Научная статья на тему 'СОЦИОЛОГИЯНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ'

СОЦИОЛОГИЯНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
64
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маънавий-маърифий мерос / ижтимоий кайфият / янги Ўзбекистон ғояларига садоқат / миллий юксалиш / таълим-тарбиянинг халқаро моделлари / халқ билан мулоқот. / духовно – просветительские наследие / общесвенное настроение / верность идеям ноаого Узбекистана / национальный рост / оброзовательные модели / диолог с народом.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Содиқова, Шоҳида

Мазкур мақолада бугунги кунда соқиология фанидаги долзарб масалалар ёшлар тарбияси, жамиятда қадриятлар ва миллий урф-одатларнинг ўрни, жамиятда хотин – қизлар фаоллигини ошириш, оила тарбиясида кексануронийларнинг роли масалалари таҳлил қилинган, ренессанс пойдеворини яратилишида ижтимоий фанларнинг вазифалари ҳақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ДОЛЬЗАРБ ПРОБЛЕМЫ СОЦИОЛОГИИ

В данной статье анализируются актуальные вопросы современной социологии: воспитание молодёжи, роль ценностей и нацинальных традиций в обществе, повышение активности женьщин и девушек, роль пожилых людей в семейном воспитании. При этом были проанализированы задачи общественных наук в создании основ ренессанса.

Текст научной работы на тему «СОЦИОЛОГИЯНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

СОЦИОЛОГИЯНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ

Шо^ида Содикова

Узбекистан халкаро ислом академияси профессори, социология фанлари доктори

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацолада бугунги кунда социология фанидаги долзарб масалалар ёшлар тарбияси, жамиятда цадриятлар ва миллий урф-одатларнинг урни, жамиятда хотин - цизлар фаоллигини ошириш, оила тарбиясида кекса-нуронийларнинг роли масалалари таулил цилинган, ренессанс пойдеворини яратилишида ижтимоий фанларнинг вазифалари уацида суз боради.

Калит сузлар: маънавий-маърифий мерос, ижтимоий кайфият, янги Узбекистон гояларига садоцат, миллий юксалиш, таълим-тарбиянинг халцаро моделлари, халц билан мулоцот.

В данной статье анализируются актуальные вопросы современной социологии: воспитание молодёжи, роль ценностей и нацинальных традиций в обществе, повышение активности женьщин и девушек, роль пожилых людей в семейном воспитании. При этом были проанализированы задачи общественных наук в создании основ ренессанса.

Ключевые слова: духовно - просветительские наследие, общесвенное настроение, верность идеям ноаого Узбекистана, национальный рост, оброзовательные модели, диолог с народом.

Янги Узбекистонни барпо этиш йулида амалга оширилаётган кенг камровли ислохотлар натижалари мамлакатимиз ижтимоий-иктисодий тараккиёти ва унинг жахондаги нуфузини таъминлашнинг мустахкам пойдеворини яратиш имконини берди. «Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари» дастурий гоя асосида Ватанимиз тараккиёти ва жахондаги нуфузини янада юксалтиришда таълим ва илм-фан сохаларини сифат жихатдан ривожлантириш мухим ахамият касб этади.

Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратишда ижтимоий-гуманитар фанлар йуналишида олиб борилаётган тадкикотлар мамлакат мафкурасининг

АННОТАЦИЯ

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

илмий-назарий асосларини яратиш, узликни англаш, хукукий маданият ва халк фаровонлигини юксалтиришга хизмат килмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти томонидан 2021 йилни «Ёшларни куллаб-кувватлаш ва ахоли саломатлигини мустахкамлаш йили», деб номланиши мамлакатимизда таълим ва тарбияни ривожлантириш, соглом турмуш тарзини карор топтириш, илм-фан ва инновацияларни янада равна; топтириш, ёшларимизни чукур билим, юксак маънавият ва маданият эгаси этиб тарбиялаш, ракобатбардош иктисодиётни шакллантириш борасида бошлаган ишларимизни жадал давом эттириш хамда янги, замонавий боскичга кутариш устувор вазифалар саналади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Ижтимоий-гуманитар фанлар йуналишида бажарилган тадкикотлар буюк аждодларимиз яратган бебахо маданий-маърифий меросини келгуси авлодларга ёдгорлик сифатида колдириш, халкимизнинг умуминсоний кадриятлар хазинасига кушган улкан хиссасини бутун дунёга кайта танитиш, уни кенг таргиб этиб, фукаролар, айникса, ёшларимиз онгига миллий гурур ва ифтихор, Ватанга мухаббат хамда Янги Узбекистон гояларига садокат туйгуларини сингдиришга асос булади.

