CC BY
59
ФІЛАЛАГІЧНЫЯ НАВУКІ
155
УДК 811.161.3 ’373
ІНДЫВІДУАЛЬНА-АЎТАРСКІЯ НЕАЛАГІЗМЫ 3 АГУЛЬНАЙ ФАНЕМНАЙ ЧАСТКАЙ УТВАРАЛЬНЫХ АСНОЎ У МОВЕ СУЧАСНАЙ БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ
А. В. Солахаў
кандыдат філалагічных навук, дацэнт,
дацэнт кафедры педагогікі і методык пачатковай адукацыі
УА МДПУ імя I. П. Шамякіна
У артикуле на матэрыяле моей сучаснай беларускай літаратурьі даследуецца імпазіцыя -способ утеарэння індьівідуальна-аўтарскіх неалагізмаў, які заключаецца ў злучэнні асноў двух слоў з сумяшчэннем формальна падобных канца першай і пачатку другой асноў, што складаюць агульную фанемную частку (імфікс), дзякуючы якой у неалагізме захоўваецца семантика абодвух утваральных слоў. У склад імфікса можа ўваходзіць розная колъкасцъ фонем, што залежыцъ ад даўжьіні слоў, якія ўдзельнічаюць у словаўтваральным працэсе, і колькасці аднолькавых або блізкіх фонем у іх складзе.
Уводзіны
Індывідуальна-аўтарскія неалагізмы - гэта разнавіднасць аказіянальных слоў, што ўтвараюцца паэтамі і нісьменнікамі для вырашэння мастацкіх задач і жывуць толькі ў пэўным кантэксце, а па-за ім, за рэдкім выключэннем, не ўзнаўляюцца. Яны, як правіла, не ўваходзяць у агульны ўжытак і не прэтэндуюць на замацаванне ў мове. Адметная асаблівасць такіх утварэнняў -захоўваць прымету навізны, г. зн. успрымацца новымі заўсёды, незалежна ад часу свайго паяўлення ў тэксце, здзіўляць незвычайнасцю і з’яўляцца прыналежнасцю індывідуальнага стылю аўтараў. «Аказіяналізмы, - слушна падкрэслівае А. А. Земская, - характарызуюць зусім асобы аспект вывучэння мовы - творчы, індывідуальны, эстэтычны: яны рэалізуюць індывідуальную творчую кампетэнцьпо таго, хто гаворыць, хай тэта паэт, дзіця або звычайны чалавек. Яны арыентаваны не на правілы, агульныя для ўсіх носьбітаў мовы, а на здольнасці індывідуума выкарыстоўваць магчымасці, закладзеныя ў сістэме мовы. Аказіяналізмы паказваюць, на што здольная мова пры параджэнні новых слоў, якія яе творчыя патэнцыі, глыбінныя сілы» [1, 180].
