Научная статья на тему 'ЎҚУВЧИ-ЁШЛАРДА АХЛОҚИЙ МАДАНИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МИЛЛИЙ ҒОЯ ТАҒИБОТИНИНГ ЎРНИ'

ЎҚУВЧИ-ЁШЛАРДА АХЛОҚИЙ МАДАНИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МИЛЛИЙ ҒОЯ ТАҒИБОТИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
3
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
аҳлоқ / маданият / қадрият / миллат / миллий ўзликни англаш / таълабчанлик / ижтимоий – профессионаллик / аҳлоқий фазилатлар / миллий ғурур / миллий ифтихор / маънавият.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Раҳбаров Улуғбек Раҳбарович

Mазкур мақолада ўқувчи-ёшларда ахлоқий маданиятни ривожлантиришда миллий ғоя тағиботининг ўрни, ёшларнинг ахлоқий фазилатларининг уйғунлиги, ёшлар ахлоқий маданиятини шакллантириш, тарғибот ва ташвиқот ишлари жараёнида миллий ғоя тарғиботи, миллий ғоя, миллат ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги масаласининг долзарблиги сифатида талаба-ёшларни профессионал касб эгаси бўлиб вояга етказишда, шунингдек, халқнинг маданияти юксалган, истиқболи порлоқ бўлиши, ватанга садоқат, миллий ифтихор, миллий ғурурни қарор топтириш каби юксак инсоний фазилатларни ривожлантиришнинг илмий назарий асослари зарурят эканлигининг педагогик таъсир воситалари орқали ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВЧИ-ЁШЛАРДА АХЛОҚИЙ МАДАНИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МИЛЛИЙ ҒОЯ ТАҒИБОТИНИНГ ЎРНИ»

УЦУВЧИ-ЁШЛАРДА АХЛОЦИЙ МАДАНИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МИЛЛИЙ ГОЯ ТАГИБОТИНИНГ УРНИ Рах,баров УлуFбек Рах,барович

Тошкент давлат педагогика университети Тарих факультети "Маънавият асослари ва хукук таълими" кафедраси ф.ф.б.ф.д., PhD. в.б, доцент https://doi.org/10.5281/zenodo.10810892

Аннотация. Мазкур мацолада уцувчи-ёшларда ахлоций маданиятни ривожлантиришда миллий гоя тагиботининг урни, ёшларнинг ахлоций фазилатларининг уйгунлиги, ёшлар ахлоций маданиятини шакллантириш, таргибот ва ташвицот ишлари жараёнида миллий гоя таргиботи, миллий гоя, миллат ва уларнинг узаро боглицлиги масаласининг долзарблиги сифатида талаба-ёшларни профессионал касб эгаси булиб вояга етказишда, шунингдек, халцнинг маданияти юксалган, истицболи порлоц булиши, ватанга садоцат, миллий ифтихор, миллий гурурни царор топтириш каби юксак инсоний фазилатларни ривожлантиришнинг илмий назарий асослари зарурят эканлигининг педагогик таъсир воситалари орцали ёритилган.

Калит сузлар: аулоц, маданият, цадрият, миллат, миллий узликни англаш, таълабчанлик, ижтимоий - профессионаллик, ахлоций фазилатлар, миллий гурур, миллий ифтихор, маънавият.

Узбекистон Республикаси амалга оширилаётган кенг куламли ислохотларнинг негизида ёш-авлодни ахлокий жихатдан маънавиятли, гоявий етук килиб тарбиялаш долзарб вазифа сифатида каралмокда. Хусусан, Узбекистон Республикасининг 2020 йил 23 сентябрдаги Янги тахрирда кабул килинган "Таълим тугрисидаги" ^онуннинг 7-моддасида кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимининг натижавийлиги олий таълим муассасалари фаолияти самарадорлигини замонавий талаблар асосида ошириб бориш вазифасини куяди. Мазкур вазифани амалга оширишда олий таълим талабаларининг хар биридан юксак касбий салохият ва инсоний сифатларга эга булиш талаб этилади деб белгилаб куйилган хам мамлакатимиз эртаси булган талаба-ёшларни ахборот-технологияларидан унмли фойдаланган холда касбий салохиятли ва компетенцияларини ривожлантириш оркали етук кадрлар сифатида тарбиялаш масласи даврнинг узи такозо этмокда.