Бугунги кунда социология йуналишида олиб борилган тадкикотларда, жумладан, ахолининг ижтимоий кайфиятига таъсир килувчи омилларни аниклаш, ёшлар дунёкарашида анъаналарни саклаб колиш, ёшларга оид давлат сиёсатини амалга оширишда давлат ва нодавлат ташкилотлари хамкорлигини, ёшларнинг таълим ва тарбияси самарадорлигини ошириш, оила ва болаларни ижтимоий химоясига оид норматив-хукукий базани такомиллаштириш, ижтимоий химояга мухтож ахоли катламларини куллаб-кувватлаш, хотин-кизларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш, халк билан мулокотда ижтимоий хамжихатлик тамойилларини такомиллаштириш имконини бермокда.

Ёшларда янги дунёкарашни шарк цивилизацияси модели асосида халоллик ва садокатлилик призмаси оркали шакллантириш мухим ахамият касб этади. Бу ёшлар дунёкарашида анъаналарни саклаб колиш ва уларни дунё замонавий элементлари билан бойитиш зарурат хисобланади. Маълумки, Форобий узининг фозил жамоасида одамларни турли белгиларга караб гурухларга булади. Кишиларнинг диний мазхабига, миллатига, иркига караб эмас, балки табиий хусусиятларига, кобилиятларига, аввало аклий иктидорига хамда илмларни урганиш, хаётий тажриба туплаш жараёнида орттирган билим ва

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

куникмаларига катта ахамият беради. Бугун ёшларимизни кобилиятларини куллаб кувватлаш ва ривожлантириш мухим ахамият касб этади.

Х,ар бир халкнинг тарихан таркиб топган узига хос урф-одат ва анъаналари эъзозланиб, аждодлардан авлодларга мерос колади. Шу тарика аждодлар анъаналарини давом эттириб, уларнинг баркарорлигини таъминлайди. Ижтимоий тарбиявий ахамиятга молик одат ва маросимлар асрлар давомида жамоатчиликнинг кексалари бошкарувида булган. Х,ар кандай давлат уз миллати, халкини мукаммаллаштириш максадида халкчил, инсонпарвар одат ва анъаналарни куллаб-кувватлаб келган. Шу жумладан, узбек миллатига хос анъана ва урф-одатлар хам тарихан таркиб топган ижтимоий муносабатлар махсули булиб, халкнинг яшаш шароити, мухити натижасида вужудга келган.

Маълумки, аждодлар меросида кекса ва ёшлар уртасидаги муносабатлар мухим урин эгаллайди. Ёш авлод бу бой меросдан тула бахраманд булиши учун, аввало, кексаларни хурмат килишлари, кадрлашлари, уларнинг хаётий эхтиёжларини кондиришлари, уз фарзандлик бурчларини бажаришлари лозим. Бу меросни ёш авлодга етказиш, уларни ватанга мухаббат ва садокат рухида тарбиялашда ота-она, катта ёшдаги кишиларнинг намунали хаёти, тарбиявий ишлари, панд-насихатлари катта ахамиятга эга.

Авлодлар уртасидаги узаро муносабатларда юксак маданият, одоб хам зарур. Инсонпарварлик барча халкларга хос булган ме^р-мурувватдир. Бу фазилат ижтимоий ^аётни юксак даражага кутариш, жамият аъзолари фаровонлигини оширишдан иборат. Тараккиётнинг ^озирги боскичида ме^р-мурувват, одамгарчилик шундай маънавий ^одисаки, уни ^еч качон моддий бойликлар билан солиштириб булмайди. Бу ^акда буюк немис файласуфи Гегель «Мен узимнинг диалектика ^акидаги таълимотимни Жалолиддин Румийга суяниб яратдим»1, деб эътироф этган. Бундан хулоса шуки, ^озирда Гарбда ^ам авлодлараро муносабатлар масаласи катта кизикиш билан урганилмокда.