Пры ўтварэнні індывідуальна-аўтарскіх неалагізмаў у беларускім мастацкім, пераважна паэтычным, маўленні нярэдка выкарыстоўваюцца спецыфічныя, рэдкія спосабы словаўтварэння. Адным з такіх спосабаў з’яўляецца «злучэнне двух слоў у адно, у якім поўнасцю захоўваюцца абодва злучаныя словы, але пэўны фанемны адрэзак новага слова належыць адначасова абедзвюм матывавальным часткам» [2, 52]. А. А. Земская адзначае, што матывавальныя словы пры гэтым спосабе нібы «наязджаюць адно на другое» [1, 191]. Указваючы на адрозненне дадзенага спосабу словаўтварэння ад такой фанетычнай з’явы, як накладанне марфем, Н. А. Янка-Трыніцкая падкрэслівае, што «пры накладанні марфем узаемадзейнічаюць марфемы, якія знаходзяцца на сінтагматычнай восі і судакранаюцца (параўн. лермонтововед —>■ лермонтовед), а ў гэтым выпадку ўступаюць ва ўзаемадзеянне словы і асновы, якія не судакранаюцца» [3, 255]. Ю. Ф. Касім называе дадзены спосаб словаўтварэння «неморфемннм взаемонакладанням» [4, 90], Н. А. Янка-Трьшіцкая -«междусловным наложением» [3], I. С. Улуханаў - «мсждусловным совмещением» [2, 52-53]. Асноўны недахоп прыведзеных назваў, на нашу думку, заключаецца ў іх анісальнасці, у няздольнасці выкарыстоўвацца ў якасці ўтваральных для новых слоў. Тэрмін павінен быць не толькі «празрысты», дакладны, але адначасова лётка ўнісвацца ў агульную сістэму назваў спосабаў словаўтварэння, з’яўляцца базай для іншых слоў. На наш погляд, усім гэтым патрабаванням адпавядае слова імпазіцыя (лац. impositio ‘накладанне, ускладненне’ <— ітропо ‘накладваю, сумяшчаю’)- Паводле структуры і паходжання тэты тэрмін аказваецца роднасным словаўтваральнаму тэрміну кампазіцыя (лац. compositio ‘складанне, спалучэнне’ <— сотропо ‘складваю, спалучаю’) - «утварэнне слоў шляхам складання дзвюх ці болын асноў» [5, 67], ад яго лёгка ўтвараюцца неабходныя тэрміны (параўн. кампазіцыя —> кампазіт —> кампазітны; імпазіцыя —>■ імпазіт —>■ імпазітны).
Словы, утвораныя імпазіцыяй, вядомы розным еўрапейскім мовам. Іх нярэдка фіксуюць даследчыкі рускай неалогіі: заходерзости Заходер + дерзости; каламбурильшики каламбур
156
ВЕСШК МДПУ імя I. П. ШАМЯК1НА
+ бурильщики; треплика треп (трепаться) + реплика; электротл электрон + тронул; неитронул <— нейтрон + тронул [1, 191]. 1х таксама адзначаюць украінскія лінгвісты: сіутболільнйк <— футбол + болільнйк [4, 90]; епіграмотні <— епіграма + грамотт [6, 33]. У складзе англійскай і французскай моў утварэнні падобнага тыпу вылучае С. В. Варонін, называючы іх гаплалагічнымі словамі-зліткамі: англ. Brabanditty (мянушка генерала Брабанта) <— Brabantt + banditty; Refeareaders <— The Referee (назва газеты) + readers ‘чытачы’; фр. Shamateur <— sham ‘прытвора’ + amateur ‘любіцель’ [7].
Вынікі даследавання і іх абмеркаванне
Да імпазіцьгі нярэдка звяртаюцца беларускія паэты і нісьменнікі. Імпазіты фіксуюцца ў мове твораў Р. Барадуліна, А. Глобуса, А. Дзеружынскага, В. Зуёнка, Г. Івановай, К. Камсйшы. А. Разанава, А. Салтука і іншых. Разгледзім індывідуальна-аўтарскія назоўнікі ўзвялічбы і спагадзта: Не да застольных узвялічбаў, / Не да спакусы шашлыка, - / Паэзія нялёгкіх лічбаў / Кранае сэрца башлыка [8, 58]; Hi дня, ні гадзіны няма спагадзіны, але спагады ніхто не чакае [9, т. 2, 190]. У прыведзеных вершаваных радках выкарыстаны індывідуальна-аўтарскія назоўнікі узвялічбы і спагадзіна, якія ўтвораны імпазіцыяй канцавых частак асноў дзеяслова ўзеялічыць і назоўніка спагада адпаведна з пачатковымі часткамі асноў назоўшкаў лічбьі і гадзіна: узвялічбьі <— узеялічыць + лічбьі; спагадзіна <— спагада + гадзіна. Яны захавалі семантыку абодвух утваральных слоў: узвялічбы ‘лічбы, якія дапамагаюць узвялічыць каго-небудзь’, спагадзіна ‘час спагады’. У слове ўзвялічбы агульная фанемная частка -ліч- узнікла ў выніку сумяшчэння аманімічных частак асноў, а ў слове спагадзта - фанетычна блізкіх -гад- і -гадз- (параўн. чаргаванне [д] і [дз’] у формах спагада - (у) спагадзе). Утвораныя аказіяналізмы ўзвялічбы і спагадзта набылі акцэнталагічныя і граматычныя ўласцівасці слоў, якія ўтварылі іх другі кампанент, г. зн. назоўнікаў лічбьі і гадзіна -лексіка-граматычны разрад, скланенне, лік, род, склон.
