CC BY
3Keywords: anthology, memorial, Maveraunnahr, "Muzakkir-ul-ahbob", "Tuhfat-us-surur", "Tazkirat-ush-shuaro".
Сведения об авторе:
Курбоналиева Махфират Садуллаевна - старший преподаватель кафедры таджикской филологии и восточных языков Тирмизского государственного университета, E-mail: kurbonalieva75@mail.ru About the author:
Qurbonalieva Makhfirat Sa'dulloevna - senior teacher in the Chair of Tajik Philology and Eastern Lanaguages of Tirmiz State University, E-mail: kurbonalieva75@mail.ru
ТАЪСИРПАЗИРИИ БИСОТИИ САМАРКАНДА АЗ ШАЙХ КАМОЛИ ХУЧДНДЙ
Мукумова Д.З.
Донигоуи давлатии Тирмиз
Камоли Хучандиро бояд ба хайси шоире шинохт, ки дар арсаи адабиёти форсизабони манотики гуногуни чугрофй накши сухани малех ва забони фасехи ба хубй ба мушохида мерасад. Дар адабиёти кухансол ва шоирхези форсй-точикй кам шоиреро метавон ба шумор овард, ки ба раванди адабии пас аз худ таъсири амик ва чашмрасе гузошта бошанд. Аз ин манзар, Шайх Камол дар катори шоирони номваре, мисли Саъдиву Мавлоно ва Х,офиз ба шумори шоирони пуртаъсир ва сернуфузе шомил мешавад, ки ташаккули минбаъдаи газали точикй ба номи у иртиботи кавй дорад. Табиист, ки дар раванди зиндагй ва мархилахои фаъолият Камоли Хучандй ба манотики гуногуне сафар кардаву бо ахли адаб ва доирахои адабии мухталифе шиносоии зинда доштааст. Ба вижа аз доираи адабии Самарканд, ки дар асри Камол аз марокизи пурнуфузи илму адаб ва фарханг ба хисоб меомада, ёд кардан ба маврид хохад буд. Муаллифи тафсири «Руху-л-баён» нигоштааст, ки Шайх Камол муддате дар Самарканд низ карор дошта, дар махфили шоирони он макон ширкат мекард (ниг.: 5, 82). Худи шоир бошад, борхо дар ашъори дилпазири худ аз ин марзи кухан ба суратхои мухталиф ёд мекунад:
Аз шакарангури самарцандиён
Себи занахдони ту ширинтар аст [11, с.252].
Ё ин ки:
Гуиям уар дам, ки берун рав, Камол, аз шаури мо, Ин самарцандигариуо бо хуцанди то ба кай? [11, с.1090].
Шоир мавридхое, ки аз мевахои Самарканд ёд мекунад, мисли байти нахуст ва ё байти / Гуфтам: -Аз себи самаркандй беху нори Хучанд Бо занахдону лаби чун канд. Гуфто: -Бих набуд! [11, с.416] / ба сари самаркандиён натохтааст, дар дигар байтхо бошад, мисли байти дувум ва байти / На самарцандии, на зоуид, чист Хунукщову порсощо? [11, с.77]/ мардуми шаури мазкурро мазаммат мекунад, ки аз цабули нохуши мардуми ин диёр аз шахсият ва шеъри у дарак медиуад. Ба гумони мо, муддате, ки Камоли Хуцанди дар ин шаур ба сукунату талаби илм омада буд, айёми талаву тороц шудани он дар натицаи гирудоруои мансабталошонаи темуриуо бо чингизиён буд ва аз сабабе, ки Самарканд аз марказуои асосии Мовароуннаур ба уисоб меомад, таъсири ин, ки омили асоситарини камтаваццууии мардум ба шеъру адаб ва шахси шоир мебошад, дар шаури мазкур бештар аз дигар маконуо эусос мешуд. Чунончи, нуктаи мавридп баус дар кутуби сарчашма ва таърихуо ба хуби дарк мешавад. Аз руи маълумоти маъхазхои таърихй, солхои 1364-65 Самарканд дубора зери хучуми Илёсхоча - писари Туглук Темур ва мудофиаи Сарбадорон карор гирифта буд [1, с.474-475] ва, зохиран, Шайх Камол Самаркандро солхои мазкур тарк намуда, рохи Шошро пеш гирифтааст. Аз суи дигар, доираи адабии ин шаур шояд ба сабаби дар унфувони цавони царор доштани шоир бо у муносибати хуб надошта бошанд. Ин нуктаро, яъне аз цониби уамцаламони худ мавриди беэътинои царор гирифтани худро Шайх Камол дар номаи пурсузу шиква, вале меурбори худ ба Муъцазии Самарцанди инъикос кардааст:
Ба самъи Муъцази, эй пайки ошицон, бирасон Хадиси шавци мулоцоту орзуманди. Зи баъди он ки зади уалца бар дару худро Дар он цаноби уумоюн чу давлат афканди. Бигуяш ин цадар аз ман, ки эй ба рутбату фазл Гузашта цадри ту аз пояи уунарманди!