Дархакикат, Шарк халклари ^аёти оилавий турмуш тарзига асосланган. Оила, оилавий муносабатлар ижтимоий ишлаб чикариш ва мафкуравий-сиёсий тузумга боглик булса-да, оиланинг анъанавий асосий урф-одатлари куп асрлардан бери аждодлардан авлодларга утиб келади. Аммо анъана ^амда маросимларнинг муста^камлиги ва давомийлиги ижтимоий ^аётнинг барча со^аларида бир хил булмаган. Ижтимоий-иктисодий ва гоявий-сиёсий

1 Гегель. Сочинение. Т.6.-М, -Л., 1939. -С.210.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 10

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

омилларнинг асосий хусусиятига караб, оила ^амда оилавий муносабатлар шакллари ривожланиб, узгариб борган. Шу уринда, оилада турли ёшдаги авлодлараро юз берадиган ижтимоий муносабатларни ^исобга олиш му^имдир. Зеро, оилавий бирлик махсус ва шу билан бирга, мураккаб ижтимоий муносабатлардан иборатдир. Айникса, фарзанд, ота-она ^амда кариялар уртасидаги узаро муносабатлар турли вазиятда турлича кечади. Оиладаги муносабатларнинг барча учун макбул булиши карияларнинг огир-вазмин, муло^азали, одилона карорига куп жи^атдан богликдир.

Буюк маърифатпарвар Ма^мудхужа Бе^будий "Падаркуш" драмасида уз кадрияти, узлигини унутган фарзанд, ^атто, отасининг котилига айланиши ^ам мумкинлигини айтиб утган. Агар кадрият, маънавият, маърифат йуколиб борса, бундай ^олатга бутун миллат учраши мумкин2. Этномаданий анъаналарнинг сакланиши ва уларга амал килиниши ^озирда ^ам оилавий муносабатларда намоён булмокда. Бундай оилаларда ёшлар ижтимоий ва оилавий ^аёт тажрибасини мерос килиб олади. Анъана, одат ва маросимлар оила оркали шахснинг камол топиши ва шаклланишида кудратли восита булиб, унинг ижтимоий баркарорлилигини таъминлайди. Шуни ^ам кайд этиш лозимки, уч ва ундан куп авлод бирга яшаётган оилаларда этномаданий анъаналар анча муста^кам сакланади.

Шуни айтиш лозимки, узбек оилаларида Шарк маданиятига хос ижтимоий ва этномаданий хусусиятлар ^ам уз ифодасини топади. Чунки, мусулмон мамлакатларида оилада ота-она, фарзанд, эр-хотин ва бошкалар уртасидаги муносабатда ахлокий бурч муаммолари ^амда ахлок нормаларига ало^ида эътибор берилади.

Дунё микёсида 4 та таълим тарбия модели мавжуд. Жумладан, биринчиси, Орзуни амалга ошириш (АЦШ модели), иккинчиси, миллат характерини шакллантирувчи ахлоций тарбия (Япония модели), учинчиси, Конфуцийлик (Хитой модели): унда 5 та асосий устувор тамойиллар мавжуд (тугрилик, яхшилик, поклик, донолик, ишонч), туртинчидан, Миллий гояни ёшлар онгига урф-одатлар, ахлоций идеаллар орцали сингдириш (Жанубий Корея модели). Ушбу моделларни бир биридан ажратиб булмайди, чунки улар бир бирини тулдирувчи моделлар хисобланади. ^уйида биз ушбу моделлар бизнинг миллий узбек таълим-тарбия моделига канчалик мос келишини очиб беришга харакат киламиз. Жумладан, оила хозир мавжуд булган ахлок меъёрларининг энг кадимийси ва энг мухими хдсобланади. Оила факат эр ва хотин уртасидаги

2 Бе^будий Ма^мудхужа. Падаркуш. -Т., Маънавият, 1999.-Б.-39-50.

