CC BY
9«Двенадцать ворот Бухары» Джалола Икрами рассказывает о первых годах Бухарской республики. Писатель, как очевидец и исследователь описываемых событий, исторически достоверно воспроизводит обстановку времен победы Советской власти в Бухаре. Он показывает страдание больной души своих героинь -женщин, видящих в смерти избавление. Эта статья особенно касается этой темы.
Ключевые слова: Джалал Икроми, «Двенадцать ворот Бухары», трилогия, женская тема, смерть, женщина-герой.
WOMEN'S QUESTION IN THE NOVEL «TWELVE GATES OF BUKHARA»
The famous Tajik novelist and playwright Jalol Ikrami in the trilogy «Twelve gates of Bukhara» tells about the first years of the Bukhara Republic. As an eyewitness and researcher of the described events, the writer historically faithfully reproduces the situation of those years, the victory of Soviet power in Bukhara.. It shows the suffering of the sick soul ofhis heroines -women who see in death deliverance.
Nevertheless, it should be noted the crucial role of the female image in the development of the plot and its importance for understanding the rotting reality.
Keywords: Jalol Ikromi, «Twelve gates of Bukhara», trilogy, woman's question, problem of death, woman-hero.
Сведения об авторе:
Абдулназаров Абдулназар Абдулкодирович -кандидат филологических наук, старший научный сотрудник Института гуманитарных наук имени академика Б.Искандарова Национальнный академии наук Республики Таджикистан Адрес: 736001, Таджикистан, г. Хорог, улица Холдорова, 2. E-mail: [email protected]. Тел.: (+992, 37) 934060804.
About the author:
Abdulnazarov Abdulnazar Abdulkodirovich -candidate of philological sciences, senior researcher at the Institute of Humanities named after academician B. Iskandarov of the Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan. Address: 736001, Tajikistan, Khorog, Koldorova street, 2. E-mail: [email protected]. Phone: (+992, 37) 934060804.
ВИЖАГЩОИ ЖАНРИИ КИССА^ОИ ТОЗАНАШРИ СОРБОН
Мухрммадохирова Х.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи САйни
Сорбон яке аз бехтарин носирони муосири точик аст, ки теъдоди киссахои таълифнамудааш хеле зиёданд ва аз руи ин таълифот метавон хадс зад, ки у ба хотири шумор хунари нависандагй нишон надодааст. Х,ар як киссаи Сорбон бо як вежагии хосе дархурд ва писанди мухлисон гардида, адабиёти навини миллии моро гановати тозае бахшидааст. Гарчанде ки у ба адабиёт бо хикоя ворид шуда бошад хам, киссаи аввалинаш «Занги аввал» паёми вориди як адиби хеле хунарманд ва хушсалика дар адабиёти нави миллй буд. Ва бо киссаи нахустин муаллиф тавонист таваччухи мунаккидону адабиётшиносони ватаниву шуравиро чалб намуда, баъдан бо асархои чолибаш хамеша мавриди тадкик ва пажухиш карор дошта бошад.
Адабиётшиноси шинохта Х.Асозода дар мавриди осори Сорбон бахои баланд дода гуфта буд: «...насри Сорбон адабиёти нави точикро бо тахкики мавзуъ ва масъалахои тозаи замонавй ва таърихй, кашидани чехрахои инсонхои одй, вале баномусу кавирух, шахсони тавонои таърихй, бо тахкияи айнй, равонковии бадей ганй гардонид». [2, c.534]
Мухаммадчон Шакурй дар замони худ гуфта буд: «Тадкики симои ахлокии афроди чамъият, тамоюлоти асосии ахлокй дар байни чавонон (на факат чавонон), муборизаи шадиди дастурхои хаётии зидди якдигар холо диккати аксари нависандагонро ба худ кашидааст» [3, с.380].
Ин хулосаи адабиётшиноси шинохта М. Шакурй дар хакки носирони солхои хафтодум ва хаштодуми асри гузашта буд, ки ба адиби он замон вокеан хануз хам чавон, вале алаккай дар адабиёти точик бо асархои хеле чолибе муаррифишудае ба мисли Сорбон низ тааллук дошт.