Чи гул шyкyфm аз uнam, ки бар сабили хилоф,
Дaрaxmu мехру мyхaббam зи бех барканди?!
Гар аз maнuдau ёри гyсaсma шуд moре,
Чи бошад, ар ба сaрaнгyшmu афв пайванди.
Маро худ аз my чи нафъу myрo зи ман чи зарар,
Ки ман myрo биписандам, маро my напсанди?
Ба назму наср, гuрuфmaм, ки Саъдии ва^^ем,
Ки ман зи хоки Хуцандам, my аз Самарцандй 11, c.1246].
Аммо ин чо ба:^ capи маеъалаи дигарест, ки мо мехохем матрах намоем. Мо дар навиштаи зерин кушиш нaмyдeм, ки аз таъшри Шайх Камол бар чахони андешахо ва шеъри Бдоотии Самаркандй - шоире, ки дар таърихи адабиёт хамчун ракиби Камол шинохта шyдaacт, бaхc намоем. Биcoтии Самаркандй аз чумлаи шоирони фopcигyи Moвapoyннaхp дар нимаи дувуми acpи VIII/ XIV ва аввали acpи IX/XV мебошад. Аз мерош адабии шоир пaйдocт, ки y бештар ба cypyдaни газал тамоюл дошта, дар он гомхои ycтyвope дар пайравии caбки cyxaнвapoни пешин ва шеъри замони худ бардоштааст. Сабаби мавзуи зеринро интихоб кардани мо, якчандто буда, нахуст ин нукта кобили кайд аст, ки Биcoтй шоирони Faзaлcapoи пурномест, ки дар ташаккули газали acpи худ caхми нaзappac дорад. Махз ба хамин хотир хам, Садрй Саъдиев ypo дар катори Имати Бухороиву Хаёлии Бухорой яке аз ce шоирони номвартарини даврааш ба хжоб нaoвapдaacт [lG, c.l75]. Сониян, y дар газал яке аз пайравони мактаби адабии Камоли Хучандй ва дурахшонтарин намояндаи доираи адабии Самарканда acpи понздах ба шумор меояд. Дар бештари тазкирахое, ки доир ба ин шоир маълумот додаанд, ишора мешавад, ки y ба Камол бо чашми радду инкор мeнигapиcтaacт ва acocи ин маълумот аз тазкираи Давлатшохи Самаркандй cap мезанад, ки дар он омадааст: «Ва y муътакиди Хоча Иcмaт acт ва мункири Шайх Камоли Хучандй аст ва газали Шайх Камолро, ки матлааш ин аст, чавоб мегуяд. Матлаъ:
Нишони шабравон дорад сари зулфи парешонаш, Далели равшан aem, инак, чароги зери домонаш.
Ва ин тахал^ аз чумлаи газали Бдаотй аст, ки дар чавоби Шайх Камоли Хучандй гуфтааст: Байт:
Дури назми Бuсomuрo, Камол, аз худ мадон кaмmaр, Ки парвардаam чун мардум ба оби дида Салмонаш.
Гуянд, ки Шайх Камол аз Бдаотй ранчида ва ин байт дар дуои бад ндабат бад-y мефармояд. Байт:
Бо он ки чун чароги сахар шуд цавонамарг, Хам дер зиom муддаии зудмири мо» [S, c.329-330]
Ин нукта дар дигар тазкирахо хам айнан такрор мешавад. Macana^ аз тазкираи «Хизонаи омира»-и Озоди Балгиромй хам мехонем: «Бдоотй муътакиди Иcмaти Бухорой буд ва мункири Шайх Камоли Хучандй ва дар мактае гуяд:
Faзaщou Бuсomuрo, Камол, аз худ мадон кaмmaр, Ки парвардаа€m чун Хоца ба оби дида Салмонаш.
