Научная статья на тему 'СРОКИ ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ СУДЕБНЫХ ДОКУМЕНТОВ К ИСПОЛНЕНИЮ, ПЕРЕРЫВ СРОКА ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ И ПОСЛЕДСТВИЯ ЕГО ПРОПУСКА'

СРОКИ ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ СУДЕБНЫХ ДОКУМЕНТОВ К ИСПОЛНЕНИЮ, ПЕРЕРЫВ СРОКА ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ И ПОСЛЕДСТВИЯ ЕГО ПРОПУСКА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
176
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
исполнительный лист / исполнительные документы / срок исполнения / сроки принудительного исполнения / судебные документы / принудительное исполнение / взыскатель / должник / государственный исполнитель. / performance list / executive documents / deadline / terms of enforcement / court documents / enforcement / claimant / debtor / state executor.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Давлатжон Хабибуллаев

в данной статье проанализированы сроки предъявления исполнительных документов к исполнению, перерыв срока предъявления и последствия пропуска срока предъявления к исполнению. В частности, проведен сравнительно-правовой анализ норм законодательства нашей страны и зарубежных стран относительно сроков предъявления исполнительных документов к исполнению. В связи с этим освещены пробелы в национальном законодательстве, несоответствия в законодательстве, возникающие при предъявлении исполнительных документов к исполнению, а также пути их устранения. В статье также даны рекомендации и предложения по совершенствованию сроков предъявления исполнительных документов к исполнению.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TERMS OF PRESENTATION OF JUDICIAL DOCUMENTS FOR EXECUTION, INTERRUPTION OF THE PERIOD OF PRESENTATION AND CONSEQUENCE OF ITS PASS

This article analyzes the deadlines for presenting executive documents for execution, a break in the deadline for presentation, and the consequences of missing the deadline for presenting for execution. In particular, a comparative legal analysis of the laws of our country and foreign countries regarding the timing of the presentation of executive documents for execution has been carried out. In this regard, gaps in national legislation, inconsistencies in the legislation arising upon presentation of executive documents for execution, as well as ways to address them are highlighted. The article also provides recommendations and suggestions for improving the deadlines for presenting executive documents for execution.

Текст научной работы на тему «СРОКИ ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ СУДЕБНЫХ ДОКУМЕНТОВ К ИСПОЛНЕНИЮ, ПЕРЕРЫВ СРОКА ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ И ПОСЛЕДСТВИЯ ЕГО ПРОПУСКА»

Review of law sciences

Davlatjon Khabibullaev,

Head of Department "Civil Procedure and economic procedural law " TSUL,

Candidate of Law, Professor

TERMS OF PRESENTATION OF JUDICIAL DOCUMENTS FOR EXECUTION, INTERRUPTION OF THE PERIOD OF PRESENTATION AND CONSEQUENCE OF

ITS PASS

Annotation: This article analyzes the deadlines for presenting executive documents for execution, a break in the deadline for presentation, and the consequences of missing the deadline for presenting for execution. In particular, a comparative legal analysis of the laws of our country and foreign countries regarding the timing of the presentation of executive documents for execution has been carried out. In this regard, gaps in national legislation, inconsistencies in the legislation arising upon presentation of executive documents for execution, as well as ways to address them are highlighted. The article also provides recommendations and suggestions for improving the deadlines for presenting executive documents for execution.

Keywords: performance list, executive documents, deadline, terms of enforcement, court documents, enforcement, claimant, debtor, state executor.

