CC BY
10
УДК 83, (3) ББК 8Т
РОЦЕЪ БА ВИЖАГЩОИНАЗИРАИ КАМОЛИ ХУЦАНДИ БАР РАЗАЛИЁТИ САЪДИ
ОБ ОСОБЕННОСТЯХ "НАЗИРА" КАМОЛИ ХУДЖАНДИ К ГАЗЕЛЯМ СААДИ
CONCERNED WITH PECULIARITIES OF "NAZIRA" BY KAMOLI KHUJANDI TO SAADI S GHAZELS
Абдуцодиров Абдусаттор, н. и. филол., профессори кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти тоцики МДТ «ДДХ ба номи академик Б. Гафуров» (Тоцикистон, Хуцанд)
Абдукадыров Абдусаттор, к.ф.н., профессор кафедры методики преподования таджикского языка и литературы ГОУ "ХГУ имени Б. Гафуров (Таджикистан, Худжанд)
Abdukodirov Abdusattor, c.ph.s., Professor of the department of Tajik language and literature methods of teaching under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand) E-mail: [email protected]
Вожа^ои калиди: шеър, назира, газал, шеъри классики, санъат^ои бадей, жанр, вижагщои гоявию бадей
Мацола ба масъалаи уануз номукаммал омухташудаи илми адабиётшиносй - жанри назира бахшида шудааст. Дар он кушиш ба харц дода шудааст, ки дар мисоли жанри назира шеъри суханварони маъруфи форс-тоцик Камоли Хуцандй ва Саъдии Шерозй нишон дода шавад. Аз маводи мацола бармеояд, ки назира масъалауои гоя, сохтор, санъатуои бадей, интихобу корбасти во^ид^ои лексикию грамматикии шеърро дарбар мегирад. Вижагщои гоявию бадей ва забониву услубии назирауои Камол бар Саъди мавриди барраси царор ёфтаанд. Тащици жанри назира яке аз василауои мууими омузиши вижагщои гоявию бадей ва забону услуб ва мауорати сухангустарии шоирон маусуб меёбад.
Ключевые слова: стих, назира (поэтическое подрожание), газел, жанр, художественный прием, идейно - художественные особенности стихотворений
Статья посвящена одному из малоизеченным проблемам литературо ведения-жанра назира (поэтическое подражание). В ней делается попытка на примере поэтического творчества видных представителей персидско - таджикской литературы Камола Худжанди и Саади Шерози показать особенности жанра газел. Анализируется дидеологические, художественные, лингвистические и стилистические особенности Камола к газелям Саади Убедительны выводы автора статьи о том, что назира может касатся все параметры поэзии, в частности, выплащение идейного замысла, структурных компонентов, художественной приёмов, исползование широкой пласти лексико - грамматических единиц языка и др.
Всесторонное анализ назиры позволяет на конкретных примерах путем сопоставления выявить особенности творчества мастеров слова.
Key-words: verse, nazira (poetic imitation), ghazal, genre, artistic device, ideological and artistic peculiarities of poems
The article dwells on one of the scantily studied problems concerned with the literary genre called as nazira (poetic imitation). The author makes an endeavor to show the peculiarities of the ghazal genre on the example of the poetic creativity of prominent representatives of Persian-Tajik literature - Kamol Khujandi and Saadi Sherozi. In his article the author conducts an analysis beset with the diddeological, artistic, linguistic and stylistic peculiarities of KamoVs to Saadi's ghazals. The author of the articled convincing conclusions that nazira can relate to all the parameters of poetry, in particular, the release of the ideological concept, structural components, artistic techniques, usage of a wide range of lexical and grammatical units of the language, etc.
The conducted comprehensive analysis dealing with nazira makes it possible to identify the specific peculiarities of the creative work of the masters of the word using specific examples by means of comparison namely.
Назира чун истилохд илми адабиётшиносй шеърест, ки дар пайравии мавзуъ ва вазни шеъри шоири дигар навишта мешавад. Он дорои рукнх,о низ мебошад, амсоли тазмин, ки маънои мисраъ ё байтеро аз шуарои дигар ба шеъри худ даровардан аст. Х,амчунин татаббуъ дар вазн ва кофияи шеъри касе пайравй намуда шеър гуфтан аст.
