CC BY
56
ФШАЛАГГЧНЫЯ НАВУКІ
57
УДК [8П.161.3:8П.161.1:8П.Ш]’373:[398.9:597]-02
В. Г. Гаўрыловіч
ВОБРАЗ РЫБЫ Ў ФРАЗЕАЛАГІЗМАХ БЕЛАРУСКАЙ, РУСКАЙ І АНГЛІЙСКАЙ МОЎ:
АГУЛЬНАЕ І АДМЕТНАЕ
У артыкуле шляхам параўнальна-супастаўляльнага аналізу фразеалагічных адзінак з кампанентамі-іхтыёнімамі ў беларускай, рускай і англійскай мовах выяўлена агульнае і адметнае ў трактоўцы вобраза рыбы трох народаў і ўстаноўлены тыпы міжмоўных адпаведнікаў (поўныя і частковыя эквіваленты, поўныя аналагі, безэквівалентныя фразеалагізмы).
Уводзіны
Фразеалогія любой мовы - гэта адзін са складнікаў культуры, «каштоўнейшая лінгвістычная спадчына, у якой адлюстроўваецца бачанне свету, звычаі і вераванні, фантазія і гісторыя народа» [1, 58].
Як носьбіты культурнай інфармацыі фразеалагічныя адзінкі (ФА) з’яўляюцца аб’ектам лінгвакультуралогіі - адносна новага кірунку лінгвістыкі, які звязаны з вывучэннем і апісаннем узаемаадносін мовы і культуры і мэта якога ў фразеалогіі - «выявіць у фразеалагізмах як моўных знаках рэпертуар увасобленых у іх змест і форму культурных сэнсаў, выдзеліць тыя сродкі і спосабы, на аснове якіх магчыма інтэрпрэтацыя фразеалагізмаў у кантэксце культуры, і на гэтай аснове вызначыць іх ролю як знакаў “мовы” культуры» [2, 778].
Мэта артыкула - выяўленне агульнага і адрознага ў вобразнай аснове ФА, устанаўленне міжмоўных адпаведнікаў на аснове прымянення параўнальна-супастаўляльнага аналізу ФА беларускай, рускай і англійскай моў з кампанентамі-іхтыёнімамі, ці назвамі рыб, а таксама адзінкамі, вытворнымі ад іх. Выяўлена 17 ФА ў беларускай мове [3], 16 - у рускай [4] і 35 -у англійскай [5], у межах якіх зафіксаваны беларускія іхтыёнімы рыба / рыбка / рыбін, лешч, окунь, селядзец, шчупаковы, уюн; рускія - рыба / рыбка / рыбий, сельдь, лещ, щука / щучий, бялуга; англійскія - fish ‘рыба’ / fishy ‘рыбны’, goldfish ‘залатая рыбка’, herring ‘селядзец’, eel ‘вугор’, gudgeon ‘пячкур’, mackerel ‘макрэль, скумбрыя’, minnow ‘гальян’, sardine ‘сардзіна’, sprat ‘кілька’.
Ва ўсіх трох мовах колькасна пераважае родавая назва рыба і менш прадстаўлены відавыя назвы рыбы, у сувязі з чым разгледзім спачатку ФА з кампанентам-гіперонімам рыба, а пасля - ФА з кампанентамі-гіпонімамі.
Вынікі даследавання і іх абмеркаванне
У ФА трох моў знайшла адлюстраванне такая ўласцівая рыбам прымета, як адсутнасць прыметных для вуха чалавека гукавых праяўленняў. Так, поўнымі эквівалентамі (маюць тоесную семантыку, аднолькавую структурна-граматычную арганізацыю і кампанентны склад) з’яўляюцца ФА трох моў: як (што) рыба ‘зацята’ - (молчать) как рыба ‘зусім нічога не адказваць; доўга і ўпарта маўчаць’ - (as) dumb (mute) as a fish / (as) mute as a fish (дасл. - нямы як рыба) ‘нямы як рыба’. У аснове ФА ляжыць старажытнае стэрэатыпнае ўяўленне пра тое, што рыбы нібыта пазбаўлены слыху і здольнасці гаварыць [6, 311].