Вокеан осори Сорбон, ки дар даврони шуравй огоз шуда, таълифоти индавраинаи адиб бо он, ки адабиётшиноси сарех Абдунабй Сатторзода эътироф мекунад, ки «Сорбон фарзанди давру замони худ аст», [1, c.488] аз дастуроти идеологияи хушки сиёсии замон хеле орй буда, дар даврони
истиклолият бо эчоди acaрxои тоза ба тозаи як адиби алаккай тaчрибaaндyxтa идома ëфт, шоистаи ин бaxои баланд xacтaнд.
Кaромaтyллоxи Шyкрyллоxй мyxaккики осори Сорбон дар таквияти ин акидаи А. Сатторзода мегуяд: «Табиист, ки дар чунин замоне Сорбон наметавонист тaнxо аз иродаи xyдaш кор кyнaд ва аз cyрxгyиxоe ичтиноб варзад» [4, с.248].
Бинобар ин, метавон xyлоca кард, ки даврони истиклолият барои Сорбон майдони фaроxи эчодй, интиxоби бемамониати мaвзyи дилxоx, имкони тасвир ва бaëни ормонxои миллй фaроxaм овард.
Сорбон аз насли нависандагонест, ки ба кавли М.Шакурй ба эчоди повест рaFбaти калон дошта, «муваффакият ва камбудш,ояшон дар ин жанр бештар падидор» мешуд [3, с.160].
Яъне, бо он, ки Сорбон дар тамоми жaнрxои адабй acaрxои чолиб ва мондагор эчод кардааст, дар мгёни осори y повecгxояш бо xaдaфи тадкики бадеи вокеият, бо Faновaти бадей, усул ва сабки xyнaрй, ифшои xyнaри нависандагй бартарй доранд.
«Забиба», ки яке аз киccaxои ба тозагй эчоднамудаи ин адиби шиноxтa буда, дар он xодиcaxо дар атрофи як xонaводa ва муносибати aъзоëни он тасвир шудааст, мaвзyи axлокро дар бар мегирад. Аз осори пешинаи Сорбон маълум аст, мaвзyи axлоки ичтимой ва тамоюли axлокй аз cолxои аввали эчод тaвaччyxи адибро ба xyд кашида буд. Нависанда дар симои кaxрaмонxои асар Забиба ва шaвxaрaш Барзу бeрaxмии бaрxe волидонро нисбат ба фарзанди xeш инъикос намудааст. ^исса аз зиëрaти Хазорчашма ки xaр ду кaxрaмон бо нияти шустани гyноx, ин xaмон гyноxecг, ки xaждax сол мукаддам содир кардаанд, ба ин мавзеъ меоянд, ин чо гусфанд курбонй мекунанд ва шиносой бо шaйxи рдакори мазори Хазорчашма ва зани Шaйx-Рaъно, дyxтaрxондaш-Нaъно 0F0з мeëбaд.
Забибаи xaмeшa Faмгинy Fyccaмaнд имруз бо он, ки тарбиятгари фарзандони мардум аст, аз X0ли фарзанди xeш xaбaр надорад, зеро замоне ба гапи шaвxaрaш Барзуи точир гуш дода, тифли xeшро, ки аз издивочи онxо xaнyз Byx моx нагузашта, ба дyнë омадаасг, аз бими он, ки уро xaромй xондa, онxоро мазаммат xоxaнд кард, дар зоишгж, мемонад. Faми фарзанди гумном Забибаро руз то руз, моx ба моx, сол ба сол aфтодaрyx ва Faмзaдa намуда, билоxирa дар чусгучуи y сарсону саргардон мегардонад.