Дар адабиётшиносй истилохи цавобия низ ба назар мерасад, ки онро "назираи чавобия" хам мегуянд. Ин истилохот дар мавкеи худ ба маънохои мазкур ба кор мераванд, вале баъзан ба мазмуни умумй, яъне бо ангезиши як шеър таълиф ёфтани шеъри шоири дигар истифода мешаванд. Аз байни истилохоти мазкур" назира" маънои фарохтар дорад. Чунонки тахлил нишон медихад, мавридхое кам нестанд, ки таъсири як шеър ба шеъри суханвари дигар фарогир буда, пахлухои мухталифи шаклй (вазн, кофия, радиф, санъати сухан) ва мазмуни асарро дар бар мегирад. Ба назари мо, дар ин сурат истифодаи истилохи "назира" ба максад мувофиктар аст.
Аз мушохида бармеояд, ки шоирон ба ашъори писандида назира мегуянд ва комёбии назирагу ба ду шарт, дар ду сатх муяссар мегардад: дар сатхи аввал шеъри назира бояд хампояи шеъри аввал бошад, дар сатхи дуюм аз шеъри аввал бартарй пайдо кунад, вагарна муроди шоир аз назира бехосил аст. Азбаски назира ба шеъри баланди шоири баркамол гуфта мешавад, дар таърихи адабиёт хеле кам иттифок меафтад, ки нисбат ба шеъри аввал бартарй пайдо кунад. Назира метавонад аз як ё якчанд байтхои алохида, образхои тозаи шоирона, санъати сухан, рушании ифода ва монанди инхо афзал бошад, аммо назирае, ки комилан бартар бошад, падидаи нодир аст.
Таъсир ва таассури суханварон ба хдмдигар як х,одисаи мухдми адабй аст, ки дар таърихи адабиёти точик бисёр рух додааст. Аз чумла, шоири номвари асри Х1У адабиёти форсу точик ашъори шоирони маъруфи то замони худро пеши чашм дошта, ба онх,о пайравй намуда, назираву чавобия низ гуфтааст.
Назирах,ои Камол бар ашъори Саъдй аз радифи бех,тарин назирах,ои назми классикии форсу точик ба х,исоб меравад, зеро дар появу чавобияи суханвари мумтоз ашъор суруданд, аз кас майорату ;удрати баланди эчодиро та;озо менамояд.
Камол ба Саъдй, пеш аз хама, дар фахрияхояш бо сабку услуби худ пайравй мекунад. Саъдй:
Эй гули хушбуй, агар сад царн боз ояд ба%ор, Мисли ман дигар набини булбули хушгуйро (2,54)3
Камол:
Гар бицуянд ба сад царн, наёбанд, Камол,
Булбуле чун ту хушил%он ба чаман%ои Хуцанд (1,518).
Камоли Хучандй бо эътирофи каломи олии Шайх Саъдй бо татаббуъ бар шеъри у фармудааст:
Саъди агарчи тутии гуё бувад, Камол, "Тути хамуш бе% чу ту гуфтор мекуни".
Мутолиаи осори Саъдй ва Камол собит мекунад ки Камол Саъдиро хеле хуб, борикназарона омухта, вокеан, "Саъдии замон"-и худ гардидааст, Чунонки фармудааст: %афт кишвар намекунад имруз, Бе мацолоти Саъди анцумане (2,175) Олам сухани Камол бигрифт, Имруз цуз ин сухан, сухан нест (1,208)
Дар Шайх Камол, чунонки ба шоирони бузург хос аст, ифтихори шахсй баланд аст. У дар суханварй аз Саъдй кам нест, балки агар Саъдй шеърхои Камолро мехонд, ба бузургии у тан медод:
Камол, ар бишнавад Саъди ду байте з-ин газал гуяд: Ки хоки поки табъат бурд оби "Бустон"-иман (2,215).
