Научная статья на тему 'ЎҚУВЧИЛАРДА ТАРИХИЙ ВА МАЪНАВИЙ ИДЕАЛЛАРГА АКСИОЛОГИК МУНОСАБАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТИ'

ЎҚУВЧИЛАРДА ТАРИХИЙ ВА МАЪНАВИЙ ИДЕАЛЛАРГА АКСИОЛОГИК МУНОСАБАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
7
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
тарихий идеал / тарихий онг / аксиология / педагогика / тарих фани

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Турсунова Дилноза Адҳамжон Қизи

Бугунги кунда Ўзбекистоннинг энг янги тарихи бўйича жамоатчилик кенгаши фаолиятининг ташкил этилганлиги, маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини оширишга эътибор кучайиб бораётганлиги, буюк мутафаккирлар илмий ижодини тадқиқ этувчи халқаро илмий-тадқиқот марказларини тузиш тўғрисидаги қарорлар, шунингдек, таълим соҳасида олиб борилаётган ислоҳотлар ҳар томонлама етук, ватанпарвар авлодни тарбиялаш мақсадига қаратилгандир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВЧИЛАРДА ТАРИХИЙ ВА МАЪНАВИЙ ИДЕАЛЛАРГА АКСИОЛОГИК МУНОСАБАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПЕДАГОГИК ЗАРУРИЯТИ»

УЦУВЧИЛАРДА ТАРИХИЙ ВА МАЪНАВИЙ ИДЕАЛЛАРГА АКСИОЛОГИК МУНОСАБАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ИЖТИМОИЙ-ПЕДАГОГИК

ЗАРУРИЯТИ Турсунова Дилноза Адх,амжон кизи

^укон давлат педагогика институти таянч докторанти кИр$:/Мо1 о^/10.5281^енойо. 8049993

Аннотация. Бугунги кунда Узбекистоннинг энг янги тарихи буйича жамоатчилик кенгаши фаолиятининг ташкил этилганлиги, маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини оширишга эътибор кучайиб бораётганлиги, буюк мутафаккирлар илмий ижодини тадциц этувчи халцаро илмий-тадцицот марказларини тузиш тугрисидаги царорлар, шунингдек, таълим сощсида олиб борилаётган исло^отлар %ар томонлама етук, ватанпарвар авлодни тарбиялаш мацсадига царатилгандир.

Калит сузлар: тарихий идеал, тарихий онг, аксиология, педагогика, тарих фани

Глобаллашув даври миллатлар, халклар, турли динлар ва маданиятларни зиддиятлардан асрашда ёш авлодда аккультуратив куникмаларни шакллантиришни улар дунёкарашининг узвий бугинига айлантириш, уларни багрикенглик рухида тарбиялаш буйича илмий тадкикотлар олиб боришни такозо этади. Зеро, БМТнинг 2017 йил 72-Сессиясидаги «Маърифат ва диний багрикенглик» деб номланган махсус резолюциянинг халклар уртасида толерантлик ва узаро хурматни карор топтиришга каратилганлиги бежиз эмас. Жахонда турли маданият шаклларининг узаро таъсирини хисобга олган холда умуммаданий дунёкарашни шакллантириш, дунё хамжамиятларининг интеграциялашуви асосида умумбашарий кадриятларни урганиш ва таълим жараёнига киритишга алохида эътибор каратиб келинмокда. Илгор олий таълим муассасаларида ижтимоий-гуманитар, хусусан тарих фани буйича мутахассисларни тайёрлаш жараёнлари келгусида уларнинг педагогик фаолиятида укувчиларнинг миллий ва умуммаданий компетенцияси, аккультуратив саводхонлик даражаси, турли халклар уртасидаги умуммаданий фаркларни англаш, умуммаданий стандартларни устириш, умуммаданият иммунететини такомиллаштиришга асосланиб ташкил этилмокда. Жахонда глобаллашув шароитида ахборот-технологияларнинг такомиллашуви укувчи-ёшларни чалгитувчи омилларни купайтириб юбормокда ва уларн илм-фан билан шугулланиш харакатчанлигини пасайтирмокда. Шу билан бирга ахборот майдонининг кенгайиши, фойдали ахборотларни саралашнинг мураккаблаштириб юбормокда Бундай вазиятда турли педагогик таъсир воситалари асосида укувчиларда илмий дунёкарашини ривожлантиришга эришиш устувор педагогик вазифалардан бири булиб колмокда. Бундай шароитда ижтимоий-гуманитар фанларнинг инсоният хаёти ва турмуш тарзидаги ахамияти, айникса тарих фанининг усиб келаётган ёш авлодни илмий-интеллектуал ривожлантиришдаги, илмий дунёкарашини устиришдаги ахамияти ортиб бормокда.

