Научная статья на тему '“PISA” ХАЛҚАРО ЎҚУВЧИЛАРНИНГ САВОДХОНЛИГИНИ БАҲОЛАШ ТАДҚИҚОТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИЧЛАРИ, МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ'

“PISA” ХАЛҚАРО ЎҚУВЧИЛАРНИНГ САВОДХОНЛИГИНИ БАҲОЛАШ ТАДҚИҚОТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИЧЛАРИ, МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2386
221
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
„PISA“” халқаро ўқувчиларнинг саводхонлигини баҳолаш тадқиқоти / мактаб таълими / таълим сиёсати / компетенция / Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти (ИҲТТ) / тадқиқотлар тарихи. / “PISA” Международная программа по оценке образовательных достижений учащихся / школьное образование / образовательная политика / компетенция / Организация экономического сотрудничества и развития (OECD) / история исследований.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Маткаримов Акрамжон Мухторович

Мақолада Иқтисодий ҳамкорлик ва тараққиёт ташкилоти (ИҲТТ) томонидан таълим сохасида ўтказиладиган баҳолаш тадқиқотлари, уларнинг мақсад ва вазифалари, мақсадли гуруҳлари, шу жумладан, таълим тизимидаги халқаро тадқиқотлар тарихи атрофлича ўрганилган. Шунингдек, баҳолаш тадқиқотининг таълим сиёсати билан боғлиқлиги ва тадқиқотнинг амалий йўналтирилганлиги асослаб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭТАПЫ РАЗВИТИИ, ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ МЕЖДУНАРОДНОЙ ПРОГРАММЫ “PISA” ПО ОЦЕНКЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ДОСТИЖЕНИЙ УЧАЩИХСЯ

В статье рассматривается история международных исследований в системе образования, в том числе оценочные исследования, проводимые Организацией экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), их цели и задачи и целевые группы. Также обсуждается актуальность исследований и образовательной политики и практическая направленность исследований.

Текст научной работы на тему «“PISA” ХАЛҚАРО ЎҚУВЧИЛАРНИНГ САВОДХОНЛИГИНИ БАҲОЛАШ ТАДҚИҚОТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСҚИЧЛАРИ, МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ»

Маткаримов Акрамжон Мухторович,

Андижон давлат университети тадк,ик,отчиси

"PISA" ХАЛКАРО ЦУВЧИЛАРНИНГ САВОДХОНЛИГИНИБА^ОЛАШ ТАДКИКОТИНИНГРИВОЖЛАНИШ БОСКИЧЛАРИ, МАКСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ

УДК: 37.014

МАТКАРИМОВ А.М. "PISA"ХАЛЦАРО УЦУВЧИЛАРНИНГ САВОДХОНЛИГИНИ БАЦОЛАШ ТАДЦИЦОТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ БОСЦИЧЛАРИ, МАЦСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ

Маколада Иктисодий х,амкорлик ва тараккиёт ташкилоти (ИХТТ) томонидан таълим сохасида утказиладиган бах,олаш тадкикотлари, уларнинг максад ва вазифалари, максадли гурух,лари, шу жумладан, таълим тизимидаги халкаро тадкикотлар тарихи атрофлича урганилган. Шунинг-дек, бах,олаш тадкикотининг таълим сиёсати билан боFликлиги ва тадкикотнинг амалий йуналтирилганлиги асослаб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: "„PISA"" халкаро укувчиларнинг саводхонлигини бах,олаш тадкикоти, мактаб таълими, таълим сиёсати, компетенция, Иктисодий х,амкорлик ва тараккиёт ташкилоти (ИХТТ), тадкикотлар тарихи.

МАТКАРИМОВ А.М. ЭТАПЫ РАЗВИТИИ, ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ МЕЖДУНАРОДНОЙ ПРОГРАММЫ "PISA" ПО ОЦЕНКЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ДОСТИЖЕНИЙ УЧАЩИХСЯ

В статье рассматривается история международных исследований в системе образования, в том числе оценочные исследования, проводимые Организацией экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), их цели и задачи и целевые группы. Также обсуждается актуальность исследований и образовательной политики и практическая направленность исследований.

Ключевые слова и понятия: "PISA" Международная программа по оценке образовательных достижений учащихся, школьное образование, образовательная политика, компетенция, Организация экономического сотрудничества и развития (OECD), история исследований.

MATKARIMOV А.М. STAGES OF DEVELOPMENT, GOALS AND OBJECTIVES OF THE INTERNATIONAL PROGRAME FOR INTERNATIONAL STUDENT ASSESSMENT

In the article is considered the history of international studies in the education system, including assessment studies conducted by the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD), their goals and objectives, and target groups. The relevance of research and educational policies and the practical focus of research are also discussed.

Key words and concepts: "PISA" International Student Learning Assessment Program, school education, Educational policy, competence, Organization for Economic Co-operation and Development (OECD), research history.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

Кириш.

Глобаллашув жараёнлари тобора чукурлашиб бораётган трансформацион даврда жах,ондаги таълим тизими ижтимоий жараёнлардан келиб чиккан х,олда шид-дат билан ривожланишни такозо этмокда. Таълим оркали эса жамиятда келажак-даги вазифаларни бажаришга кодир булган янги авлод шакллантирилади. Дунёда таълим сифати, савияси ва даражасини аниклаб берувчи "PISA"1 (Укувчиларнинг таълим-даги ютукларини бах,олаш халкаро дастури), PIRLS2 (Матнни укиш ва тушуниш даражасини аникловчи халкаро тадкикот), TIMSS3 (Мак-табда математика ва аник фанлар сифатини тадкик килувчи халкаро мониторинг) каби катор халкаро дастурлар мавжуд булиб, улар ривожланган давлатлардаги таълим сифатини янада оширишдаги асосий мезон сифатида кенг кулланилиб келинмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги «Узбекистон Республикаси Халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида»ги ПФ-5712-сонли Фармонида Узбекистон Республикасининг 2030 йилга келиб "PISA" Халкаро микёсда укувчиларни бах,олаш дастури рейтинги буйича жах,оннинг биринчи 30 та илFор мамлакатлари каторига киришига эришиш белгилаб куйилган4. Халк таълими тизимининг стратегик максадлари белгилаб куйилган ва улар куйидагилар: яъни умумтаълим тизимида иктисодиётнинг инно-вацион ривожланиши, илFор халкаро таж-риба ва жамиятнинг замонавий талабла-рига мувофик сифатли таълим олиш имко-ниятини яратиш; инсон капиталини мех,нат бозорида ва умуман мамлакатда укувчининг ракобатбардошлик даражасини белгиловчи

1 Programme for International Student Assessment

2 Progress in International Reading Literacy Study

3 Trends in International Mathematics and Science Study

4 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил

29 апрелдаги «Узбекистон Республикаси Халк таълими

тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида»ги ПФ-5712-сонли Фармони // Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси,

29.04.2019 й., 06/19/5712/3034-сон

асосий омил сифатида ривожлантириш бел-гиланган5.

