CC BY
0
УДК 811.21
Шарипова Шах,зода Мирзоганиевна,
муаллими калони кафедраи назария ва амалияи забони англисии МДТ "ДДХ ба номи академикБТафуров" (Хуцанд, Тоцикистон)
Шарипова Шахзода Мирзоганиевна,
старший преподаватель кафедры теории и практики английского языка ГОУ «ХГУ имени академика Б.Гафурова» (Худжанд, Таджикистан)
Sharipova Shahzoda Mirzoganievna,
senior lecturer of theory and practice of English language department under SEI "KhSU named after academician B.Gafurov" (Khujand, Tajikistan) e-mail: shshm.0812@gmail.com
Усулуои тарцума шудани исмуои сохтаи сермаънои тоцикии бо пасванди -и ташаккулёфтаи «Маснавии маънави»-и Цалолуддини Балхи ба забони англиси барраси шудааст. Маълум мегардад, ки Р. А. Николсон дар баргардони матни маснавии мазкур мауорати калони тарцумони нишон дода, барои мушаххасу нишонрас ифода ёфтани матлаб вожауои тоцикиро бо калимауои гуногунсохти англиси баён намудааст. Цонуну цоидаи тарцума Р. А. Николсонро водор кардааст, ки исмуои сохтаи бо пасванди -и ташаккулёфтаро гоу бо унсуруои лугавии сода, гоу бо сохта тарцума намуда, дар мавридуои алоуида истифодаи воуидуои тавзеуиро низ бамаврид шуморидааст.
Калидвожа^о: «Маснавии маънави»-и Цалолуддини Балхи, Р.А.Николсон, таркиби лугавии забон, пасванди -и, исмуои сода, вожаи сермаъно, усулуои тарцума, мауорати тарцумон, нишонрасии тарцума
Проанализированы методы перевода на английский язык таджикских многозначных производных имен существительных, образованных с помощью суффикса -и, в «Маснави маънави» Джалолуддина Балхи. Отмечается, что Р.А. Никольсон в процессе перевода «Маснави маънави» Джалолуддина Балхи проявляет удивительное мастерство и для обеспечения большей адекватности перевода подбирает разноструктурные эквиваленты английских слов. Законы перевода вынуждают Р.А. Никольсона иногда передавать производные имена существительные, образованные с помощью суффикса -и, простыми именами существительными, в других случаях - производными именами существительными. В отдельных случаях переводчик считает уместным передать значение таджикского производного существительного поясняющими словесными единицами.
Ключевые слова: «Маснави маънави» Джалолуддина Руми, Р.А. Никольсон, многозначные слова, простые имена существительные, методы перевода, мастерство переводчика, адекватность перевода
The article analyzes methods of translating into English Tajik polysemous derivatives of nouns formed with the suffix -и in "Mathnawii ma'navi" by Jaloluddin Balkhi. It is noted that
DOI 10.24412/3005-849X-2024-2-132-138
УСУЛУОИ ТАРЦУМАИ ИСМУОИ СОХТАИ БО ПАСВАНДИ -И ТАШАККУЛЁФТАИ «МАСНАВИИ МАЪНАВИ»-И ЦАЛОЛУДДИНИ БАЛХИ БА
ЗАБОНИ АНГЛИСИ
МЕТОДЫ ПЕРЕВОДА ПРОИЗВОДНЫХ ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ, ОБРАЗОВАННЫХ ПРИ ПОМОЩИ СУФФИКСА -И, В «МАСНАВИМАЪНАВИ» ДЖАЛОЛУДДИНА БАЛХИ НА АНГЛИЙСКИЙ ЯЗЫК
TRANSLATION METHOD OF DERIVATIVE NOUNS FORMED WITH THE SUFFIX-ИIN "MATHNA WII MANA VI" BY JALOLUDDIN BALKHI INTO ENGLISH LANGUAGE
R.A. Nicholson, in the process of translating of "Mathnawi ma'navi" by Jaloluddin Balkhi, shows amazing skill and, to ensure greater adequacy of the translation, selects different structural equivalents of English words. The laws of translation force R.A. Nicholson sometimes conveys derived nouns formed with the suffix -u by simple nouns, in other cases - by derived nouns. In some cases, the translator considers it appropriate to convey the meaning of a Tajik derivative noun with explanatory verbal units.