Гуянд, Шайх Камол аз Бигот ранчид ва ин байт дар дуои бад ндабат ба y гуфт:
Не он, ки чун чароги сахар шуд цавонмарг, Хам дер зи€m муддаии зудмири мо.
Дуои Шайх муатеир афтод ва Бдаотй дарфуртат бдаоти хаёт дарнавардид» [3, c.67-68]. Бaхcи дигаре хам хаст, ки дар он зиддияти ин ду шоир фаротар аз мактаи газали мазкур меравад ва гуё дар он мутобики ривояти capчaшмaхo Биcoтй ба Шайх Камол «лаванд» хитоб мекунад: «Накл гардида, ки Биcoтии шоир рузе дар мачлиш шоирон Шайх Камоли Хучандиро бидид ва бигуфт:
Аз куцои, аз куцои, эй лаванд?!
Шайх хамон лахза дар пocyxи y фармуд:
Аз Хуцандам, аз Хуцандам, аз Хуцанд!
Аммо аз чунин беадабиву муомила аз y ранчидахотир гардид ва он рафторашро ба capмacтии y хамл намуда, фармуд: «Ин чавон capмacт acт». Бжотй онро шунида, бадохатан гуфт: Сuяхнaшмесm мардумкуш, хароби гамзаи уям, Аз он дар айни хушёри сухан мамона мегуям. Он гох ба тарики хачв бар y гуфт: Эй мулхиди Хуцанди, риши бузург дори, К-аз гoяmu бузурги «дахриш» меmaвoн гyфm.
Чун Шайх инро шунид, хеле дард кашид ва дар хамон мачлис уро дуои бад намуд» [ниг.: 5, с.82-83].
Ин нуктахо хангоми ба зиндагиномаи Бисотй таваччух кардан, зери шубха гирифта мешавад. Масалан, санаи вафоти Бисотиро тазкиранависону олимон 1411-1412 каламдод кардаанд [4, с. 15]. Забехуллох Сафо уро ба дарозумрй сифат карда ва тули умри уро 88 сол донистааст [9, с.456]. Дар ин холат, соли таваллуди шоирро такрибан санаи 1326 ё 27 тахмин кардан мумкин аст, вале хамоно дар холи чавонамарг будани у ин маълумотхо хама ба зери шубха меафтанд ва аз чанд чихат ба хакикати таърихй дуруст намеоянд. Нахуст, дар холи бовар кардан ба маълумоти тазкираи Давлатшох ва кутуби дигаре, ки зиддияти Бисотиву Камол ишора кардаанд, у бояд хангоми вохурданаш бо Шайх Камол аллакай шоири баркамол бошад ва тавони бахсу мучодаларо бо Шайх дошшта бошад. Дар ин хол, тибки маълумоти Навой дар тазкирааш, ки аз наздиктарин сарчашмахо доир ба Бисотй махсуб мешавад, соли вафоти у 1411 аст (4, 15). Дар ин холат, у баъди дуои бади Камол бояд вафот ёфта бошад ва дар ин сол Шайх Камол дар Самарканд набудааст. Ба гумони голиб, Шайх Камол атрофи соли 1364 бояд аз Самарканд хорич шуда бошад, чун махз хамин сол дар Самарканд гирудор ва чангу чидол аз нав авч гирифта буд. Агар ба нуктаи «чавонамарг шудани шоири ракиби Камол» бовар кунем ва маълумоти тазкирахоро ба инобат гирем, Бисотии чавон дар солхои дар Самарканд будани Камол хануз чашм ба олами хастй накушода будааст. Агар ба кавли Сафо ва дигар кутуби илмй такя намоему муддати умри шоири мавриди бахсро тулонй каламдод намоем, пораи чавонмарг шудани Бисотй зери шубха меафтад ва бо ин тамоми маълумот оид ба ракобати ин ду шоир хам зери хатти тардид гирифта мешавад. Бо назардошти он ки Шайх Камол аз чумлаи авлиё будаву каромоти зиёде аз у дар кутуби тазкираву таърих манкул аст, дар холати дуо кардани у нисбат ба Бисотй, он аз пардаи кабул дуртар намеафтода ва ин нукта хам баид менамояд, ки орифе ба масобаи Шайх Камол бар худ оё раво медида, ки дар хакки хамкаламе чун Бисотй дуои баде намояд.
