Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ АХЛОҚИЙ ТАРБИЯЛАШДА МИЛИЙ МАЪНАВИЙ МЕРОС ВА ҚАДРИЯТЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ АХЛОҚИЙ ТАРБИЯЛАШДА МИЛИЙ МАЪНАВИЙ МЕРОС ВА ҚАДРИЯТЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

53
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маънавий мерос / маьнавий тафаккур / одоб-аҳлоқ / норма / муносабат / маҳалла / жамоатчилик ҳамкорлиги / аҳлоқий камолот / ҳалоллик / иймон / виждон / маънавий хислатлар. / духовное наследие / духовное мышление / поведение / норма / отношение / махалле / общественное сотрудничество / нравственное совершенство / честность / совесть / нравственные качества.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Ҳасан Тошпўлатович Тўхтаев

Ушбу мақолада ўқувчи-ѐшларни миллий маънавий мерослар асосида ахлоқий тарбиялашда Марказий Осиѐ мутафаккирларининг маънавий меросидан фойдаланиш ва улар орқали ѐш авлодда ижобий сифатларни шакллантириш назарда тутилади. Шунингдек, муаллиф томонидан қадрият тушунчаси мазмуни, унинг моҳияти борасидаги илғор хорижий тадқиқотлар таҳлил қилинган. Қадрият тушунчасининг ўзига хос хусусиятлари фалсафий-психологик тушунчалар сифатида белгиланган норма ва муносабат категорияларидан фарқи келтириб ўтилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В данной статье приводятся примеры формирования положительных качесть у молодого поколения, а также использование духовного наследия мыслителей Центральной Азии в нравственном воспитании учащейся-молодѐжи на основе национальных традиций. Автором анализированы содержание понятия ценности, передовые зарубежные опыты. Приведены примеры о своеобразных философскопсихологических нормах и различиях категориальных взаимоотношениях

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИ АХЛОҚИЙ ТАРБИЯЛАШДА МИЛИЙ МАЪНАВИЙ МЕРОС ВА ҚАДРИЯТЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ»

БОШЛА^ИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИНИ АХЛОЦИЙ ТАРБИЯЛАШДА МИЛИЙ МАЪНАВИЙ МЕРОС ВА ЦАДРИЯТЛАРНИНГ УРНИ ВА АХДМИЯТИ

Х,асан Тошпулатович Тухтаев

Термиз давлат университети "педагогика ва ижтимоий иш" кафедраси укитувчиси,

стажёр-тадкикотчи

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада укувчи-ёшларни миллий маънавий мерослар асосида ахлокий тарбиялашда Марказий Осиё мутафаккирларининг маънавий меросидан фойдаланиш ва улар оркали ёш авлодда ижобий сифатларни шакллантириш назарда тутилади. Шунингдек, муаллиф томонидан кадрият тушунчаси мазмуни, унинг мох,ияти борасидаги илгор хорижий тадкикотлар та^лил килинган. ^адрият тушунчасининг узига хос хусусиятлари фалсафий-психологик тушунчалар сифатида белгиланган норма ва муносабат категорияларидан фарки келтириб утилган.

Калит суз ва иборалар: маънавий мерос, маьнавий тафаккур, одоб-а^лок, норма, муносабат, мах,алла, жамоатчилик хдмкорлиги, ахлокий камолот, хдлоллик, иймон, виждон, маънавий хислатлар.

АННОТАЦИЯ

В данной статье приводятся примеры формирования положительных качесть у молодого поколения, а также использование духовного наследия мыслителей Центральной Азии в нравственном воспитании учащейся-молодёжи на основе национальных традиций. Автором анализированы содержание понятия ценности, передовые зарубежные опыты. Приведены примеры о своеобразных философско-психологических нормах и различиях категориальных взаимоотношениях.

Ключевые слова и понятия: духовное наследие, духовное мышление, поведение, норма, отношение, махалле, общественное сотрудничество, нравственное совершенство, честность, совесть, нравственные качества.