Давлатжон Хабибуллаев,

Заведующий кафедры «Гражданское процессуальное и экономическое процессуальное право» Ташкентского государственного юридического университета, кандидат юридических наук, профессор

СРОКИ ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ СУДЕБНЫХ ДОКУМЕНТОВ К ИСПОЛНЕНИЮ,

ПЕРЕРЫВ СРОКА ПРЕДЪЯВЛЕНИЯ И ПОСЛЕДСТВИЯ ЕГО ПРОПУСКА

Аннотация: в данной статье проанализированы сроки предъявления исполнительных документов к исполнению, перерыв срока предъявления и последствия пропуска срока предъявления к исполнению. В частности, проведен сравнительно-правовой анализ норм законодательства нашей страны и зарубежных стран относительно сроков предъявления исполнительных документов к исполнению. В связи с этим освещены пробелы в национальном законодательстве, несоответствия в законодательстве, возникающие при предъявлении исполнительных документов к исполнению, а также пути их устранения. В статье также даны рекомендации и предложения по совершенствованию сроков предъявления исполнительных документов к исполнению.

Ключевые слова: исполнительный лист, исполнительные документы, срок исполнения, сроки принудительного исполнения, судебные документы, принудительное исполнение, взыскатель, должник, государственный исполнитель.

Давлатжон Хабибуллаев,

Тошкент давлат юридик университет "Фукаролик процессуал ва иктисодий процессуал хукуки" кафедраси мудири, юридик фанлари номзоди, профессор

СУД ^УЖЖАТЛАРИНИ ИЖРОГА ТОПШИРИШ МУДДАТЛАРИ, УНИНГ УЗИЛИШИ ВА УТКАЗИБ ЮБОРИШ ОЦИБАТЛАРИ

Аннотация: мазкур мацолада ижро %ужжатларини ижрога топшириш муддатлари, унинг узилиши ва утказиб юбориш оцибатлари та%лил этилган. Хусусан, ижро %ужжатларини ижрога топшириш муддатлари буйича мамлакатимиз цонунчилиги билан хорижий давлатлар цонунчилиги нормалари циёсий-%уцуций та%лил цилинган. Бу борада миллий цонунчиликдаги бушлицлар, ижро %ужжатларини ижрога топширишда юзага келаётган цонунчиликдаги царама-царшиликлар ва уларни бартараф этиш йуллари ёритиб берилган. Шунингдек, мацолада ижро %ужжатларини ижрога топшириш муддатларини такомиллаштириш буйича таклиф ва тавсиялар илгари сурилган.

Калит сузлар: ижро варацаси, ижро %ужжатлари, ижро муддати, мажбурий ижро этиш муддатлари, суд %ужжатлари, мажбурий ижро, ундирувчи, царздор, давлат ижрочиси.

Суд хужжатини ижрога каратилишининг мухим шарти унинг конуний кучга кириши хисобланади. Бунда фукаролик процессуал конунчилигида белгиланган дархол ижро этиладиган суд хужжатлари мустасно.

Узбекистон Республикаси Фукаролик процессуал кодексининг 451-моддасига мувофик, суднинг хал килув карори мажбурий тартибда ижро этиш учун, агар конунда бошка муддат белгиланмаган булса, у конуний кучга кирган пайтдан эътиборан уч йил ичида такдим этилиши мумкин.

Даврий туловларни ундириш учун берилган ижро варакалари бу туловлар ундириладиган бутун давр ичида ижрога такдим этилиши мумкин. Ижро варакаси ижрога такдим этилгунига кадар утган вакт учун даврий туловлар ушбу модданинг биринчи кисмида белгиланган муддатлар доирасида ундирилади.

Ушбу модданинг биринчи кисмида назарда тутилган муддатларнинг утиши хар бир тулов муддати тугаган кундан эътиборан бошланади.

Агар суд томонидан ижро варакаси берилгунига кадар суд хужжатининг ижроси кечиктирилган ёки булиб-булиб ижро этилишига йул куйилган булса, унда ижро варакасини такдим этиш муддати кайси вактдан бошланиши курсатилади [1].

Судлар узлари кабул киладиган суд хужжатлари асосида берадиган ижро варакалари ижро хужжати саналиши "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси ^онунининг 7-моддасида уз ифодасини топган [2].

