Научная статья на тему 'УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА КИМЁ ЎҚИТИШ МЕТОДЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА КИМЁ ЎҚИТИШ МЕТОДЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
66
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
узлуксиз таълим / кимё ўқитиш методлари / педагогик технология / ахборот технологияси / инновация / кимё таълими / таълим сифати / дидактик таҳлил. / lifelong education / chemistry teaching methodology / pedagogical technology / information technology / innovations / chemistry education / quality of education / didactic analysis.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — M. Nishonov, O. Orinova

Мақолада узлуксиз таълим тизимида кимё ўқитиш методларини такомиллаштиришнинг долзарб масалалари ёритилган. Шунингдек узлуксиз таълим тизимида янги педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланишнинг дидактик таҳлили ва натижалари келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVING METHODS OF TEACHING CHEMISTRY IN THE SYSTEM OF LIFELONG EDUCATION

The article deals with topical issues of improving the methods of teaching chemistry in the system of continuous education. Didactic analysis and results of the use of new pedagogical and information technologies in the system of continuous education are also presented.

Текст научной работы на тему «УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА КИМЁ ЎҚИТИШ МЕТОДЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА КИМЁ УЦИТИШ МЕТОДЛАРИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Нишонов Миркозим Фозилович

Фаргона давлат университети кимё кафедраси профессори, техника фанлари

номзоди Уринова Озода Улжаевна Фаргона давлат университети укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7195776 Аннотация. Мацолада узлуксиз таълим тизимида кимё уцитиш методларини такомиллаштиришнинг долзарб масалалари ёритилган. Шунингдек узлуксиз таълим тизимида янги педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланишнинг дидактик таулили ва натижалари келтирилган

Таянч иборалар: узлуксиз таълим,кимё уцитиш методлари , педагогик технология, ахборот технологияси, инновация, кимё таълими, таълим сифати, дидактик таулил.

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ МЕТОДОВ ПРЕПОДАВАНИЯ ХИМИИ В СИСТЕМЕ НЕПРЕРЫВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ Аннотация. В статье рассмотрены актуальные вопросы совершенствования методики обучения химии в системе непрерывного образования. Также представлены дидактический анализ и результаты использования новых педагогических и информационных технологий в системе непрерывного образования.

Ключевые слова: непрерывное образование, методика обучения химии, педагогическая технология, информационные технологии, инновации, химическое образование, качество образования, дидактический анализ.

IMPROVING METHODS OF TEACHING CHEMISTRY IN THE SYSTEM OF

LIFELONG EDUCATION Аbstract The article deals with topical issues of improving the methods of teaching chemistry in the system of continuous education.

Didactic analysis and results of the use of new pedagogical and information technologies in the system of continuous education are also presented.

Key words: lifelong education, chemistry teaching methodology, pedagogical technology, information technology, innovations, chemistry education, quality of education, didactic analysis.

КИРИШ

Узлуксиз таълим тизимининг асосий бугинларидан бири булган академик лицей, касб - хунар мактабларида укитиладиган кимё укув фани умумий урта таълим мактабларидаги кимё укув фанининг узвий давоми хисобланади. Академик лицей, касб -хунар мактабларида укитиладиган кимё укув фани укувчиларнинг умумий урта таълим мактабларида узлаштирган кимёдан билим, куникма ва малакаларни умумлаштириш, хулоса ясаш ва тизимлаштиришни амалга оширади.

Умумий урта махсус таълим масканларида умумий кимёнинг асосий конунларини урганишдан бошлаб, даврий конун, кимёвий элементларнинг атом тузилиши ва таркибини, янги кимёвий элементлар синтези, квант сонлари, кимёвий реакция тезлиги ва унга таъсир этувчи омиллар, дисперс система, оксидланиш- кайтарилиш реакция турлари,

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ШТЕКМАТЮМЛЬ 8С1БОТ1Р1С ГОШ1ЧАЬ УОШЫБ 1 188иБ 6 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

органик кимёнинг асосий тушунча ва конунлари, органик бирикмалар синфлари, юкори молекуляр бирикмалар, Узбекистонда кимё фани ва кимё саноатининг ривожланиш мавзулари имкони борича укувчилар атрофини ураб турган мухитдаги хаёт; турмуш ва ишлаб чикариш хамда тажрибаси билан богланган булиши зарурлиги илмий ва услубий адабиётлар ва меёрий хужжатларда курсатиб утилган [3, 4,8].