Нікчэмнасць, непрыгоднасць гнілой рыбы ляжыць у аснове беларускай ФА за гнілую рыбу ‘зусім дарэмна, без усякай прычыны (прапасці, прадаць і інш.)’.
Асновай узнікнення для англійскай ФА drink like a fish (дасл. - піць як рыба) ‘піць запоем, непрабудна п’янстваваць’ паслужылі, як можна меркаваць, спосаб атрымання рыбай растворанага ў вадзе кіслароду (каб дыхаць, рыба заглытвае ротам ваду), а таксама колькасць вады, у якой знаходзіцца рыба.
У фразеалогіі англійскай мовы адзначаюцца таксама такія характарыстыкі рыбы, як уменне добра плаваць - swim like a fish (дасл. - плаваць як рыба) ‘добра плаваць’ і халаднакроўе -a cold fish (дасл. - спакойная рыба) ‘нячулы чалавек’; a cool fish (дасл. - халаднаватая рыба) ‘нахабнік, нягоднік; стрыманы, цвярозадумны чалавек’; a fishy eye ‘цьмяны, нежывы погляд’.
Прабыванне, жыццяздольнасць рыбы ў воднай стыхіі як натуральным для яе асяроддзі адлюстравана ў ФА трох моў, у выніку чаго выяўляюцца поўныя эквіваленты беларускай і рускай моў: як рыба ў вадзе ‘вельмі свабодна, натуральна і проста (адчуваць сябе); досыць свабодны, упэўнены, натуральны’ - как рыба в воде ‘вольна, натуральна (пачуваць сябе дзе-небудзь)’, а таксама безэквівалентная ФА ў англійскай мове a fish out of water (дасл. - рыба, якую выцягнулі з вады) ‘чалавек не ў сваёй стыхіі’.
58
ВЕСНІК МДПУ імя І. П. ШАМЯКІНА
У вытлумачэнні культурнай матывацыі значэнняў фразеалагізмаў неабходна ўлічваць міфалагічны фактар, паколькі, як сведчыць В. А. Маслава, ФА выступаюць «адным са сродкаў функцыянавання міфалагічных ведаў» [7, 162]. У розных міфалогіях вада - першапачатак, зыходны стан усяго існага, крыніца жыцця. Таму рыбы, якія свабодна прабываюць у вадзе, надзяляюцца дэміўргічнай сілай. Зніжаны варыянт дэміўргічнай функцыі рыбы выяўляецца ў паданнях і міфах пра патоп, у якіх рыба выступае як выратавальнік жыцця, напрыклад, у індыйскай традыцыі першачалавек Ману злавіў рыбу, якая папрасіла ўзгадаваць яе, абяцаючы выратаваць у будучым Ману ад патопу [8, 392].
Сувязь рыбы з воднай стыхіяй прасочваецца таксама ў поўных эквівалентных ФА рускай і англійскай моў кормить рыб ‘патануўшы, застацца пахаваным у вадзе’ - feed the fishes (be food for fishes) (дасл. - карміць рыб (быць ежай для рыб) ‘патануць; пакутаваць ад марской хваробы’. У ФА праяўляецца хтанічная сімволіка рыбы, якая «вызначае прыналежнасць рыбы да таго свету і яе сувязь са смерцю» [9, 752].
Як вядома, без вады рыба існаваць не можа. Бездапаможнасць кінутай на лёд рыбы, якая неспакойна б’ецца, намагаючыся дабрацца да вады, знайшла адлюстраванне ў поўных эквівалентных ФА беларускай і рускай моў: біцца як рыба аб лёд ‘без выніку і плёну намагацца, старацца, шукаючы выйсце з бядоты’ - биться как рыба об лёд ‘жывучы ў нястачы, марна, безвынікова дабівацца паляпшэння матэрыяльнага становішча’.