ABSTRACT

This article considers the use of the spiritual heritage of Central Asian thinkers in the moral education of pupils on the basis of national spiritual heritage and the formation of positive qualities in the younger generation through them. The author also analyzes the content of the concept of value, advanced foreign research on its essence. The peculiarities of the concept of value are distinguished from the categories of norms and attitudes defined as philosophical-psychological terms.

Keywords: spiritual heritage, spiritual thinking, morality, norm, attitude, neighborhood, public cooperation, moral maturity, honesty, faith, conscience, spiritual qualities.

April, 2023

739

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-739-746

Мустаккиллик мамлакатимиз халкдарининг миллий кадриятлар, тарихий анъана ва маънавий бойликларини кайта тиклашга, уни янги мазмун билан бойитишга мухим бир шароитлар яратди. Мамлакатимиздаги таълим-тарбия тизимида хам зарурий ислохотлар амалга оширилмокдаки, бунда ахлокий тарбия алохида узига хос урин эгаллайди.

Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев 2021 йилнинг энг мухим устувор вазифалари хакидаги Олий Мажлисга Мурожаатномасида "Биз уз олдимизга мамлакатимизда Учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуг максадни куйган эканмиз, бунинг учун янги Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, Улугбеклар, Навоий ва Бобурларни тарбиялаб берадиган мухит ва шароитларни яратишимиз керак. Бунда, аввало, таълим ва тарбияни ривожлантириш, соглом турмуш тарзини карор топтириш, илм-фан ва инновацияларни тараккий эттириш миллий гоямизнинг асосий устунлари булиб хизмат килиши лозим"[1,7-б] дея эътироф этди.

Демак, бугунги ёшлар аждодларига муносиб равишда Марказий Осиё худудида Учинчи Ренессанс даврини юзага келтириши шарт. Зеро, халкимизнинг узок утмиши, тенгсиз маданияти, мард-жасур боболари, бебахо аждодлар мероси доимо янги кашфиётлар, янги марраларни забт этишга ундаб туради. Зеро, «Ана шундай буюк инсоний фазилатлар факат тинч, баркарор, мустакил юртда шаклланиши мумкин. Бунинг учун хар бир ёшни ватанпарварлик хамда аждодларимиздан колган миллий тарихий меросларга хурмат рухида тарбиялаш хозирги куннинг асосий вазифаларидан бири хисобланади...».

Бутун дунёда ёшлар маънавиятини оширишга каратилган илмий изланишлар замирида уларни миллий маънавий мерослар асосида ахлокий тарбиялашга йуналтирилган тадкикотлар мухим ахамият касб этмокда. Амалга оширилаётган тадкикотларда миллий-маънавий мерос, миллий анъана ва урф-одатлар, Ислом дини ва хадисшунос алломаларимизнинг хадис гоялари асосида ёшларни маънавий-ахлокий тарбиялаш масалалари етакчи уринни эгаллайди. IX-XII ва XIV-XV асрлардаги юксак илмий тараккиёт даврида яшаб ижод килган, буюк зотлар колдирган бой миллий маънавий мерос нафакат Шарк оламида, балки жахон маънавияти ва маърифатига туб бурилиш ясади, десак муболага булмайди. Шу сабабли бутун дунё юртимизни маърифат зиёсини таркатган мукаддас маконлардан бири сифатида урганишга харакат килмокда.

April, 2023

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-739-746

Бу эса ёшларнинг дунёвий, фалсафий, хукукий, илмий, бадиий, ахлокий хамда диний тасаввурлари ва тушунчаларини шакллантириш, жамиятдаги вокеа ва ходисаларга ижтимоий фаол муносабатда булиш куникмаларини ошириш буйича истикболли илмий йуналишларни амалга оширишга бевосита боглик холда амалга ошмокда.