Академик лицей, касб - хунар мактабларида укувчиларнинг мустакил билим олиши, мантикий тафаккурини ривожлантириш, уларни касбга йуналтириш масаласи укитувчининг диккат марказида булиши лозим.

Укувчиларни касбга йуналтириш максадида укитувчи аввало педагогик фаолият курсатаётган таълим муассасасининг тайёрлайдиган ихтисослигини эътиборга олган дифференциал( табакалаб) укитишни амалга ошириши лозим.

Укитиш мазмунини касбий йуналтириш деганда укувчи томонидан узлаштирилаётган билимларни унинг келгуси фаолиятида тутган урни, назария ва амалиёт бирлиги, таълим-тарбиянинг узвийлигини амалга ошириш оркали шахснинг баркамоллигини таъминлаш тушунилади.

ТАДЦЩОТ МЕТОДИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Шу максадларни кузлаб кимё укитувчиси педагогик жараёнда педагогик ва ахборот технологиялардан фойдаланиб, укув муаммоларига асосланган вазиятларни вужудга келтириши ва маъруза, семинар, мунозара, анжуман, муаммоли дарсларида муваффакиятли хал этилишини таъминлаши талаб этилади.

Илмий-услубий адабиётларда кимёни укитишда янги педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланиш хакида анча маълумотлар йигилган[ 1,2,5,6 ].

Аммо бу ишланмаларнинг инновация ( янгилик киритиш) га кай даражада дахлдорлигини тахлил килиш шуни курсатадики, халигача айрим педагоглар таълим технологияси билан укитиш методи уртасидаги ухшашлик ва фаркларни ажрата олмайдилар. Вахоланки, технология тизимга, метод тизим компонентига оид тушунчадир.

Демак, бугун укитиш жараёнининг самарадорлиги ва максадга мувофиклиги хамда окилона ташкил этилиши куп жихатдан укитувчи техника ва технология, укитишда инновацион методлар ва шунга ухшашларни уз вактида англаб етиши ва уларни уз амалиётида куллай олиши билан бевосита богликдир.

Бозор иктисодиёти шароитида мамлакатимиз иктисодий кудратининг ошиб бориши жамиятимиз ижтимоий сохасининг марказий халкаси булган таълим-тарбия тизимида хам туб ислохотларга олиб келди. Укувчи ва талаба ёшлар таълим-тарбиясини такомиллаштириш, уларга берилаётган таълим мазмунини кенгайтириш, чукурлаштириш ва бойитиш хамда таълим узлуксизлигини таъминлаб бериш учун янгидан-янги конунлар ва хужжатлар кабул килинмокда, замонавий педагогик технологиялар яратилмокда. Замонавий педагогик технология фан асослари буйича укувчи-талабаларнинг билиш фаолиятини максадга мувофик тарзда ташкил этиш ва амалга оширишни кузда тутади.

Янгича ёндашув, янгича фикрлаш асосида укитиш жараёнида билим олувчиларнинг укув-билув фаолиятининг самарали шакл ва услубларини жорий этиш, уларнинг мустакил ишларини самарали ташкил килиш керак. Укув-тарбия жарёнларини илмий ва методик жихатдан мукаммал ташкил этиш муваффакиятлар гаровидир. Бунда барча турдаги машгулотлар ва мустакил топшириклар билим олувчиларни уйлашга, ижодий мехнат килишга, хар томонлама фикр юритишга, берилган топширикларни уз хаётий

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

тажрибаларига асосланиб хал этишга ургатади. Укув фаолиятнинг укувчи ва укитувчи мехнати куринишидаги турлари омихталашганида кутилганидан зиёдрок натижага эришиш мумкин булади.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАСИ

Укитишнинг асосий ташкилий шакли булган дарс ва дарсдан ташкари ишлар, улар кандай куринишда (анъанавий ёки ноанъанавий дарслар, синфдан ва мактабдан ташкари укув-тарбия тадбирлари, маъруза ёки амалий машгулотлар) ташкил этилишидан катъий назар, илмий-назарий, илмий-методик ва маърифий-маънавий жихатдан тулаконли бажарилганидагина юксак педагогик самарани бериши мумкин. Бунда. албатта, билим олувчиларнинг ёш ва физиологик хусусиятлари, кизикиши, билим савияси, фикр юритиш доираси хисобга олинган холда ташкил килинадиган машгулотлар кузда тутилади. Бунинг учун эса таълим ва тарбия берувчининг мукаммаллик даражасидаги педагогик махорати ва касбий салохияти талаб килинади.

