Научная статья на тему 'ЎҚУВЧИЛАРНИНГ БИЛИМ, КЎНИКМА ВА МАЛАКАЛАРИНИ ТАШХИС ЭТИШДА РАҚАМЛИ ДИДАКТИКА ВА ХАЛҚАРО БАҲОЛАШ ДАСТУРЛАРИНИНГ ЎРНИ'

ЎҚУВЧИЛАРНИНГ БИЛИМ, КЎНИКМА ВА МАЛАКАЛАРИНИ ТАШХИС ЭТИШДА РАҚАМЛИ ДИДАКТИКА ВА ХАЛҚАРО БАҲОЛАШ ДАСТУРЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
жаҳон таълими / бошланғич синф / баҳолаш / дунё / таълим / тараққиёт / дастур / ахборот / тест / ҳамкорлик / ташхис.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ҳамзаев Ҳ.Х, Абдусатторова З.А

Ушбу мақолада умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг билим, кўникма ва малакаларини хорижий тажрибалар асосида ташхис этишда халқаро баҳолаш дастурларининг ўрни хусусида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВЧИЛАРНИНГ БИЛИМ, КЎНИКМА ВА МАЛАКАЛАРИНИ ТАШХИС ЭТИШДА РАҚАМЛИ ДИДАКТИКА ВА ХАЛҚАРО БАҲОЛАШ ДАСТУРЛАРИНИНГ ЎРНИ»

УКУВЧИЛАРНИНГ БИЛИМ, КУНИКМА ВА МАЛАКАЛАРИНИ ТАШХИС ЭТИШДА РАЦАМЛИ ДИДАКТИКА ВА ХАЛЦАРО БА^ОЛАШ ДАСТУРЛАРИНИНГ УРНИ 1^амзаев Х,.Х, 2Абдусатторова З.А

1ЖДПУ доценти, 2ЖДПУ 1-курс таянч докторанти. https://doi.org/10.5281/zenodo.10982724

Аннотация. Ушбу мацолада умумтаълим мактаблари уцувчиларининг билим, куникма ва малакаларини хорижий тажрибалар асосида ташхис этишда халцаро ба^олаш дастурларининг урни хусусида фикр юритилган.

Калит сузлар: жауон таълими, бошлангич синф, ба^олаш, дунё, таълим, тарацциёт, дастур, ахборот, тест, щмкорлик, ташхис.

Аннотация. В данной статье рассматривается роль международных оценочных программ в диагностике знаний, умений и навыков учащихся общеобразовательных школ на основе зарубежного опыта.

Ключевые слово: мировое образование, начальные классы, оценка, мир, образование, развитие, программа, информация, тест, сотрудничество, диагностика.

Abstract. This article discusses the role of international assessment programs in diagnosing the knowledge, skills and abilities of students in general education schools based on foreign experience.

Keywords: world education, primary school, assessment, peace, education, development, program, information, test, cooperation, diagnostics.

Жах,он таълим тизимида халкаро бах,олаш дастурлари асосида инсон капиталини янада ривожлантириш ва унинг имкониятларидан самарали фойдаланиш жараёни кечмокда. Бунда халкаро бах,олаш ва тадкикот дастурлари дастуруламал булаётганлигини таъкидлаш жоиз. Натижада жах,он таълим тизимида амалий хдмкорлик тенденциялари ривожланиб бормокда.

Дархдкикат дунё мамлакатлари таълим тизимида узига хос тажрибаларданфойдаланиш амалга оширилмокда. Бу борада ЮНЕСКОнинг "Х,аёт давомида таълим" халкаро таълим дастури мувофиклаштирувчи вазифани бажармокда.

Бунинг натижасида дунё мамлакатлари таълимининг миллий тажрибалари оммавийлашмокда ва мамлакатларнинг таълим сохдсидаги хдмкорлиги кучайиб бормокда. Буларнинг барчаси амалий самарани бераётганлигини эслатиб утиш жоиз.