"Р1$А"халк,аро бахолаш тадкикотининг Узбекистонда ташкил этилиши ва унга масъул вазирлик хамда идоралар Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт Таш-килоти томонидан утказиладиган "PISA" va TALIS халкаро тадкикотларида иштирок этиши туFрисида"ги Карори6 билан белгилаб куйилган. Мазкур хужжатга асосан Таълим сифатини назорат килиш давлат инспекцияси, Халк таълими, Ташки ишлар, Адлия, Инно-вацион ривожланиш, Молия ва Иктисодиёт вазирликларининг Узбекистон Республикасининг Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт таш-килоти томонидан утказиладиган "PISA" ва TALIS халкаро тадкикотларида иштирок этиш туFрисидаги хамда Таълим сифатини назорат килиш давлат инспекцияси кошида таълим сифатини бахолаш буйича «Халкаро тадкикотларни амалга ошириш Миллий Мар-кази» ташкил этиш буйича берилган таклиф-ларига розилик берилган.

"PISA" халкаро укувчиларнинг савод-хонлигини бахолаш тадкикотининг асосий максади расман куйидагича белгиланган: 15 ёшли укувчиларнинг илм-фан жамияти тала-бларига жавоб бериши кандай холатда? Бахолаш тадкикотининг бош максади эса, укувчиларнинг мактабда урганаётган билим-ларини кундалик хаётда куллай олиши кандай холатда эканлигини аниклашдан иборат7.

"PISA" бахолаш тадкикотининг вазифаси унда иштирок этувчи давлатларнинг таълимга масъул вазирлик ва идораларининг олдида

5 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги «Узбекистон Республикаси Халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепция-сини тасдиклаш туFрисида»ги ПФ-5712-сонли Фармони. // Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.04.2019 й., 06/19/5712/3034-сон

6 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 8 декабрдаги "Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт Ташкилоти томонидан утказиладиган „PISA" va TALIS халкаро тадкикотларида иштирок этиши туFрисида"ги 997-сон карори. - Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 08.12.2019, https://lex.uz/ docs/4097073

7 K.Reiss, M.Weis, E-Klieme, O.Köller. „PISA" 2018 Grundbildung im internationalen Vergleich// Waxmann Verlag 2019, -p. 266

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ 53

ч_У

1-жадвал. "PISA" халцаро бах,олаш тадцицотининг йиллар буйича тацсимоти

Таянч компетенциялар Бах,олаш тадк,ик,оти утказиладиган йиллар

2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018 2021

Ук,иш • О О • О О О

Математика О • о О • О О •

Табиий фанлар о О • о О • О О

^^ тадк,ик,отда асосий таянч компетенция

^^ тадк,ик,отдаги таянч компетенция

TypraH ^yMugaru caBonnapra xaBoö Tonumufla eTapnu MatnyMoTnap 6unaH TatMUHnamgaH uöopaTflup:

• yKyBmunap Max6ypuM TatnuiM cyHruga geMOKpaTUK xaMumTga $aon $yK,aponuK ponMHM onumra eTapnu TatfepnaHraHMU?

• yKyB^unap y3 foa Ba TacaBBypnapumu Tax,nun Kunum, acocnam Ba mynap acocuga MynoKOT Kuna onum KyHuiKMacura эгaмu?

• yKyB^unap x,o3upnu Mex,HaT 6o3opu Tana6napu acocuga MaKTa6ga TatnuiM onan-

TuMu?

• - yKyB^unap «6yTyH x,aeT gaBOMuga yKum» Tana6napura xaBo6 6epaflMMu?1

"PISA" 6ax,onam TagKuKOTu MaKTa6 Tatnu-muhu Tax,nun Kunum 6unaH 6upra, TatnuMHurnr 6omKa 6ocKu^napu y^yH x,aM 3apypuM Matny-MOTnap onum umkohuatuhu 6epagu. y3nyKcui3 TatnuM TUBUMUfla эca 6y Ka6u MatnyMoTnap KaTTa ax,aMumTra эгa. 2000 Munga 32 gaBnaTgaH xaMu 250000 yKyB^u Ma3Kyp TaflK^KoTfla umTui-poK этмm,цм2. Cuecutf xux,aTflaH "PISA"6ax,onam gacTypu xanKapo goupaga "PISA" Governing Board (PGB) ToMoHugaH 6omKapunaflu. „PISA" 6ax,onam TagKuKoTu 1997 Munga Mktucoaum x,aMKopnuK Ba TapaKKueT TamKMnoTM (MXTT) Tama66ycu 6unaH aManueTra xopuM этм.п,цм Ba 2000 MungaH 6yeH xopuM этuna 6omnaHgu

1 Bildungsmonitoring Schweiz: Für das Leben gerüstet? Die Grundkompetenzen der Jugendlichen-Nationaler Bericht der Erhebung // „PISA" 2000, -p.9

2 Bildungsmonitoring Schweiz: Für das Leben gerüstet? Die Grundkompetenzen der Jugendlichen-Nationaler Bericht der Erhebung // „PISA" 2000, -p.10

ва х,ар уч йилда бир маротаба утказилади (1-жадвал)3.