Шaвxaрaш Барзу, точири муваффак, ки xaмcaрро ба ин амал мачбур кардааст, низ пушаймон аст, аммо ин пушаймонй барои фарзанди гумном не, балки барои аз тули солдени дароз Faмзaдaвy aфтодaрyx дидани xaмcaр сар задаасг, ки ба зиндагии ож,о бетаъсир намондаасг. Пушаймонии Забиба аз дарки эxcоcи модарии уст, вале пушаймонии Барзу аз он аст, ки ин вокеа сояи торик ва aндyxовaри xyдро дар зиндагй ва рузгори онон aндоxтaacт ва онxоро то чое ноxyш гардонидаасг. Агар ин Faмзaдaгй ва aфтодaрyxии xaмcaрaш набуд ва Забиба низ писар фаромуш мекарду зиндагии xeш бе ëди y идома медод, Барзу xaмчyн падар писари гумном xeч ба ëд намеовард ва эxcоcи пушаймонй xaм надошт. Ва дар поcyxи ин xyдxоxй y аз фарзанд чавоби сазовор мебинад. Аммо мутаассифона, барои xaтои xyдро фaxмидaнy дарк намудан ва паи иcлоxи он талош кардани ин зану шaвxaр xaждax сол лозим шуд, ки дар ин муддат он тифли навзо ба баш^ат расида, бузург мегардад. Бeрaxмии волидон ва муносибати xeлe сарди фaрзaндxондaгон кудаки маъсумро ба як шaxcи дyнëбeзор, xaшин, одамбадбин, бaдкaxр ва бeрaxм мубаддал гардонид, ки билоxирa xaтто бо падар бе xeч шарму иcгиxолa дасгбагиребон шуд.
Табиист, ки дар ин вокеа Забиба здедтар азият мекашад, зеро интиxоби модар дар xaмa вазъият бояд фарзанд бошад. Аммо Забиба ба xaгири вайрон нагардидани оила, бexабар аз он, ки xeч xонaводa бе фарзанд аслан пойдор нест, аз бaxри кудаки xeш мебарояд. Баъди чycгyчyxои зиëд фарзандашро мeëбaд, аммо писари y дигар волидон, xоcca падарро дидан нaмexоxaд. Муносибати xeлe сарди писари Забиба, номаш дар асар маълум нест, ба волидон xeлe табий тасвир шудааст, зеро фарзанде, ки волидон аз y ру мегардонанд, дар дил нисбат ба ожо озор ва нафрат xоxaд парварид.
«-Хонаи xолaи Забиба? -садои чавонписаре.
Дyxтaр поcyx надода, Барзу садои дупуста баровард: «Ха».
-Хастанд?
-Не.
-Шумо кй?
-Шуяш.
«Туф!» Лaxтae туф ба руяш кард ва нигарон истод» [5, с.306].
Ин рафтори писар маколи xaлк ба ëд меоварад, ки гуфтаанд:
-Хар он чй киштй, xaмон медаравй.
Рафтори аз axлокy одоб фaрcaxxо дури писари Барзу xоcили бешафкатиесг, ки замоне ба чигарбанди xeш раво дида буд; варо мисли бегонагон аз xyд, аз модар дур намуд, балки дар зоишгоx мисли гурбачаи xyзyрaш дар xонaводa нозарур партофт. Инак ба подоши он рафтор фарзанди бегонанамои адабгумкардаи тарбиятнадида пасттарин рафтор ва тaxкир ба y сазовор медонад. Аммо вопас ба манзили волидон омадани писар маънии он дорад, ки y билоxирa ба назди волидон, ба xонaводaи аслии xyд бармегардад. Мexри модар окибат писарро ба манзили волидон овард.
Писари Забибаро xонaводaи бонуфуз ва дорое ба тарбияи xeш мегирад, вале дар ин давом ожо cоxиби ду дyxтaр мешаванд, ки ryë дигар ниëзe ба пиcaрxонд надоранд ва y дар xонaводa каси зиëдaтй ва нолозим мегардад. Инро мо аз муносибати дyxтaрони ин мард, ки бо бaродaрxондaи xyд номexрyбон буда бо таънаву маломат боиси аз xонaводa рафтани писар мегарданд, мyшоxидa мекунем.
«Дyxтaрон ба xaм нигаристанд:
-У бародари мо нест. Чун донист, ки бародари мо несг, баромада рафт.
-Кучо?
-Нопайдо. Падару модармон дар чустучу [5, c.310]...»
Вокеан муносибати сард ва орй аз мexри дyxтaрони xонaводa натичаи муносибати волидони онxоcг. Агар муносибати волидон бо мурури замон бо пиcaрxонд дигар намешуд, xоxaрон бо носозие уро таънаву маломат намуда, нобародар ва бегонааш нaмexондaнд. Сaрдмexрии фaрзaндxондaгон дар муносибати дyxтaрон ба бaродaрxондa бозтоб шудааст.