2022-2026 йилларга мулжалланган "Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси"да мамлакатимизда сифатли таълимни амалга ошириш вазифалари белгиланган. Шу жихдтдан республикамизда таълим тизимини ривожлантиришнинг асосий вазифаларидан бири укувчиларнинг билимларни узлаштириш даражасини кучайтириш ва уларни мунтазам бах,олаб боришдан иборат. Бу борада Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохдларини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармонида мух,им йуналишлар белгиланган. Ана шундай йуналишлардан бири укувчиларнинг узлаштириш жараёнини халкаро таълим дастурлари асосда бах,олаб боришдир [1]. Шу жихдтдан укувчиларнинг билим, куникма ва малакаларини ташхис этишда халкаро бах,олаш дастурларидан фойдаланиш методикаси муаммосини тадкик этиш долзарб булиб турибди.

Узбекистон умумий урта таълим мактаблари укувчиларининг билим, куникма ва малакаларини мунтазам урганиб бориш билан мазкур таълим боскичини янада ривожлантириш имкониятларига эга булинади. Шу жихдтдан мазкур жараённи ташхис этишда халкаро бах,олаш дастурлари мух,им ахдмиятга эга [2]. Бу уринда умумий урта таълим мактаблари укувчиларининг билим, куникма ва малакаларини ташхис этишда мух,им урин тутадиган TIMSS, PISA ва STEAM каби халкаро бах,олаш дастурларининг тавсифига эътиборингизни тортамиз.

TIMSS- бу халкаро бах,олаш дастури укувчиларнинг математик саводхонлигини ва уларнинг табиий фанлар буйича билимдонлигини аниклаш хдмда бах,олашни назарда тутади [3].

TIM- Trends in Mathematics (математик саводхонлик);

SS- Science Study (табиий фанлар буйича билимдонлик).

Мазкур халкаро бах,олаш дастурида ана шу йуналишлардаги укувчиларнинг узлаштиришини аниклаш амалга оширилади ва унда дунёнинг жуда куп мамлакатлари иштирок этиб келмокда. TIMSS халкаро бах,олаш дастури 1995 йили укув жараёнини узлаштириш Халкаро маркази (IEA) томонидан 1995 йилда ишлаб чикилган ва амалга киритилган. Халкаро бах,олаш дастури махсус тузилган тест асосида бошлангич таълимнинг 4-синф битирувчилари уртасида х,ар турт йилда Математик саводхонлик ва табиий фанлар буйича билимдонлик даражасини аниклаш учун утказилади [3]. Халкаро бах,олаш дастурини утказиш механизми куйидагича:

- 4-синф битирувчилари уртасида;

- 8-синф битирувчилари уртасида (яъни 4-синф битирувчилари 8-синфга утгач иккинчи маротаба утказилади).

Бундан максад укувчиларнинг турт йилдан кейин билим, куникма ва малакасининг ривожланганлик даражасини аниклашдир. Шу сабабли TIMSS халкаро бах,олаш дастури иштирокчи давлатларнинг х,ар бир мактабида икки марта утказилади ва кайси давлатда укувчиларнинг узлаштириш даражаси фоизлар х,исобида курсатиб борилади. Мазкур халкаро бах,олаш дастури асосида укувчиларнинг билим, куникма ва малакаларини ташхис этиш 1995 йил бошланган. Бугунги кунга кадар 7 марта, яъни 1995, 1999, 2003, 2007, 2011, 2015 ва 2019 йилларда утказилган.

TIMSS халкаро бах,олаш дастури асосида укувчиларнинг билим, куникма ва малакаларини ташхис этиш учун куйидагича ёндашилади:

- махсус тузилган тест асосида суровнома утказиш;

- таълим муассасаси, экспертлар ва кузатувчилардан анкета асосида маълумот олиш;

- таълимни амалга оширувчи укитувчиларнинг укитиш услубларини урганиш;

- укувчиларнинг ёш ва имкониятларига мос дастурлар асосида машгулотлар утказиш.

Эътибор берилса, мазкур халкаро бах,олаш дастури узига хос ёндашувлар асосида ишлаб чикилган. Шу сабабли ушбу дастурнинг имкониятларидан мамлакатимиз умумтаълим мактабларининг 4 ва 8-синф битирувчи укувчиларининг математик саводхонлик ва табиий фанлар буйича билимдонлик даражаларини ташхис этишда фойдаланиш максадга мувофик булади.