Таълим тизимидаги халцаро

тадцицотлар тарихи. Таълим тизимидаги халкаро тадкикотлар тарихи аслида 1958 йилда бир катор Европа давлатлари ва АК.Ш томонидан Гамбург шах,рида IEA (International Association for the Evaluation of Educational Archivement) Халкаро таълим муваффакиятини текшириш уюшмасига асос солинди. Мазкур уюшма давлатга алокадор булмаган илмий ташкилот саналар эди. Мазкур уюшмага халкаро таълим тадкикотларида машх,ур булган Бенжамин Блум (Benjamin Bloom) х,ам аъзо эди. Бенжамин Блум укув максадларига асосланган узлаштиришни улчаш буйича мутахассис х,исобланади. Шунингдек, психометрика сох,асидаги машх,ур олим Р.Л.Торндайк (R.L.Thorndike) х,ам аъзо булган4. Ушбу уюшманинг максади таълим-нинг сифати ва тарихий ривожланишини, таъ-лимдаги анъаналарнинг узгаришини эмпирик тадкикот натижалари билан тулдиришдан иборат эди. Шунингдек, мазкур тадкикот натижалари асосида таълим жараёнини халкаро доирада ягона мезонлар асосида таккослаш асосий максад булган5.

Дунёнинг етук таълим тадкикотчилари мазкур уюшма тузилгунига кадар турли давлат-ларда укув жараёнининг маданий-ижтимоий

3 „PISA" 2009// https://www.oecd.org/"PISA"/"PISA"produ cts/46619755.pdf - p. 9.

4 „PISA" 2009// https://www.oecd.org/"PISA"/"PISA"produ cts/46619755.pdf - p.11.

5 „PISA" 2009//https://www.oecd.org/"PISA"/"PISA"produ cts/46619755.pdf -p. 12

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

жихатдан тадкик этиб чикишган. 1960 йилда Халкаро таълим муваффакиятини текшириш уюшмаси (IEA) томонидан биринчи халкаро таккослаш тадкикотлари утказила бошланди. 1964 йилда Халкаро таълим муваффакиятини текшириш уюшмаси (IEA) томонидан биринчи халкаро математика фани буйича бахолаш тадкикоти - FIMS (The First International Mathematics Study) утказилди. Мазкур бахолаш тадкикотининг асосий ташкилотчи-ларидан бири - Германия халкаро педагогик тадкикотлар институти (DIPF Deutsche Institut für Internationale Pädagogische Forschung) булди. Ушбу бахолаш дастури 7-синф укувчилари учун мулжалланган1.

1966 йилдан 1973 йилгача 21 та давлатлар иштирокида дунёга таълим буйича машхур, жумладан, Й.Б.Каролл (J.B.Caroll) сингари олимлар ташаббуси билан «Олтита фан-лар буйича тадкикот» (Six Subjects Survey) утказилди. Мазкур бахолаш дастурида 6 та фанлар: табиий фанлар, адабиёт, укиш, инглиз тили, француз тиллари чет тили сифа-тида, шунингдек, сиёсий таълим фанлари буйича бахолаш тадкикоти утказилди.

1990 йиллар бошида эса Халкаро таълим муваффакиятини текшириш уюшмаси - IEA ташкилоти томонидан 9-14 ёшли укувчиларга мулжалланган саводхонлик буйича бахолаш тадкикоти (Reading Literacy Study) утказила бошланди2. Бу бахолаш тадкикоти кейинчалик утказилган PIRLS/IGLU бахолаш тадкикотига туртки булди.

1991 йилдан буён 21 давлатни камраб олган Халкаро катталар учун мулжалланган саводхонликни бахолаш тадкикотлари (IALC-International Adult Literacy Survey) 16 ёшдан 65 ёшдагилар учун утказила бошланди3.. 2010 йилдан бошлаб, Халкаро катта ёшда-гиларни компетенцияларини бахоловчи

1 „PISA" 2009// https://www.oecd.org/"PISA"/"PISA"produ cts/46619755.pdf -p. 1-14

2 W.Elley. The IEA study of reading literacy : reading and instruction in thirty-two school systems// Oxford : Per-gamon Press-1994, -p. 20

3 Lehmann, Peek. Aspekte der Lernausgangslage und der Lernentwicklung//

https://bildungsserver.hamburg.de/contentblob/2815 702/3b66049d4257501a0d44dce9b7ca449c/data/pdf-schulleistungstest-lau-5.pdf; jsessionid=41 BC7B89339EDDF A1C84B4F5DA60AEE8.liveWorker2, 1999, - p. 16.

халкаро бахолаш тадкикотлари (PIAAC -Programme for the International Assessment of Adult Competencies) утказилмокда. Мазкур бахолаш тадкикоти Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилоти томонидан ташкиллаш-тирилади ва унга хозирда 35 та саноат дав-латлари катнашиб келмокда.

1995 йилдан буён утказилаётган Учинчи Халкаро Математика ва фан тадкикотлари (TIMMS-Third International Mathematics and Science Study) халкаро бахолаш тадкикоти хар турт йилда Халкаро таълим муваффакиятини текшириш ташкилоти - IEA томонидан утказилиб келинади. Мазкур тадкикот бошланFич таълим, in der Sekundarstufe I und

11 да математика ва табиий фанлар буйича утказилиб келинади. Мазкур тадкикотнинг учинчи Халкаро тадкикот деб юритилиши эса авваллари утказилган ва юкорида таъ-кидлаб утилган бахолаш тадкикотлари: FIMS (First International Mathematics Study, 1964,

12 давлат) ва Иккинчи Халкаро Математик тадкикотлари SIMS (Second International Mathematics Study, 1980-1982, 20 давлатлар), шунингдек, Биринчи ва Иккинчи Халкаро Фан буйича бахолаш тадкикотлари (First and Second International Science Study, 1968-1972 and 1982-1986) ларнинг давоми сифатида утказилган. Хозирда мазкур халкаро бахолаш дастури TIMMS (Trends in International Mathematics and Science Study) Халкаро математик ва табиий фанлар сифати деб юрити-лади

"PISA" халкаро бахолаш тадцицоти ва таълим сиёсати. 1950 йилларда ИХТТ дав-латлари турли таълим тизимларининг стати-стикасини юритишни бошлади. Мазкур ста-тистиканинг максади саноат давлатларнинг таълимни режалаштириш оркали малакали мутахассисларга булган эхтиёжларини узокни уйлаб таъминлашдан иборат. Ушбу статисти-кага иктисодий нуктаи назардан кизикишдан ташкари, ижтимоий-сиёсий жихатдан хам ахамиятли булиб, жумладан, таълим олишда тенг хукуклилик масалаларини хам тахлил килиш учун керакли статистик маълумотларга эга булиш имкониятини беради.