Key-words: "Mathnawii ma'navi" by Jaloluddin Rumi, R.A. Nicholson, polysemantic words,
simple nouns, methods of translation, skill of the translator, adequacy of the translation
Дар байни пасвандхои исмсози точикй -и дар натори унсурхои калимасози сермахсул ^арор дошта, ба воситаи он аз исм ва хиссахои дигари нущ мисли сифат, зарф ва м. инхо гурухи калони исми маънй сохта мешавад [2, ч.1, с. 115-116]. Ба чунин хусусият молик шудани он хануз дар осори забони порсии миёна мушохида шуда, дар он замон пасванди номбурда шакли -ih-ро дошт [5, с.66-67, 69]. Дар даврони асримиёнагй низ пасванди номбурда ба сифати яке аз унсурхои фаъоли калимасоз на^ши калон бозида, дар такомули таркиби лугавии забон хиссаи сазовор гузоштааст. Далели ин даъво дучор омадани дастаи калони унсурхои лугавии бо пасванди —и сохташудае аст, ки аз чониби муаллифи «Маснавии маънавй» мавриди истифода ^арор гирифтааст. Мавлоно Ч,алолуддини Балхй «дар асари мавриди тахлил мушта^оти ачиби нотакрор, корбасти гайриодии онхо, истифодаи як вожа дар маънову вазифаи аносири лугавии дигар, луготи бостонии умри беш аз духазорсола дошта ва монанди инхоро дучор мегардад, ки аглабашон бори нахуст дар маснавии мазкур корбаст шудаанд» [10, с. 143].
Чунин хукмро метавон дар хусуси вожахои бо пасванди —и ташаккулёфта низ кард. Имкони бехудуд доштани пасванди мазкурро аз он хам дарк кардан мумкин аст, ки ин гуна калимахоро мутарчимон ба забонхои дигар бо унсурхои лугавии гуногунсохт тарчума кардаанд. Ин чо мо чун мушт-намунаи хирвор усулхои тарчума шудани чанде аз исмхои бо пасванди -u бунёдёфтаи «Маснавии маънавй»-ро ба забони англисй тахлил карданй хастем. Барои анчом додани чунин тах^и^ мо маводро аз «Шархи чомеи «Маснавии маънавй»-и мухавдщи эронй Карими Замонй [3]гирд оварда, онро бо тарчумаи англисияш, ки аз тарафи Р.А. Николсон[6] сурат гирифтааст, му^оиса намудем.3
Маводи гирдомада нишон дод, ки дар маснавии мазкур ин пасванд асосан ба калимахои аслии точикии мансуб ба исму сифату зарф васл шуда, дар мавридхои кам хамрохгардии онхо бо бархе калимахои и^гибосии арабй низ мушохида мешавад. Мо дар ин ма^ола танхо хусусиятхои бахамоии пасванди -u-ро бо вожахои мансуб ба исми точикй тахлил менамоем.
Мавриди тах^и^ ^арор додани вожахои бо ин пасванд сохташуда ва му^оисаи англисии нишон дод, мутарчим аз роххои мухталифи баргардони матн истифода кардааст.