Узбекистон Республикаси "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онунининг 27-моддасига кура ижро хужжатлари куйидаги муддатларда ижрога топширилиши мумкин:

1) умумий юрисдикция судларининг суд хужжатлари асосида бериладиган ижро варакалари уч йил мобайнида, иктисодий судларнинг суд хужжатлари эса - олти ой мобайнида;

2) хакамлик судининг карорларини мажбурий ижро этиш тугрисидаги суд хужжатлари асосида бериладиган ижро варакалари - олти ой мобайнида;

3) нотариусларнинг ижро хатлари - уч йил мобайнида;

4) мехнат низолари комиссияларининг гувохномалари - уч ой мобайнида;

5) ишларни маъмурий тартибда куриш ваколатига эга органларнинг (мансабдор шахсларнинг) карорлари - уч ой мобайнида.

Бошка ижро хужжатларини ижрога топшириш муддатлари тегишли ижро хужжатларини бериш шартлари ва тартибини белгиловчи конун хужжатларида курсатилади.

Ушбу модданинг биринчи кисмида курсатилган муддатлар куйидагича хисобланади:

1) ушбу модда биринчи кисмининг 1-бандида кайд этилган ижро хужжатлари (суд буйруги бундан мустасно) ижрога топширилганда - суд хужжати конуний кучга кирган ёки унинг ижросини кечиктириш ёки булиб-булиб ижро этиш учун белгиланган муддат тугаган кундан бошлаб ёхуд ижро хужжатини ижрога топширишнинг утказиб юборилган муддатини тиклаш тугрисидаги ажрим чикарилган кундан бошлаб, суд хужжати дархол ижро этилиши лозим булган холларда эса - хужжат чикарилган куннинг эртасидан бошлаб;

2) суд буйруклари ижрога топширилганда - улар берилган кундан бошлаб ун кунлик муддат утганидан кейин;

3) ушбу модда биринчи кисмининг 5-бандида кайд этилган ижро хужжатлари ижрога топширилганда - карор чикарилган кундан бошлаб.

Ушбу модданинг биринчи кисмида кайд этилган бошка барча ижро хужжатлари буйича уларни ижрога топшириш муддатлари, агар конунда бошкача тартиб белгиланган булмаса, улар берилган куннинг эртасидан бошлаб хисобланади.

Даврий туловларни ундириш тугрисидаги (алиментлар ундириш, согликка шикаст етказилгани окибатидаги зарарни коплаш тугрисидаги ва шу каби ишларга доир) суд хужжатлари буйича ижро хужжатлари туловларни ундиришнинг белгиланган бутун даврида уз кучини саклаб колади. Бундай тартиб алиментлар тулаш тугрисидаги нотариал тарзда тасдикланган келишувларга нисбатан хам амал килади. Бундай холларда ижро хужжатларини ижрога топшириш муддатлари хар бир тулов учун алохида хисобланади.

Шу уринда айтиш жоизки, Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онунни 27-моддасида курсатилишича, "умумий юрисдикция судларининг суд хужжатлари асосида бериладиган ижро варакалари уч йил мобайнида, иктисодий судларнинг суд хужжатлари эса - олти ой мобайнида" ижрога топширилиши белгиланган. Вахоланки, Узбекистон Республикаси Иктисодий процессуал кодексининг 338-моддасига кура "Ижро варакаси суд хужжати конуний кучга кирган кундан эътиборан ёки суд хужжатининг ижроси кечиктирилган ёки булиб-булиб ижро этилган такдирда, муддат тугаган кундан эътиборан уч йил ичида ижрога такдим этилиши мумкин. Агар суд хужжатининг ижроси тухтатиб куйилган булса, унинг ижроси тухтатиб куйилган вакт ижро варакасини ижрога такдим этиш учун белгиланган муддатга кушиб

хисобланмайди. Юкоридаги конун нормаларида куриниб турибдики, иктисодий суд хужжатлари ижро варакасини ижрога топшириш учун хар хил муддат белгиланган. Бу эса х,озирги кунда ижро ишини юритиш сохасидаги конун хужжатлари уртасида бир катор карама-каршиликларни келтириб чикармокда.