Кези келганда таъкидлаш лозимки, TIMSS халкаро бах,олаш дастури куйидаги мух,им тамойилларга асосланади:

- укув-билиш фаолиятининг ва унинг мазмунининг макбул жихатларини ривожлантириш;

- кулай ва аник маълумотлар берувчи тестларга асосланиш;

- математик саводхонлик ва табиий фанлар буйича билимдонликнинг ахамиятини курсатиб бериш;

- укувчиларнинг узлаштириш даражасини аниклашда уларнинг имкониятларига мос тестларга катъий таяниш;

- урганиш натижаларини чукур тахлил килиш ва жамоатчиликка такдим этиш.

Диккат килинса, TIMSS халкаро бахолаш дастури асосида укувчиларнинг билим,

куникма ва малакаларини ташхис этиш билан таълим хдмда тарбия жараёнини ривожлантириш йуналишларини белгилаб олиш мумкин. Бугунги кунда ривожланган давлатларнинг таълим ва тарбия жараёнини ташхис этиш ва унинг самарадорлигини бахоловчи яна бир мухим халкаро бахолаш дастури бу 1997йили ишлаб чикилиб, 2000 йилда амалга киритилган

PISA (Programme for International Student Assesment^^. Бу халкаро бахолаш дастури укувчиларнинг математик билимдонлигини аниклаш ва узлаштирган математик саводхонлигини амалиётда куллай олиш куникмасининг даражасини аниклашга йуналтирилган. Мазкур халкаро бахолаш дастури 2000 йили Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилоти (OECD) томонидан ишлаб чикилиб, амалга киритилган. Бу халкаро бахорлаш дастури хар 3 йилда 15 ёшли 9-синф укувчилари уртасида утказилади. Бугунги кунга кадар дунё мамлакатларининг умумий урта таълим мактабларида 7 маротаба, яъни 2003, 2006, 2009, 2012, 2015 ва 2018 йилларда утказилган. Шу сабабли мазкур халкаро бахолаш дастури асосида укувчиларнинг билим, куникма ва малакаларини ташхис этиш максадга мувофик булади.

Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилотининг эълон килишича, 2022 йилда 15 ёшли укувчилар уртасида (9-синфда) утказиладиган PISA тестининг саволномаси укувчиларнинг куйидаги билим, куникма ва малакалари даражасини аниклаш мулжалланмокда :

- танкидий фикрлаши;

- берилган топширикларга ижодий ёндашиши;

- математик топгширикларни мустакил тахлил кила олиши;

- узини тутиши, ташаббускорлиги ва фаоллиги;

- ахборот билан ишлай олиши;

- тизимли фикрлаши;

- фикрини ёркин ифодалай олиши;

- билим олишга кизикиши.

Эътибор берилса, мазкур ёндашувлар асосида укувчиларнинг билим, куникма ва малакаларини ташхис этиш кутилган самарани беради. Таъкидлаш лозимки, бу максадлар асосида укувчиларнинг узлаштириш даражасини ташхис этишда Математик фанлар буйича саводхонлик даражаси асос булади. Шу сабабли 2022 йилда утказиладиган тест жараёнида фаол иштирок этиш учун мамлакатимизда тайёргарлик ишлари кетмокда. Бунинг учун Америка ^ушма Штатларининг Кембридж университети ва ЮНЕСКО мутахассислари иштирокида тайёргарлик Дастури ишлаб чикилган ва ана шу дастур асосида укувчилар тестга тайёрланмокда. Мазкур PISA халкаро бахолаш дастури асосида укувчиларнинг

билим, куникма ва малакаларини ташхис этиш билан таълим тизимини янада ривожлантириш йуналишларини белгилаб олиш мумкин булади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохдларини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармони.

2. Шерматов Ш. Халк таълими: Эврилиш ва юксалиш йули. //"Янги Узбекистон" газетаси 2021 йил 30 сентябрь сони.

3. Международное мониторинговое исследование качества школьного математического и естественного образования TIMSS.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.