Чунин вохидхои лугавй дар аксар маврид дар «Маснавии маънавй» хусусияти сермаъной дошта, як ^исмашон дорои ду маъно хастанд ва хар ду маъно бо вожаи сода тарчума шудаанд. Масалан, калимаи нишони, ки холо маънои "номи куча ва шумораи бино ё хонаи и^омати шахсе чун аломати пайдо кар дани он ё фиристодани мактуб ва г., адрес»-ро дорад [8, ч. 1, с. 922], дар маснавии номбурда дар ифодаи ду маънои зерин [1, ч. 9, с. 89-90] ба кор рафтааст:
3Минбаъд хамаи мисолхо аз шархи Карими Замонй, ки тавсифи китобшиносии он дар пайнавишт тахти разами 3 омадааст, оварда мешавад. Разами якум ба асар, дуюмй ба чилди шарх ва сеюмй ба шумораи байт ишора мекунад. Мисолхои англисй аз тарчумаи Р.Николсон оварда шудаанд, ки дафтар ва абёти он бо чопи Карими Замонй мутоби^ати пурра дорад.
а) аломат; ёдгор:
Гуфт Чу%й бо падар: "Эй арцманд, В-алла% инро хонаи мо мебаранд.» Гуфт Чуу^иро падар: «Абла% машав,» Гуфт: «Эй бобо, нишоних,о шунав.» [3, д. 2, б. 3124-25] Мутарчим «нишонихо»-ро ба чунин маъно ба англисй бо шумораи чамъи исми marks «нишонахо» баргардонида, дар кавсайн of identity-ро овардааст, ки маънои «шаходат медиханд»-ро дорад:
Juhi said to his father, "O worthy (sir), by God they are taking this (corpse) to our house." The father said to J^i, "Don't be a fool!" "O papa," said he, "hear the marks (of identity).
б) Мавлавй вожаи мазкурро ба маънои "тухфае чун ангуштар ва чуз он аз чониби домод хангоми туйи арусй ба арус додашаванда" низ истифода намудааст:
Чун ба цид тазвици духтар гашт фош, Даст паймону нишониву цумош. [3, д. 6, б. 268] Дар забони англисй як муродифи вожаи нишонй - token вучуд дорад [4, с. 847]. Мутарчим «нишонй»-ро, ки дар байти боло дар шумораи танхо ба кор рафтааст, ба англисй бо шакли чамъи tokens тарчума кардааст:
When it became known that the girl was going to be married in earnest, (as was proved by) the handpromise, the tokens, and the wedding-outfit,
Хднгоми тарчумаи калима аз як забон ба дигар бояд хамонеро интихоб кард, ки матлабро равшан, нишонрас ифода намояд, вале, мутаассифона, баъзан бархе ахли калам табиати хар забонро ба назар нагирифта кушиш мекунанд, ки калимаи содаи як забонро бо сода, сохтаро бо сохта тарчума намоянд, ки он зидди конунияти инкишофи хар забон аст. Чунин "икдом"-ро академик М. Шукуров як сабаби асосии пайдо шудани унсурхои лугавии дурушту нодуруст хисоб намуда навишта буд: "^иёс - аналогия конуни асосии забон дар калимасозиву иборабандй, дар муайян кардани созмони синтаксисии ифодаи фикр ва меъёрхои хусни сухан мебошад. Гирд овардани намунаю колибхои гуногуни забони халк, намунаю колибхое, ки устодони сухан ба вучуд овардаанд ё маъкул донистаанд, бодиккат омухтани он намунаю колибхо ба хар каламкаш зарур аст. Ин омузиш моро аз худсарй ва сахву хато нигахдорй мекунад, дар маданияти сухан инкишоф додани тачрибаи чандин насл ва мухимтарин анъанахоро таъмин менамояд.
Хар дафъа, ки дар ифодаи мафхумхои нав аз захираи забон намуна начуста, бошитоб чизе аз пеши худ сохтаем, шаклхои бенамуд ва ношиносу нофорам ба миён омадаанд" [11, с. 165-166].