ИХТТ давлатларининг дастлабки ёнда-шуви микдорий хусусиятларга каратилган

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

6ynu6, flaBnaTnapHUHr TatnuiMra cap^naeT-raH Ma6naFnapu, fltHU TatnuiMHU gaBnaT tomo-HugaH MonuflnamTupum Ba MonuiflnamTupum pecypcnapu TaKKocnaHraH. 1992 MunflaH 6yeH Ma3Kyp cTaTucTuK x,uco6oTnap MXTT TOMOHugaH «Education at a Glance» hom ocrufla Xuco6oT maKnufla Hamp этм.пa 6omnaflu. MXTTHurnr Ma3-Kyp Tama66ycu 6unaH umna6 muKunraH Tat-nuiMHU 6ax,onam Me3OHnapu TatnuiMflaH 6omKa cox,anap,ga, xyMnagaH u^TucoflueT, uxtumoum-cuecuM cox,anap,ga Ba TatnuiM TaA^u^oT^apufla KeHr ^OMAanaHunflu1'

1990 Munnap oxupuga MXTT TatnuiMHU 6ax,onam Me3OHnapuHU TatnuiMfla эpumun-raH компетенцuflnapнu yn^am 6unaH KeHraM-Tupumra x,apaKaT ^ungu. By op^anu Ha^a^aT TatnuMHumr MonuflnamTupum xapaxaTnapu eKu pecypcnapHu yn^am, 6anKu TatnuMHumr эpumunгaн HaTuxanapuHU yn^awHU Ma^cag onuHgu. IEAHumr Taxpu6anapu "PISA" 6ax,onam TaflKuKOTUHU xoputf этunumuгa onu6 Kengu. "PISA" 6ax,onam Ta^^Ko™ HaTuxa-napu ^aTHamyB^u flaBnaTnapHUHr TatnuiM cue-caTu Ba TatnuMHumr cm^aTU, TatnuiM 6ytfuma ucnox,OTnap y^yH My3OKapanapra TypTKU 6ynflu. „PISA" 6ax,onam Ta^^Ko™ 15 emnu y^yB^unapHMHr y^um, MaTeMaTUKa Ba Ta6uuM ^aHnap 6ytfuma acocuM TaflH^ компeтeнцuflna-puHui Tu3uMnu xycycuflTnapuHM ypraHum umko-huatuhu 6epa,цм2■

"PISA" 6a^o^am Tag^u^oTM H^TTHMHT ^OMM^acM. MXTT caHoaT flaBnaTnapuHUHr u^TucoflueTu Ba uxtumoum x,aeTUHU cue-cuM xux,aTflaH ^ynna6-^yBBaTnam TamKu-noTu Ba 6y TawKunoTHMHr acocuM Ma^cagu ^yMuflarunapflaH u6opaT:

• um ypuHnapuHU flpaTum;

• ukjucoaum ycum Ba flmam craH-gapTnapuHu ycumu y^yH nyn, MonuflButf Ba

1 Lehmann, Peek. Aspekte der Lernausgangslage und der Lernentwicklung// https://bildungsserver.hamburg.de/con tentblob/2815702/3b66049d4257501a0d44dce9b7ca449c/ data/pdf-schulleistungstest-lau-5.pdf;jsessionid=62E8A578 00CF6E578B53EF292C54AB46.liveWorker2 , 1999, -p. 12-16.

https://bildungsserver.hamburg.de/contentblob/281 5 702/3b66049d4257501a0d44dce9b7ca449c/data/pdf-schulleistungstest-lau-5.pdf;jsessionid=41 BC7B89339EDDF A1C84B4F5DA60AEE8.liveWorker2, 1999, p. 17.

2 Bildungsmonitoring Schweiz: Für das Leben gerüstet? Die Grundkompetenzen der Jugendlichen-Nationaler Bericht der Erhebung // „PISA" 2000, -p.13.

uKTucoflueTHMHr cox,anapura oug uktucoaum cuecaT fopnui3um;

• xanKapo paKo6aT6apflomnuKHu 6omKapum, afiHUKca, rno6an umna6 muKapum Ba caBgo y^yH ^erapanapHumr o^unumu xapa-eHMfla x,yKyMaTnapra uktucoaum caMapa-gopnuK Ba cu^aT TUBUMnapuHui omupumra KyMaKnamum;

• TatnuM opKanu uhcoh KanuTanu ycumuHu TatMuHnam3.

TatnuM cox.acufla MXTTHumr TatnuiM Me3OH-napu KeMuHru yH MunnuKga y3rapu6 6opMOKga. Xap Munu TatnuM Me3OHnapu TamKunoTHuHr «Education at a Glance» KeHr xaMoaT^unuKKa TaKflUM этunaAU. Ma3Kyp TatnuM Me3OHnapu «TatnuM tu3umu Me3OHnapu» (INES - Indicators of Educational Systems) noMux,acu goupa-cuga umna6 ^uKunaflu. ym6y TatnuM Me3OH-napu TatnuMra cap^naHaeTraH uhcoh Ba Monu-flBuM pecypcnap, TatnuM Tu3uMuHuHr Ba3u^a-napu, TapaKKueTu Ba TatnuM uнвecтuцuflnapu 6yMu4a TaKKocnaHraH MatnyMOTnapHu y3 u^ura onagu.

"PISA"6ax,onam TagKuKOTu MXTTHuHr 6up KaH^a noMu^anapugaH 6upu 6ynu6, xanKapo goupaga TatnuM HaTuxanapuHu эpumunгaн 6unuM Ba KyHUKManap, fltHu компeтeнцufl-nap 6unaH TaKKocnamra KapaTunraH. "PISA" 6ax,onam TagKuKOTu Ma3MyHaH pean KyHganuK ^onaTnapra KapaTunraH 6ynu6, MaKTa6ga эpu-munraH 6unuMra KaMpoK эtтu6оp KapaTunraH. "PISA" 6ax,onam TagKuKOTu 6upuH4u HaB6aTga Max6ypuM TatnuMHuHr flKyHura Kagap эpu-munraH yMyMuM KyHUKMa, 6unuM Ba eHgamyB-napHu Ba ynapHurnr MaKTa6napflaru yKyB pexa-cuflaru 6unuM Ba TymyH^anapra 6oFnuKnuruHu TeKmupagu4. XanKapo экcпepтnap rypyx,u TagK^KOTHuHr yMyMufi концeпцuflcuнu flpaTu-magu Ba Ma3Kyp концeпцufl acocuM TaflH^ kom-пeтeнцuflnapнu yn^am umkohuhu 6epagu.