Словаўтваральным фармантам у імпазітах з’яўляецца агульная для абедзвюх утваральных асноў фанемная частка (яе можна назваць імфікх. дзе ім/пазіцыя/ + -фікс, як у тэрмінах прэфікс, суфікс, постфікс, інтэрфікс), замацаваны парадак кампанентаў і адзіны націск, які супадае з націскам другога ўтваральнага слова.
Мінімальная фанемная частка, якая ў імпазіце з’яўляецца агульнай для абедзвюх утваральных асноў, роўна адной фанеме. Як правіла, тэта зычная фанема. Напрыклад, у наватворы кіякасць [к’ійакас’ц] ‘якасць кія’, утвораным у выніку імпазіцыі асноў назоўнікаў кій і якасць [йакас’ц], імфікс выражаецца зычнай санорнай фанемай <]>'. Кш - кіраўнік, і які б ён ні бьіў па сваёй «кіякасці» - цяжкі ці лёгкі, стрункі ці камлюкаваты, ён ідзе наперадзе і паказвае вандроўніку кірунак [10, 124].
Аб’яднаўшы несумяшчальныя з пункту погляду логікі паняцці дыялектнае пёс ‘сабака’ і назоўнік англійскага паходжання сэр ‘пачцівы зварот да мужчыны ў Англіі і ЗША; адзін з дваранскіх тытулаў, а таксама асоба, якая носіць гэты тытул’ у слове п ’сэр з зычнай фанемай <с> у ролі імфікса, В. Зуёнак у паэме-казцы «Тое-сёе з прыгод Вялікага п’сэра Шат-ландскага дэ’Колі Дзіка» стварыў запамінальны вобраз сабакі, які прэтэндуе на інтэлігентнасць: I заснуў... I чуе Дзік: /Тэлеўсе і радыё/Абвяшчаюць: ноччу знік /Колі, псэр Шатландыі [11, 140].
У індывідуальна-аўтарскім неалагізме А. Глобуса мамалако ролю інфікса выконвае санорная фанема <м> (мамалако <— мам(а) + малако): Ты - тое, што ясі. На першае жарэш - сваю маці. Можаш называцъ страву «мамалако», сутнасцъ не зменіцца. Ты пачаўз канібалізму [12, 626].