Бу борада, бошка давлатларнинг ижро тугрисидаги конунчилигини урганадиган булсак, ижро хужжатларини ижрога топшириш муддатлари турлича белгиланган. Масалан, ^озогистон Республикасининг "Ижро ишларини юритиш ва суд ижрочиларининг макоми тугрисида"ги ^онуни 11-моддасига кура ижро хужжатлари куйидаги муддатларда ижрога топширилиши мумкин:

1) суд хужжатлари асосида бериладиган суд буйруклари ва ижро хужжатлари - уч йил мобайнида;

2) арбитраж судлари, халкаро ва чет эл арбитражлари хал килув карорларини мажбурий ижро килиш хакидаги суднинг ажрими асосида берилган ижро варакалари - уч йил мобайнида;

3) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишлар буйича чикарилган суд карорлари -агар конунда бошкача холат назарда тутилмаган булса, бир йил мобайнида;

4) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни куриш ваколатига эга булган орган (мансабдор шахс) карори - бир йил мобайнида;

5) прокурорнинг карори - уч ой мобайнида;

6) маъмурий жазони куллаш ваколатига эга булган орган (мансабдор шахс)нинг жаримани ундириш хакидаги курсатмаси - бир йил мобайнида;

7) ижро хатлари - уч йил мобайнида;

8) давлат суд ижрочисининг ижро санкциясини ундириш хакидаги карори - уч йил мобайнида;

9) суд ижрочисининг ижро харакатларини амалга ошириш жараёнида килинган харажатларни ундириш хакидаги карори - уч йил мобайнида;

10) хусусий суд ижрочисининг унинг фаолияти учун туланиши лозим булган тасдикланган пулни ундириш хакидаги карори - уч йил мобайнида;

11) жиноят ишлари буйича чикарилган мол-мулкни хатлаш хакидаги суднинг карори - бир йил мобайнида;

12) жиноий харакат ва (ёки) жиноят содир килганлик учун жарима ундириш хакидаги ижро варакаси хукм конуний кучга кирган кундан кундан эътиборан:

жиноий харакат учун хукм килинган кундан бошлаб бир йил мобайнида;

унча огир булмаган жиноятлар учун уч йил мобайнида;

урта огир булган жиноятлар учун олти йил мобайнида;

огир жиноятлар учун ун йил мобайнида;

алохида огир булган жиноятлар учун ун беш йил мобайнида.

11- Ижро хужжатлари мажбурий ижрога конуний кучга кирган кундан бошлаб беш иш кунидан кечиктирмай мажбурий ижрога каратилади, мазкур модданинг биринчи кисми 4-бандида назарда тутилган холлар бундан мустасно [3].

Туркманистон Республикасининг "Ижро ишларини юритиш ва суд ижрочиларининг макоми тугрисида"ги ^онуни 27-моддасида хам ижро хужжатларини ижрога топшириш муддатлари белгиланган. Унга кура, ижро хужжатлари куйидаги муддатларда ижрога топширилиши мумкин:

1) суд хал килув карори асосида бериладиган ижро хужжатлари ва суд буйруклари -уч йил мобайнида;

2) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишлар буйича чикарилган суд карорлари -агар конунда бошкача холат назарда тутилмаган булса, бир йил мобайнида;

3) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни куриш ваколатига эга булган орган (мансабдор шахс) карори - бир йил мобайнида;

4) прокурорнинг карори, арбитраж ишлари буйича буйруклар - уч ой мобайнида;

5) мазкур конуннинг 3-моддасида курсатилган бошка карорлар ва ижро хужжатларининг муддатлари Туркманистоннинг тегишли конунчилиги билан белгиланади

[4].

Ижро хужжатларини ижрога топшириш муддатлари буйича мамлакатимиз конунчилиги билан ^озогистон, Туркманистон Республикалари конунчилигини тахлил этадиган булсак, уларда ижро хужжатларини ижрога топшириш муддатлари хар бир иш буйича алохида берилганини, суд хужжатларини ижрога топшириш муддатлари умумий уч йил этиб белгиланганини куришимиз мумкин. Шунингдек, жиноий харакат ва (ёки) жиноят содир килганлик учун жарима ундириш хакидаги ижро варакаси буйича хар бир жиноят туридан келиб чикиб белгиланганини, суд буйруги буйича хам муддат белгиланганлигини куришимиз мумкин.