Шaйxи мазор, марди чашмонаш xyнгирифтaи фосик оромгоxи бузургворро василаи даромади муфт дaрëфтa, бо фaтвоxои дyрyFин здараткунандагонро фиреб карда, ба доми xeш меафтонад, вале аз Барзу, ки ба гумони он, ки y прокурор асг, мexaроcaд. Пeшниxоди Шaйx-кaccоб ба Забиба тинати аслии уро ошкор намуда, нафрати xонaндaро ба ин рдекорони рyxонитaрош aëн менамояд:
«Янга! Бори дигар ойй, тажо биë!»
«Чаро?»
«Дам медозам. Заж,ои бeзyрëт омада...бачадор мешаванд».
«Худоро шукр, бeзyрëт нестам» [5, c.29G].
Наънову модараш Раъно уро бад бинанд xaм, илоче надоранд, аз тарс ба y итоат мекунанд. Ин X0диcaвy вокeaxои aйëми чанги шaxрвaндй, бexокимиятй ва таи чанд соли баъди он буд, ки ин тоифаро xyкмрон гардонид ва ба xaр амале, ки мexоcгaнд, даст мезаданд. Инро мо дар мисоли Шaйx-кaccоб мебинем, ки xaтто ошкоро сабаби падари Наъно, шaвxaри Раъноро катл карданашро аз мyxaббaти xyд ба ин зан мешуморидаасг.
«-У ба ягон кас итоъат намекунад; ягон расму русумро риоя надорад... Шумо одами xyб тобед, гуям, ки падари маро y кушта...Аз барои очам. ryë чунин корро накунад, зиндагй барояш xaром буд...Худи кассоб «ишк» номад» [5, с.289].
Ба дyxтaрxонди xyд Раъно ба чашми xaвacxоx ва шaxвaт нигарисгани ин марди фосик сирати нопок ва касифи ин мардро бештар ва амиктар ошкор мекунад.
Аммо xонaндa ба биcëр мaнзaрaxоe вомexyрaд, ки барояш Faйричaшмдошт буда, уро конеъ намекунанд. Баробари аз даргс^и падарандар озод шудан xонaндa шоxиди бaрxe аз рaфторxои ношоями Наънои ранчдидаву азияткашида шуда, xиccи эxтиромy тaрaxxyмро ба y гум мекунад. Фаразан, Наънову писари Забиба гу якдигарро писанд афтодаанд, вале дар рафтори Наъно мо дилдодаву ошикро не, балки дyxтaри caбyкмaFзeро мебинем, ки xaр лaxзa рафтори беандеша ва бепардаеро аз y интизор xоxй буд.
«Занг набаромада Наъно шиноxт Барзуро ва дар боз кард. Чун дарун омад, дyxтaр xeштaн тарсидаву xaроcидa гирифта, ба 0Fyши мард чо шуд». [5, c.311].
Худро ба 0Fyши марди номaxрaм партофтани дyxтaри кадрас, инчунин бо писари Забиба бо тезй унс гирифтани y ва ишкварзии онxо дар xомaзор варо ба xонaндa чун дyxтaри сабукандешаву caбyкниxод ва xaтто сабукпо ва маънан xaроб нишон медш,ад. Баъдан Наъно, ки ранчу aзиятxои зиëдe кашидаасг, бояд xaр рафторашро санчида амал мекард, на чун як дyxтaрaки xaрчой xyдро ба бaFaли марди зандори синнаш бузург xaво медод.