Махз хамин табиати забонхои точикиву англисиро ба назар гирифтани мутарчими "Маснавии маънавй" сабаб шудааст, ки як маънои вожаи сохтаи точикиро бо хамин гуна калимаи англисй, вале маънои дигарро бо ду ё зиёда вохиди лугавии содаи хаммаъно ифода намояд. Чунин усули тарчумаи калимаро дар мисоли вожаи сохтаи хари мушохида кардан мумкин аст. Дар "Фарханги забони точикй" ин калима дучор нашуд, дар "Фарханги тафсирии забони точикй" он ишора шуда, ба вожаи харигари, ки маънои мачозии "аблахй, хамокат, нодонй, нофахмй"-ро ифода кардааст [8, ч. 2, с. 426], хавола гардидааст. Ин унсури лугавй дар "Маснавии маънавй" ба ду маънои мазкур ба кор рафтааст [1, ч. 4, с. 262-263]: а) ахмак:
Не зи гафлат буд мондан, не хари, Балки буд аз изтирору бехари. [3, д. 3, б. 609] Дар варианти англисй калимаи asininity ба маънои «нодону якрав» истифода шудааст, ки он бо рохи ба хам омадани asinin ва пасванди исми маънисози -ity ташаккул ёфтааст:
Their remaining (there) was not from heedlessness or asininity; nay, it was from necessity and want of an ass. б)хайвонй:
Цавуаре дори зи инсон ё хари, Ин аразуо, ки фано шуд, чун бари. [3, д. 2, б. 945] Дар англисй чунин маъно бо ёрии исмхои содаи муродифии asinine ва bestial ифода гардидааст [4, с.67, 95]:
You have a substance (essence) human or asinine (bestial): (bring that to God): how can you bring (to Him) these accidents (of word or deed) which have passed away?
Мутарчим ва^ти тарчумаи баъзеи чунин унсурхои лугавии сермаъно кушидааст, ки усулхои бехтар ва дархури матлабро чустучу намояд ва ба ин восита имкониятхои фаровони ифода доштани забонро нишон дихад. Масалан, ду маънои аввали калимаи чахормаънои нести, ки дар "Маснавии маънавй" ба кор рафтааст [1, ч. 9, с. 196-197], ба англисй бо рохи ба феъли асосй хамрох карда шудани пешванди шакли инкорисози not ва ду маънои дигараш бо феъли дар таркибаш пешванди калимасози self- дошта ифода шудааст. Чунончи, яке аз маънохои нести "адам, фано" мебошад: Оинай уасти чи бошад, нести, Нести бар гар ту аблау нести. Хасти андар нести битвон намуд, Молдорон бар факир оранд цуд. [3, д. 1, б. 3201-02] Дар бораи сохташавии калимаи нести бояд гуфт, ки он бо рохи васлгардии пасванди —и ба вожаи нест пайдо шуда, нест худ сарчашмаашро аз naiy + asti гирифтааст [9, ч. 4, с. 2830-2831].
Маънои мазкур ба англисй бо феъли not-being тарчума гардидааст: What is the mirror of Being? Not-being. Bring not-being (as your gift), if you are not a fool. Being can be seen (only) in not-being: the rich bestow (exhibit) generosity on the poor.
Маънои дуюми ин феьл «хдащати ботинй ва дарунй аст, ки дар сурати зохир ва дунёи хоричй мавчуд нест":
Андаруни к-андарунуо маст аз уст, Нести, к-ин уастуомон уаст аз уст. [3, д. 1, б. 2080] Ин маьноро тарчумон ба англисй бо усули ба исми existence, ки маънои «хастй»-ро дошта, сарчашмааш феъли to exist "мавчуд будан" хисоб меёбад ва дар натичаи ба он васл гардидани пасванди -ence ба вучуд омада, баъдан ба он пешванди атокунандаи маънои манфии non- [4, с. 551] илх,о^ гардидааст, баён кардааст:
(Theirs is) the heart by which (all) hearts are made drunken, (theirs is) the nonexistence whereby these existences of ours are made existent.