Кучли билим, касбий методика ва оддий инсоний фазилатлардан иборат учта хусусият бирлашиб укитиш жараёнининг пировард натижасини белгилайди.

Таълим ва тарбиянинг сифат ва самарадорлиги-жуда куп омилларга боглик булганлиги учун хам бу борада ягона ва кудратли тавсия ёки йул-йурик бериб булмайди. Х,аттоки, замонавий педагогик ёки ахборат-коммуникация технологияларидан хам фойдалана билишнинг узига хос ва узига мос мезонлари мавжудлигини унутмаслик керак. Ноанъанавийлик, инновация ёки интерфаоллик байрогини баланд кутарувчилар хам укитишнинг узок йиллар мобайнида йигилган анъана ва улкан тажрибавий захирасини инкор этмасликлари лозим. Эски ва янгининг узаро муносабати, базис ва усткурманинг мутаносиблиги, анъана ва ташаббуснинг келишувчанлик тамойилларини унутмаслик керак [5 ].

Укитувчи(педагог)нинг мехнатига факат унинг тасарруфидаги шахсларнинг укув, куникма, малака ва билим сифатига караб бахо берилиши лозим.

Таълим муассасаларида ахборот-коммуникация технологияларини замонавий педагогик технологиялар билан уйгунлашган холда куллаш булажак мутахассис кадрларнинг касбий тайёргарлик сифатини яхшилашга хизмат килади, укув машгулотларининг самарадорлиги ва укитувчи(педагог)лар мехнатининг фойдали иш коэффициентини оширади. МУ^ОКАМА

Бошкача айтганда, бугунги кунда узлуксиз таълим тизимида укитиш самарадорлигини оширишнинг мухим шарти-таълим жараёнига тизимли ёндашув ва ранг-баранг педагогик фаолиятдан иборат хизмат курсатиш саналади.

Айни даврда замонавий педагогик технология - тизимли ёндашувлар асосида укитишнинг шаклларини кулайлаштириш, унинг натижасини кафолатлаш ва объектив бахолаш учун зарур булган инсон салохияти хамда техник воситаларнинг узаро хамкорлигини намойиш килади. Таълим максадларини ойдинлаштириш, укитиш ва узлаштириш жараёнларида кулланиладиган усул, метод ва воситаларларни хилма-хиллаш, таълим ва тарбия жараёнлари мазмунини чукурлаштириш-булар хаммаси таълим муассасалари фаолиятини такомиллаштириш демакдир [7].

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Кимё укитувчилари билан утказилган сухбатлар натижалари, уларнинг айримлари халигача укув жараёнида янги педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланишга зарурат деб карамаслигини курсатди.

Биз уз тадкикотимизда янги педагогик технологияларга укитувчиларнинг муносабатини аниклаш учун анкета усули ёрдамида суров утказдик. Кимё укитувчиларининг янги педагогик технологияларни амалда куллаш масаласига муносабати куйидагича булди:

1.Суралган укитувчилардан купчилиги -68% янги технологияларни амалда куллаётганлиги ва масалага ижобий муносабатда эканлигини курсатди.

2.Лекин 13% укитувчилар масалага салбий муносабат билдирганлар, 13,5% укитувчиларнинг муносабати ноаник, колганлари эса (5,5%) жавоб беришмади.Бу маълумотлардан келиб чикиб , жами 32% укитувчилар янги педагогик ва ахборот технологиялардан уз фаолиятларида фойдаланишни амалга оширмаяптилар деган мулохазага келиш мумкин.

ХУЛОСА

Утказилган дидактик тахлил ва педагогик эксперимент натижалари асосида куйидаги хулосаларга келдик:

1.Барча укитувчилар янги педагогик ва ахборот технологиялар хакидаги билим ва куникмалар билан куроллантирилиши зарур.

2.Уларни янги ва самарали натижаларни таъминлайдиган технологиялардан фойдаланишга ургатиш зарур.

3. Х,ар кайси педагогик жамоада илгор технологияларни тадбик этишга ижобий муносабатни шакллантириш ва зарурий моддий-техникавий хамда услубий таъминотни яратиш зарур.

4.Укитувчилар уртасида янги педагогик ва ахборот технологияларни куллаш буйича тажриба алмашишни уюштириш таълим сифатини оширишга ёрдам беради.