Юкоридаги хорижий давлатларнинг ижобий тажрибасидан келиб чикиб, Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онуни 27-моддасидаги нормаларни Узбекистон Республикаси Фукаролик процессуал кодекси ва Иктисодий процессуал кодекси нормалари билан бирхиллаштириш, улар уртасидаги карама-каршиликларни бартараф этиш, хорижий давлатларнинг ижобий тажрибасини инобатга олган холда мазкур модданинг биринчи кисмида ижро хужжатлари куйидаги муддатларда ижрога топширилиши мумкинлигини белгилаш максадга мувофик:

1) умумий юрисдикция судларининг суд хужжатлари асосида бериладиган ижро варакалари уч йил мобайнида, иктисодий судларнинг суд хужжатлари эса - уч йил мобайнида, суд хужжатлари асосида бериладиган суд буйруклари - бир йил мобайнида;

2) арбитраж судлари, халкаро ва чет эл арбитражлари хал килув карорларини мажбурий ижро килиш хакидаги суднинг ажрими асосида берилган ижро варакалари - уч йил мобайнида;

3) хакамлик судининг карорларини мажбурий ижро этиш тугрисидаги суд хужжатлари асосида бериладиган ижро варакалари - олти ой мобайнида;

4) нотариусларнинг ижро хатлари - уч йил мобайнида;

5) мехнат низолари комиссияларининг гувохномалари - уч ой мобайнида;

6) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишлар буйича чикарилган суд карорлари -агар конунда бошкача холат назарда тутилмаган булса, бир йил мобайнида;

7) маъмурий хукукбузарлик тугрисидаги ишни куриш ваколатига эга булган орган (мансабдор шахс) карори - бир йил мобайнида;

8) маъмурий жазони куллаш ваколатига эга булган орган (мансабдор шахс)нинг жаримани ундириш хакидаги курсатмаси - бир йил мобайнида;

9) нотариуснинг жро хатлари - уч йил мобайнида;

10) суд ижрочисининг ижро харакатларини амалга ошириш жараёнида килинган харажатларни ундириш хакидаги карори - уч йил мобайнида;

11) жиноят ишлари буйича чикарилган мол-мулкни хатлаш хакидаги суднинг карори - бир йил мобайнида;

12) жиноий харакат ва (ёки) жиноят содир килганлик учун жарима ундириш хакидаги ижро варакаси хукм конуний кучга кирган кундан кундан эътиборан:

жиноий харакат учун хукм килинган кундан бошлаб бир йил мобайнида;

унча огир булмаган жиноятлар учун уч йил мобайнида;

урта огир булган жиноятлар учун олти йил мобайнида;

огир жиноятлар учун ун йил мобайнида;

алохида огир булган жиноятлар учун ун беш йил мобайнида.

Узбекистон Республикаси Фукаролик процессуал кодексининг 452-моддасига кура, ижрога такдим этиш муддати, агар конунда бошкача коида белгиланмаган булса, ижро варакасининг ижрога такдим этилиши, шунингдек хал килув карорининг кисман ижро этилиши билан узилади.

Муддат узилгандан сунг унинг утиши янгидан бошланади, бунда олдинги утган вакт янги муддатга кушиб хисобланмайди. Ижро варакаси тулик ёки кисман ундирилмай кайтарилган такдирда, ижро варакасини ижрога такдим этиш учун янги муддатни хисоблаш ижро варакаси ундирувчига кайтарилган кундан эътиборан бошланади.

Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онуни 28-моддасида ижро хужжатини ижрога топшириш муддатининг узилиши хакида норма назарда тутилган. Унга кура ижро хужжатини ижрога топшириш муддати:

1) ижро хужжати ижрога топширилганда;

2) ижро хужжати карздор томонидан кисман ижро этилганда узилади.