Уяўленне пра старажытны спосаб лоўлі рыбы сеткай у мутнай вадзе ляжыць у аснове ФА трох моў: бел. лавіць рыбу ў каламутнай (мутнай) вадзе ‘з выгадай для сябе выкарыстоўваць чые-н. цяжкасці, няўдачы і пад.’; лоўля рыбкі ў мутнай вадзе ‘выгаднае выкарыстанне чыіх-н. цяжкасцей, няўдач і пад.; руск. ловить рыбу в мутной воде ‘атрымліваць для сябе выгаду з чыіх-небудзь цяжкасцей, карысліва карыстацца якімі-небудзь беспарадкамі, няпэўнасцю становішча’); англ. fish in troubled waters (дасл. - лавіць рыбу ў неспакойных водах). ФА паходзяць з французскай мовы і ўзыходзяць да сюжэту байкі Эзопа пра рыбака, які лавіў рыбу наступным чынам: ён з шумам муціў ваду вакол закінутых сетак, заганяючы ў іх аслепленую і аглушаную рыбу. Таксама ёсць меркаванне, што ФА паходзяць са звароту ловить угрей (са старажытнагрэчаскай мовы), у аснове якога ляжыць уяўленне пра тое, што вугроў можна злавіць толькі ў каламутнай вадзе [6, 361].
Агульная крыніца паслужыла наяўнасці эквівалентных ФА, з якіх выдзяляюцца: поўныя эквіваленты беларускай і рускай моў (лавіць рыбу ў каламутнай (мутнай) вадзе - ловить рыбу в мутной воде), частковыя эквіваленты (маюць тоесную семантыку, аднолькавую структурна-граматычную арганізацыю і пэўныя разыходжанні ў кампанентным складзе - наяўнасць аднаго адрознага лексічнага кампанента падобнай паняційнай семантыкі) беларускай і англійскай моў (лавіць рыбу ў каламутнай (мутнай) вадзе - fish in troubled waters (дасл. - лавіць рыбу ў неспакойных водах), рускай і англійскай моў (ловить рыбу в мутной воде - fish in troubled waters); поўныя аналагі (маюць аднолькавую семантыку, падобную структурна-граматычную арганізацыю, суадносны ў адной лексеме кампанентны склад) беларускай і рускай моў (лоўля рыбкі ў мутнай вадзе - ловить рыбу в мутной воде), беларускай і англійскай моў (лоўля рыбкі ў мутнай вадзе -fish in troubled waters).
Рыбная лоўля здаўна і дагэтуль з’яўляецца папулярным заняткам беларусаў, рускіх і англічан і спарадзіла розныя асацыяцыі ў свядомасці трох народаў. Так, беларусы з лоўляй рыбы асацыіруюць выдзяленне мачы (лавіць рыбу ‘выдзяляць мачу; мачыцца’; налавіць рыбы ‘абмачыцца, спусціць пад сябе мачу’), рускія - крадзеж (ловить рыбу на сухом берегу ‘красці’), англічане - поспех, дасягненне мэты (land one’s fish (дасл. - выцягнуць рыбу на бераг) ‘дабіцца свайго’).
У беларускай мове маецца таксама ФА вудзіць (лавіць) акунёў (рыбу) ‘драмаць седзячы’. У. І. Коваль прапаноўвае «біялагічную» гіпотэзу пра сувязь семантыкі гэтай ФА з асаблівасцямі паводзін акунёвых пад час лоўлі. Тая акалічнасць, што акуні з-за іх пражэрлівасці і неразборлівасці ў ежы з’яўляюцца параўнальна лёгкай здабычай рыбакоў, на думку даследчыка, і дазваляе рыбаку пад час лоўлі акунёў не праяўляць асаблівай пільнасці і нават драмаць [10, 69]. Кампанент акунь, як мяркуе У. І. Коваль, суадносіцца з уяўленнямі пра замагільны свет, паколькі «ў сферы народнай духоўнай культуры сон мае негатыўную маркіраванасць» [11, 26].
У трох мовах зафіксаваны ФА, якія ў сваёй вобразнай аснове маюць прывязку да канкрэтных гістарычных падзей. Поўнымі эквівалентамі з’яўляюцца ФА беларускай і рускай моў: ні рыба ні мяса / ни рыба ни мясо ‘пасрэдны чалавек, які нічым не вызначаецца’;
ФШАЛАГГЧНЫЯ НАВУКІ
59
поўнымі аналагамі - ФА беларускай і англійскай моў: ні рыба ні мяса - neither fish nor fowl (nor good red herring) (дасл. - ні рыба, ні птушка, ні добры вэнджаны селядзец) / neither fish, flesh nor fowl (nor good red herring) (дасл. - ні рыба, мяса, ні птушка (ні добры вэнджаны селядзец) ‘ні тое, ні сёе’; рускай і англійскай моў: ни рыба ни мясо - neither fish nor fowl (nor good red herring) / neither fish, flesh nor fowl (nor good red herring). Аднак, калі ФА беларускай і рускай моў характарызуюць толькі чалавека, ФА англійскай мовы мае абагульненае значэнне.