Сониян, ба андешаи мо, сабаби пайдо шудани назарияи фавк абёти худи Камол аст, ки дар он аз самаркандихо бо шиква харф мезанад ва ин мисраи Бисотист: Дури назми Бисотиро, Камол, аз худ мабин камтар...
Барои равшантар шудани матлаб Fазали мазкури Бисотиро, ки дар аксари сарчашмахо байти мактаи он зикр шудааст, пурра сабт мекунем:
Ба хар муе диле бастаст цаъди анбарафшонаш,
Магар цамъияти дилхост дар зулфи парешонаш?!
Сищгесуи у доим хицоби рощ ман гардад,
Сабо, то чанд рубинй кунй, охир барафшонаш!
Дури гуши ту меафтад зи сармастй ба хар суе,
Ба хар як цуръае дигар (?) зи цоми васл галтонаш.
Ба лаъли худфуруш охир яке бинмо ацицатро,
Ки бар хуни цигар гардад зи ёцути ту марцонаш.
Нахохад рехт ашки дида обам, оцибат рузе,
Манат гуфтам, ту медонй, зи оби ру бар у ронаш!
Дили хар дардманде, к-у ба зулфи дуст дармонад,
Ба цуз дармондагй дигар намедонанд дармонаш.
Дури назми Бисотиро, Камол, аз худ мабин камтар,
Ки парвардаст чунмардум ба оби дида Салмонаш [7, баргаи 27].
Газали мазкур, чунонки мушохида шуд, дар сабку саликаи сухани Камоли Хучандист ва чавоби Fазали Шайх Камол бояд бошад. Ба ин нукта мухаккик Бахром Рахматов хам ишораи чолибе карда, менависад, ки «Ба назари мо, ин чавоби газали Камол ва беш аз ин чизе нест...» [6, с. 11]. Ба назари мухаккики фавкуззикр «дар Fазали сабки ирокй чавобия навиштан якандоза сабкати эчодиро мемонд, агар шоир гуфтаи худро дилпазиртар аз асл шиносад, дар мактаъ ба тарзи ифтихория ба ин нукта ишора мекард. Бисотй хам ба ин нукта ишора дораду халос, зеро дар Fазалхои дигари худ комилан ба тарзу равиши Шайх Камол тобеъ мемонад» [6, с. 11]. Вокеан, Шайх Камол ба хайси шоирест, ки сухани у ба тарзи суханварии Бисотии Самарканда таъсири вофире расонида, бешубха тааммул дар ин таъсирпазирй андешахои моро хам нисбат ба ракобати ин ду шоир ва муносибати тезу тунди байни онхо, ки дар бархе сарчашмахо накл мешавад, дигаргун кард. Мисол:
Кмоли Хyчaнди:
May лофи уусн зaд бa ту, он pуx бap y гщифт.
Xam цониби pуxu ту г^ифту mку гщифт.
Буи ту чун шунид зи гул aндaлeбu uacm
Чaндoн тшид ноли, ки овози y гщифт.
Аз пойбуси capв жбйм пуст боз кapд
X,ap гщ, ки пойбуси туйм opзу гщифт.
Зоуид 6ü cуyбamu ту чу puндoнu бoдaнyш
Он py3 бop ё'фт, ки 6üp cap тбу г^ифт.
Шaвцu лaбam 6ü мaйкaдaaш буpд мутшон
Пиpe, ки as муpuд yrnaœm му г^ифт.
Гулгунcaвop 6üp payu ишци ту xarnu aшк
Дуp(p) pexmaнду pyu зaмuнpo фуpy г^ифт.
Зoeъ мaкун, ки уо.йф бувaд дap 6u^p, Кaмoл,
4amuu ту cуpмae, ки as он xoкu ку г^ифт [ll, c.347].
Беотии Сaмapкaндй:
З-он xam, ки г^ди opaзu он моуду г^ифт,
Хуpшeд дap уицоб шуду моу py гщифт.
Хунaм, ки pexm opaзam, aнгeзu он жб am
Ё pü6, бaдaш мaбoд, ки цониб тку г^ифт!
Гул xocm, то зaнaд 6ü ту лoфe зи нозукй,
Чaндoн дap ин улво-ш бимондй, ки бу г^ифт.