248

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

муносабатни ифодалаб колмай, балки фарзандларнинг етук инсон сифатида шаклланишининг дастлабки ва асосий мезонидир. Зеро, маънан бой, ахлокан пок ва жисмонан соглом фарзандларни тарбиялаб вояга етказиш дастлаб оилада амалга оширилади. Инсонга бир умр хамрох буладиган инсоний фазилатлар -тугрилик, эзгулик, яхшилик, поклик, илм олиш, донолик, яратувчанлик, фидоийлик, садокат, мардлик оиладан бошланади (Хитой модели).

Узбекона оила уз анъана ва тарихига биноан фарзандларини миллий фаросат ва нафосат сарчашмаларидан бахраманд килиб тарбиялайди. Масалан, Абдулла Крдирийнинг "Утган кунлар" романидаги асосий кахрамонларнинг хатти-харакатлари, гап-сузлари, муомала маданиятидаги назокат, мехр-окибатлилик, мехмондустлик, иймонлилик, эътикодлилик, мехнатсеварлик каби инсоний фазилатлар узбекона миллий оилада шаклланади. Оила ёшларни ахлок-одобли, ростгуй, мехнатсевар, халол булиб вояга етиши учун замин тайёрлайди. Оила тарбияси фарзанднинг келажакда ким булиб етишишида мухим урин тутади. (Жанубий Корея модели). Узбек халки азалдан узининг болажонлиги, оилапарварлиги билан ажралиб туради. Албатта, фарзандга мехр куйиш, уларнинг корнини тук, устини бут килиш уз йули билан, лекин уларни ёшлик чогидан бошлаб миллий тарбия, ахлок-одоб, юксак маънавият асосида вояга етказиш доимо долзарб ахамият касб этиб келган. Бола оилада жамиятнинг, миллатнинг киёфасини куради, шу мухитда унинг табиати, дунёкараши ва ахлокий киёфаси шаклланади хамда камол топади. Бола учун оиладаги соглом мухит умуминсоний ва миллий ахлокий кадриятлар манбаидир (Япония модели).

Одамзот учун бир умр зарур буладиган табиий куникма ва хусусиятлар, масалан, хар кайси боланинг узига хос ва узига мос кобилияти, атрофидаги одамлар билан муомаласи, тенгдошлари орасида узини кандай хис килиши, етакчилик хислатларига эга булиши ёки булмаслиги, керак булса дунёкараши -буларнинг барчаси унинг тугма табиати, шу билан бирга, оилада оладиган тарбиясига узвий боглик эканини хаёт тажрибаси тасдиклаб беради.

Х,ар бир оила жамият талаблари асосида яшайди ва замон талабига мос фарзандни тарбиялашда фаол иштирок этади. Эр-хотин томонидан узидан олдин утган авлод вакилларини эслаш, болалик даври утган оилага хос анъаналарни янги хаётга олиб кириш вояга етаётган фарзанд хулкида уз аксини топади. Ана шундай мухитда шаклланган шахс индивидуал тажриба билан бирга ижтимоий мухит талабларини хам узлаштириб боради. Бундай тизимни

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

шакллантиришда ота-онадан билим, укув, аклий салохият ва зукколик талаб килинади.

Маълумки, ота-оналар узлари орзу килган касбга фарзанди эгаллашларини хохлар эди, хозирги кунда бу эскирган гоя. Хрзирги кунда ота-оналар оилада фарзанд тарбиясига алохида эътибор каратиб, уларнинг орзуларини амалга оширишда ота-оналар камарбаста булиши, уларни орзу килган касб эгаси булишга, жамиятда уз урнига эга булишлигини куллаб-кувватламоги зарур (Орзуни амалга ошириш, АЦШмодели).

Оиладаги тарбияни мажбурлаш асосига куриб булмайди, мухими, бола ундан суралаётганини уз хохиши билан бажариши лозим. Хдкикий тарбиячи болани «тизгинламайди», балки эркин куяди; камситмайди, аксинча, рагбатлантиради; уни «ясамайди», балки шакллантиради; амр этмайди, балки ургатади; талаб килмайди, балки сурайди.