Акрамя аднафанемных імфіксаў, адзначаюцца наступныя:
а) двухфанемны (ма(г)стайтва <— маг + мастацтваў. Мастацтва - ма(г)стацтва [10,211]. Індьшідуальна-аўтарскі неалагізм ма(г)стацтва ўтвораны сумяшчэннем асноў назоўнікаў маг і мастацтва праз агульную фанемную частку ма-, пры гэтым утваральнае слова мастацтва разарвана, каб даць магчымасць уклініцца ў яш каннавой фанеме <г> другога ўтваральнага слова - ма&
б) трохфанемны, які адзначаецца, напрьпслад, у прыведзеных вышэй імпазітах узвялічбы і спагадзіна, дзе агульныя фанемныя часткі складаюцца з трох фанем кожная: -ліч- і -гадз
в) чатырохфанемны (буркотачка <— буркатаць + котачка): Ой-ёй-ёй! / Пакрыўдзілі бедную котачку, / вусатую нашу буркотачку [13, 22];
г) пяціфанемны (абгаворка ‘нядобразычлівая пагалоска’ <— абгавор ‘нядобразычлівыя выказванні пра каго-небудзь’ + гаворка ‘пагалоска’): Пайшлаўлесе /Абгаворка, /Што дзівацкая / Вавёрка / Ежы столькі / Нанасіла / Аж хістаўся / Дуб-асілак, /1 яго дупло / Трашчала - / Так сорока/Верашчала [14, 21-22];
ФІЛАЛАГІЧНЫЯ НАВУКІ
157
д) шасціфанемны (укауайін ‘сродак для змяншэння хуткасці росту’ укараціць ‘зрабіць карацейшым, меншым па даўжыні; пакараціць’ + карацін ’аранжава-жоўты пігмент, які знаходзіцца ў моркве, гарбузах, яечным жаўтку і іпш. і служыць матэрыялам для ўтварэння вітаміну А; тут: стымулятар росту’): Румзае хлапчук штодня: /- Не хачу болым караціну! /Каб не рос так хутка я, / Дайце лети укараціну [15, 19]. У гэтым паэтычным тэксце імпазіт выступае антонимам да аднаго з утваральных слоў: укарацін - карацін. Супрацьстаўлсннс укарацін - карацт стварае гумарыстычны настрой верша.
I. С. Улуханаў адзначае два варыянты ўтварэння імпазітаў: без разрыву ўтваральных асноў і з разрывам адной такой асновы [2, 53].
Без разрыву ўтваральных асноў утвораны разгледжаныя вышэй імпазіты узвялічбы, спагадзіна, кіякасць, псэр, мамалако, буркотачка, абгаворка, укарацт.
3 разрывам адной з утваральных асноў, як адзначалася, утвораны індывідуальна-аўтарскі назоўнік ма(г)стацтва, а таксама назоўнік лінгсеіст і прыметнік жалуданы. Адно з матывавальных слоў неалагізма лтгсеіст - лінгеіст - разрываецца, даючы магчымасць уклінітпта ў яго першаму гуку другога матывавальнага слова - свіст: - Дагаварылася, лінгвістка? - А што такое лінгсвіст? -перакруціў Мішка слова па-свойму [16, 111]. Індывідуальна-аўтарскі неалагізм жалуданы ўтвораны сумяшчэннем асноў слоў жолуд і жаданы праз агульную фанемную частку жа...д-, пры гэтым утваральны прыметнік жаданы разрываецца, даючы магчымасць уклініцца ў яш тукам другога ўтваральнага слова - жолуд: 3 галіны векавечнага дуба - з галіны самой векавечнасці - жолуд падае ў дол, каб потым, адольваючы прыцягненне долу, цягнуцца да жаданага - да «жалуданага» -узроўню [10, 144].
Адзначаецца індывідуальна-аўтарскі неалагізм, адна з утваральных асноў якога (трамвай) разрываецца ў двух месцах (траў-ма-вай <— траўма + трамвай): Тармазы не спрацавалі. Чорны ровар уляцеў акурат пад траў-ма-вай [12, 148]. Новае слова дакладна перадае назву транспартнага сродку пасля здарэння, у выніку якога пад колы трамвая трапіў і атрымаў траўмы веласіпедыст: цяпер транспартны сродак не проста трамвай, а трамвай, які нанёс траўмы чалавеку - адным словам, траў-ма-вай.
Звычайна імпазіты паходзяць ад рознакаранёвых асноў. Аднак сустракаюцца і такія, якія ўтвараюцца аднакаранёвымі асновамі. Вельмі падобныя на суфіксальныя ўтварэнні, яны, тым не менш, не з’яўляюцца імі, паколькі сумяшчаюць значэнне двух утваральных слоў. Такім, напрыклад, з’яўляецца прыведзены вышэй індывідуальна-аўтарскі назоўнік абгаворка. у якім аб’ядналіся роднасныя назоўнікі абгавор і гаворка.