"PISA" TagKuKOTu KaTHamyB^u gaBnaTnap-HuHr cuecuM, uktucoaum Ba uxtumoum ^aeTuga Myx,uM y3rapumnap y^yH TypTKu, KeHr xaMoaT-munuK Ba Kynna6 unMuM-TaflKuKOT umnapuHuHr

3 Bildungsmonitoring Schweiz: Für das Leben gerüstet? Die Grundkompetenzen der Jugendlichen-Nationaler Bericht der Erhebung // „PISA" 2000, -p.14.

4 Bildungsmonitoring Schweiz: Für das Leben gerüstet? Die Grundkompetenzen der Jugendlichen-Nationaler Bericht der Erhebung // „PISA" 2000, p.17.

3AM0HABMM TAMMM / COBPEMEHHOE 0EPA30BAHME 2020, 8 (93)

бош мавзуси булибгина колмай, уз навбатида куплаб танкидларнинг хам марказий мавзу-сига айланган. Алохида таъкидлаш жоизки, тадкикотнинг максади хамда кулланилган услублар ва тадкикот натижаларининг интерпретацияси кенг мухокама килиниб келинмокда. Пировардида тадкикот карийб 20 йилдан буён такомиллашиб келмокда. Бунинг натижасида эса куплаб давлатлар мазкур тадкикотда иштирок этиш фикрини билдирмокда.

"PISA" тадцицотининг бошца ташаббус-лари. Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилоти (ИХТТ) томонидан таълимга оид бир канча ташаббуслар амалга оширилмокда. Жумладан, "„PISA" for Development" "PISA"-ривожланиш учун), "PISA" - based Test for Schools" (Мактаблар учун „PISA"^ асослан-ган тестлар), "PISA" Online Programme for School Improvement" (Мактаблардаги холатни аниклаштирувчи "PISA" Онлайн дастури) шулар жумласидандир.

"PISA" for Development" ("PISA"- ривож-ланиш учун) ташаббусининг максади ривож-ланаётган давлатларнинг "PISA" тадкикотига катнашишига ёрдам бериш ва тайёрлаб боришни максад килган. Мазкур ташаб-бус Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг «Таълим сохасида баркарор ривожланиш» дастури асосида амалга оширилмокда.

"PISA" - based Test for Schools" (Мактаблар учун "PISA"^ асосланган тестлар) мактаб боскичида таккослаш имкониятини беради ва саволномалар ёрдамида укувчиларнинг укув мухити хакида маълумотлар йиFишни максад килади.

"PISA" Online Programme for School Improvement" (Мактаблардаги холатни аниклаштирувчи "PISA" Онлайн дастури) ташаббусининг максади "PISA" тадкикотининг натижаларини мактабларга жорий этишга хизмат килади. Мазкур дастурнинг дунё буйлаб барча иштирокчилари укувчиларнинг яхши билим олиши, укитувчиларнинг юкори сифатли машFулот утказиши ва укув мухитини яратиш буйича онлайн платформада хамкорликда ишлашади1.

1 https://www."PISA"4u.org/ 01.06.2020

"PISA" бахолаш тадкикотининг ама-лий йуналтирилганлигини Вернер Захер (Werner Sacher) цуйидагича тавсифлайди:

1. Таълим сиёсати йуналишини белги-лаш.

2. Инноватив «саводхонлик»ликни оши-риш.

3. Укувчиларнинг таълимга бутун хаёти давомида узаро катъий муносабатда булиши.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Тизимлилик - доимийлик.

5. Укитувчилардан укувчиларга укув жараёнида бериладиган топширикларининг сифатини бахолаш ва топширикларнинг куйилишини куриб чикишни такозо этади.

6. „PISA" бахолаш тадкикоти бу макродиагностика булиб, расмий ва укув машFулотларидан олинган тест ва имтихон холатидир.

7. „PISA" бахолаш тадкикоти гурухлар, мактаблар, ахолининг ижтимоий табакалари, жинси ва давлати буйича натижаларни умум-лаштиради ва жамиятнинг турли жабхалари учун таълимга оид маълумотларни статистик холда такдим этади.

Тадкикот натижалари мактаб таълими-нинг хукумат микёсида куриб чикилишида йуналишларни белгилаб олишига маълумотлар базаси вазифасини утайди. Тадкикот натижалари иштирок этувчи давлатларнинг таълим сиёсатига катта таъсир курсатиб, таълим сиёсатининг йуналиш танлашига катта туртки беради. Тадкикот укувчиларнинг аклий салохиятини устиришнинг концеп-циявий йуналишини аниклашга ёрдам беради. Укувчиларнинг турли фанлар буйича топширикларни тушуниши, фанлараро боFликликни англаши, топширикларнинг куйилиши, уларнинг ечилиши ва татбик эти-лиши шулар жумласидандир. Укувчиларнинг кузатувчанлик, олган билимларининг кунда-лик шахсий хаётида куллаш кобилиятларини шакллантиради. Уз навбатида укувчиларнинг укув машFулотларидан ташкари вактида хам билимларини доимий кенгайтириш учун йуналиш белгилашида катта ахамиятга эга.

"PISA" бахолаш тадкикоти нафакат укувчиларнинг мактабдаги ва мактабга боFлик таянч компетенцияларини улчайди, балки укувчининг хозирда ва келгусида таъ-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

лимга булган муносабатини усишига, укишга булган мотивациясини ортишига, укувчининг имкониятларини очилишига ва узи учун укиш стратегиясини аниклаб олишга имко-ният беради. "PISA" бахолаш тадкикоти хар уч йилда утказилади ва бу тадкикотда катнашувчи давлатларнинг таълим тизимини тизимли, доимий миллий мониторингини утказиш ва мактаб таълими максадларини амалга оширишни такомиллаштириш имко-ниятини беради. "PISA" бахолаш тадкикоти укитувчиларнинг диагностик компетенци-ясини оширишни хам такозо этади. Бунда укитувчилардан укувчиларнинг билимла-рини шаффоф, батафсил, тулик ва хакикий бахолашни талаб этади, шунингдек, мазкур сохада уз малакаларини оширишни талаб этади. Укитувчиларнинг диагностик компе-тенциясидан ташкари текшириш компетенци-ясини ошириш зарурати тугилади. Шунингдек, укитувчилардан уз-узини бахолаш компе-тенциясини такозо этиб, укув синфларидаги рухий-ижтимоий холатнинг дарсга таъсири, укитувчи-укувчи муносабатларини бахолаб чикиш имкониятини беради. "PISA" бахолаш тадкикотидаги бахолаш услуби мактаблар учун мавжуд бахолаш тизимига кушимча хисобланади. "PISA" бахолаш тадкикоти нати-жалари микдорий жихатдан (бахолаш шкала) бахоланади. Шу оркали мактаблар, сунгра давлатлар натижалари таккосланади. "PISA" бахолаш тадкикоти классик булган бахолаш мезонлари: холислик, ишончлилик ва амал килиш мезонлари асосида тузилган.