Ё ин ки агар Саъдй аз покии сухани Камол огахй ёбад, шеърхояш, аз чумла, "Тайибот" ва "Хабисот"-ашро дар козургох ба шустан медихад:
Камол, ин гуфта гар Саъди шуниди, Фуру шусти ба козурго% дафтар. Ба он дафтар, ки дар он "Тайибот" аст, "Хабисот"- аш фуру шусти саросар(1,528).
3 Мисол^о аз куллиёти Саъдии Шерозй, иборат аз ча^ор чилд (Ч,илдаои 1-2, Душанбе: Адиб, 1989) ва Девони Камоли Хучандй иборат аз ду чилд (Душанбе: Ирфон, 1983, 1985) оварда шудаанд. Адади аввал чилд^о, адади дуюм са^ифа^оро ифода менамояд.
Kaмол ба худ ручуъ мекунад, ки фикркоро бо суханкои ширин бaëн намо ва чунон ба шакл дарор, ки барои лаззаташро чашидан аз Миср шакар ва аз Шероз Саъдй ояд: Дар шакар рез фикри хеш, Kамoл, Цанди %ар як сухан мукаррар œз, To биёяд ба чoшнигирй Шакар аз Мисру Саъдй аз Шерoз (1,545). ^моли Хучандй мисраъ ë байткои Саъдии Шерозиро бе зикри номи Саъдй меорад, ки ин аз хусусияткои жанри тазмин мебошад. Мух,ак,к,ик,и маъруф Т.Зехдй доир ба ин жанри шеърй навиштааст, ки "Шоир барои такзияи фикр ва киссдат ягон шокбайт ë мисраи барчастаю хушоянди ягон шоири саромади пешина ва ë муосирро дар шеъри худ накл мекунад. Дар ин маврид одатан номи шоирро пеш аз накли байти тазминшаванда мокирона зикр мекунад. Агар сокиби байту мисраи тазминшаванда шоире машкуре бошад, гок номи y зикр нашавад кам, ба навъе ишора меëбaд" (3,114).
Азбаски Саъдй бо ашъори худ шукрат дошт, ^мол дар тазмини вай зарур нашуморидааст, ки аксар номашро зикр кунад.
Пайравии ^мол ба Саъдй ба дарачаест, ки газали аввали девони ^мол бо вазну кофияи яке аз газалкои Саъдй навишта шуда, байти тахаллуси он бо мисраи Саъдй анчом меëбaд. Х,усни матлаи газалкои Саъдй ва ^мол ин аст: Саъдй:
Вацте дили савдoй мерафт ба бyсmoн%o, Бе хештанам кардй бyи гулу рай^н^ (1,178).
^мол:
Аз пира^анат бyе oмад ба гулисmoн%o, ^рданд пур аз нащат гул%o %ама дoмoн%o (1,3). Байте, ки аз Саъдй мисраашро ^мол тазмин кардааст, ин тавр аст: %ар тир, ки дар кеш аст, гар бар дили реш oяд, Mo низ яке бoшем, аз цумлаи курбoн%o.
Байти ^мол:
Ид асту Kамoл аз ёр дoрад сари курбoнй "Mo низ яке бoшем аз цумлаи курбoнxlo " (1,3)
Баъзан ^мол калимакои мисраи Саъдиро тагйир дода, дар катори сухани худ ба кор мебарад. Масалан, аз байти аввали газали Саъдй калимаи инро бо он иваз намуда, мисраи аввали байтро дар шеъри худ назира кардааст: Саъдй:
Ин 4,o шакаре %аст, ки чандин мага^нанд, Ё булъацабе, к-ин %ама ^^б^ава^на^ (1,279).
^мол:
Гирди лаби y бесабабе нест басе хoл,
"Он шакаре %аст, ки чандин магасoнанд" (1,379).
Саъдй баъзе газалкояшро бо шакли чумлакои саволй эчод кардааст. Мисрову байткояш бар суолкои риторикй буда, ба санъати тачокули ориф оиданд. ^мол байти суоломези Саъдиро чавоби пурлатофати шоирона мегуяд:
Kü баргузашт, ки бyи абир меoяд?
Kü меравад, ки чунин дилпазир меoяд? (1,3GG).