Беларуская ФА, як і руская, з’яўляецца калькай з нямецкай nicht Fisch nicht Fleisch, якая ўзнікла ў XVI ст. у перыяд Рэфармацыі. Гэтым выслоўем называлі ў той час людзей, якія дакладна не выяўлялі, ці рэфарматары яны, ці католікі, г. зн. ці елі скаромнае - мяса, ці поснае - рыбу [12, 272]. Наконт паходжання ФА існуюць і іншыя меркаванні. Магчыма, першакрыніцай ФА з’яўляецца англійскі выраз neither fish nor good red herring, вядомы ў англійскай мове з XVII ст. ФА таксама можа ўяўляць сабой інтэрнацыяналізм, вядомы многім славянскім і заходнееўрапейскім мовам [13, 616].
У беларускай і рускай мовах зафіксаваны ФА, вобразная аснова якіх агульная і пабудавана на алагічных семантычных сувязях слоў-кампанентаў, таму ФА на рыбіным футры ‘які прапускае холад, дрэнна сагравае (пра адзенне)’ і на рыбьем меху ‘дрэнная, якая зусім не сагравае, не засцерагае ад холаду (верхняя вопратка)’ - поўныя эквіваленты. Алагічная ФА беларускай мовы (патрэбны, трэба) як рыбе парасон ‘зусім не, ніколькі не (патрэбны каму-н.)’ з’яўляецца безэквівалентнай. Як сведчыць Ю. П. Саладуб, ФА падобнага тыпу адносяцца да парадоксаў, г. зн. «спалучэнняў слоў, якія супярэчаць жыццёвай практыцы, пазбаўленых, аднак, прыкметы ўнутранага семантычнага кантрасту» [14, 70].
Розныя з’явы жыцця і абстрактныя паняцці перадаюць наступныя ФА ў трох мовах: бел. зноў за рыбу грошы ‘назойліва паўтараць ужо вядомае’; руск. золотая рыбка ‘падманлівая, уяўная ўдача’ (паходзіць з «Казкі пра рыбака і рыбку» А. С. Пушкіна (1835) [13, 617]); англ. cry stinking fish (дасл. - крычаць смярдзючай рыбай) ‘ганьбіць сваю справу, сваіх блізкіх і г. д.’; have other fish to fry (дасл. - зажарыць іншую рыбу) ‘мець яшчэ і іншыя справы, мець больш важныя справы’; make fish of one and flesh (fowl) of another (дасл. - рабіць рыбу з аднаго, а мяса з другога) ‘адносіцца да людзей неаб’ектыўна, прадузята’; another (a different) kettle of fish (дасл. - іншы кацялок з рыбай) ‘гэта зусім іншая справа’; a fine (nice, pretty) kettle of fish (дасл. - добры (цудоўны) кацялог з рыбай) ‘неразбярыха; вясёленькая гісторыя!’; the sauce is better than the fish (дасл. - прыправа лепш за страву) ‘часта гаворыцца пра кнігі, у якіх ілюстрацыі лепш за змест’; loaves and fishes (дасл. - хлеб і рыба) ‘зямныя даброты’ (мае біблейскае паходжанне); goldfish bowl (дасл. - чаша для залатой рыбкі) ‘месца ці сітуацыя, якія не садзейнічаюць адасабленню або захаванню сакрэту’.
Асаблівасцю англійскай мовы з’яўляецца скарыстанне гіпероніма рыба для характарыстыкі чалавека: a big fish in a little (small) pond (дасл. - вялікая рыба ў маленькім ставе) ‘значная фігура для драбязы; мясцовы туз, заправіла’; a cold fish; a cool fish; a dull fish (дасл. - маркотная рыба) ‘нудны, маркотны чалавек’; drunk as a fish (дасл. - піць як рыба) ‘п’яны да непрытомнасці, ушчэнт’; a loose fish (дасл. - свабодная рыба) ‘бесталковы, шалапутны чалавек’; an odd (a queer, a strange) fish (дасл. - дзівакаватая рыба) ‘дзівакаваты чалавек, дзівак’; a poor fish (дасл. -бедная рыба) ‘небарака, гаротнік, няўдачнік; няўклюда, нікчэмны чалавек’.