К^иссаи «Санам» низ аз осори дар cошxои 0x^ нашргардидаи адиб буда, он вокeaxои оxири cошxои навадуми садаи бисг ва рузгори яxyдиëни кишвари моро, ки бар асари ин вокeaxо xaмaгй куч басганд, дар бар гирифтаасг. ^axрaмонxои марказй Азизи бyxорой, ки донишчуи бaxши дандонпизишки Дониш^^ тиббист, зани чавону зебо Сара ва шaвxaри y-Абрами пиру барчомонда мебошанд. Санам исми гузоштаи Азиз ба акси чавонии Сараи зебову xyшaндом аст, ки шaвxaрaш
Абрам кашида, нусхаи онро дар магоза ба фуруш гузоштааст. Бояд гуфт, ки Азизро бо ин яхудиён на танхо он кулбаи назарногири ичорае, ки дар хавлии Абраму Сара дошт, мепайвандад, балки у аз тифлй дар тарбияи марди яхудй Микойил бузург шудааст ва ин аст, ки дар хар нишасту хез ва хар рафтору кирдори у сохибхона Абрами солманд аъмоли яхудиёнаро дармеёбад. Яъне, Азиз дар хонадони Абрам ва пасон дар зиндагии Сара тасодуфан пайдо нашудааст, балки тарбияи падарандараш Микоил уро то андозае ба мисли дар ру ба руи силохдорон гиря карданаш, то дилашон сузаду ба у кордор набошанд, хеле эхтиёткорона пинхон шуданаш аз силохдорони горатгар яхудикирдору яхудихислат намудааст. Аммо хадафи нависанда инъикоси рузгори яхудиён не, балки чанг ва окибатхои харобиовару фочиабори он аст, ки дар мисоли рузгори Сара ва Азиз тасвир ёфтааст. Рузгори пур аз тарсу харос ва вахшатзое, ки чанг ба сари одамон меорад, аксари хонаводахоро бадбахт ва мусибатзада, аз хам чудо ва парешон намуд. Сара низ, ки аз зиндагии якчоя бо Абрам фарзанддор нагардида, ягона гамаш хамин бефарзандй буд, баъди марги Абрам хам фарзанд ва хам ёри муносибе ба мисли Азиз дошт, хушбахттарин зан буд. Аммо чанг боиси чудоии хазорхо касоне ба мисли Сараву Азиз гардида, ба сари онон бадбахтиву мусибати зиёд овард.
Нависанда дар симои Азиз чавонони содаву ормонношикастаи донишчуи солхои навадумро, ки аз вокеахои рухдода ба дахшат афтода, сари калоба гум карда буданд, тасвир менамояд. Ин чавони донишчу дар сар чуз савдои тахсил дигар андешае надорад ва аз дасти чангу чангчуён дар ранчу азоб буда, майдони сиёсату сиёсатбозон барои у тамоман бегона аст. Ба Душанбе низ бо умеди тахсил омада, дили пурормону пурорзуяш ташнаи дониш ва илм асту бас. У мисли бархе аз хамсолон фиреби фитнаангезони чангхохи мансабталошро нахурда, балки аз зумраи он чавонони донишчуест, ки китоб дар даст тарсону ларзон ва шиками гурусна ба дарс мешитобиданд.
Дар дами вопасин Абрами бемор розй мешавад, ки хамсари чавон хатто аз дигар мард хам бошад, пеш аз марги у фарзанддор шавад. Ва интихоби Абрам сари ичоранишини хавлии онхо Азизи донишчу, ки ба катхудои ин манзил писанд омада буд, интихо меёбад. Ва бешак ин амалро аз бешарафии Абрам шуморидан хатост, зеро хамсарашро, ки хеле ба Абрам садокат ва мухаббат дошт, бехад дуст медошту намехост, бо гунохи у ва баъди сари у зан танхо монад. Ин карорро пазируфтан барои Абрам бадтар аз марг буд ва аз манзараи арбадаи Сара ва садои шикастани таксимчаи шишагин, ки далели рашки Абрам аст, бедорхобии Абрам гохе, ки Сара дар хучраи Азиз карор дорад, гохи бордор шудани хамсарашро фахмидан бесадо ашк рехтани у ба мушохида мерасад.
«Кучо рафтам? Пеши ошикам!». Ва хомушии мутлак шуд. Баъд садои ба замин зада, шикастани таксимча омад» [6, с.7-44].
У вокеан азоби сахти рухй мекашад, вале бо олихимматй ва чавонмардй барои Сара имконияти таваллуди фарзанд, имконияти модар шуданро медихад.