Дунёда тарих фанини укитишда тарихий ва маънавий идеалларга аксиологик муносабатини ривожлантириш келгусида "укувчиларнинг узларини ураб турган атроф -мухит, жамиятдаги маданий хулк-атвор меъёрларини боскичма-боскич узлаштириш" [6] ларига хизмат килади. Шу боис дунёнинг ривожланган тарихий ва маънавий идеалларга аксиологик муносабатини ривожлантириш таркиби ва хусусиятлари, унинг педагогик тизими, мазкур куникмаларнинг халкларнинг маданий камолотида экологик, иктисодий,

ахборот ва ижтимоий муаммоларни хал этишдаги ахамияти, ахолининг умуммаданий савиясини ошириш, укувчиларда юксак даражада шаклланган тарихий хотира ва онг, миллий ва умуминсоний ыадриятларга содиылик, юксак маънавий-ахлокий фазилатларнинг шаклланиши, миллатлараро тотувлик, толерантлик, байналминалликка доир умуммаданий дунёкарашни шакллантиришнинг инновацион ёндашувлари, бу борадаги илмий изланишли фаолиятга аксиологик муносабатни карор топтиришга оид илмий тадкикотлар олиб борилмокда.

Мустакиллик йилларида Узбекистон келажаги булган баркамол авлодни «Ватан тарихига хурмат», «тарихий хотира», «тарихий бахо», «тарихий ифтихор» тушунчалари рухида тарбиялаш учун ёшларга буюк меросимизга доир билимлар беришни юкори савияга кутариш, барча боскичдаги таълим тизимида укувчи ёшлар тарихий онгини ривожлантириш максад килиб куйилди. «Хусусан, миллий узлигимизни англаш, Ватанимизнинг кадимий ва бой тарихини урганиш, бу борада илмий -тадкикот ишларини кучайтириш, гуманитар соха олимлари фаолиятини хар томонлама куллаб-кувватлаш» [3] мухим ахамият касб этмокда. Укувчилар тарихий онгини ривожлантириш, унинг ижтимоий-маънавий хаётдаги ва шахс тарбияси тизимидаги ролини тадкик этиш назарий ва амалий ахамиятга моликдир.

Республикамизда хар бир миллат ва элат манфаатларини химоя килишнинг объектив шарт-шароитлари, субъектив омиллари тизимини ривожлантиришнинг конуний -хукукий асослари яратилган. Мамлакатимиз тараккиётининг янги боскичида таълим мухитини узгартириш миллий манфаатларни умуминсоний манфаатлар билан уйгунлаштириш, фукаролараро, миллатлараро ва конфессиялараро тотувликни мустахкамлаш - минтакавий тинчлик ва глобал баркарор тараккиёт шарти [1] сифатида курсатилмокда. Таълим жараёнида миллий ва умуминсоний манфаатларни уйгунлаштиришнинг янги имкониятларини топиш ва хаётга татбик килишда тарихий ва маънавий идеалларга аксиологик муносабатини ривожлантириш мухим назарий, методологик ва амалий имкониятларни яратади. Зеро, «буюк ажодларимизнинг бетакрор ва ноёб илмий-маънавий мероси биз учун доимий харакатдаги хаётий дастурга айланиши керак. Аввало, миллий таълим тизимини ана шундай рух билан сугоришимиз керак. Бунинг учун олим ва мутахассисларимиз, хурматли уламоларимиз бу маънавий хазинани бугунги авлодларга содда тушунарли, жозибали шаклда етказиб бериш зарур» [4]. Демак, буюк аждодларимиз меросини урганиш ва ургатиш асосида укувчи-ёшларда илм-фанга кизикиш, масъулият ва бурчлиликни шакллантириш, илмий дунёкарашини ривожлантириш вазифалари миллий таълим тизимини модернизация килиш йулидаги мухим кадамлардан бири булади.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ -60-сон Фармони асосида белгиланган 71 ва 77-максадлар ижросини таъминлаш [1], шунингдек, "янги жамият курилиши жараёнида халкимизнинг бой маданият ва бунёдкорлик анъаналарини урганиш ва улардан фойдаланиш" мухим вазифа сифатида белгиланиб, "бу тарих, бу маданиятнинг хакикий ижодкори, яратувчиси эса, хакли равишда шу мамлакат халки эканлиги" [5] эътироф этилиши бежис эмас. Бу борада "гуманитар соха олимлари фаолиятини хар тамонлама куллаб-кувватлаш" [3] вазифаси белгиланиб, мазкур жараёнда укувчиларнинг тарихий ва маънавий идеалларга аксиологик

муносабатини ривожлантириш тизимини такомиллаштириш оркали маънавий-ахлокий

фазилатларини янада ривожлантиришга эришиш долзарб педагогик муаммолардандир.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сон Фармони. https://lex.uz/docs/5841063.

2. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг ПФ-4947-сонли "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси тугрисида"ги Фармони. - Тошкент: Адолат, 2017.

3. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 28.12.2018. https://president.uz/uz/lists/view/2228

4. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. -Тошкент.: Узбекистон. 2021. -Б. 224.

5. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. - Тошкент: Узбекистон, 2017. - Б. 5.

6. Педагогика. Энциклопедия. 1-жилд. - Тошкент: "Узбекистон миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2015. -Б. 45

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.