З усяго пераліку гіпонімаў як кампанентаў ФА агульным для трох моў з’яўляецца кампанент селядзец. Поўнымі эквівалентамі з’яўляюцца ФА трох моў: як селядцоў у бочцы (ў чым) ‘у вялікай колькасці (пра мноства людзей у якім-н. месцы (у памяшканні, вагоне і пад.)’ -как сельдей в бочке ‘пра вялікую колькасць людзей; так многа, што цесна’ - packed like herrings (in a barrel) (дасл. - упакаваны як селядцы ў бочцы) ‘бітком набіты’; поўнымі аналагамі -ФА беларускай і англійскай моў: як селядцоў у бочцы (ў чым) - packed like sardines (дасл. -упакаваны як сардзіны) ‘бітком набіты’; рускай і англійскай моў: как сельдей в бочке - packed like sardines. Пры гэтым у ФА беларускай і рускай моў падкрэсліваецца вялікая колькасць селядцоў, а ў ФА англійскай - толькі іх шчыльнае размяшчэнне.
У англійскай мове з кампанентам селядзец зафіксаваны таксама ФА: a red herring (across the trail) (дасл. - вэнджаны селядзец на следзе) ‘тое, што збівае са следу, знарок адцягвае ўвагу; манеўр, які абстрагуе’; as dead as a herring (дасл. - мёртвы як селядзец) ‘без якіх-н. прыкмет жыцця; загінуўшы канчаткова; які страціў сілу; які выйшаў з ужытку; які аджыў свой век’; drag (draw) a red herring (red-herring) across the path (track, trail) (дасл. - валачыць па дарозе вэнджаны селядзец) ‘наўмысна ўводзіць ў зман; адцягваць увагу ад пытання, якое абмяркоўваецца’.
60
ВЕСНІК МДПУ імя І. П. ШАМЯКІНА
«Літаральнаму» значэнню апошняй ФА адпавядае наступная прататыпная сітуацыя: каб стварыць фальшывы след пры трэніроўцы паляўнічых сабак, па дарозе валачылі вэнджаны селядзец.
Агульнымі кампанентамі ў ФА беларускай і рускай моў выступаюць таксама іхтыёнім лешч і вытворны ад шчупак - шчупаковы.
Кампанент-гіпонім лешч у складзе ФА беларускай і рускай моў страчвае сваю сувязь са светам прыроды і абазначае розныя з’явы жыцця: бел. запускаць ляшча (запусціць ляшча) ‘красці, прысвойваць чужое’ (адпаведнік у рускай мове - ловить рыбу на сухом берегу); руск. давать леща (кому) (дать леща кому) ‘моцна ўдарыць (звычайна далонню), штурхнуць каго-н.’; поднести леща (кому) ‘стукнуць, ударыць каго-небудзь’.
Руская ФА давать леща кому (дать леща (кому)) мае зацемненую спрадвечна бязвобразную матывіроўку, паколькі ўтворана «расшчапленнем» дзеяслова лёскнуць ‘востра, звонка ўдарыць’ і каламбурным пераасэнсаваннем аддзеяслоўнага назоўніка лешч як наймення рыбы [13, 385].
Да сюжэту і назвы рускай народнай казкі пра Ямелю і злоўленага ім шчупака ўзыходзяць поўныя эквівалентныя ФА беларускай і рускай моў <нібы> па шчупаковым загадзе ‘самым нечаканым спосабам, цудам, без чыёй-н. падтрымкі, дапамогі’ - по щучьему веленью ‘само сабой; без чужой дапамогі’.
Крыніцай паходжання рускай ФА лебедь, рак да щука (кто) ‘пра кампанію з рознымі інтарэсамі’ з’яўляецца байка І. А. Крылова «Лебедзь, шчупак і рак» (1816).