Ижро хужжатини ижрога топшириш муддати узилгандан сунг муддатнинг утиш даври янгидан бошланади. Муддат узилгунга кадар утган вакт янги муддат хисобига киритилмайди.

Ижро хужжати уни тулик ёки кисман ижро этишнинг имконияти йуклиги сабабли ундирувчига кайтарилган такдирда, уни ижрога топшириш муддати узилгандан кейин ижро хужжати ундирувчига кайтарилган кундан бошлаб хисобланади.

Таъкидлаш керакки, мамлакатимиз конунчилигидан фаркли равишда бошка хорижий давлатлар конунчилигида ижро хужжатини ижрога топшириш муддатининг узилиши руйхати кенгрок эканлигини куриш мумкин. Масалан, ^озогистон Республикасининг "Ижро ишларини юритиш ва суд ижрочиларининг макоми тугрисида"ги ^онуни 12-моддасига кура ижро хужжатини ижрога топшириш муддати куйидаги холларда узилади:

1) ижро хужжати ижрога топширилганда;

2) ижро хужжати карздор томонидан кисман ижро этилганда, ушбу холатда суд ижрочиси ижро хужжатига тегишли ёзувни киритиб куяди;

3) карздорни кидириш вактида [5].

Маълумки, Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онуни 42-моддаси биринчи кисмига кура, алиментлар ундириш тугрисидаги, майиб булганлик ёки согликка бошкача тарзда шикаст етказганлик окибатидаги зарарни коплаш тугрисидаги ёхуд бокувчисининг вафоти натижасида зиён курган шахсларга зарарни тулаш, зарарни давлат фойдасига ундириш тугрисидаги, шунингдек болани олиб куйиш тугрисидаги ижро хужжатлари буйича карздорнинг турган жойи хакида маълумотлар булмаганда, давлат ижрочиси уз ташаббуси

билан ёки ундирувчининг аризасига кура карздорни кидириш тугрисида карор чикаради, карорни катта давлат ижрочиси тасдиклайди. Бу холда давлат ижрочиси карздорнинг мол-мулкини ёки болани кидириш тугрисида карор чикаради.

Хукукни куллаш амалиётида кейинги пайтларда давлат ижрочилари томонидан карздорга нисбатан кидирув эълон килиш холатлари купчиликни ташкил этмокда. Шу уринда табиий савол тугилади? Агар карздор кидирувда булса, у холда ижро хужжатини ижрога топшириш муддати узиладими?

Бирок Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онуни 28-моддасида назарда тутилган ижро хужжатини ижрога топшириш муддатининг узилиши хакида нормада бу саволга жавоб топа олмаймиз. Шундай экан, миллий конунчилигимизни такомиллаштириш ва унификациялаш, колаверса, ундирувчиларнинг хукуклари ва конуний манфаатларини химоя килиш максадида агар ижро ишини юритиш жараёнида карздор кидирувда булса, ижро хужжатини ижрога топшириш муддати узилиши хакидаги норма юкоридаги ^онуннинг 28-моддаси биринчи кисмига 3-банд сифатида киритилиши таклиф килинади.

Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онуни 29-моддасида ижро хужжатини ижрога топшириш муддатини утказиб юбориш окибатлари назарда тутилган. Унга кура, Ижрога топшириш муддати утказиб юборилган ижро хужжатини давлат ижрочиси иш юритиш учун кабул килмасдан, бу хакда тегишли карор чикаради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ижро варакаси ёки суд буйругини ижрога топшириш муддатини утказиб юборган ундирувчи тегишли хужжатни кабул килган судга ёки бу хужжат ижро этиладиган жойдаги судга утказиб юборилган муддатни тиклаш тугрисидаги ариза билан мурожаат килишга хаклидир. Бошка ижро хужжатлари буйича утказиб юборилган муддатлар тикланмайди.