Шунингдек, бу бахолаш тадкикоти ташки бахолаш хисобланиб, тадкикот утказиладиган мактабда фаолият олиб бормайдиган мута-хассислар томонидан утказилади. Укувчилар "PISA" бахолаш тадкикоти оркали узларига нотаниш мезонлар асосида бахоланади. Ушбу мезонлар "PISA" бахолаш тадкикоти консор-циуми томонидан ишлаб чикилади.

Мазкур бахолаш тадкикоти мактабларнинг таълим ва тарбия функциясига тулдирувчи вазифасини утайди. Мактабларда факат маъ-лум фан буйича эришилган билимлар эмас, балки фанлараро ва бир канча фанларни умумлаштирувчи топширикларни бажара

олишини текширувчи асосий таянч компе-тенцияларга эътибор каратиши керак булади.

Контекстуал курсаткичлар. "PISA" бахолаш тадкикотининг таянч компетенция-лар билан бир каторда саволнома ёрдамида контекстуал курсаткичлар хам аникланади. Мазкур курсаткичлар таянч компетенци-яларнинг шаклланишининг турли омил-ларини аниклашга каратилган. Жумла-дан, укувчиларнинг таълим олиш жара-ёнига кизикиши, укишнинг уз хаёти учун ахамияти укувчиларнинг оиладаги ва мак-табдаги таълим олиши тадкик килинади. Масалан, укувчиларнинг таянч компетен-циялари ва мактаб таълим тизими ёки укув машFулотларига боFлик холда таккосланиши мумкин. Яна бир мисол укувчиларнинг ижти-моий келиб чикиши ва уларнинг таянч компе-тенцияларининг даражаси билан боFликлиги тадкик килиниши мумкин.

Бу маълумотлар укув жараёнини ташкил этиш учун ва укувчиларнинг таълимга муносабатини узгартиришга йуналиш белгилаб бермай, укув дастурларининг кучли ва куч-сиз тарафларини тасаввур хосил килишга ёрдам беради. Укувчиларнинг мактабдан ташкари таълими, мустакил таълими ва шарт-шароитлари, укувчиларнинг оиласидаги академик капиталнинг шаклланганлиги мазкур саволнома саволларида уз аксини топган.

"PISA" бахолаш тадкикоти асосий таянч компетенцияларни текширишдан ташкари, тадкикотда катнашувчи укувчиларга, шунингдек, уларнинг ота-онаси, укитувчиси ва мактаб маъмуриятига саволнома хам такдим килади. Мазкур саволнома таянч компетенцияларни шаклланишига боFлик булган омилларни аниклашга каратилган. Шунингдек, мазкур саволнома оркали мактаб ва мактабдан ташкари укитиш ва укиш мухитини урганишдан иборат. Укувчилар учун мулжалланган саволномадаги савол-лар укувчиларнинг ижтимоий-иктисодий ва маданий келиб чикиш холати, мактаб ва укув жараёнининг кабул килиши, укув жара-ёнига оид шахсий одатлари ва тасаввурлари суралади. Мазкур маълумотлар оркали мактаб ва укув жараёнининг таянч компетен-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

цмa.пapнм maK-n-aHumura floup ôof^u^^ukhu aHMK-amflaH ii6opaT.

OTa-oHa-ap y^yH caBo-HoMa "PISA" 6axo-am Tafl^u^oTuga umTupoK этyвцм gaB--aT-ap y^yH uxTuëpiuM 6y^u6, yKyBmimapHMHr yM-napuifla yKiim y^yH mapT-mapoiT-apii Ba oTa-oHa-apHMHr y3 $ap3aHA-apMHMHr acociiM TaaH^ кoмпeтeнцмa.пapмнм puiBox.naHMmMHM KaHgaM K,y.n.na6-K1yBBaT.nawMra oug 6y^agu. MaKTa6 MatMypiiaTMra My-xa—aHraH caBo-HoMaga эca yKuTum Ba yKiim mapT-mapoiT-apii 6u.naH acociiM TaaH^ кoмпeтeнцмa.пapнм maK-n-aHumu ypTacugaru 6of^uk^ukhu aHMK-amflaH ii6o-paT. Ma3Kyp caBo-HoMa opKa-M MaKTa6 Ty3y--Macu Ba pecypc-apu, yKyBmimapHMHr 4>aH-ap 6yMuma apaTii-raH mapT-mapoiiT-ap aTpo^--uma ypraHu^agu.

"PISA" 6axo-am TaflKMKoT.napMHMHr rpa-^uriura 6iiHoaH, cmhob 6ockunm 2020 Mu-ga MapT-uwHb oM-apuga 6 x,a$Ta ëKii 42 Ka-eH-gapb KyHu opa-MFMAa yTKa3u-umu 6e-ru-aHraH 6y-u6, yHga MapKa3 xa-Kapo nygpaT-

m-ap 6u-aH x,aMKop-uKfla 28 Ta MaKTa6-ap-gaH 71-72 Ha^apgaH xaMii KaMuga 1992 Ha^ap yKyB^u-ap Tacoflu^uM TaH-aHM6, TaflKMKoT y^yH TaH-a6 o-imagiu. AcociiM Ta^K^KoT-ap 2021 Mu-ga 8 xa^Tara^a ëKii 56 Ka-eHflapb KyH--apii opaciiga KoMnb^Tepra acoc-aHraH xo-ga yTKa3u-umu 6e-ru-aHraH 6y-u6, yHga "PISA" gacTypu xa-Kapo ny^paTmimapu ToMoHiigaH Tacoflu^uM TaH-oB acociiga 150 MaKTa6-apgaH 41 Ha^apgaH KaMuga 6300 yKyBmimap KaMpa6 o-MHagM1.