Акрамя самастойных часцін мовы, фіксуюцца выпадкі ўтварэння імпазітаў-часціц і -злучнікаў. П. Панчанка, напрьпслад, удала вьпсарыстаўшы сваё імя, сумясціў яго са сцвярджальнай часціцай іменна (Пімен + іменна). атрымаўшы індывідуальна-аўтарскую часціцу німенна са сцвярджальным значэннем ‘так, сапраўды так, яку Пімена Панчанкі':,(гшд адтайвала, /1МіхаілАркадзевіч /Пачьінаў жартоўную арыю: / «Штоў Пімене табе маім?» Ялагодна ківаў галавой: «Вот піменна»... [17,477]. У адным з вершаў А. Лісінын ужыў часціцу нібыццам, якая паказвае на дапушчальнасць вьпсазвання і ўтворана імпазіныяй дзвюх сінанімічных часціц нібьі + быииам: I сцалую губы, /Як жатх нібыццам, / Той дзяўчыне любай, / Што прыйшла напіцца [18, 85]. Удругім творы паэт выкарыстоўвае тэты ж гукавы комплекс у функцыі параўнальнага злучніка: Вада смачнейшая з ручча. / 3 якім пасябраваў. / Адкуль, нібыццам ад дзяўча, / Не раз напіцца браў [18, 92].
Актуалізацыя дэрывацыйнай структуры імпазітаў а ж ы ц ця ў л яс ц ца традыцыйнымі сродкамі: побач з індывідуальна-аўтарскім неалагізмам у сказе ўжываецца адно або два яго ўтваральныя словы або аднакаранёвая лексема: Вятры развярэдзяць на йскрыпцы / Расстанне ў часовым жытле. / Нядоўга нам / Потам іскрыцца / У свята на светлым чале [8, 182]; 3 галіны векавечнага дуба - з галіньі самой векавечнасці - жолуд падае ў дол, каб потъш, адольваючы прыцягненне долу, цягнуцца да жаданага - да «жалуданага» -узроўню [10, с. 144];
Імпазіты нярэдка ўжываюцца побач з адным з утваральных слоў, якое звычайна суадносщца з другім кампанентам дэрывата, утвараючы пару, у якой імпазіт выступае ў якасці неразвітага прыдатка: Ніка-зніка, дзе зніка <— знікайь + Ніка; ябльтька-неазяблінька, дзе неазяблінька <— неазяблы + яблынька: пенъ-скупенъ, дзе скуцень <— скупы + пень; певенъ-спевенъ, дзе спевень <— спяваиъ + певень. Такія пары ўносяць у паэтычны радок унутраную рыфму, служачы дадатковым сродкам выразнастц: Дзед Васіль / / дзве бабулі / Зрэшты ў ложак / Зазірнулі. I Дома Ніка, / Дамініка, / Не знікала / Ніка-зніка, /Аўцякла IМалаяў сон [19, 7]; Стаіць яблынька, / Трымае яблыкі зграбненька. / - Ябльінька-неазяблінька, / Бачыла ты, магчыма, / Дзеўку з
158
ВЕСШК МДПУ імя I. П. ШАМЯК1НА
грашыма [20, 94]; Лысы, як поўня, /Пень-скупень /Хоча выпендрывацца апенькамі [9, т. 2, 100]; Па двары / У яркім пер’і /Ходзіць важна / Певень-спевень [21, 52].
Імпазіты валодаюць вялікай кампрэсіяй, высокімі выразнымі і эмацыянальна-экспрэсіўнымі магчымасцямі. Адно слова можа змяшчаць у сабе цэлы мастацкі вобраз. Так, індывідуальна-аўтарскі неалагізм пагонь утвораны імпазіцыяй назоўнікаў пагоня і агонь: Лес над пажарышчам не плача, /Атожылле ідзе ў пагонь [9, т. 1, 378]. Пагонъ тут - не пагоня за агнём, а прага жыцця, імкненне залячыць раны, нанесеныя лесу агнём.