Илк тарбия, ахлок меъёрлари, миллийлигимизга хос анъана ва кадриятлар она оркали фарзандларга сингдириб борилади. Онадаги камтарлик, андиша, ибо-хаё, тартиб-интизом, сабр-каноат каби ахлокий фазилатлар наслдан-наслга утади. Бу Шарк аёлларига хос юксак ахлокий фазилатларда яккол намоён булади. Зеро, она кандай хислат ва фазилатларга эга булса, фарзанд хам шундай рухда тарбия топади. Шу маънода, хар кандай давлат ва жамиятнинг бугунги куни хам, келажаги хам айнан онага булган муносабат билан улчанади (Узбек модели).

Миллий маънавиятга эга узбек аёлида акл, соглом фикр, адолат ва яхши хулк устуворлик килади. Унинг охангдор алласи, мехр кури билан гудак калбига йул топади, унинг калбига мехрни, эзгулик, яхшилик уругини экади. Мехр-мухаббати билан фарзандига тарбия беради, мехнати билан камолотга етаклайди.

Такрорланмас маънавиятга эга булган халкгина миллат макомини олади. Уят, ор-номус, диёнат, эътикод, виждон, шарм-хаё, гурур, имон, адолат, поклик, халоллик, вафодорлик каби фазилатлар кайсидир куринишларда хамма миллатларда булиши мумкин, аммо уларнинг амал килиш даражаси ёхуд барчаларининг мукаммал шаклда намоён булиши турли миллатларда хеч качон бир хил була олмайди. Хдтто уларнинг айримлари тараккий этмаган булиши ёхуд реал хаётда кулланилмаслиги, бошка тушунчалар билан уйгун холатда уз ифодасини топиши мумкин. Энг асосийси, улар кайси куринишда намоён булишидан катъи назар, миллатнинг «мен»лигини таъминлайдиган ва узлигини англатадиган энг мухим омиллар сананади. Узбек аёлининг маънавий киёфаси

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

унинг узини узи танишида, жамиятда узини тутишида, ундаги мавкеида, хатти-харакатларининг индивидуаллигида намоён булади.

Ибрат шахс маънавиятини шакллантирувчи йуналишлардан биридир. Ибрат - маърифатга элтувчи йул. Гудакнинг илк харакатлари хам таклиддан бошланиб, ибрат билан мустахкамланади. Она ибрати, ота ибрати, акалар, опалар, бобо-бувилар ибрати билан мавжуд вокеликка уз муносабатини шакллантиради. Ибрат ола билмок - маънавият, куриб ибрат олмаслик, хулоса чикармаслик - маънавий сукирлик. Аммо таклидни доим хам ибрат деб булмайди. Ибрат урнига таклид килиш дил кузининг курлигидан далолат. Качонки, каерда, кайси замонда ибрат урнини кур-курона таклид эгалласа, маънавият инкирозга юз тута бошлайди.

Маърифатнинг яна бир учоги илмдир. Илмни шахс камолотининг мухим боскичи хисоблаш мумкин. Агар боланинг илк тарбияси купрок атрофидаги катталардан урганиш, укиган-эшитган эртак кахрамонларидан ибрат олиш асосида булса, усмир ёшига утишидан унинг онгу шуурида хаёт ходисаларига тахлилий ёндашув уйгонади. Маърифат йулида хар ким уз иктидори, истеъдоди, кобилияти, интилишига яраша маълум даражага эришади. Узбек халки кадим-кадимдан уз хаёт фаолиятида катталарга хурмат, камтарлик, мехнатсеварлик, мехмондустлик, багрикенглик, софдиллик сингари ахлокий фазилатлар тарбиясига алохида эътибор бериб келган.

Маълумки, инсоннинг тил, дил ва амал бирлигини мужассам этган, унинг рухий холати, нафс тарбияси, риёзат, поклик, ахлокий комилликка етишиш йули, инсонни гузал ахлок, покиза калб ва латиф рух сохиби этадиган, охир-окибатда Аллохга якинликни таъминлайдиган узига хос маслак ва мафкура йули, миллий кадриятларнинг шаклланиши ва ривожида хар бир миллатнинг узига хос тарихи, тили, маданияти, ахлокий, рухий фаолиятлари, яшаш шароити, турмуш тарзи билан бирга дини хам катта ахамиятга эга. Ислом маънавиятининг ижтимоий мохияти унинг жамият учун хизмат килиши, инсонни ахлокий тарбиялаши, адоват ва низоларни тинч йул билан хал этиши, багрикенглик тамойилига асослангани, инсонлар уртасида тинчлик-тотувликни таъминлашида акс этади.