^мол:
Зи барги гул, насими абир меoяд, Насими yст, к-аз дилпазир меoяд (1,300).
Баъзан чунин ба мушохдда меоянд, ки ^мол ба Саъдй дар шакли шеърй пайравй кардааст, вале аз назари жарфтар бармеояд, ки дар камин сурат низ тозагии маънй ва образко санги макак аст. Чунончи, матлаи газали ^мол, ки чавобан бар шеъри Саъдй гуфта шудааст, ба суоли риторикй асос ëфтaaст. Вале дар карду маврид мукимтар аз кама образкои тозаи шоирона аст: занахи ëpи зеборо ба "бикй" ва "себи симин" (сафед) нисбат додани Саъдй сухани нав аст, ^мол дар пайравй кади баланди ëppо бо ибораи тоза-"сарви симин" ифода кардааст. Дар
мисраъхои дуюми абëти харду шоир низ тозагии дигар ба назар мерасад: Саъдй лабро ба "чони ширин" нисбат додааст, ифодаи "рост гyфтан" дар мисраи ^мол ба ду маъно: 1. ^ади ëрро рост гуфтан . 2. Сyхани рост гуфтан далолат мекyнад:
Саъдй:
Би^жт oh, ë занах, ë ceби тмин? Лаб аот oh, ë шaкap, ë 4¡ohu шщин?
^мол:
К,ад аат oh, ë алиф, ë capви тмин? Бигуям poет %ам oну %ам ин.
Далели дигари Саъдиро дар шакл пайравй кардани ^мол боз он аст, ки газали Саъдй ишки заминиро талкин мекунад. Лекин газали бо хамон вазну кофия сароидаи Kамол орифона аст, газалхо аз руйи оханги гуфтор хам фарк мекyнанд: Саъдй газалро бо чумлахои саволй гyфтааст, байти ^мол бошад, ба чумлаи хикоягии инкорй асос ëфтааст: Саъдй:
Эй луъбати хaндoн, лаби лаълат ки макида^? Б-эй 6osu латафат, гулиpyu ту ки чида^? (1,2GG).
^мол:
Гаp зo%иди кaмхopa му^аббат начашида^, Хутба нaхypдacmу pиëзam накашидаап (1,201).
Дар чавобияхои ^мол тагйири мавзyъ ба назар мерасад. чунончи, мавзyи яке аз шохгазалхои Саъдй умри гузаро, зиндагии "панчруза" аст, ^мол дар ин вазну кофия бо газали ошикона назира бастааст, ки дар зер абëти он шохкорихоро меорем: Саъдй:
Биcëp мл^ ба capи xoku mo paвaд, К-ин o6u чашма oяду бoди caбo paвaд. Ин пан^уза му^лати aйëми oдaмй Бap xoku дигapoн ба maбaккуp чapo paвaд? Эй ду^, бap цашзаи душман чу бигзapй, Шoдй макун, ки бap ту %амин мoцapo paвaд.
^мол:
Гapaм, ки аз ту бap мани мткин цaфo paвaд, Сулmoн туй, кace ба тазаллум ку4¡o paвaд? Эй, дил, зи ceли хун, ки шуд аз чашми мo paвoн, "Шoдй макун, ки 6o ту %амин мoцapo paвaд".
^мол аз санъатхои шеъри Саъдй, ки дар тасвири холатхои кахрамони лирикй ва манзарахои табиат истифода шудаанд, чихатхои нав ëфта, лавхахои чозиб меофарад. Масалан, Саъдй руйи сафеди субхмонанди маъшукаро пас аз интизорихо дида, гиристани худро ба дамидани субх ва пароканда шудани ситорахо монанд кардааст:
Бopoни чун cиmopaaм аз дидaгoн б^ехт, Pye, ки cуб% тща шавад аз caбo%amaм (1,319).
Дар ^мол холати гиристани ошик вобаста ба дидори ëр дигар хел сурат гирифтааст: ошик мавриди пеши назараш будани ëр каноатманд аст, лекин вакте ки маъшука руй мепушад, ашки y мисли ситора мерезад:
To pух на^шй, кай шавад аз дида ашки мo paвoн, Пин^н нагашта oфmoб aхmap нaмeoяд буpун (2,196).