Бугунги кунда юртимизда ёшларнинг жисмонан етук, интеллектуал ва ахлокий жихатдан камолотга етишига, уларни миллий маънавий меросимизга, миллий ва умуминсоний кадриятларга хурмат рухида тарбиялаш каби устувор йуналишларда кенг камровли тизимли ишлар амалга оширилмокда. «...Халкимизнинг тарихий мероси, урф-одатлари ва миллий тарбия анъаналарини асраб-авайлаш, кенг ахоли катламлари, айникса, ёшларимиз уртасида динлараро багрикенглик, миллатлараро тотувлик ва узаро мехр-окибат мухитини мустахкамлаш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикиш»[3,5-б] каби устувор вазифалар белгиланган. Шундай нуктайи назардан келиб чикиб, укувчиларни бошлангич синфданок турли хил ёд гоялардан узоклаштириш максадида миллий менталитетимизга хос булган шаркона урф одат ва анъаналаримизни чукур англаш ва уларга хурмат рухида тарбиялаш мухим ахамият касб этади.

Ёшларни ахлокий ва маънавий жихатдан тарбиялаш муаммоси Ватанимиз ва катор хорижлик олимлар томонидан тадкик этилган.

Хорижлик олимлардан атокли педагог ва адип А.С. Макаренконинг «унта юкори малакали, уз холича ишлайдиган укитувчидан малакаси паст, бир ёкадан бош чикарадиган бешта укитувчи афзал» деган фикрини унутмаслик керак.

Шу боисдан бошлангич синф укувчиларини укитиш жараёнида миллий маънавий меросга таяниш, халкимизнинг маърифатпарварлик, багрикенглик, мехмондустлик каби анъаналари, андишалилик, инсофлилик, мехр-окибат, ор-номус каби фазилатларини чукур урганиш ва уларни укувчилар калбига сингдириш асосий вазифа сифатида белгилаб берилган. Зеро, айнан шу фазилатлар оркали, аввало, хар бир инсоннинг уз калбида, сунг бошкалар калбида аждодлар хаёт ва ижодига нисбатан эхтиром туйгусини шакллантириш самарали булиши айни хакикатдир.

Бошлангич синф укувчиларига миллий мерос, маънавий кадриятларни ургатиш алохида ахамиятга эга. Натижада, укувчида уларга нисбатан шахсий муносабат таркиб топиб, аста-секинлик

билан боланинг маънавий дунёкараши хам шакллана

April, 2023

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-739-746

бошлайди. Бугун ана шундай бир глобаллашув даврида, укувчилар халкимиз утмишига хурмат мавкеидан, унга фахр хисси билан ёндашишни ургансалар, кейинги хаётида янги ютукларга эришадилар.

Ватанимиз олимларидан буюк бобокалонларимиз булган Имом Мухаммад ибн Исмоил ал-Бухорий, Имом Абу Исо ат-Термизий ва Ал-Х,аким ат-Термизий каби мухаддис олимларнинг хамда Мухаммад ибн Мусо ал-Хоразмий, Абу Райхон Беруний, Ахмад Фаргоний, Абу Али ибн Сино, Абу Наср Форобий, Мирзо Улугбек, Алишер Навоий, Захириддин Мухаммад Бобур каби аждодларимизнинг илмий асарларида инсоннинг маънавий-ахлокий, тарбиявий карашларига оид жихатларидан ёш авлод маънавий тарбиясига татбик килишнинг педагогик ечимларини асослаш, комусий олимлар илмий меросидан, айникса, хулк, одоб-ахлокни таъминлашга хизмат киладиган касбий малака, ижтимоий-педагогик билимларнинг маънавий-ахлокий жихатларига илмий изланишларни кенг камровли амалга ошириш алохида ахамият касб этади.

Дунё тарихида илк Шарк Уйгониш даври — Мусулмон Ренессанси деб ном олган урта асрлар ва ундан кейинги замонларда бугунги Узбекистон заминидан етишиб чиккан буюк аллома ва мутафаккирларнинг жахон илм-фани ва маданияти, мукаддас ислом дини ривожига кушган бебахо хиссаси дунё илмий жамоатчилиги томонидан хакли равишда тан олинган.

Урта асрларнинг илк даврида улуг аждодларимиз томонидан математика, астрономия, физика, кимё, геодезия, фармакология, тиббиёт каби аник фанлар билан бирга, тарих, география, фалсафа, маданият ва санъат, архитектура сохаларида яратилган буюк илмий гоя ва кашфиётлар жахон илм-фани ва цивилизацияси ривожида кескин бурилиш ясади.