Бугунги давр Узбекистонни дунё хамжамиятининг фаол субъекти сифатида эътироф этилаётган мамлакатимизни энг илгор давлатлар каторига олиб чикиш учун кураш кизгин давом этаётган давр сифатида тарихга кирмокда.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 10

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Y36eKHCTOH PecnySguKacu npe3ugeHTu ffl.Mup3ueeB h^thmohh coxagapgaru y3rapnmnapHH AHaga AHru SocKunra KyTapumra KaparngraH y3rapumgapga xotuh-KH3napHH h^thmohh ^aoggamrapum, ygapHuHr ^aMuATgaru MaBKeuHu AHaga MKcagrapum Macagacura agoxuga эtтнSop KaparnS, "^H3^apHMH3 TapSuacH, ygapHH MycraKug xaeTra Tanepgam, iawiOHaBiiH SH^HM Ba xyHapgapHH ara^^arnH, um woiiiira эгa Sygumu, ^aMHHTga MyHOCuS ypHHHH Tonumura ago^uga a^aMHHT 6epumHMH3 3apyp" ge6 TatKuggagugap.

EyryHru KyHga gaBgaT Ba ^aMoaT TamKugoTgapu TH3HMuga 1 MHHr 500 ra akhh xoraH-Krogap paxSapguK gaBo3uMgapuga ^aoguAT oguS SopumMoKga. YgapHuHr ygymu cofhukhu caKgam Ba u^tumouh xroMaraap coxacuga 82 $ou3Hu, ugM-^aH, TatguM-TapSuA, MagaHuAT Ba caHtar coxagapuga 72 $ou3Hu, KumgoK xy^aguruga 45 $ou3Hu, caHoaTga 38 $ou3Hu TamKug этмoкga. Xotuh-KronapHuHr KugaeTraH MexHaraapu gaBgaraMro, xagKuMro ToMoHugaH MyHocuS TaKgupgaHuS KeguHMoKga. Ygap opacuga y3SeKucTOH KaxpaMoHgapu OaH apSoSgapu, XagK yKuTyBHugapu, XagK moupgapu, XagK apTucTgapu SopguruHu agoxuga TatKuggaS yTum ^oro.

EyryHra KeguS, 7,7 Mugguapg KumugaH uSopaT gyHe axogucuHuHr KapunS 51 aeggapgaH uSopaT. ^axoH xoraH-Krogapu opacuga 14 emrana SygraHgap -9,7, 15-19 emrana SygraHgap - 10, 60 Ba yHgaH WKopu emgarugapHuHr MuKgopu 7 ^ou3Hu TarnKug этagн3.

Ey KypcaTKungapHu y3SeKucTOH Mucoguga KypaguraH SygcaK, xo3upru BaKTga 34,0 MugguoHgaH opTuK axoguMroHuHr KapunS 50 xoTuH-Krogapgup. Ygap opacuga 14 ernrana SygraHgap - 29 15-30 ernrana SygraHgap - 28

31-45 emgugap - 21 46-60 emgugap - 15 Ba 60 gaH WKopu

emgarugapHuHr MuKgopu 7 $ou3Hu TamKug этagн.