Байти ^мол манзараи фарорасии шом баъди фуруравии офтоб ва дар осмон пайдо шудани ситорахоро чилвагар мекунад. Амал дар байти ^мол ба воситаи замони хозира-ояндаи феъл, шакли аорист ифода ëфтааст, ки ба шарте вокеъ мешавад ва давом менамояд, эхтимоли такроршавй дорад. Байти ^мол ба ташбехи пушида ë истиора асос ëфтааст. Яъне рух - офтоб ва ашк-ситора аст, чунин маънои пурназокат ба хосил меояд: ту рух мепушию аз махрумии дидорат аз дида ашки мо равон мегардад, ба мисли он ки то офтоб пинхон нагардад, ситора пайдо намешавад.
Мавриди субхдам бархоста курта пушидани маъшукаи офтоб -чехраро Саъдй ва Kамол аëнивy дилпазир тасвир кардаанд. Саъдй мегуяд:
Бoвар ки кунад, ки oдамирo Хуршед барoяд аз гиребoн(1,382).
Яъне кй бовар мекунад, ки аз гиребони куртаи одамй хуршед (яъне ëpи зебо) сар мебарорад. ^мол ин маъниро дар мисраи аввал гуфта, дар мисраи дуюм мазмуни тоза илова менамояд: перокане ки ту (маъшука) аз он сар берун мекунй (яъне мепуши) толеи баланд дорад! ^мол барои ифодаи ин ду нуктаи шоирона аз маънокои омоними вожакои "толеъ" тулуъ кардани офтоб (мисраи аввал) ва "толеъ-("сокибтолеъ")" бaxтëpй, саодатмандй (мисраи дуюм) бо камоли макорат истифода бурдааст. Дар чавобияи Kaмол боз санъати ташхис (толеъбаландии перокан, ки шоистаи ëpи зебост ) бо кор рафтааст. Саъдй чекраи ëppо бо "хуршед", ^мол бошад, бо муродифи он "офтоб" истиора кардааст: Kaмол:
Mешавад %ар руз moлеъ з^н гиребoн oфmoб,
Бар бадан перo%анаm, ë раб, чй сo%ибmoлеъ аст?(1,152).
Дар баъзе мавридко дар чавобиякои ^мол ибора ва ë чузъкои он тагйир пазируфтааст, чунончи, ибораи "бадри мунир"-и Саъдй дар ташбеки ëp ба мок дар ^мол ба шакли "мохд мунир" дучор меояд. Дар карду мисол кам санъати сухан ба кор рафтааст: дар байти Саъдй тачокули ориф, дар байти ^мол ташхис, вале дар шеъри дуюм бозëфти шоирона дар ифодаи матлаб нотакрор аст: Саъдй:
Фитнаам бар зулфу бoлoи ту, эй бадри мунир, Цймат аст oн ë цтмат, анбар аст oн ë абир? (1,312).
^мол:
Барфуруз имшаб ба талъат мацлис, эй мox;и мунир,
Гу: Бикуш худрo чарoг аз рашку шамъ аз гам бимир! (1,527).
Дар байт ë газалкое, ки мaвзyъ ва мазмуни ягона доранд, чузъи таркибкои синонимй ë антонимии Саъдй дар шеъри ^мол бо калимакои каммаъно иваз шудаанд, чунончи, таркиби антонимии сангу сабу, ки дар байти Саъдй мавчуд аст, дар ^мол ба шакли обгинаву санг дучор меояд: Саъдй:
Чашм агар 6o дуст дoрй, гуш 6o душман макун, Ошициву некнoмй, Саъдт, сангу сабуст (1. 213).
Басе бигуфт худoванди ацлу нашнидам,
Ku дил ба гамзаи хубoн маде%, ки сангу сабуст (1, 214).
^мол:
Ишци туву тавба oбгинаву санг аст,
Нoми наку дар ра^и ту муциби нанг аст (1,184).