Mexocm, то зи дuдa xaëлam бaдap шaвaд,
Ашком дaвuд гapму capupay 6üp y гщифт.
Зоуид нuшacma буд 6ü xунu пиет, дй
Oмaд зи пои мuнбapу дacmu тбу г^ифт.
То дuдa дид шaклu мттт, нaдuд yey,
Tupa шaвaд, yйpoйuнa rnmrn, ки му г^ифт.
rap шay pуxu висоли Бисотй нaëфm боз
Дap тф инони am мapy üb чйpy г^ифт?! [7, бapгau 9].
Дap Faзaлхои мaзкyp «чониб i^^Tarn», «6ap cap ca6y г^ифта»», «^acrn ca6y i^^Tam» вa f. ифодaхои мошнди ду шоиppо тaшкил мeдихaнд. Дap бapобapи он ки Бдаотй дap пaйpaвй вa вaзнy кофияи aшъоpи ^мол Faзaл мeгyяд, y aввaлин ^cecr, ки paдифи «nycr мeдоpaм тypо»-и Шaйx Кaмолpо 6a тapзи xyA иcтифодa кapдaacт. Шо^ pa,n^x^ xоcи Кмол xyшкapдaи ycr:
Дил зи мaн буpдuву чун уон дуст мeдopaм mуpo,
Дapдaм as ту acmу дapмoн дуст мeдopaм mуpo.
Аз rnpu зулфу доуотт py нaгapдoнaм дaмe,
З-он ки мaн тйдову пинуон дуст мeдopaм mуpo.
Дap улвои он ки улстом бeцapop as зулфи ту
Зappaвop, эй ueypu тобон, дуст мeдopaм mуpo.
Чйшм мacmу гecуяm (бoшaд) пapeшoнyoлу мaн
Рузу шaб мжту пapeшoн дуст мeдopaм mуpo.
rapHu жсузй мapo пapвoнaвop as capкaшй,
Дoнaм, эй шомъи дуpaфшoн, дуст мeдopaм mуpo.
Бap rnpu куи ту нолон poз мeгyям чу об,
Ope, эй capвu xupoмoн, дуст мeдopaм mуpo!
rap 6ü дacm ощ Бисотй, зулфи мушкuнaш, бигуй,
Дил зи мaн буpдuву чун уон дуст мeдopaм mуpo ( 7, бapгau б).
Аммо бapои тулонй нaшyдaни 6axc мeтaвон 6a чaндин мaтлaъхои ду шоирт мaвpиди K^ëc ишоpa ^p^ ки бо х^, миши Faзaлхои дapболо зикpшyдa кapобaти лaфзивy мaъной доpaнд: Кмоли Хyчaндй:
Рyзгopecm, ки yeчaш m3ape бо мо тст
В-ин шaбu фуpцйmu мopo cayлpe тйдо тст [ll, c.246].
Бдоотии Сaмapкaндй:
Дили гумгaшmau мopo xaбape тйдо тст,
Он ки дил буpд, as y уом aeape тйдо тст [7, бapгau 18-l9].
Кмоли Хyчaндй:
Нишони шабравон дорад сари зулфи парешонаш, Далели равшан am инак, чароги зери домонаш [11, 749]. Бдоотии Самарканда:
Ба хар муе диле бaсmaсm цаъди анбарафшонаш,
Магар цaмъuяmu óu^o^ дар зулфи парешонаш?! [7, баргаи 27].
Мухимтар аз хама, у дар баъзе маворид шеъри худро бо шеъри Шайх мутовй медонад, чунончи:
Ашъори Бuсomuсm, ки серобу лamuф am
Чун меваи ширин, ки бтрй зи Хуцандаш [7, баргаи 28].