^Hru y3SeKucToH xoтнн-кнзgapннннг pecnySguKaMro ugMun-TexHuK cagoxuATugaru poguHu AHaga KyHaHTupum Ba ygapHuHr ugMun WTyK Ba AHruguKgapgaH ^ongagaHum uMKoHuATgapuHu KeHraHTupumga:

xoтнн-кнзgapнннг, my ^yMgagaH, KumgoK aeggapuHuHr uHTeggeKTyag caBuAcuHu omupum, ygapHuHr KacSun MaxoparaHu omupum, SuguM Ba KoSuguATgapugaH caMapagu ^ongagaHum;

uKTugopgu emgapHu aHuKgam Ba ygap SugaH umgam, oguMa aeggapHuHr ugMun MaKTaSgapuHu KyggaS-KyBBaraam;

oguMa aeggap, em oguMgapHuHr ugMun WTyKgapuHu TapFuS Kugum Ba oMMagamTupum;

3 http://www.namhaqiqat.uz/siYOsat/hotin-izlar izhtimoiy-siyosiy faol bulsa.html

252

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

хотин-кизларнинг янги билим сохаларига, янги технологияларга жалб этиш;

аёлларнинг интеллектуал мулкини яратишда, ихтирочи ва рационализатор аёлларнинг фаол иштирокини куллаб-кувватлаш;

иктидорли ёш олима аёлларни аниклаш ва "Устоз-шогирд" тизимини ривожлантиришда фан-таълим-ишлаб чикариш интеграциясини таъминлашда хотин-кизларнинг иштирокини таъминлаш ва уларнинг фан ва технологиялар ривожланиши салохиятига кушган хиссасини мониторинг килиб бориш;

янги юкори технологияларда юкори малакали кадрларни фаол тайёрлаш, илмий ва педагогик кадрлар малакасини ошириш ва кайта тайёрлаш фан ва техниканинг истикболли сохаларида (биотехнология, нанофизика, нанокимё, ахборот технологиялари, математика, геология, биология) олима аёлларнинг ижодий ютукларини яратиш ва амалга ошириш учун куллаб-кувватлаш;

хотин-кизларни илмий фаолиятга янада самарали жалб килиш, илмий-тадкикот ва технологик янгиликлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтириш учун хукукий, ижтимоий, иктисодий ва бошка механизмларни такомиллаштириш;

халкаро хамкорликни кенгайтириш. Хдмкорлик килиш ва илмий ютуклар ва янгиликлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтириш максадида фан ва таълим сохасидаги халкаро алокаларни мувофиклаштириб боришни йулга куйиш.

Бугунги кунда мамлакатимизда аёллар соглигини мустахкамлаш, оилаларнинг тиббий маданиятини оширишга кумаклашиш, жойларда, хусусан, махаллаларда, хотин-кизлар уртасида олиб борилаётган маърифий-тарбиявий ишлар самарадорлигини кучайтириш зарур. Айникса, киз болаларни хаётга тайёрлаш, уларни замонавий касб-хунарларга ургатиш, санъат, адабиёт, спорт, илм-фан сохаларига кенг жалб этиш мухим ахамиятга эга. Шу билан бирга, мехр-окибатли, оккунгил аёлларимизга мутлако ярашмайдиган салбий иллатлар, яъни хотин-кизлар уртасида хукукбузарликлар, жумладан, жиноятчилик, одам савдоси, оилавий ажримлар, эрта никохларнинг, уз жонига касд килиш холатларининг олдини олиш доимий эътибор марказида булиши лозим.

Таъкидлаш жоизки, Янги Узбекистон аёлининг киёфаси - аклли, фаросатли, билимли, гузал, узига эътибор берадиган, уз устида ишлайдиган, севимли машгулоти билан шугулланиб, завк оладиган, узлигини намоён кила оладиган ижодкор. Бундай киёфага эга булишга хар бир аёл интилиши зарур. Зеро,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

253

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

замонавий киёфадаги аёлни хозирги давр узига жалб кила олади. Бундай талаблар билан бирга мазкур ролларни бирлаштиришда дунё хам, жамият хам уз имкониятларини кенг очиб беради.

Бугунги замонавий аёл яшаши хам осон, хам кийин. Кийин томони шундаки, у жуда куп ролларни бажаради, яъни у она, севимли ёр, яхши ходим, тадбиркорликда яхши хамкор, яхши рахбар ва б.к.

Осон томони шундаки, уларда танлаш имконияти бор. У узи ёктирган ишни бажаради. Ким булишни, кандай касб танлашни узи хал килади. Нафакат оиласига, балки бошкаларга хам, жамиятга хам кандай фойда келтиришини узи белгилайди.