Утвораны А. Салтуком імпазіт снегурочкі (<снег + гурочкі) выконвае характарыстычную функцыю: Чароўньія прысады, / Каруначкі бяроз. / Калядачт-Каляды, / Мароз - Чырвоны нос. / Як снегурочкі - шчокі, /1 вусны - нібы мёд [22, 105].
Самыя разнастайныя пачуцці выклікае індывідуальна-аўтарскі характарыстычны назоўнік аблайка ‘той, хто, як лайка, не змаўкае, лаючыся, абзываючы грубымі, абразлівымі словамі’, структуру і семантыку яко га склалі дзеяслоў аблаяцъ [аблайац] ‘абазваць грубымі, зневажальнымі словамі, зганьбіць’ і назоўнік лайка ‘парода ездавых, паляўнічых і вартавых сабак’: Адрьтуты, / Адкінутьі, / Асмеяны, / Ахаяны, / Аблайкамі / Абрыдльімі / Аплёеаны, / Аблаяны [23,213].
Майстрам утварэння імпазітаў з’яўляецца Р. Барадулін. Так, у вершы «Жарт» ён выкарыстоўвае 10 індывідуальна-аўтарскіх слоў, з якіх шэсць утвораны імпазіцыяй: Накрасаваны адсвечным пяром / Свой грукапіс / У хмараеецтеа / Прыпёр пачаткоеец-гром, / Ды там, дзе коротка, / Іреецца. / Хмарадактарша-імжаністка / Хмыркнула: / - Хворая ў нас машытстка, / А Ваш грамайскі граман наўрад /Перагрукацъ згодзщца град, / У яго не хапае рук / На перагрук ... [9, т. 2, 52]. Індывідуальна-аўтарскія назоўнікі грукапіс, хмарадактарша, граман, прыметнікі адсвечны, грамайскі і дзеяслоў хмыркнуць утвораны сумяшчэннем утваральных асноў адпаведна гуукайь і уукапіс, хмара і рэдактарша, гром і роман, асвечват і вечны, гром і майскі, хмыр і мыркнть пры дапамозе агульных фанемных частак -рука-, -р-, -рам- (-ром-), -м-, -мыр-. У трох выпадках адбылося сумяшчэнне ў асновах ненаціскных галосных [э], [о] з [а]. Утвораныя аказіяналізмы набылі акцэнталагічныя і граматычныя ўласцівасці слоў, якія ўтварылі іх другі кампанент, г. зн. назоўнікаў рукапіс, рэдактарша, роман, прыметніка майскі і дзеяслова мыркнуць, ізахавалі семантыку абодвух утваральных слоў: грукапіс ‘адгруканы рукаігіс‘, хмарадактарша ‘грозная рэдактар-жанчына‘, граман ‘гром-раман‘, грамайскі ‘які нагадвае майскі гром‘, хмыркнуць ‘мыркнуць хмырам‘.
Імпазіцыя не з’яўляецца новым спосабам словаўтварэння. Яна выкарыстоўваецца з даўніх часоў. Аб гэтым, напрыклад, сведчыць аказіянальная лексіка беларускага фальклору, якая ўжывалася нашымі продкамі ў творах вуснай народнай творчасці як яркі вобразна-выяўленчы сродак. Так, у замове ад доўгага дажджу ў ролі прыдатка выступае аказіяналізм адлятучы, утвораны сумяшчэннем дыялектнага назоўніка тучы з асновай дзеяслова адлятацъ (адлятучы <— адлят/а/(цъ) + тучы)'. Тучы-адлятучы, ідзіце на сухія землі, на сухія стороны, а маю хату мінеце [24, № 35].
У адной з беларускіх народных загадак імпазіцыяй утвораны аказіяналізм стрыкаторы, які разам з іншымі аказіянальнымі словамі надае ёй таямнічасць. Пачатковая частка займенніка каторы сумясцілася з канцом асновы дзеяслова стрыкацъ, у выніку вылучылася агульная фанемная частка -ка- (стрыкаторы <— стрыка(цъ) + каторы): Ляцеў лютар, сеў на калютар, пытаецца ў кахтаркі: «Дзе твое пыхтаркі?» - «Мае пыхтаркі ў стрыкаторым горадзе» (каршун, курыца, кураняты, крапіва) [25, № 1192].