Табиист, ки меваи ширинтарини Хучанд шеъри Шайх Камол аст ва ба андешаи мо дар зерматн шоири фавк астан ба он ишора дорад. Чунончи, дар замони зисти Бдаотй, ки худудан нимacp аз замони нубуги Шайх Камол баъдтар аст, ки таъшри уро ба иддае аз шоирон эхcoc кардан имкон дорад. Чунонки дар ин бора яке аз мухаккикони хуби эронй - Эхcoни Ёршотирй ишора карда, навишта буд: «Дар ин давра камоли ycтoдии шуаро дар хycни таклид аз шуарои пешин аст ва харгиз шеъри онхо бар cyxaни ycтoдoнaшoн, чун Низомиву Х,офиз ва Хоконй пешй нагирифтааст...» [2, c.103]. Яъне, шоирон бар caбили таклид аз бузургони пешин, биcëp захматх,ои чолиберо хам барои пешрафти aдaбиëти кардаанд, аммо заминахои атоши гycтapиши шеър ва забону олатхои тacвиpи шеър, ки бacoмaди ашии онхоро дар шеър баршуморидан мумкин нecт, хамон образпорахои кадимй бокй мондаанд. Дар ин бора мухаккикон хам ишорахои чолиб кардаанд: «Нуктаи дигар ин ки тарзи ифода, образпорахои шеър, кахрамон ë шмохои маъмулй, ки одатан дар ашъор, мaxcycaн газал, такрор мешаванд, дар ашъори Камолу Биcoтй, на танхо каробат, балки вижаи иcтиxдoми якгун доранд...» [6, c.12]. Вокеан, тааммул дар мутуни ашъор ин иддаоро ба cyбyт мepacoнaд, ки зовияи дид ва тарзи coxтaни образхои маъмулии шеър дар ашъори шоирони фавкуззикр якгун мебошад. Чунонки ин нукта capи бахр дар образи «саг», ки бо шеъри Камол иштихор ëфт, равшантар мешавад. Дар газалдати Хоча Камоли Хучандй «саг» хамчун образи ошики дилбохта ва тимтоли вaфoдopиcт. Дигар нукта ин ки манзури шоир аз худро caг гуфтан ë баробари caг дoниcтaн, эъзоми маъшук acт, яъне бузург кардани у ва худро дар пои хакир шуморидан. Чунончи, дар байти пoëн Камол худро аз cara куи дилбар хам камтар мешуморад: Гyфmo: -Камоли сaxmцoн щсш аз сагони куи мо. Биткам боз он сангдил цадри сагони щи худ [11, c.5S2].
Бдаотй хам ба хамин холу хаво фигони худашро бoиcи capдapдии caгoни куи дилдор дoниcтa, менавжад:
Сари худ гиру дарди сар, Бuсomñ, з-осшош хеш, Мaëзoр аз фигон дигар сагони он сари куро [7, баргаи 6-7].
Дар байти зерин бошад, Камол «cara куи маъшук» хитоб ëфтaни худро шараф мепиндорад:
Гар my рузе аз сагони щи худ хони маро,
Худ хамин бошад камоли давлашу бaxmu Камол [11, 777].
Бдаотй хам дар ин маврид, пурра ба иттибои шоири хучандй кадам бардоштааст. Мжол:
Бар мани бечора зан чандон ки санги ме%нamam,
Ман саги куям шуро, зищор санге кам мазан [7, баргаи 35].
Ин холатро, яъне хаммонандихои здади шоиронро дар тacвиpoфapинй ва ташбехгозй дар aбëти дигар хам ба мушохида гирифтан мумкин аст. Дар aбëти зерин «дахон» ба «адам»-у «нестй» ва «мдан» ба «тори му»-ву «хеч», яъне нестй ташбех шуда, хар кадом шоир ба вачхе xoc аз ин ташбехот ва образхои маъмулии шеър бардошт кардаанд: Камоли Хучандй:
То Камол аз дахани y дили худ боз сumaд, r^ë, бори дигар аз адам омад ба вуцуд [11, 375]. Бжотй:
Не^и вазн ба щ^ии дахонаш кардам,
Несш бuсëр зиед am вале щсш кам асш [7, баргаи 22].
Камоли Хучандй:
Аз нозуки мишни my %еч œmy кас надид Нoзyкmaр аз мтни my аз мумкшош хеч [11, с.370]. Бжотй:
То дида дид шакли мuëнam, надид хец,
Тира шавад харойина чашме, ки му гuрuфm [7, баргаи 9].