Замонавий аёлдаги куп функционалликни бугунги кунда жамият куллаб-кувватламокда. Агар узи бажараётган ишидан коникмаса, уни узгартиришда танлаш имконияти мавжуд. Масалан, ишни оилавий юмушларга алмаштириб, узини оилага багишлаши мумкин, ёки бу ваколатни кимгадир бериб, узини лавозим пиллапояларидан кутарилишига багишлаши мумкин.

Аёл уз кадрини аник билади, нимани хохлаши ва унга эришиш йулларини хам билади. У узини, шахсий худудини кандай химоя килишни хам билади, узини хеч кимга хафа килдиришга йул куймайди. Зеро, у аёллик ва узига хос ролни жуда яхши тасаввур килади ва унга амал килади.

Шу боисдан хам янги боскичга кадам куяр эканмиз, ютукларимиз билан бирга камчиликларимизни хам чукур тахлил килиб, уларни бартараф этишда халк билан мулокотнинг мутлако янги ва самарали тизими жорий этилганлигини айтиш уринли. Бугунги кунда халк билан мулокот олиб боришнинг мутлако янги тизими яратилди. Унда халкнинг дарду-ташвишлари билан яшаш, халкни рози килиш, фаровон хаётини таъминлашга каратилган узок муддатли стратегия яратилди.

Кувончли жихати шундаки, хотин-кизларнинг эзгу интилишлари замирида шундай пок ният, буюк ишонч мужассам. Аник максад йулидаги бунёдкорлик ишларимиз амалий натижалар бера бошлаган, кузлаган режаларимиз боскичма-боскич руёбга чикиб, дунё хамжамиятидан узимизга муносиб урин эгаллаб бораётган хозирги кунда халкимиз, миллатимиз, айникса хотин-кизларимиз калбидаги ишонч янада мустахкамланмокда.

ХУЛОСА

Юкорида билдирилган фикр ва мулохазалардан келиб чикиб, таъкидлаш керакки, хозирги кунда ижтимоий-гуманитар фанлар

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

йуналишларида олиб борилаётган тадкикотларда мамлакатимиз тараккиётини янада юксалиш боскичга кутариш максадида хотин-кизларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш йуналишидаги устувор вазифаларнинг бажарилиши, ахоли саломатлигини таъминлаш, соглом ижтимоий-маънавий мухитни шакллантириш, ёшлар ташаббусларини куллаб-кувватлаш, уларнинг буш вактларини мазмунли утказишга кумаклашиш, ахолини ижтимоий химоялаш, уларнинг турмуш даражасини оширишга йуналтирилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чикиш, бандликни таъминлаш, ёш оилаларни куллаб-кувватлаш, ажрим ёкасига келиб колган оилалар билан ишлаш, ёшларни касб танлашларида камарбаста булиш, илм-фан, маънавият ва маърифатни янада янги босикчга олиб чикиш Учинчи Реннессанс пойдеворини мустахкамлашга кумаклашади. Х,аёт давом этар экан, узгариш ва янгиланишлар муттасил содир булиб туради, янги-янги вазифалар пайдо булади. Хрзирги замоннинг фарзандлари сифатида ушбу долзарб вазифаларни бажариш учун барчамиз масъулмиз.

тадкикотлар утказишни давлат томонидан куллаб-кувватлаш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2019 йил 22 февралдаги ПФ-5667-сон Фармони // www.lex.uz

2. Бекмуродов М. Замонавий бошкарув социологиясининг долзарб масалалари. Монография.- T.:Yoshlar nashriyoti uyi, 2020 йил.16,0 б.т.

3. Романов П.В. Социологические интерпретации менеджмента: исследования управления, контроля и организаций в современном обществе. -Саратов, 2000.

4. Социологическая энциклопедия. В 2 т. Т. 2. - М., 2003.

5. Содикова Ш. Узгаришлар социологияси.Укув кулланма.- Т.: Akademiya, 2019 йил.

6. Sodikova Sh. The Neighborhood and the Family - The Basis of Educating Perfection/ International Journal of Culture and Modernity ISSN 2697-2131, Volume 9 https://ijcm.academicjournal.io/index.php/ijcm, Германия. P. 96-104.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг "Социологик

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.