Нависанда солхои пурошуби Точикистон, катлу горати одамони бегунох, рабудани духтаракони маъсум ва бо рохи зуроварй ва фиреб сохиб шудани молу мулки дигарон ва онхоеро, ки аз ин диёр куч мебастанд, равшан ва барчаста тасвир намудааст. Хонаи Сараро горат мекунанд, зани хамсояро мекушанд, духтари хамсоя-Шахрияи шух аввал гайб зада, баъди муддате бо камондори харбипуш пайдо мегардад, раиси махалла хавлии Сараро муфт сохиб шудан мехохад, камондорон интизори фурухтани хавлй то баъди савдо харидору сохибмулкро катл ва горат намоянд, ин хама манзарахоеанд, ки мо дар гузаштаи на чандон дур шохид будем.
Аммо яхудизани чавон Сара бо дурандешии хоси яхудиёна аз миёни ин оташу дуд ва хунрезихои чанг бо писарчааш Абрам ва тилловорихои пинхоннамудааш беосеб берун мешавад.
Раиси махалла, Шахрия ва камондоре, ки бо уст, нафароне хастанд, ки суистифода аз фазои дудолуди замони чанг манфиат бардоштан мехоханд. Муаллиф симои зишти онхоро ба хонанда зиёд наменамоёнад, вале дар як лахза ва ё ду-се манзарае, ки дар асар тасвир ёфтааст, рафтору кирдор ва максаду нияти онхо равшан ва ошкор ба назар мерасад.
Раиси махалла барои он, ки хавлии Сараро зудтар сохиб гардад ва ё аз савдои он суде ба даст орад, дуруг гуфта, худро ваколатдори сохибхукук муаррифй менамояд:
«Як кас омадаст, ки хона аз они уст; хуччат хам дорад». Вале чун аз дахонам чунин савол баромад: «Раисбобо, агар шумо ёрй дихед, як дарвозаи нав шинонем». «Худаш мешинонад!» «Худи кй?» «Он, ки ордер дорад». Х,аждахам ба замин зад. Печи ресмони дарвозаро накушодам. «Сохиби хавлй дар рох...» Бофтам. Раис як кадам пас рафт. «Мумкин,-гуфт ва фармуд: -устохо хастанд...» ва дум хода кард...» [6, с.29].
Раиси мадалла мисли гурги борондидае, ки аз моли ба ягморафта лукмае рабуданист. бо истифода аз бедокимиятй ва вазъи ночури кишвар ва мусибати дамватанон меходад, давлидои бекасмондаи содибонашон аз тарс гурехтаву пиндон шударо фурушад.
Аммо Шадрияи шухро, ки дили софаш моили Азиз буд, замони хуношому берадми чанг ба ин рад тела додаву бо камондорон дамнишин ва дамлибосу дамранг гардонидааст, ки дигар дили сангинаш датто барои модар дам гамин нест. Рамзи танпуши даридаи у нишони дастзурии силоддорони замони чанг ба ин духтараки маъсуми бепуштибон аст, ки пасон ба пайрадаи ифлосаш тела медиданд. Шадрия пешнамунаи саддо духтаронест, ки дар замони чанги шадрвандй силоддорони нохалаф бадбахт намуда, саргуму радгум сохтанд. Маъсумияти рудонй ва чисмонии Шадрияро рабуда, варо ба инсони дигаре бедарду гам ва берадм мубаддал сохтанд. Ба андешаи Сара у гунадкори горатгаридои давливу хонаи у ва датто марги модараш буда, Азиз низ ба духтар шубда дорад. Мутаассифона, нависанда далели мувофик ва тавзеди муносибе барои исботи ин андешаи Сара ва Азиз, ки Шадрия дар ин амалдо даст дорад, наовардааст. Бинобар ин, хонанда ба он, ки Шадрия ба куштори модари азизаш дастбакор бошад, бовар находад кард. Духтарак, ки ба чуз модар каси наздике надошт ва давлй низ бе ин дам моли у буд, чаро бо силоддорон забон як намуда, модари хеш ба катл мерасонад? Ба андешаи мо у низ худ дар аввал курбонии нахустини ин фочиадо буда, пасон дамнишину даммаслаки силоддорон мегардад. Х,амин тавр муаллиф чедраи аслии ин духтараки дамсояро то ба охир накушода, симои у дар асар норавшан мемонад.