Бирок шу уринда хакли савол тугилади? Ижро варакани ижрога топшириш муддатини утказиб юборган ундирувчининг утказиб юборилган муддатни тиклаш тугрисидаги аризаси судда кандай тартида куриб чикилиши керак? Бу борада конунчиликда кандай тартиб назарда тутилган?

Таъкидлаш керакки, Узбекистон Республикаси Фукаролик процессуал кодексининг 453-моддасига кура, ижро варакасини ижрога такдим этишнинг утказиб юборилган муддати, агар конунда бошкача коида белгиланмаган булса, суд узрли деб топган сабабларга кура тикланиши мумкин.

Утказиб юборилган муддатни тиклаш тугрисидаги ариза суд хужжатини чикарган судга ёки у ижро этиладиган жойдаги судга берилади. Ариза судга келиб тушган кундан эътиборан ун кун ичида суд мажлисида, ишда иштирок этувчи шахсларни хабардор килган холда курилади, бирок бу шахсларнинг келмаганлиги утказиб юборилган муддатни тиклаш тугрисидаги масалани хал килиш учун тускинлик килмайди.

Аризани куриб чикиш натижалари буйича ажрим чикарилиб, у ундирувчи ва карздорга юборилади.

Утказиб юборилган муддатни тиклаш рад килинганлиги устидан хусусий шикоят (протест) берилиши мумкин.

Бу борада айрим хорижий давлатлар конунчилигини урганадиган булсак, ижро ишларини юритишда ушбу муддатларни утказиб юборилишининг окибатлари ва ушбу муддатни тиклаш асослари ва тартибига оид махсус нормалар ижро тугрисидаги конуннинг узида белгиланган. Масалан, Беларусь Республикасининг "Ижро ишларини юритиш

тугрисида"ги ^онуни 333-моддасида ижро хужжатини ижрога такдим этиш учун утказиб юборилган муддатни тиклаш масалаларига багишланган махсус модда мавжуд булиб, унда мазкур муддатни тиклаш масаласи ундирувчининг илтимосномаси буйича суд томонидан тикланиши мумкинлиги, бу хакдаги ариза ишни курган судга ёки ижро хужжатини ижро этиш жойи буйича судга такдим этилади. Ижро хужжатини ижрога такдим этиш учун утказиб юбо-рилган муддатни тиклаш масаласи ундирувчи ва карздорни иш куриш вакти ва жойи тугрисида огохлантирган холда суд мажлисида куриб чикилади. Бирок ишда иштирок этувчи шахсларнинг келмаслиги ижро хужжатини ижрога такдим этиш учун утказиб юборилган муддатни тиклаш хакидаги аризани куриб чикишга тускинлик килмайди.

Ижро хужжатини ижрога такдим этиш учун утказиб юборилган муддатни тиклаш хакидаги илтимосномани куриб чикиш натижаси буйича ишни кураётган суд ажрим чикаради ва уни ундирувчи ва карздорга юборади.

Ижро хужжатини ижрога такдим этиш учун утказиб юборилган муддатни тиклаш хакидаги илтимосномани каноатлантириш ёки ушбу муддатни тиклашни рад этиш хакидаги ажрим устидан мазкур Кодексда белгиланган тартибда шикоят беришга хакли [6].

Шунга ухшаш норма шунингдек, ^озогистон Республикасининг "Ижро ишларини юритиш ва суд ижрочиларининг макоми тугрисида"ги ^онуни 13-моддасида, Россия Федерациясининг "Ижро ишини юритиш тугрисида"ги Федерал ^онуни 18-моддасида хам назарда тутилганлигини куриш мумкин [7].

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 12 мартдаги "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш самарадорлигини янада ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-4236-сон карорини кабул килиниши хам ижро тартиб-таомилларини янада соддалаштириш, суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини сузсиз ва уз вактида ижро этишни таъминлаш, жисмоний ва юридик шахсларнинг хукукларини самарали химоя килиш хамда ижро иши юритувида сансалорликка чек куйишда мухим ахамият касб этди [8]. Эндиликда, суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини мажбурий ижро этиш жараёнида медиация тартиб-таомилини амалга ошириш ундирувчининг аризаси буйича ун беш кундан куп булмаган муддатга ижро иши юритишни тухтатиб туриш учун асос хисобланади. Медиация тартиб-таомилини амалга ошириш жараёнига давлат ижрочиси ва давлатнинг бошка органлари вакилларининг аралашуви такикланади.