AcociiM TaflKuKoT-apflaH 12 oM o-gum 15 ëm-ii yKyB^u-ap x,aKuflaru Mat-yMoT-ap 6a3a--apii maK--aHTupu-aflu, mm--mm Ba xa-Kapo экcпepт-ap ToMoHiigaH cu^aT MoHiiTopiiH-r-apu o-u6 6opu-aflu. y36eKMcToHfla yMyMiiM ypTa Tat-iiM 7 Ta Tii-ga o-u6 6opu-aflu. "PISA" xa-Kapo 6axo-am gacTypu TexHiiK craHgapT--apiira Kypa, 2020 Mu-ga cmhob 6ocKUNMAa 15 ëm-u-apHuHr KaMuga 5%m, 2021 Mu-flanu aco-ciiM TaflKuKoT-apfla KaMuga 0,5%mhm KaMpa6 o-raH yKuTum Tu--apufla 6ax,o-am-ap Tam-km- этu-umu -o3MM. ^acMa6Kii Tax-ii- HaTii-

1 Xa-K Tat-MMM TM3MMMga Tat-iiM cm^aTMHM 6axo-am coxacugaru xa-Kapo TagKMKoT-apra TaMëprap-uK Kypum Ba TamKu- 3Tum MaB3ycuga K,y--aHMa. // HaMaHraH вм-oflт Xa-K Tat-UMU 6omкapмacм, Tat-uM cu^aTu мoнмтopмнгм 6y-UMU, 2019, B. 4.

xa-apura Kypa, yMyMUM ypTa Tat-uM MaKTa-6-apuga y36eK Tu-uflaru Tat-uM - 86,58%, pyc Tu-uga - 8,74%, KopaKa-noK Tu-uga - 1,9%, toxuk Tu-uga -1,49%, ko3ok Tu-uga - 0,96%, KupFU3 Tu-uga - 0,13%, TypKMaH Tu-uga - 0,17 %hu TamKu- этumuнu uHo6aTra o-uHca, 2020 Mu-flaru cuhob 6ocKu4ufla y36eK Ba pyc tu---apuga, 2021 Mu-flaru acocuM cuHoB-ap эca y36eK, pyc, KopaKa-noK, toxuk Ba ko3ok tu---apuga TamKu- этu-umu -o3um 6y-aflu2.

"PISA" 6axo-am Ta^K^KoTuga 15 ëm-u yKyB^u-ap umTupoK этaAu. Ta^K^KoT Tex-huk cTaHgapT-apura MyBo^uK «15 ëm-y 3 oM-uKKa Ty-uK Ty-raH Ba 16 ëmy 2 oM-uKKa Ty-raH-ap ypTacuflaru ëm-ap» my xyM-agaH, MaM-aKaTgaru xap KaHgaM Tat-uM Myaccaca-Aaru yKyB^u-ap xaKuga ran 6opaflu. 2021 Mu--Aaru acocuM cuHoB-ap flaBpufla TaxMUHaH 2005 Mu-ga Tyfu-raH yKyB^u-ap uwTupoK этaAu. Xap 6up Tat-uM MyaccacacugaH KaMuga 6up Ha^ap yKyB^uHuHr uwTupoK этumu Ky3ga TyTu-raH3.

2019 Mu-gaH 6om-a6 xa-K Tat-uMu tu3u-Muga MaKTa6-ap ^ao-uaTu caMapagop-uruH! peMTuHr 6axo-am tu3umu xopuM ku-uhau Ba 6yHgaH MaKcag Pecny6-uKa 6yMu4a yKyB^u-ap 6u-umuhu 6axo-amHu MXTT Ba IEA (Tat--um coxacugaru WTyK-apHu 6axo-am xa-Kapo accoцuaцuacu) Ka6u xa-Kapo TamKu-oT--napHUHr "PISA", TIMSS Ba PIRLS yKyB^u-ap 6u-umuhu 6axo-am gacTyp-apu gapaxa-cura o-u6 ^uKumfla Tat-uM Myaccaca-apura KyMaK-amumflaH u6opaT. 2019 Mu-ga pecny-6-uKaflaru 10% (xaMu 956 Ta) yMyMUM ypTa Tat-uM Myaccaca-apuHuHr ^ao-uaTu 4 Ta KypcaTKum4 acocuga Tax-u- ku-uhau Ba 2019

2 Xa-K Tat-UMU тмзмммga Tat-uM cм^aтмнм 6axo-am coxacugarn xa-Kapo TagKuKoT-apra TaMëprap-uK Kypum Ba TamKu- 3Tum MaB3ycuga Ky--aHMa. // HaMaHraH bu-oat Xa-K Tat-MMM 6owKapMacu, Tat-MM ci^aTM MoHMTopMHru 6y-MMM, 2019, 2019, B. 5.

3 Xa-K Tat-MMM TM3MMMga Tat-MM ci^aTMHM 6axo-am coxacigari xa-Kapo TagKiKoT-apra TaMëprap-MK Kypim Ba TamKM- 3TMm MaB3yciga Ky--aHMa // HaMaHraH bm-oat Xa-K Tat-MMM 6omKapMacM, Tat-MM ci^aTM MoHMTopMHru 6y-MMM, 2019, 2019, B.6

4 Ma3Kyp KypcaTKM4-ap KyMugarM-apgaH u6opaT: 6mtm-pyBm yKyBm-apHMHr yMyMTat-MM ^aH-api 6yMM4a Tat-mm TaMëprap-MK gapaxaci Ba ci^aT KypcaTKMm; 9-cmh^ yKyBm-apMHMHr 6m-mm gapaxacii; o-mm Ba 6ipMHm tom-

yKyB4M-ap y-ymi; yMyMTat-MM MyaccacacMHMHr yKyB4M-apu Ba negaror xaMoaci ypTaciga yTKa3M-aguraH cypoBHoMa HaTMxa-api.

3AM0HABMM TAl^MM / COBPEMEHHOE 0BPA30BAHME 2020, 8 (93)

йил 1 июль холатига асосан уларнинг рейтинг натижалари тайёрланди1.