Ахлокий маданиятнинг барча замонлар учун долзарб булган йули, бу инсонийлик тамойилидир. Шунингдек, ахлокий маданият инсоний муносабатлардаги барча гоявий тамойилларнинг мухим манбаи хисобланади. Ёшларнинг ахлокий фазилатларининг уйгунлиги, калб нозиклиги ва уз-узини назорат кила олишга кодирлиги, жамият, Ватан олдидаги масъулият ва бурч хиссидан иборатдир. Бу фазилатларнннг барчаси мехнатда, одамлар билан мулокотда окилона эхтиёжлар ва ахлок маданиятида намоён булади. Ёшлар ахлокий маданиятини шакллантиришда яна куйидаги вазифаларни бажариш мухим ахамият касб этади: бола хаётининг биринчи кунлариданок унга меъёрда усиши ва ривожланиши хамда унинг хулкини тарбиялашга ёрдам берувчи ранг-баранг ижобий одатларни сингдиришни кенг таргиб килиш; ёшларни жамиятда умумий кабул килинган нормаларга риоя килган холда уйда, кучада, жамоат жойларида тарбиялаш; атрофдагиларга хурмат билан муносабатда булишга, уларнинг касб-хунар, фаолиятига доир ишлари, кизикишлари билан хисоблашишга ургатиш; хушмуомалалилик, жонкуярлик, вазминлик, одоблилик, камтарлик, сезгирлик, купчиликнинг манфаатлари билан хисоблашиш

куникмаларида уз аксини топадиган жамоа малакалари ва катталар хдмда тенгдошлар билан бyладиган мyомала маданиятини тарбиялаш ва бошкалар шyлар жyмласидандир. Бyларнинг барчаси ёшларнинг ахлокий маданиятини юксалтиришнинг FOявий-тарбия омиллари х,исобланади, дейиш мумкин.

Узбекистонда ёшларнинг ахлокий маданияти юксалтиришда миллий FOя тарFибот технологиялардан самарали фойдаланиш лозим. Бугунги ёшлар китоб укиш ва ундаги FOяларга эргашиш, ибрат олишдан кура, ОАВ томонидан тарFиб килинган ахлокий меъёрларга купрок амал киладилар. Шунинг учун х,ам шаклланган анъана ва кадриятларга токатсизлик каби иллатларни олдини олишда тарFибот-ташвикот ишларини курук реклама тарзида эмас, балки мукаммал куринишдаги таъсирчан воситалардан фойдаланиш оркали олиб бориш лозим. Маънавиятли халкнинг маданияти юксалган, истикболи порлок бyлишига шак-шубх,а йук, албатта. Бу жихдтдан yзбек халки Узининг бой мероси, миллий кадриятлари билан х,ар канча фахрланса арзийди. Шу боис х,ам Узбекистоннинг Биринчи Президенти Ислом Каримов, утмишни англаш - узликни тиклаш ва жах,он хдмжамиятида муносиб уринга эга булиш учун асос, деган фикрлари маданиятни узлаштириш, унинг FOявий мафкурасини чукур билишни такозо этади.

Дунёда х,еч бир миллат ёки халк йукдирки, унинг бирлаштирувчи, умумлаштирувчи FOяси ва мафкураси булмаса. Биз бунинг исботини узок утмишдан бошлаб х,озирги кунгача куришимиз мумкин. Х,ар бир миллат, халкнинг узига мувофик келадиган, миллатнинг манфаатларини узида акс эттирадиган ва умумлаштирадиган бирон бир FOяси ёки мафкураси булиши мукаррар, чунки одамлар уз хдёти давомида нимагадир ишониши, суяниши керак. Жамият тараккиётини, мустакиллик билан боFлик булган улкан вазифаларни бажаришга оммани сафарбар этишни мафкурасиз тасаввур этиш мумкин эмас. Инсоннинг, х,ар бир ёшнинг фаолияти унинг илFор мафкурага катъий амал ва эътикод килишига боFлик. Жамият манфаати ва миллий истиклол йулида узидаги барча билим, кобилият ва истеъдодини бахшида этишга тайёр турган етук инсонлар, ёшлар, фидойилар булмаса, Узбекистонни дунёдаги энг кудратли, илFор давлатга айлантириш мумкин эмас. Мустакил Узбекистоннинг энг якин хдмда узок келажаги билан бевосита боFлик булган ана шу вазифаларни мафкуравий ишларни жонлантирмасдан туриб амалга ошириб булмайди.