5.Укитувчилар уртасида утказилган анкета сурови натижалари асосида замонавий педагогик технологияларни куллаш даражаси ( ижобий муносабатда булган ва куллаб келаётган укитувчиларнинг микдорий курсаткичи) аникланди( 68%).Аммо бу курсаткични юкори деб булмайди.

6.Таълим тизими барча бугинларида укитувчиларнинг замонавий педагогик ва ахборот технологиялардан фойдаланиш даражаларини имкони борича юкорирокга кутариш ва таълимни сифатли хамда самарали булишини таъминлаш ракобатбардош кадрлар тайёрлашнинг энг мухим омилидир.

REFERENCES

1. Ajieva M., Raxmatullaev N.G, Toshpo'latov YU.T. Galogenlar mavzusini o'qitishda informatsion texnologiyalardan foydalanish. Pedagogik ta'lim. №6, 2004 y. 34-37 betlar.

2. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион технологиялар (таълим муассасалари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар). - Т.: "Истеъдод" жамгармаси, 2008. - 180 б.

3. Ziyomuhammedov B, Ziyomuhammedov S. Yangi pedagogik texnologiyalar. Toshkent, Abu Ali Ibn Sino - 2002, 118.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

4. Mamajanov SH.A. Oliy o'o'quv yurtlari «Kimyo va uni o'qitish metodikasi» kursining tuzilishi va mazmuni. Avtoref. dis. ... kand. ped. nauk. - FDU. 2003. - 22 s

5. Омонов Х.Т. Философско-педагогические основы химического образования и вопросы его совершенствования. Автореф. дис. ... докт. пед. наук. Ташкент. ТГПИ им. Низами. 1995. - 46 с.

6. Raxmatullaev N.G., Toshpo'latov YU.T., Iskandarov O.YU. "Kimyo fanlarini o'qitishda yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish."

7. Назарова Т. Образавательная среда школ и новые технологии на рубеже XXI века. Народное образавание. 2000г. № 8 стр. 49-54.

8. С. Тешабоев, М. Нишонов, Х. Шокиров, К. Турдиева. Умумий урта таълим мактаблари кимё фани учун дастур. -Т.Шарк. 1999 й

9. Didaktic games in prescool educational system. F.U. Urinova- Проблемы современной науки и образования, 2020-elibraru.ru

10. Urinova Feruza Uljaevna, Sharofutdinova Rano Shavkatovna. DOI: 10.5958/2249-7137.2021.00358.X "Development and education of preschool children" ACADEMICIA. An International Multidisciplinary Research Journal . (Double Blind Refereed & Peer Reviewed Journal).ISSN: 2249-7137 Vol. 11, Issue 2, February 2021.Urinova Feruza Uljayevna, candidate of pedagogical sciences Fergana State. Valiyeva Hojirakhon Ilhomjon kizi, 1-year master's degree fergana state university. Development of intellectual abilities of preschool children. Through developing technologies. Modern journal of social sciences and humanities. Issn: 2795-4846. Vol. 4 (2022). https://mjssh.academi cjournal.io/index.php/mjssh.

11. O'rinova, F. (2019). REPORT ON PROBLEMS IN THE PRE-SCHOOLS OF ORGANIZATIONAL PREVENTIVE CENTERS. Scientific Bulletin of Namangan State University, 1(11), 311-315. 7.

12. Oljayevna, O., & Shavkatovna, S. (2020). The Development of Logical Thinking of Primary School Students in Mathematics. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(2), 235-239.

13. Uljaevna, U. F. (2020). Didactic games in preschool educational system. Проблемы современной науки и образования, (4-2 (149)), 27-29. 15. Uljaevna, U. F., & Shavkatovna, S. R. (2021). Development and education of preschool children. ACADEMICIA: AN INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL, 11(2), 326-329.

14. Uljaevna, U. F., & Shavkatovna, S. R. DOI: 10.5958/2249-7137.2021. 00358. X "Development and education of preschool children" ACADEMICIA. An International Multidisciplinary Research Journal.(Double Blind Refereed & Peer Reviewed Journal). ISSN, 2249-7137.

15. Urinova F. A., Urinova F. A., Usmonova S. Y. Q. IN CONTINUOUS EDUCATION SYSTEM HUMANISTIC CHARACTERISTICS OF PARTNERSHIP PEDOGOGY //Scientific Bulletin of Namangan State University. - 2019. - Т. 1. - №. 12. - С. 317322.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.