Маълум аст, ки авзои бади сиёсй, чангу нооромидо ва куштору горатгаридои силоддорон ба вазъи ичтимой бетаъсир находад монд. Фосилаи аз Бухоро баргаштан ва то ба фурудгод омадани Сара дуру дароз давом намекунад, вале муаллиф дар ин муддати кутод вазъи гиредхурдаву мураккаби чангзадаи чомеаро дар мисоли рузгори Азиз тасвир намудааст. Азизи бекасу тандо дар чомеаи чангзадаи хуношом, ки дигар инсон кадру киммате надошт, ба фочиадои зиёде ру ба ру мегардад; дар пеши назараш зани дамсояро кушта, духтарашро мерабоянд, хонаи Сараро горат мекунанд, вале кадрамон бо нигоди зиндагисоз дар ин шадри чангзада дар давлии дарвозааш шикаставу ягмогардида интизори касе аст, ки акнун дар айёми одамхори чанг ягона шахси наздик ва муттакояш мадсуб меёбад. Сара низ дар азоби рудй буда, меходад, хонаводаи навбунёдаш; писарчааш Абрам ва шавдараш Азизро беосеб ба ватани ачдодй барад. Аммо дар ду аз горатгаридову катлу куштори камондорон дар тарсу даросанд.
Бо катъи назар аз ин камбудидо киссадои «Санам» ва «Забиба» асардои пурарзиш ва мондагоре дастанд, ки пораи таърихи кишвари моро дар хеш тачассум намудаанд ва хонанда хосса, насли наврас аз мутолиаи ин асардо бардошти маънавии хубе ходад шрифт. Эчодиёти Сорбон вокеан дар даврони истиклолият чилваи тоза ва мазмуни дигар касб намуда, мавзуоти гуногуни даёти ичтимой, сиёсй ва таърихии моро дар бар гирифт. Ин давраи эчодиёти муаллиф варо бори дигар чун нависандаи хушсалика ва тачрибаандухтаи адабиёти навини точик шиносонид. Нуктаи дигаре, ки мавриди зикр аст, ин бедтарин унвон барои дар адиби мардумй-мадбубияти Сорбон миёни халк аст, ки нависанда баъли нашри нахустин киссадои худ содиб гардидааст. Ин асардо бори дигар Сорбонро чун носири бедамто ва адиби пухтадарф дар адабиёти муосири точик муаррифй мекунанд.
АДАБИЁТ
1. Абдунабй Сатторов. [Сорбон. Куллиёт, чилди 1.-Душанбе: «Эчод», 2009. 488 с.
2. Худойназар АсозодаТаьрихи адабиёти точик, (давраи нав). Китоби дарсй барои мактабдои олй. -Душанбе. «Маориф ва фарданг», 2014. -594 с.
3. М.Шукуров. Таърихи адабиёти советии точик. Инкишофи жанрдо, чилди 4. Душанбе, -1980 -380 с.
4. Кароматуллоди Шукруллодй. Нависандае, ки ба касе монанд нест.-Душанбе: «Балогат»,2016.-248 с.
5. Сорбон. Шадрбону -Душанбе: «Ирфон», 2019 -306 с.
6. Садои Шарк. Сорбон. Санам, 2010. №11 -С.7 -44.
ОСОБЕННОСТИ ЖАНРА НЕДАВНО ОПУБЛИКОВАННЫХ РАССКАЗОВ СОРБОНА
В статье рассказывается о жанровых особенностях недавно опубликованных рассказов Сорбона «Забиба» и «Санам». Автор предоставил информацию о героях этой истории, Забибе, образованной женщине, которая была директор гимназии «Дониш» и имела семью, которую уважали люди и торговец Барзу, который однажды совершил ошибку и пострадал. Забиба оставила своего новорожденного сына в родильном доме, который родился через короткий промежуток времени после их брака. Затем она покаялась и стала отшельником. «Санам» -это
также недавно опубликованная история Сорбона, рассказывающая нам о тревожных годах и начале гражданской войны и миграции еврейского народа из Душанбе, а также о судьбе Абраама и ее молодой жены Сары Азиз, которая была студенткой-арендатором.