Мафкура, миллий FOя одамларда, х,ар бир ёшда миллий маданиятнинг, миллий онгнинг, миллий Fyрyрнинг усиши ва ривожланишида мух,им ахдмият касб этади. Шунингдек, y халкимиз ва миллатимизнинг куч-кудрати хдмда имкониятларига, FOявий-сиёсий жихдтдан бир бутун ва яхлитлигига салбий таъсир этиши мумкин булган махдллийчилик, гурухбозлик, yрyF-аймокчилик муносабатларига карши муросасиз кураш олиб боришга кенг жамоатчиликни даъват этади. Мафкура миллий хдмкорлик, миллий хамжихатликнинг кучайишига кумак беради. У етук миллий онг, миллий Fyрyр, миллий кадриятлар, миллий бирдамлик ва хдмжихдтлик тyЙFyси заминида шаклланадиган ватанпарварликни хам уз ичига олади. Сунгги йилларда ёшларнинг ижтимоий фаоллиги усиб бораётганлигини кузатиш мумкин. Бу борада уларда шаклланаётган ижтимоий ва мафкуравий тушунча ва FOяларнинг ахамияти каттадир. Ёшлар тафаккурида миллий истиклол мафкурасини шакллантириш, ёш авлодни Ватанга мухаббат, аждодларимиз меросига, истиклол FOяларига садокат рухида тарбиялаш мухим ахамиятга эга.

Миллий FOя мамлакатимиз ижтимоий турмушининг иктисодий, сиёсий, ижтимоий, маънавий ва бошка сохаларида руй бераётган жараёнларни ифодалайди. Сиёсий сохдда

узбек давлатчилиги ривожининг тарихий тажрибаси ва умуминсоний кадриятларга асосланган холда инсонпарвар хукукий демократик давлатни барпо этиш; давлат курилиши ва фукаролик жамиятини шакллантириш жараёнларини эркинлаштириш; фукароларнинг сиёсий, хукукий онги ва маданиятини юксалтириб инсон хукук ва эркинликларини химоя килиш, том маънода амалда конун устуворлигини таъминлашга эришиш; демократиянинг зарурий шарти булган куппартиявийлик мухитини карор топтириш. Иктисодий сохада эркин бозор муносабатларига асосланган куп укладли иктисодиётни карор топтириш, уни замонавий технология асосида ривожлантириш ва самарадорлигини ошириш; хусусийлаштириш жараёнини чукурлаштириш ва шу асосда амалда мулкдорлар синфини шакллантириш; кичик ва урта бизнес хамда тадбиркорликни ривожлантириш ва уларнинг самарали фаолият курсатиши учун кулай шарт-шароит яратиш.

Миллий гоянинг асосий максадларидан бири халкимизни, ёшларимизни мехнатсеварликка даъват этиш. Факат мехнат туфайли, жамиятимиз тараккиётини таъминлайдиган иктисод сохасини ривожлантириш, моддий неъматлар яратиш туфайлигина биз ривожланган мамлакатлар каторига кушилишимиз мумкин булади. Негаки, хар кандай гоя амалиётга асосланмаса ва мехнат билан богланмаса, уз сиёсий кучини йукотади ва аксинча, мехнат билан уйгунлашиб кетадиган гоя халкнинг эътикодига айланиб кетади. Маданий-маънавий сохада умуминсоний кадриятлар устуворлигини тан олган холда миллий кадриятларимиз, тарихимиз, тилимиз, ахлок-одобимиз, динимизни тиклаш, уларни янги боскичга кутариш; Узбекистонда яшаётган барча миллат ва элатларнинг тили, маданияти, урф-одати ва анъаналарини ривожлантириш, уларга яратиб берилган имконият ва шарт-шароитларни янада кенгайтириш; юрт тинчлиги, Ватан равнаки, халк манфаати учун кайгурадиган, янгича фикрлайдиган, имон-эътикоди бутун, иродаси бакувват эркин фукаро маънавиятини шакллантириш; фан, таълим-тарбия, маданият ва санъат, тиббий хизмат, оналик ва болаликни мухофаза килиш, жисмонан ва маънан соглом булган авлодни тарбиялаш сохаларида ижобий натижаларга эришиш; ижоднинг барча турларини ривожлантириш, одамларнинг истеъдод ва кобилиятларини намоён этиши учун шарт-шароитларни яратиш, маънавий мулкни химоя килиш.