Дар тасвири бадей ^мол калима ва иборакои Саъдиро айнан ба кор бурдааст. Масалан, феъли камистеъмоли чарбидан, ки дар "Фарканги забони точикй" чора чустан, ба кофтукову даводав чоpaчУй кардан (8,2,525) шарк ëфтaaст, кам дар Саъдй ва хам дар ^мол ба истиснои шакли грамматикии ифода ба маънои бартарй чустан истифода гардидааст:
Саъдй:
Саъдй аз ин пас на oцил аст, на %ушëр, Ишц бичарбид дар фунуни фазoил (1, 331).
^мол:
Чарoги руи ту бар oфmoб мечарбад,
Лабат зи цанд чу %алвoи наб мечарбад (1, 272).
^рбурди ибораи пои чубин дар ифодаи танаи дарахти сарв дар кар ду шоир ба таври зайл аст:
Саъдй:
4,oе, ки сарви бyсmoн ба пoи чубин меравад,
Mo низ дар рацс oварем oн сарви симандoмрo (1,174).
Kамол:
Пеши цадди ëpaм, эй capви cu^u, шapмe бидop,
Дap чаман 6o nou чу6ин capбaлaндй mo ба кай? (2,323).
Тахаввули баëни Саъдй аз чониби ^мол дар корбурди калимахои ëридиханда хам дар байтхои алохида ба назар мерасад. Саъдй дар байти зер гуфтааст, ки ман бе ту нашаста наметавонам, руйи дигаре не, танхо руйи туро дидан мехохам:
Зи да^ам бapнaмeхeзaд, ки як дам бе ту биншинам, Ба цуз pyяm нaмeхo%aм, киpyu %ец кac бинам (1,365).
^мол кисми аввали мисраи якуми байтро дигар карда вобаста ба такозои он аз кисми дуюми он бе-ро бо калимаи бо иваз намудааст:
Чй хушmap давлате з^нам, ки як дам 6o ту биншинам, Ки cepü не^ аз pyяm мapo чaндoн ки мебинам (2,107).
Мукоисаи байтхо нишон медихад, ки хар ду шоир хам як мазмунро баëн кардаанд: ошик хохишманди висоли бардавоми маъшука аст.
Барои пуртаъсир ва чаззоб ифода ëфтани фикр баъзан ^мол калимаи ëридихандаро бо калимаи мустакил иваз менамояд. Масалан, у калимаи муцобилро, ки дар байти Саъдй чун пешоянди номй бо исми гулшан манзараи зебоеро пеши назар меорад, иваз кардааст: Саъдй:
Бигзop, mo муцoбили pyu ту бигзapeм, Дуздида дap шaмoили хуби ту бингapeм (1,377).
^мол:
Бигзop, mo ба гулшани pyu ту бигзapeм, Дap 6obu ваcn аз гули pyu ту бap хypeм (2,92). Х,амин тавр, ^мол ба газалхои ишкии Саъдй чавоб навиштааст ва дар ин кор, аз як тараф, анъанаи пешинданро давом дода, мисраъ ë байти Саъдиро бе дигаргунй дар газали худ овардааст, аз тарафи дигар, аз назари навчуй баъзе калимахо ва таркибу иборахои мисраъ ва байтхоро тагйир додааст. Як падидаи чолиби назираи ^мол он аст, ки байти Саъдиро ба мисраъхо чудо карда, ба хар яки он аз худ мисраъхои нав илова намуда, байтхои мустакил сохтааст, яъне як байти Саъдиро ду байт кардааст, ки ин тарзи тазмин дар шоирони пешина ба мушохида намерасад.
Ч,ихати дигари назирагуии ^мол дар он зохир мегардад, ки эчоди y бо газалдати Саъдй робитаи кавии маъноию мантикй доранд. Агар аз газалхои Саъдй мисраи аввали байтро гирифта мисраи ^молро бо он оварем, байти мустакил пайдо мегардад, ин хусусият дар як катор газалхо ба мушохида меояд. Мисолхо:
Саъдй: Гаp тй бap фapк>aм ни^й, maшpифи куpбam медики,
^мол: Чун cyхmaм, mo кай ди^й oh ваъда^и хoмpo.