Маънавий-ахлокий тарбия бевосита кадрият, ахлок тушунчалари билан боглик экан, кадрият тушунчасининг мазмун мохиятини аниклаштиришга уриниб курамиз. Ватанимиз олимлари томонидан амалга оширилган илмий тадкикотларда кадрият тушунчасининг мазмунини ёритишда турлича ёндашилган. Жумладан, файласуф олим Ж.Туленов кадриятларни турт турга булган булиб[6,145-б], унинг мухим турларидан бири табиий кадриятлар булиб, унга инсоннинг яшаши ва ривожланиши учун зарур булган табиий шароитлар: ер ва ер ости бойликлари, сув, хаво, урмонлар, усимликлар дунёси, хайвонлар ва бошкалар, иккинчи бир тури иктисодий (мехнат предметлари, ишлаб чикариш куроллари, моддий неъматлар;)

учинчи бир тури ижтимоий-сиёсий (еркинлик, тенглик,

April, 2023

адолат, тинчлик, халкаро дустлик), туртинчи бир тури маънавий кадриятлар, бунга илмий, фалсафий бадиий, диний гоялар ва бошкалар киради.

Кадрият тушунчаси куйидаги турт асосий белги билан фаркланиб туради:

1. Кадрият — бу хиссиётлар, туйгулар билан чамбарчас алокадор булган фикрлар хамда ишонч. Кадрият фаоллашган вактида у туйгулар билан аралашиб кетади. Мисол учун, мустакиллик, эркинлик мухим кадрияти булган инсонлар агар уларнинг мустакиллиги ёки эркинлиги хавф остида колса, безовталанишади, уни химоя кила олишмаса, чукур тушкунликка тушишади ва ундан фойдалана олишса, бахтли булишади.

2. Кадрият инсон томонидан исталаётган, кузланаётган, унинг харакатларига сабаб булиб хизмат килаётган максадни англатади. Ижтимоий тартиб, адолат, мехр-шафкат мухим кадрияти булган инсонлар ушбу максадларга эришишга интилишади.

3. Кадриятлар трансцендентдир, яъни улар муайян харакат ва вазиятлар билан чегараланмайди. Мисол учун, одоб ва ростгуйлик кадриятлари хам таълимга, хам ишга, хам спортга, сиёсатга, оилага, дустлар ва бошка инсонларга бирдай тааллукли булади. Бу хусусият кадриятни муайян аник харакат, объект ёки вазиятларга нисбатан тааъллукли булган торрок тушунчалар: норма ва муносатдан фарклаб туради.

4. Кадриятлар стандарт сифатида хизмат килади. Улар танловни ёки харакатлар, ходисалар, инсонларга нисбатан бахони (шу жумладан, инсоннинг узига нисбатан хам) бошкариб туради. Кадриятлар инсоннинг уз узини бахолашида асос хисобланади.[10,52-б]

Инсонлар нима яхши ёки ёмон эканлиги, нима адолатли ёки адолатсиз, нима килиш тугри ва максадга эга, нимадан кочиш, узокрок юриш кераклигини узларининг кадриятларига мос, мувофиклиги ёки номувофиклигидан келиб чикиб хал этишади.

5. Кадриятлар ахамияти жихатидан тартибланади, иеарархия яратади ва нисбатан баркарор афзалликлар тизимини хосил килади. Бу иерархиявийлик кадриятларни норма хамда муносабатлардан фарклаб туради.

6. Турли хил кадриятларнинг нисбий афзаллиги инсон харакатларини бошкариб туради. Х,ар кандай аттитюдда ёки хулкда икки ёки бир неча кадриятлар акси булади. Мисол учун, инсоннинг диний муассасаларга ташрифи анъаналарга, конформизмга ва хавфсизликка мос келса, куп

холларда, гедонизм ва стимуляция каби кадриятларига путур етказади.

April, 2023

743

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-739-746

Улуг аждодларимиз томонидан яратилган ва бугунги кунда хам бутун дунёни хайратга солиб келаётган илмий мерос факат бир миллат ёки халкнинг эмас, балки бутун инсониятнинг маънавий мулки булиб, бу бебахо бойлик янги ва янги авлодлар учун донишмандлик ва билим манбаи, энг мухими, янги кашфиётлар учун мустахкам замин булиб хизмат килиши шубхасиз.