Xyлoca, бо вучуди он ки дар кутуби тазкираву таърих доир ба муношбати хуб надоштани
Шайх Камоли Хучандй ва Бисотии Самаркандй ишорахо шудааст, Мавлоно Бисотй аз зумраи шоироне ба хисоб меравад, ки дар тариби газали сабки саъдиёна, ки бо номи Шайх Камол ба авч расидааст, накши сахим дорад. У, бо он ки дар мактаъхои худ бо ифтихор сухани худро хамвазни сухани Шайх Камол медонад, аз он ба тарзхои гуногун бардошт карда, дар тазйини фикру андеша ба хубй аз образпорахо ва тимсолхои маъмулии шеъри Камол бахра чустааст. Дар баробари бахрачуй аз авзону ашкол, Бисотй радифхои хушоянди шеъри Камолро хам ба тарзи худ истифода карда, кушидааст, то забон ва олати гуногуни тасвир дар шеъраш хампояву хаммоя ва хамвазни шеъри шоири шахири хучандй бошад.
ВЛИЯНИИ ТВОРЧЕСТВА КАМОЛА ХУЖАНДИ НА ТВОРЧЕСТВО БИСОТИ
САМАРКАНДИ
Если стихи, написанные в персидско-таджикской поэзии в качестве подражания,иследования были во внимание созидателей, то нам неизвестно об осуществлении серьёзных исследований в этой области.
В статье говорится о влиянии творчества Камола Хужанди на творчество Бисоти Самарканди, также на примерах анализированы какое вилияние оказало рифма, редиф, образ, символ художественного выражения, аллегория на поэзию Бисоти Самарканди, которые мастерски использовал Камол Хужанди.
Ключевые слова: подражание,уподобление, иследование,влияние поэзии Камола Хужанди на творчество Бисоти Самарканди.
INFLUENCE OF KAMOL KHUJANDI'S CREATIVE WORKS ON BISOT SAMARKANDI'S CREATIVE WORKS
If poems are written in Persian-Tajik language in the form of imitations, it is not easy for us to implement a serious research about them.
The article tells us about the influence of Kamol Khujandi's work on work of Bisot Samarkandi. It is also analyzed the impact of rhyme, redif, image, symbol of artistic expression, allegory on the poetry of Bisot Samarkandi with the use of examples that Kamol Khujandi used them skillfully in his works.
Keywords: imitation, simile, investigation, influence of Kamol Khujandi's poetry on works of Bisot Samarkandi.
Сведения об авторе:
Мукумова Дилафруз Зиёдуллаевна - ассистент факультета узбекской филологии кафедры таджикской филологии и восточных языков Тирмизского государственного университета, тел.: (+998) 902451825
About the author:
Mukumova Dilafruz Ziyodullаevna - assistant in the Faculty of Uzbek Philology of Chair of Tajik Philology and Eastern languages of Tirmiz State University, Tel.: (+998) 902451825
УДК 9 (с 53)
СИМОИ АБУАБДУЛЛОХИ РУДАКИ ДАР ПОВЕСТИ ТАЪРИХИИ ДАВЛАТШОХИ ТО^ИРИ "СИТОРАИ РУДАК"
Ра^имзада М.
Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров
Озодии сухан, ки дар давраи истикдолияти миллии Точикистон дар тамоми чабхахои хаёти маънавии халк ба вукуъ омад, боиси бознигарии ахли завк ва сохибони истеъдоди адабй ва илм на танхо ба таърихи на чандон дури кишвар, балки ба таърихи асрхои миёна хам гардид. Пайдоиши тафаккури таърихии халк дарзамон боиси ба вучуд омадани тафаккури реалистй низ гардид ва ин падидахои тоза сабаби зухури ташаккули повести таърихй гардида дар айни замон дар он инъикос ёфтанд.
Бояд таъкид кард, ки дар замони истиклол жанри повести таърихй сифатхои тозаи худро ба зухур овард. Он хеле мушаххас гардид, худущ дарбаргирии вокеахо муайян шуд, доираи чугрофияи он рушану возех ба зухур омад, асосхои вокей ва мустанад пайдо кард, хаёт шахсиятхои маълуму машхури таърихй, сиёсй ва адабиро мавриди тасвир карор гирифт. Повести таърихй мохияти амики тахдилй пайдо кард. Мазмун ва характери замон, равандхои асосии сиёсию ичтимой ва ахлокии он, муборизаи нерухои гуногуни чомеа, бархурдхои шадиди куввахои дохилй ва хоричй, ватанхохон ва истилогарон, зиддиятхои равияхои сиёсй, динй ва мазхабй, азму талоши оммахои халк, рохбарони хирадманд ва фарзандони тавонои он дар