Маънои сеюми калимаи мавриди тахлил «адами ихтиёрй» аст: Нафсро з-он нести во мекаши, З-он ки бефармон шуд андар беууши. [3, д. 6, б. 228] Чунин маъноро низ тарчумон бо рохи ба калимаи being, ки яке аз маънохояш «хастй» аст [4, с. 92], васлнамоии пешванди инкории not- ифода кардааст. Ба туфайли иловагардии пешванди номбурда калима ба маънои «нестй» сохиб шудааст:
Thou (O God) drawest the soul back from that state of not-being because it entered into unconsciousness without Thy command.
Мавлавй калимаи мазкурро боз ба як маънои дигар - "костй, забунй, афтодагй" ба кор бурдааст:
Зан даромад аз тарики нести,
Гуфт: «Ман хоки шумоям, не сати» (бону, хонум-М.Ш.) [3, д. 1, б. 2396] Мутарчими англисии байт барои ифодаи чунин маъно ба калимахои naughting ва abasement пешванди калимасози self- [4, с.724]-ро хамрох намудааст ва дар натича ин унсурхои лугавй маънои «обрурезй, тахкиркунй, залилй»-ро сохиб шудааст:
The wife approached by the way of self-naughting (self-abasement). "I am thy dust," said she, "not (worthy to be) thy ladywife.
Тахлили исмхои сермаънои «Маснавии маънавй» ва мукоисаи тарчумаи англисияшон нишон дод, ки мутарчим аз се рохи ифодаи ин гуна маънохо низ бахрабардорй кардааст, яъне як маъно бо исми сода, дуюмй бо исми сохта ва сеюмй бо чонишин тарчума шудааст. Чунин холат аз он гувохй медихад, ки мутарчими маснавй аз нозукихои кори тарчумонй огохии хуб дошта, бо чунин амалаш таъкид кардан хостааст, ки тарчумаи харф ба харфи калима на нишони тарчумонй, балки таклдикорй аст. Чунин усули тарчумаро дар мисоли калимаи %асти метавон нишон дод. Дар ду фархангномаи забони точикй танхо як маънои хастй- «зиндагй, зиндагонй, мавчудият, вучуд» тарчума шудааст [7, ч. 2, с. 737; 8, ч. 2, с. 499], аммо маълум мешавад, ки дар «Маснавии маънавй» ин вожа дорои панч маъно будааст [1, ч. 9, с. 284-285].
Яке аз маънохои ин калима «вучуд, хаёт, зиндагонй» ба шумор меравад: Андар эшон тофта х,астии ту, Аз нифоцу зулму бадмастии ту. [3, д. 1, б. 1320] Мутарчим ба чунин маъно ин унсури лугавиро бо чонишини таъинии англисии all «хама» ифода кардааст. Гумон меравад, ки у хамин тарзи тарчумаро ба максад мувофик шуморидааст: In them shone forth all that you are in your hypocrisy and iniquity and insolence.
Ин тарзи баргардони унсури лугавй ба назари мо низ дуруст мебошад, зеро тарчумаи харф ба харфи калима метавонад мутарчимро ба кучаи сарбаста барад. Хилофи коидаи кори тарчумонй будани ин гуна амалро академик М. Шакурй дар мисоли бемаврид сохтани вожахои бо пасванди -й сохташуда чунин нишон додааст: «Дар бисёр мавридхои дигар хам як сабаби бисёр истифода шудани -й-хои зиёдатй ва нодаркор хамин бедиккатй ва тарчумаи харф ба харф мебошад. Боз хам айбдори асосй тарчумонхо ва таклидкорони онхоанд. Аксари тарчумонхо кушиш мекунанд, ки хамаи сифатхои русиро ба точикй хам бо сифат ифода намоянд. Онхо агар дар матни русй иборахои школьная жизнь, драматический театр, атомное ядро ва амсоли инро бинанд, албатта, хаёти мактабй, театри драмавй ва ядрои атомй тарчума мекунанд. Ва хол он ки дар забони точикй агар нисбатро ифода кардан лозим бошад, чунонки зикраш гузашт, чузъи дувуми ибораи изофиро на ба шакли сифат, балки ба шакли исм ифода кардан бсхтар ва дурусттар аст. Пас, %аёти мактаб ва ядрои атом гуфтан лозим меояд» [11, с. 171].