Укувчиларни миллий маънавий меросларимиз оркали ахлокий тарбиялашда куйидаги усуллардан фойдаланиш ижобий натижаларга эришишни таъминлайди:

биринчидан, тушунтириш, уктириш, сухбат, мунозара, рагбатлантириш, жазолаш усулларидан фойдаланиш асосида укувчиларнинг мактабдаги умумий ва ягона тартиб коидага риоя килишларига эришиш;

иккинчидан, ахлокий одатни шакллантиришда машк ва машклантириш хамда болаларнинг турли фаолиятини уюштириш;

учинчидан, турли байрам тадбирлари "Мустакиллик куни", "Навруз байрами"; адабий кечалар "Шарк мутафаккирлари дунё тамадунининг асосчилари" мавзуларидаги тадбирларни самарали ташкил килиш;

туртинчидан, Тарбиявий соатлар, «Тарбия» дарслари савиясини оширишда интерфаол методлардан самарали фойдаланиш;

бешинчидан, оммавий ахборот воситалари, кинотеатр, телевидение курсатувларидан, жумладан, «Оталар сузи аклнинг кузи», каби эшиттиришлардан, шунингдек, замонавий таргибот воситалари, яъни ижтимоий тармоклар таъсиридан унумли фойдаланиш;

олтинчидан, уз мехнати, фидоийлиги, ватанпарварлиги, халоллиги билан эл-у халкка намуна булиб келган мехнат фахрийлари, илм-фан ходимлари ва уруш фахрийлари, куп болали оналар, имонли кариялар, хожилар билан укувчилар учрашувларини уюштириб бориш;

еттинчидан, дарс жараёнида синфдан ва мактабдан ташкари машгулотларда Шарк кадриятлари ва миллий анъаналар акс этган маърифий рухдаги асарлар, жумладан ислом динининг мукаддас, бош асоси Куръони Карим, мухаддис аломалар асарлари, бобокалонларимиз Кайковуснинг «Кобуснома», Юсуф Хос Хржибнинг «Кутадгу билиг», Носир Хисравнинг «Саодатнома», Ибн Синонинг «Донишнома», Саъдийнинг «Гулистон», «Бустон», Навоийнинг «Махбуб ул-кулуб», Бобурнинг «Бобурнома», Абдулла Авлонийнинг «Туркий гулистон ёхуд ахлок» каби асарларидан фойдаланиш максадга мувофик.

April, 2023

Укувчиларни маънавий-ахлокий тарбиялашни такомиллаштириш асосида уларда бир катор сифатлар намоён булади. Улар: уз-узини бошкариш, уз-узига доимо танкидий караш, камчиликларни узидан кидириш, уз-узига талабчан булиш, хамма жойда аник ишларни виждонан бажариш, уз-узини тарбиялаш, бунда кучли ва кучсиз томонларни аниклаш, ахлокий тарбияланганлигини, билимларни яхши эгаллаганлиги, ахлокий туйгуларнинг ривожланганлиги, максадга интилиш, довюраклик ва хал килувчанлик, мустакил фикрга эга булиш, талабчанлик, ташаббускорлик, мустакиллик, уз-узини идора килиш ва тута билиш ташкил этади.

Педагогик фаолиятда хох у бошлангич синф укитувчиси булсин, хох у юкори синф укитувчиси булсин дарс машгулотларида маънавий-ахлокий тарбия мазмунини халкимизнинг неча минг йиллик тарихида ота-боболаримиздан мерос булиб колган миллий-маънавий мерослар, анъана ва урф-одатлари, Ислом дини ва хадисшунос алломаларимизнинг таълимий-тарбиявий гоялари билан бойитиш максадга мувофикдир. Чунки, бу усуллар ахлокий тарбия негизини ташкил этиб, укувчиларнинг маънавий ахлокий тарбиялашни такомиллаштиришда хизмат килади.