REFERENCES

1. "Таълим тугрисида"ги ^онун. 2020 йил 23 сентябрь / https://lex.uz/docs/5013007

2. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. Т. 2008. 36 б.

3. Эркаев А. Маънавият-миллат нишони : монография / А.Эркаев. - 2-тулдирилган нашри. - Тошкент : Маънавият, 1999. - 42 б.

4. Миллий гоя: асосий тушунча ва тамойиллар. Т. 2009. 47 б.

5. Мусаев О. Миллий гоя ва миллатлараро муносабатлар. Т. "Ilm-ziyo-zakovat" 2021. -78 б.

6. Tursunboyevich A. O. Development of socially active citizenship competence in students and youth in continuous education. - 2022.

7. Tursunboyevich O. A. Pedagogical and psychological opportunities for the development of social active civil competences in students //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2021. - T. 11. - №. 3. - S. 1888-1897.

8. Abduganiyev O. Formation of legal training aimed at competitiveness in pupils of secondary schools //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences. - 2019. - T. 9. - №. 7.

9. Tursunboyevich O. A. Pedagogical and psychological opportunities for the development of social active civil competences in students //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2021. - T. 11. - №. 3. - S. 1888-1897.

10. Abduganiyev O. T. FACTORS AFFECTING THE DEVELOPMENT OF SOCIALLY ACTIVE CITIZENSHIP COMPETENCE IN STUDENTS //E Conference Zone. - 2022. - S. 10-13.

11. Oglu A. O. T. Pedagogical Conditions And Mechanisms Of Development Of Social Active Civil Competence In Students //Turkish Journal of Computer and Mathematics Education. -2021. - T. 12. - №. 7. - S. 433-442.

12. Abdug'Aniyev O. MADANIYATSHUNOSLIK YONDASHUVI ASOSIDA TALABALARDA UMUMINSONIY QADRIYATLARGA OID KOMPETENTLILIKNI RIVOJLANTIRISH//Science and innovation. - 2023. - Т. 2. - №. Special Issue 9. - С. 316319.

13. Абдуганиев, Озод. "ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА МОДЕЛЛАШТИРИШ ОР^АЛИ ТАЛАБАЛАРДА ИЖТИМОИЙ ФАОЛ ФУ^АРОЛИК КОМПЕТЕНЦИЯНИ РИВОЖЛАНТИРИШ." Innovations in Technology and Science Education 1.5 (2022): 161168.

14. O'G, Abdug'Aniev Ozod Tursunboy. "TALABALARDA IJTIMOIY FAOL FUQAROLIK KOMPETENSIYALARINI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK IMKONIYATLARI." Science and innovation 2.Special Issue 5 (2023): 708-713.

15. Tursunboyevich, Abduganiyev Ozod. "Development of socially active citizenship competence in students and youth in continuous education." (2022).

16. O'G, Abdug'Aniyev Ozod Tursunboy. "TALABALAR IJTIMOIY TASHABBUSKORLIGINI RIVOJLANTTIRISHDA TA'LIM MUASSASASINING IJTIMOIY-MADANIY MUHITI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK." Science and innovation 2.Special Issue 4 (2023): 150-154.

17. Jumaniyozov, X. S., Nigmanova, U. B., Rasulova, A. M., & Abdug'aniyev, O. T. (2022). The essence of the phenomena of extremism and terrorism in the context of globalization and its threat to the stability of the international community. Ann. For. Res, 65(1), 9173-9179.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.