Вывады
Такім чынам, імпазіцыя - тэта спосаб утварэння аказіянальных слоў, які заключаецца ў злучэнні асноў двух слоў з сумяшчэннем фармальна падобных (аманімічных або фанетычна блізкіх) канца першай і пачатку другой асноў, што складаюць агульную фанемную частку (імфікс), дзякуючы якой у неалагізме захоўваецца семантыка абодвух утваральных слоў. У склад імфікса можа ўваходзіць розная колькасць фанем (у нашых прьпсладах - ад адной да шасці), што залежыць ад даўжыні слоў, якія ўдзельнічаюць у словаўтваральным працэсе, і колькасці аднолькавых або блізкіх фанем у іх складзе.
Ёсць дзве разнавіднасці імпазіцыі: без разрыву і з разрывам адной з утваральных асноў.
Імпазіцыяй утвараюцца словы розных лексіка-граматычных класаў: назоўнікі (узвялічбьі, спагадзіна, кіякасць, псэр, мамалако, буркотачка, абгаворка, укарацін), прыметнікі (адсвечны, грамайскі), дзеясловы (хмыркнуць), часціцы (тменна, нібыццам). 1х граматычныя якасці поўнасцю
ФІЛАЛАГІЧНЫЯ НАВУКІ
159
супадаюць з граматычнымі асаблівасцямі слоў, што ўтварылі апорны кампанент. Першыя кампаненты могуць утвараць асновы назоўнікаў (грамайскі, граман, кіякасць, псэр, спагадзіна, мамалако, буркотачка, абгаворка, укарацін), прыметнікаў (скупень), дзеясловаў (адсвечны, узеялічбы, укарацін).
Індывідуальна-аўтарскія неалагізмы з’яўляюцца надзвычай эмацыянальна-экспрэсіўнымі і служаць для стварэння выразных мастацкіх карцін, жартоўных сцэн, гумару, іроніі.
Літаратура
1. Земская, Е. А. Словообразование как деятельность / Е. А. Земская. - М. : Наука, 1992. - 221 с.
2. Улуханов, И. С. Единицы словообразовательной системы русского языка и их лексическая реализация / И. С. Улуханов ; Российская академия наук, Ин-т русского языка им. В. В. Виноградова. - Изд. 2-е, испр. и доп. - М. : изд-во ЛЕСИ, 2008. - 232 с.
3. Янко-Триницкая, Н. А. Междусловное наложение / Н. А. Янко-Триницкая // Развитие современного русского языка 1972: Словообразование. Членимость слова. - М. : Еіаука, 1975. - С. 253-260.
4. Касім, Ю. Ф. Про деякі спецйфічні прийоми утворення оказіоналізмів в украінській радянськтй гуморйстйці // Украінське мовознавство. - Кий, 1973. - Выл. 1. - С. 88-93.
5. Сцянко, П. У. Слоўнтк лінгвістычных тэрмшау / П. У. Сцяцко, М. Ф. Еултцкі, Л. А. Антанюк. -Мшск : Выш. шк., 1990. -222 с.
6. Коло 13, Ж. Лексйчні оказіоналізмй як засіб створення актуалізованого контексту / Жанна Колоіз // Ріднйй край. - 2002. - № 1. - С. 30-34.
7. Воронин, С. В. Пограничные явления словообразования и фонетики: Образование гаплологических слов-слитков и композитов / С. В. Воронин // Филологические науки. - 1968. - № 1. - С. 82-85.
8. Барадулш, Р. Маўчанне перуна: Новая кнгга / Рыгор Барадулш. - Мшск : Мает, лгг.,1986. - 302 с.