У беларускай мове замацаваліся жвавасць, рухавасць уюна: (круціцца, выкручвацца) як уюн (вуж) на <гарачай> патэльні (скаварадзе) ‘бесперастанку і не знаходзячы выйсця з цяжкіх абставін’. У ФА англійскай мовы гэтыя ж характарыстыкі прыпісваюцца вугру: (as) slippery as an eel (дасл. - слізкі як вугор) ‘выкрутлівы, вёрткі’. Аднак у англійскай ФА вугор з’яўляецца яшчэ і сімвалам выкрутлівасці.
У рускай мове сустрэліся дзве ФА з кампанентам-гіпонімам бялуга: белугой выть ‘гучна і доўга плакаць (часта без дастатковых падстаў)’, реветь белугой (зареветь белугой) ‘гучна, нястрымна плакаць’, якія з’яўляюцца «пераробкай звароту реветь белухой, у якім белуха -палярны дэльфін, здольны раўці» [13, 48].
У англійскай мове зафіксаваны яшчэ ФА з кампанентамі-гіпонімамі кілька, макрэль, гальян і пячкур: throw a sprat to catch a herring (mackerel, whale) (дасл. - кінуць кільку, каб злавіць селядзец (макрэль, кіта) ‘рызыкнуць малым дзеля вялікага’; throw a minnow to catch a whale (дасл. - кінуць гальяна, каб злавіць кіта) ‘рызыкнуць дзеля вялікай выгады’; a triton among (of) the minnows (дасл. - трытон сярод гальянаў) ‘волат сярод пігмеяў’ (створана У. Шэкспірам [5, 778]); swallow a gudgeon (дасл. - праглынуць пячкура) ‘даць сябе ашукаць, перахітрыць, правесці’.
Вывады
Такім чынам, іхтыёнімы прадстаўлены ў фразеалогіі трох моў: па 5 у беларускай і рускай мовах і 8 - у англійскай. Самым частотным іхтыёнімам ва ўсіх трох мовах з’яўляецца гіперонім рыба (гл. табліцу).
Табліца
№ Кампанент-іхтыёнім Беларуская мова Руская мова Англійская мова
/ дэрыват Колькасць ужыванняў у ФА
1 рыба / рыбка / рыбін 11 / 1 / 1 7 /1 / 1 23 / 1 / 1
2 селядзец 1 1 6
3 лешч 1 2 -
4 шчупак / шчупаковы - / 1 1 / 1 - / -
5 уюн 1 - -
6 бялуга - 1 -
7 гальян - - 2
8 вугор - - 1
9 пячкур - - 1
10 макрэль - - 1
11 сардзіна - - 1
12 кілька - - 1
ФШАЛАГГЧНЫЯ НАВУКІ
61
Большая колькасць іхтыёнімаў, якія скарыстоўваюцца ў складзе ФА англійскай мовы, гаворыць пра большую значнасць «рыбнага» фрагменту фразеалагічнай карціны свету (ФКС) для англічан. Наяўнасць ФА ў адной мове з пэўнымі кампанентамі-іхтыёнімамі і адсутнасць іх у другой можна растлумачыць аб’ектыўным і суб’ектыўным фактарамі, на якія ўказвае У. Р. Гак: аб’ектыўны фактар - гэта «прыродныя і культурныя рэальнасці, якія ўласцівы адной краіне і адсутнічаюць у другой», а суб’ектыўны фактар «заключаецца ў самой адвольнай выбіральнасці», заснаванай на рознай трактоўцы адной і той жа рэальнасці ў фразеалогіі розных моў [15, 55]. Так, такія віды рыб, як макрэль і сардзіны не водзяцца ў рэках і азёрах Беларусі, таму і беларускай фразеалогіі яны невядомы. У той жа час лешч і шчупак хоць і ўваходзяць у іхтыяфаўну Англіі, аднак у англійскай мове назвы гэтых рыб не задзейнічаны ва ўтварэнні ФА.
Выпадкі супадзенняў у тракцоўцы вобраза рыбы нешматлікія і тлумачацца, галоўным чынам, агульнасцю асацыятыўных сувязей і крыніц паходжання ФА. Усяго ад агульнай колькасці ФА з кампанентамі-іхтыёнімамі ў трох мовах выдзелена 2 пары поўных эквівалентаў, у беларускай і рускай - 6 пар поўных эквівалентаў, у беларускай і англійскай - 1 пара частковых эквівалентаў, у рускай і англійскай - 1 пара поўных і 1 пара частковых эквівалентаў. Поўных аналагаў у беларускай і рускай мовах выдзелена 2 пары, у беларускай і англійскай - 3, у рускай і англійскай - 2. Безэквівалентных ФА ў беларускай мове выдзелена 7, у рускай - 6, а ў англійскай - 29, што сведчыць пра адметнасць «рыбнага» фрагменту ФКС носьбітаў розных культур.