Ключевые слова: ужасное время войны, воины-лучники, лучники в масках, еврейское предвидение, сломанная ворота, глава махалли, плохое состояние общества во время войны, вечернее кровопролитие, открытые и неудачные молодые люди 90-х годов, социальное положение, политическое состояние, человеческая ценность, грабеж и убийство и т. д.
GENRE PECULIARITIES OF NEWLY PUBLISHED STORIES OF SORBON
The article tells us about genre peculiarities of newly published Sorbon 's stories entitled «Zabiba» and «Sanam». The author provided information about characters of the story, Zabiba, educated woman, who was the head of «Donish» gymnasium and had had a family and was respected by the people and Barzu, trader, who made mistake once in his life and suffered. Zabiba left her a newborn son in the maternity house, which was born after a short period time following their marriage. Then she repented and became a hermit. «Sanam» is also a newly published story of Sorbon that tells us about anxious years and beginning of civil war and migration of Jewish people from Dushanbe and about Abraam and her young wife Sara Aziz's fate and, who was a tenant student.
Keywords: war terrible time, archer warriors, masked archers, Jewish farseeing, broken gate, head of mahalla, bad condition of society during the war, an evening blood shedding, open-hearted and unsuccessful young people of 90s, social condition, political condition, human value, robbery and murder, etc.
Сведения об авторе:
Мухаммадохирова Ханифа -ассистент кафедры таджикского языка Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992) 939290924
About the author:
Muhammadokhirova Hanifa -assistant in the Department of Tajik Language of Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Tel.: (+992) 939290924
МАЩЕИ ЗАРБУЛМАСАЛУ МАКДЛ ДАР РОМАНИ «ДУХТАРИ ОТАШ»-И ЧДЛОЛ ИКРОМЙ
Давлатов А.
Донишгощ давлатии Бохтар ба номи Н.Хусрав
Якин метавон гуфт, ки романи эчоднамудаи Ч,алол Икромй, «Духтари оташ» яке аз романхои пурмухтаво, пурмазмун ва бо сабки хосса мавкеи намоён дар адабиёти навини точик касб намудааст. Дар ин асари пурарзиш нависанда бо образ ва тасвирхои нотакрори худ аз зиндагонии занони Бухорои то замони инкилоб, машаккат ва пурсабрии занон ба пасту баландихои зиндагй ва муборизаи тамоми занони Осиёи Миёна бахри ба даст овардани зиндагии осоишта хеле барчаста иниъкос гардидааст.
Х,ар як адиб зарбулмасалу маколро вобаста ба завки эчодии худ истифода мекунад ё ба таври дигар гуем хар як адиб сабки хоси худро дошта, вобаста ба он дар асархои худ аз зарбулмасалу макол истифода мекунад.
Чи тарзе ки Асрорй В. кайд мекунад: «Нависанда аз зарбулмасал хамчун аз масолехи забон ва васоитаи тасвири бадей ба таври васеъ истифода мекунад. Зарбулмасал барои кушодани характери кахрамон, тасвири барчастаи вазъият, пуркувват кардани мазмуни андешаи муаллиф ё персонажи асари у, типпи кунонидани образ дар асари бадей ва гайра роли муайяне мебозад.» [Асрорй 1990, с.13]
Бинобар он ки кисми бештари вокеаву ходисахои тасвиршудаи «Духтари Оташ» ба хаёти мардуми кишлок ва шахри Бухорои то инкилоби точик марбут ва алокаманд аст, нависанда дар асоси материалхои замони худ ба хусусиятхои эчодиёти шифохии халк диккати махсус медихад.
Зарбулмасалу макол аз чумлаи он жанрхое ба хисоб мераванд, ки доираи истеъмолашон васеъ буда, дар тамоми минтакахо бо сабку услуби худ истеъмол мегардад. Маколу зарбулмасал жанрхои хурди шифохие хастанд, ки дар худ маънохои васеъро доро мебошанд. Ин жанрхо аз замонхои кадим дар байни мардум маъмулу машхур буда, халк аз инхо ба таври фаровон истифода мекунад.