9. Барадулін, Р. Выбраныя творы : у 2-х т. / Рыгор Барадулін. - Мінск : Мает, літ., 1984. - Т. 1-2.
10. Разанау, А. Паляванне у райскай даліне: Версэты. Паэмы. Пункціры. Вершаказы. 3 Вяліміра Хлебнікава. Зномы / А. Разанау. - Мшск : Мает, лгг., 1995. - 287 с.
11. Зуёнак, В. Хата, поўная гасцей: вернты, казкі, жарты, загадкі: для мал. шк. узросту / Васшь Зуёнак. - Мшск : Юнацтва, 1987. - 159 с.
12. Елобус, A. CONVOLUTUS: Лірыка і проза / Адам Елобус. - Мшск : Сучасны літаратар, 2008. - 832 с.
13. Іванова, Е. Еду у Сноу: вернты : для дзяцей дашк. узросту/Е. Іванова. -Мінск : Юнацтва, 1989. -47 с.
14. Дзеружынскі, А. Хлеб-хлябок: вернты, казкі/Авяр’ян Дзеружынскг-Мшск: Юнацтва, 1999.-96 с.
15. Скарынкгн, У. Канікулярная ангіна: вернты: для дашк. і малодшага шк. узросту / Уладзімір Скарьшкш. -Мінск : Юнацтва, 1991. - 31 с.
16. Шамякін, I. Палеская мадонна: аповесщ: для ст. шк. узросту / I. Шамякш. - Мшск : Юнацтва, 1998.-590 с.
17. Панчанка, П. Выбранае: вернты, паэма / Пімен Панчанка; прадм. Р. Барадулша. - Мінск : Мает. Л1Т.Д993. - 542 с.
18. Лісіцын, У. Беларусь - мая калыска: кніга паэзіі / Уладзімір Лісіцын; прадм. Р. Барадуліна. -Мшск : Маст. літ., 1990. - 167 с.
19. Барадулш, Р. Ерынтка, Мннка і Шчьшай ехалі на чоуне : вернты / Рыгор Барадулш. - Мшск : Юнацтва, 1996. -47 с.
20. Барадулш, Р. Як воўк калядавау : вернты, казкі / Рыгор Барадулш ; маст. М. Р. Казлоу. - Мшск : Юнацтва, 2000. - 143 с.
21. Камейша, К. Дожджыкава лічылка: вернты, казкі, скорагаворкі, загадкі / Казімір Камейша. -Мшск : Юнацтва, 1998. - 95 с.
22. Салтук, А.Трывога лёсу : вернты / Алег Салтук. - Мшск : Маст. літ., 1996. - 126 с.
23. Дзеружынскі, А. Бярозавы вецер: лірыка і гумар / Авяр’ян Дзеружьшскі; прадм. У. Еншамёдава. -Мшск: Маст. лгг., 1990. - 222 с.
24. Замовы / уклад., сістэм. тэкстаў, уступ, арт. і камент. Е. А. Барташэвіч; рэдкал.: А. С. Фядостк (тал. рэд.) [і інш.]. - Мінск : Навука і тэхніка, 1992. - 597 с.
25. Загадкі / НАН Беларусі, Ін-т мастацтвазнауства, этнаграфіі і фальклору ; склад. М. Я. Ерынблат, А. I. Еурскі; рэд. тома А. С. Фядостк. - 2-е выд., выпр. і дапрац. - Мінск : Бел. навука, 2004. - 363 с.
Summary
In the article “impozitsiya” is studied on the material of the modem Belarusian literature language. It is a method of forming individual copyright neologisms, lying in connecting the stems of two words similar in form so that the end of the first base and the beginning of the second are joined. Such phonemes make up an overall phoneme (“imfiks”), which retains semantics of both forming stems. In its structure a different number of phonemes may be included, depending on the length of words that are involved in the word-formation processes, and the number of identical or similar phonemes in their composition.
Паступіў у рэдащыю 11.11.13