Літаратура
1. Черданцева, Т. З. Идиоматика и культура / Т. З. Черданцева // Вопросы языкознания. - 1996. -№ 1. - С. 58-70.
2. Телия, В. Н. Послесловие. Замысел, цели и задачи фразеологического словаря нового типа // Большой фразеологический словарь русского языка. Значение. Употребление. Культурологический комментарий / отв. ред. В. Н. Телия. - М., 2006. - С. 776-782.
3. Лепешаў, Г. Я. Слоўнік фразеалагізмаў : у 2 т. / Г. Я. Лепешаў. - Мінск : БелЭн, 2008. - 2 т.
4. Фразеологический словарь русского литературного языка / сост.: А. И. Фёдоров. - М. : ООО «Фирма Издательство АСТ», 2001. - 720 с.
5. Большой англо-русский фразеологический словарь : ок. 20 000 фразеологических ед. / А. В. Кунин. - 5-е изд. - М. : Живой язык, 1998. - 944 с.
6. Большой фразеологический словарь русского языка. Значение. Употребление. Культурологический комментарий / отв. ред. В. Н. Телия. - М., 2006. - С. 776-782.
7. Маслава, В. Адбіткі міфаў розных народаў у мове беларусаў // Беларусіка = Albarathenica 6. Беларусь паміж Усходам і Захадам: Праблемы міжнацыянальнага, міжрэлігійнага і міжкультурнага ўзаемадзеяння, дыялогу і сінтэзу / рэд. У. Конан [і інш.]. - Мінск : ННАЦ імя Ф. Скарыны, 1997. - Ч. 2. -С. 161-166.
8. Топоров, В. Н. Рыба / В. Н. Топоров // Мифы народов мира : энцикл. : в 2 т. / гл. ред. С. А. Токарев. - М. : Сов. Энцикл., 1991-1992. - Т. 2 : К-Я. - 1992. - С. 391-393.
9. Гура, А. В. Символика животных в славянской народной традиции / А. В. Гура. - М. : Индрик, 1997. - 912 с.
10. Коваль, В. И. Бел. акунёў вудзіць, рус. ершей клевать / В. И. Коваль // Беларуская лінгвістыка. -Вып. 15. - Мінск : Навука і тэхніка, 1979. - С. 69-70.
11. Коваль, В. И. Восточнославянская этнофразеология: деривация, семантика, происхождение / В. И. Коваль. - Гомель : ИММС НАНБ, 1998. - 213 с.
12. Лепешаў, Г. Я. Этымалагічны слоўнік фразеалагізмаў / Г. Я. Лепешаў. - Мінск : БелЭн, 2004. - 448 с.
13. Бирих, А. К. Русская фразеология. Историко-этимологический словарь : ок. 60 000 фразеологизмов / СПбГУ ; Межкаф. словарный каб. им. Б. А. Ларина ; А. К. Бирих, В. М. Мокиенко, Л. И. Степанова ; под ред. В. М. Мокиенко. - 3-е изд. - М. : Астрель : АСТ : Хранитель, 2007. - 926 с.
14. Солодуб, Ю. П. Роль словесного комплекса-прототипа в реализации коннотативных возможностей фразеологизма / Ю. П. Солодуб // Филологические науки. - 1996. - № 1. - С. 67-79.
15. Гак, В. Г. Особенности библейских фразеологизмов в русском языке (в сопоставлении с французскими библеизмами) / В. Г. Гак // Вопросы языкознания. - 1997. - № 5. - С. 55-65.
Summary
In the article the comparative analysis of the phraseological units with ichthyonymic components of the Belorussian, Russian and English languages is carried out. Some common and distinctive features in the interpretation of the image of fish by three nations are revealed. According to the semantics, grammar and lexical structure the types of inter-linguistic correlations of the phraseological units are determined.
Паступіў у рэдакцыю 01.12.10.
