3Hpnuru TOMOHHgaH HgopaBHH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTnapHH TaHepnam Ba Kaöyn Kunum Kouganapu [14] acocHga ropHTHnagu. Ymöy Kouganapga Ma3Kyp xy^^aT^apHH xaKHKHH эмac geö TonHm TyrpucHgaru cyg Kapopnapu TyrpHCHgarH xap KaHgaH MatnyMoTnapHH KHpHTHmHH Ha3apga TyTMaHgu. ffly öunaH öupra, ymöy MatnyMoTnapHHHr Kouganapra Kupmunumu cyg KapopHHH aManra omHpHmHH TatMHHnam, hoko^huH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTHH KynnaHHnumura Hyn KyHMacnuK, myHHHrgeK, KoHyHuHnuru cyg KapopH öunaH TacguKnaHraH HopMaTHB xy^^aTHHHr Kouganapura KaHTa эtтнpoз öungupMacnuK ynyH «yga MyxHMgHp;

TypTHHHHgaH, H®po этyвнн Hm TyrpucHgaru KoHyH xy^^^aTnapura cyg ToMoHHgaH HgopaBHH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTnapHH xaKHKHH эмac geö TonHm TyrpHcHgarH HopManap ÖHnaH эмac, öanKH cyg ToMoHHgaH xaKHKHH эмac geö TonunraH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTHH öeKop KHnHm eKH y3rapTHpumHH TatMHHnamra KapaTHnraH Kouganap xaM KupuTHnumu KepaK. fflyHH anoxHga TatKHgnam no3HMKH, ^yKapora HHcöaTaH KoHyHHH öynMaraH HgopaBHH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTnap KynnaHHnHmHHHHr ongHHH onHm cyg ToMoHHgaH yHH xaKHKHH эмac geö TonHm öHnaH Huxoacura eTMaHgu. Cyg KapopHHH MyKaMMan H^po этнm xaM MyxHM axaMHaTra эгagнp. ffly öHnaH öHpra, HoKoHyHHH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aT öHp BaKTHHHr y3Hga «aMoaTHHnHK MaH^aaTnapuHH öy3raHnHrHHH egga TyTHm KepaK, öyHHHr ynyH cyg ToMoHHgaH ymöy xy^^aTHH xaKHKHH эмac geö TonHm eTapnH эмac. ^oHyHHHnHK Ba xyKyK-TapTHöoTra puoa KHnHm MaH^aaTnapu HopMaTHB-xyKyKHH th3hmhh HoKoHyHHH HgopaBHH HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aTnapgaH "To3anam" Ba ynapHH Kenrycuga Kynnam hmkohhathhh öyTyHnaH öapTapa^ этнm ynyH ymöy xy^^aTHH öeKop Kunum eKH y3rapTHpumHH Tanaö Kunagu. fflyHgaH Kunuö, «aMoaTHunuK MaH^aaTnapuHH xhmoa Kunum HopMaTHB-xyKyKHH xy^^aT öyHuHa HH3onamum TyrpucugarH um öyHuHa cyg KapopHHH HHKapum öunaH neKnaHuö KonMacnuru MyxHM, my «yMnagaH H®po umu goupacuga aManra omupunaguraH Ba HoKoHyHHH HopMaTHB TapTuöHH öeKop Kunum (y3rapTHpum)HH TatMHHnamra KapaTHnraH Terumnu nopanap KypumHH Tanaö Kunagu.

Review of law sciences References:

1. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 13.03.2019 y., 07/19/4236/2762-son.

2. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 26.01.2018 y., 02/18/MPK/0627-son, 12.10.2018 y., 03/18/496/2043-son.

3. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 05.01.2018 y., 03/18/456/0512-son,

10.01.2018 y., 03/18/459/0536-son; 30.01.2018 y., 03/18/463/0634-son; 2019 y.

4. Federalniy zakon "Ob ispolnitelnom proizvodstve" ot 02.10.2007 n 229-fz (poslednyaya redaktsiya) http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_71450/

5. Popova Yu.A. Zashita publichno-pravovix interesov grajdan v sudax obshey yurisdiktsii. — Krasnodar, 2001. - S. 85).

6. Nosenko M.S. Osparivaniye normativnix pravovix aktov v sudax ob obshey yurisdiktsii: Diss... kand. yurid. nauk. - M., 2001. - S. 165-166.

7. Popova Yu.A. Teoreticheskiye problemi sudoproizvodstva po delam, voznikayushim iz publichno-pravovix otnosheniy: Avtoref. diss...dokt lorid.nauk. - M., 2001. - S. 85.

8. Klepikova M.A. Problemi pravovogo polojeniya organov prinuditelnogo ispolneniya v ispolnitelnom proizvodstve. Avtoref. diss. ... kand. yurid. nauk. — Yekaterinburg, 2001. - S. 8, 157.

9. Bek O.A. Proizvodstvo po delam ob osparivanii normativnix pravovix aktov: avtoref. diss. kand. yurid. nauk. - M., 2007. - S. 118-119.

10. Yarkov V.V. Grajdanskoye ispolnitelnoye pravo v sisteme rossiyskogo prava: otdelnie voprosi stanovleniya i razvitiya // Rossiyskiy yejegodnik grajdanskogo i arbitrajnogo protsessa. 2005. № 4. — SPb, 2006. - S. 276.

11. Nevskiy H.A. Ispolnimost sudebnix postanovleniy kak vnutrenneye proyavleniye rezultata sudebnoy deyatelnosti // Ispolnitelnoye pravo. 2006. №3.

12. Shumkova I.V. Realizatsiya kak vid ispolneniya sudebnix aktov. Avtoref. diss. ... kand. yurid. nauk — Yekaterinburg, 2007. - S. 7.

13. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 19.04.2018 y., 03/18/476/1087-son)

14. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 15.01.2018 y., 10/18/2565-5/0565-son; 06.07.2018 y., 10/18/2565-6/1469-son; 20.02.2019 y., 10/19/2565-7/2653-son,

20.04.2019 y.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.