Хулоса урнида таъкидлаш жоизки, укувчиларга билим ва куникмадан ташкари компетенциялар зарурлиги халкаро таж-рибада уз ифодасини топган. Мактаб таъ-лим тизимида урганилган билимларни укувчиларнинг уз шахсий, касбий ва жамият хаётида куллай олиши "PISA" бахолаш тадкикотининг асосий максадларидан бири хисобланади. "PISA" бахолаш тадкикоти маз-кур тадкикотда иштирок этувчи давлатлар хукуматлари, таълим тизимига масъул вазир-ликлар, идоралар ва таълим тадкикотчилари учун таълим тизимини ислох килиш ва ривожлантириш учун чора-тадбирларни бел-гилашда ахамияти каттадир.

Мактаб таълими хам жамиятдаги сиё-сий, иктисодий-ижтимоий жабхалар билан ёнма-ён ислох килинади ва ривожла-нади. Узбекистонда амалга оширилаётган ислохотларнинг асосий максади хам ривож-ланган давлатларнинг ютукларини ва тажри-баларини урганган холда Узбекистон шарои-тини хисобга олган холда ислохотлар амалга оширишдан иборатдир. Инсон ресурслари-нинг жамиятдаги урни бекиёс булиб, таълим тизими олдига мухим топширикларни уз олдига куяди.

Укувчиларнинг акл-заковати, тафаккури, онги, иродаси, ижтимоий фаоллиги, унинг маънавияти, карашлари, ахлокий-эстетик билимлари, ички рухий кечинмалари, гло-бал жараёнларда нуктаи назарга эга булиши, мустакил карор кабул килиш куникмаси ва мустакил хаётга тайёргарлиги мактаб таълими тизими олдига янгидан-янги топширикларни куймокда. Укувчиларга билим ва куникмадан ташкари компетенциялар зарурлиги халкаро тажрибада уз ифодасини топган.

Узбекистон Республикасининг халкаро тадкикотларда муваффакиятли иштироки борасида куйидаги таклифлар уринлидир.

Таълим сифати куп жихатдан укув-меъёрий хужжатларда акс эттирилган тала-бларни бевосита мактабларда амалга оши-риш жараёни билан боFликдир. Укитувчилар

1 https://uza.uz/oz/education/maktablar-reytingi-ta-

lillarda-30-08-2019

учун "PISA" бахолаш тадкикотида кулланиладиган топширикларга ухшаш укув ва синов топширикларни яратиш буйича услубий кулланмалар ишлаб чикиш бахолаш тадкикотида иштирок этишнинг тайёргар-лик боскичининг мухим вазифаларидан бири хисобланади. Зеро, укувчиларнинг асосий таянч компетенцияларини шакллантириш бевосита укув жараёнида кулланилаётган топшириклар ва уларнинг тузилиши, максади ва мазмунига боFлик.

Компетенциявий ёндашувли укув топширикларини ишлаб чикиш таълим стандартларида курсатилган таянч ва фанга оид компетенцияларни шакллан-тиришда катта ахамиятга эгадир. Таъкид-лаб утиш керакки, жахон тажрибасида укув жараёни ва мустакил таълим олиш учун ишлаб чикариладиган топшириклар юза-сидан муаммолар мавжуд ва топшириклар ишлаб чикариш куп вакт ва ресурс сарфла-надиган фаолият хисобланади. Айрим дав-латларда таълим тизимидан алохида хусу-сий таълимий хизмат курсатиш муасса-салари мактаб тизими учун топшириклар ишлаб чикиш билан шуFулланади. Албатта топширик ишлаб чикиш мураккаб ва комплекс вазифадир. Узбекистон таълим тизимида хам топшириклар ишлаб чикувчи тесто-логлар зарурлиги таъкидланиб келинади. Таълим тизимида шу буйича амалий ва илмий тадкикот ишларини жадаллаштириш таълим самарадорлигига уз таъсирини курсатади.

PISA халкаро бахолаш дастурининг асо-сий марказида топшириклар туради. Укув жараёнида мазкур топширикларга ухшаш топширикларни жорий килиш асосий таянч ва фанларга оид компетенциялар-нинг шаклланишининг зарурий шарти сифа-тида каралади. Топшириклар билимларнинг кулланилишига, фанлараро билимларнинг узаро интеграциясига, карор кабул килиш, уз ечимини бахолаш, хатоларни чамалашга каратилган. Тадкикот топшириклари айнан бир укув машFулоти мавзуси билан чегара-ланмайди, балки асосий таянч ва фанлараро компетенцияларни бахолайди.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

с 60 ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ у

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги «Узбекистон Республикаси Халк таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш т^рисида»ги ПФ-5712-сонли Фармони // Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 29.04.2019 й., 06/19/5712/3034-сон

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 08.12.2018 даги 997-сон "Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт Ташкилоти томонидан утказиладиган PISA va TALIS халкаро тадкикотларида иштирок этиши туFрисида"ги Карори Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 08.12.2019 й., https://lex.uz/docs/4097073

3. Халк таълими тизимида таълим сифатини бахолаш сохасидаги халкаро тадкикотларга тайёргарлик куриш ва ташкил этиш мавзусида кулланма // Наманган вилоят Халк таълими бошкармаси, Таълим сифати мониторинги булими, 2019, Б.30

4. Bildungsmonitoring Schweiz: Für das Leben gerüstet? Die Grundkompetenzen der Jugendlichen-Nationaler Bericht der Erhebung // „PISA" 2000.-182 pages.

5. Elley W. The IEA study of reading literacy : reading and instruction in thirty-two school systems// Oxford : Pergamon Press-1994, p. 165.

6. Lehmann P. Aspekte der Lernausgangslage und der Lernentwicklung//

7. https://bildungsserver.hamburg.de/contentblob/2815702/3b66049d4257501a0d44dc e9b7ca449c/data/pdf-schulleistungstest-lau-5.pdf;jsessionid = 62E8A57800CF6E578B53EF2 92C54AB46.liveWorker2, 1999.- 76 pages.

8. PISA2009// https://www.oecd.org/"PISA"/"PISA"products/46619755.pdf, 2009.- p. 3-9.

9. Reiss K., Weis M., Klieme E., Köller O. „PISA" 2018 Grundbildung im internationalen Vergleich// Waxmann Verlag 2019, p. 267.

10. Sacher W. Jenseits von PISA//Auer Verlag Schule und Unterricht-2005, p.110.

11. https://www.PISA4u.org / 01.06.2020

12. https://uza.uz/oz/education/maktablar-reytingi-ta-lillarda-30-08-2019

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.