Саъдй: Саъдй алам шуд дap ца^н, cyфиву oмй, гy, 6^oh,
^мол: Зуннop чун бибpид ëp, y %ам шика^ acнoмpo.
Ё баръакс, мисраи аввали байти ^молро гирифта, мисраи дуюми байти Саъдиро илова намоем, байти солиме ба мдан меояд, ки Tyë як шоир гуфта бошад:
^мол: CoKfi pacид aйëми гул, хoлиcm аз май ^ми мул,
Саъдй: Mo %aмчунoн лаб бap лабе нoбapгиpифma кoмpo.
Дар анчом бояд гуфт, ки мо мушохидахои худро аз руйи 78 газали тазминй дар махдудаи як макола хамчун гузориши масъала ичмолан баëн кардем, дар асл масъала хеле доманадор буда, аз гоя сар карда кулли масоили шеъриятро дар бар мегирад. Тахкики мукаммали назира хамчун як шохаи мухими суханшиносй дар омузиши табиати хосу назокати шеъри форс - точик мусоидат дорад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдукодиров, А. ^ломи ^молМ-Абдук^^ров, А.Давронов. - Хучанд, 1998. - 215с.
2. Девони Шайх ^моли Хучандй хамрох бо шарх ва зиндагй. Ч,илди аввал. Пажухиш ва тахкики Эрачи Гулисурхй. - Техрон: Суруш, 1374
3. Зехнй, Т. Санъати сухан/Т.Зехнй. - Душанбе: Ирфон, 1979. - 328с.
4. Камоли, Хучандй. Девон. Ба чоп х,озиркунандагон Ш. Х,усейнзода, Н. ^ахдорова, С.Асадуллоев. Ч,илди 1. - Душанбе, 1983.- 560 с. Ч,илди 2.- Душанбе, 1985. - 464с.
5. Максудов, Б. Рузгор ва осори Камоли Хучандй/БМак;судов. - Душанбе, 1994. - 163 с.
6. Сайфуллоев,А. Малики адаб. Сайре дар гулшани рози Хоча Камол/А.Сайфуллоев,С.Абдуллоев. - Душанбе: Адиб, 1996. - 318с.
7. Саъдии, Шерозй. Мунтахаби газалиёт. Ба чоп тайёркунанда Н. ^ахдорова, И.А. Ализода. -Душанбе: Ирфон, 1977. - 448с.
8. Фархднги забони точикй. Иборат аз ду чилд. Ч,илди 1. - 951 с. Ч,илди 2. - 947 с. - М: Сов. энсиклопедия. 1969
REFERENCES:
1. Abdukodirov, А. Kamol's Speech/A.Abdukodirov,A.Davronov.- Khujand, 1998. - 215 p.
2. Sheikh Kamoli Khujandi's Devon with Interpretation and Life. - V.1. Eraji Gulisurkhi's Research and Consideration. - Tehran: Surush, 1374hijra.
3. Zehni, Т. Encyclopaedia of Belles-Letters Devices//T.Zehni. - Dushanbe: Cognition, 1979. - 328 p.
4. Kamoli, Khujandi. Collection of Compositions. Prepared by Sh. Husaynzoda, Н. Kahhorova, S. Asadulloev. - V.1. - Dushanbe, 1983.- 560 p.; - V.2. - Dushanbe, 1985. - 464 p.
5. Maksudov, B. Kamoli Khujandi's Life and Creations/B.Maksudov.-Dushanbe,1994.-163 p.
6. Saifulloev, A. The King of Literature. A Trip in the Flowerbed of Khoja Kamol/A.Saifulloev, S.Abdulloev. - Dushanbe: Man-of-Letters, 1996. - 318 p.
7. Saadi, Sherozi. Selected Ghazals. Prepared by N. Kahhorova, I.A. Alizoda. - Dushanbe: Cognition, 1977. - 448 p.
8. The Tajik Language Dictionary: in two volumes.-V.1.-951p.;-V.2.-947p.-M:Soviet Encyclopedia. 1969.