Бу хулосанинг асоси сифатида шу мулохазани келтириб утишни уринли деб биламизки, биз юкорида тахлил килган, тилга олган илгор, иктисодий ривожланган хорижий мамлакат тадкикотчилари хам кадрият, ахлок феноменлари мохияти, уларни шакллантириш муаммолари хакида олиб борган илмий тадкикотларида, кадриятлар трансдентлиги, яъни уларни дунёвий (имменент) ходисалар билан хам, инсон онги, шуурига, мохиятига хос хисобланувчи илохийлик (диний, афсонавий, ишончга асосланувчи), яъниким трансцендентлик хусусиятларига эга деб хисоблашади. Бу холат бизга, бошлангич синф укувчиларида маънавий-ахлокий кадриятларни шакллантиришда аждодларимиз, ота-боболаримиз, бугунги авлод эътикоди, ишончига, хаёт маъносига асос булиб келаётган Ислом дини манбаларидан, уз хаёти, илми, асарлари, тажрибаси билан эл-у халкка намуна булиб келаётган кексалар, мехнат фахрийлари, дин вакиллари, серфарзанд, сердавлат ота-оналар угитлари, намунасидан унумли, уринли фойдаланиш лозимлиги хакидаги хулосамизни тугри йуналишда деб хисоблашимизга имкон беради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2021 йилнинг энг мухим устувор вазифалари хакидаги Олий

April, 2023

745

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-739-746

Мажлисга Мурожаатномаси. - Тошкент, 2021 й., 25 январь.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги "Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдикдаш ва уни амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 1059-сон Кдрори 1-иловаси.//Крнун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 03.01.2020 й., 09/20/1059/4265-сон.

3. Ахророва, З. Б. (2019). Алишер Навоии ижоди воситасида баркамол авлодни тарбиялаш. Современное образование (Узбекистан), (3 (76)), 49-53.

4. Jumaevich, K. K., & Abdullajonovna, A. G. (2021). Technology of Cooperation in the Formation of Spiritual and Moral Education of Young People in Society and Its Qualimetry. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 7062-7068.

5. Ш. О. Садикова (2021). ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШДА ШАХСГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ УРНИ. Academic research in educational sciences, 2 (NUU Conference 1), 377-380.

6. Туленов Ж. Х,аёт фалсафаси: Т.: Узбекистон, 1993. - 340 б.

7. Schwartz S.H. Culture matters: National value cultures, sources and consequences // Chiu C._Y. et al. (eds). Understanding culture: Theory, research and application. N.Y.: Psychology Press. - p.221-229

8. Хайдарова, Х. Р. (2021). ОТА ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МЕДИАПЕДАГОГИКАНИНГ РОЛИ. In Инновационные подходы в современной науке (pp. 93-96).

9. Худайкулов, Х. Ж. (2011). Педагогика. Психология. Учебное пособие.

10. Hamrokulova, S. (2022). PEDAGOGICAL-PROGRAMM IMPLEMENTATION OF THE DEVELOPMENT OF ENVIRONMENTAL EDUCATION IN HIGHER CLASS PUPILS OF SECONDARY SCHOOLS. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND COMPUTER SCIENCES (CAJECS), 1(4), 52-56.

11. MUXAMEDJANOVA, L. (2022). ОИЛА ^АДРИЯТЛАРИНИНГ ШАХС КАМОЛОТИДА ТУТГАН УРНИ. https://scienceweb.uz/publication/4488

12.Агзамова, Н. Ш. АНТИВАКСЕРЫ: МОРАЛЬНАЯ ДИЛЕММА. Научный журнал" Академический вестник ЭЛПИТ, 5.

13. Г. М. Шадиметова (2022). УЗБЕК ХАЛ^И БАЙРАМЛАРИНИНГ ЭСТЕТИК ТАМОЙИЛЛАРИ. Academic research in educational sciences, 3 (NUU Conference 2), 574-577. Г. М. Шадиметова (2022). УЗБЕК ХАЛ^И БАЙРАМЛАРИНИНГ ЭСТЕТИК ТАМОЙИЛЛАРИ. Academic research in educational sciences, 3 (NUU Conference 2), 574-577.

April, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.