Юкоридаги ижобий натижалар билан бир каторда хали хануз ижро ишини юритиш сохасидаги конун хужжатлари уртасида бир катор карама-каршиликлар мавжуд. Масалан, Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро этиш тугрисида"ги ^онуннинг куплаб моддаларида хозирги кунга кадар "суд ижрочиси" атамаси узгартирилмаган. Вахоланки, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 майдаги "Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси хузуридаги Мажбурий ижро бюроси фаолиятини ташкил этиш тугрисида"ги П^-3016-сон, 2017 йил 15 июндаги "Мажбурий ижро бюросини ривожлантириш жамгармаси фаолиятини ташкил этиш тугрисида"ги П^-3060-сон карорларида "давлат ижрочиси" атамаси ишлатилган [9]. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Фукаролик процессуал кодекси, Иктисодий процессуал кодексларида "давлат ижрочилари" атамаси ишлатилган. Бизнинг фикримизча, конунлар уртасидаги юридик атамаларнинг бир хиллигини таъминлаш максадида Узбекистон Республикасининг "Суд хужжатлари ва бошка органлар хужжатларини ижро

этиш тугрисида"ги ^онундаги "суд ижрочиси" атамасини "давлат ижрочиси" атамасига узгартириш вакти етиб келди.

Хулоса килиб айтганда суд хужжатларини мажбурий ижрога тпшириш муддатларини конунчиликда аник белгиланиши хамда ижрога оид конунлар уртасидаги турли хил карама каршиликларни бартараф этилиши давлат ижрочилари томонидан ижрога оид конун хужжатларини куллашда кулайликлар яратади хамда фукаролар ва ташкилотларнинг конуний хукук ва манфаатларини самарали химоя килинишига хизмат килади.

References:

1. O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi. - Toshkent: Adolat, 2018.

2. O'zbekiston Respublikasining "Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to'g'risida"gi Qonuni // Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 04.12.2019 y., 03/19/586/4106-son.

3. Zakon Respubliki Kazaxstan "Ob ispolnitelnom proizvodstve i statuse sudebnix ispolniteley" ot 2 aprelya 2010 goda № 261-IV // http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z100000261.

4. Zakon Turkmenistana "Ob ispolnitelnom proizvodstve i statuse sudebnix ispolniteley" // http://infoabad.com/zakonodatelstvo-turkmenistana/zakon-turkmenistana-ob-ispolnitel-nom-proizvodstve-i-statuse-sudebnyh-ispolnitelei.html.

5. Zakon Respubliki Kazaxstan "Ob ispolnitelnom proizvodstve i statuse sudebnix ispolniteley" ot 2 aprelya 2010 goda №2 261-IV // http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z100000261_.

6. Zakon Respubliki Belarus "Ob ispolnitelnom proizvodstve" // kodeksy-by.com/zakon_rb_ob_ispolnitel_ nom_proizvodstve.htm.

7. Federalniy zakon "Ob ispolnitelnom proizvodstve" ot 02.10.2007 N 229-FZ (poslednyaya redaktsiya) // http://www.consultant.ru/ document/cons_doc _LAW_71450/.

8. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 12 martdagi "Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish samaradorligini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PQ-4236-son qarori // Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 13.03.2019 y., 07/19/4236/2762-son).

9. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 30 maydagi "O'zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Majburiy ijro byurosi faoliyatini tashkil etish to'g'risida"gi PQ-3016-son, 2017 yil 15 iyundagi "Majburiy ijro byurosini rivojlantirish jamg'armasi faoliyatini tashkil etish to'g'risida"gi PQ-3060-son qarori.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.