Мавлавй ин калимаро ба маънои «вучуди хоричй, вучуди хоричии махсус ва малмус" низ ба кор бурдааст:
Боз х,астии ца%они %иссу ранг, Тангтар омад, ки зиндонест танг. [3, д. 1, б. 3097] Тибки кайди мутарчим, муодили англисии ин калима исми existence аст, ки маънои «хастй, вучуд, зиндагй, зист, хаёт, мавчудият»-ро дорад:
Again, the existence of the world of sense and colour is narrower (than this), for 'tis a narrow prison.
Чунонки ишора гардид, хангоми тарчума зарурат пеш меояд, ки вожаи сохта бо хамин гуна унсури лугавии забони дигар баргардон карда шавад. Масалан, дар «Маснавии маънавй» вожаи %асти, ки сохта буда, аз ду чузъ: %аст ва пасванди -и ташаккул ёфтааст,
хангоми ба маънои «мол, дорой, сарват, гано» ба кор рафтанаш бо калимаи сохтаи англисии (self-) existence ифода карда шудааст:
З-он ки хасти сахт масти оварад, Ацл аз сар, шарм аз дил мебарад. [3, д. 5, б. 1920] Because (self-) existence produces grievous intoxication: it removes intelligence from the head and reverence from the heart.
Чунин хусусияти тарчумагардии унсурхои лугавиро метавон хангоми ба маънои "худбинй, учб, худхохй, аноният, такаббур ва худнамой" истифода шудани вожаи уасти низ метавон дучор гардид. Мутарчим дар ин гуна мавридхо дар ифодаи маънои номбурда калимаи сохтаи англисии self-conceitро ба кор бурдааст: Аз такаббур неву аз хастии хеш, Баури он то рау диуад уро ба пеш. [3, д. 1, б. 1211] Not from pride and self-conceit, (but) in order that he might give them access to him. Киёси усули ифодаи маъно дар забонхои мавриди тахлил нишон дод, ки баъзан ва^ти тарчума имкони бо вожахои гуногунсохт ифода кардани ин ё он маъно ба англисй душвор будааст. Ин аст, ки дар ин хангом мутарчим ба кор бурдани вохидхои тавзехдихандро зарур шуморидааст. Масалан, дар байти зерини маснавй уасти ба маънои «ха^и^ат, во^еият" истифода шудааст:
Боз хасти тангтар буд аз хиёл, З-он шавад руи цамаруо чун уилол. [3, д. 1, б. 2096] Барои ифодаи маънои зикршуда тарчумон калимаи existenceро ба кор бурда, ба чуз ин, истифода кардани вохиди тавзехии the realm of actual-ро бамаврид шуморидааст, ки маънои "ало^амандии ха^и^ат"-ро дорад:
(The realm of actual) existence, again, was (ever) narrower than (the realm of) phantasy: hence in it moons become like the moon that has waned.
ПАЙНАВИШТ:
1. Гавуарин С. Фаруанги лугот ва таъбироти «Маснави»-и Цалолуддин Мууаммад ибни Мууаммад ибни Хусайни Балхи. - Цилди 4. -653с.; цилди 9. -421с. -Теурон: Заввор, 1381.
2. Грамматикаи забони адабии уозираи тоцик. Цилди 1.Фонетика ва морфология. -Душанбе: Дониш, 1985. - 355 с.
3. Карими Замони. Шаруи цомеи «Маснавии маънави». Дафтари аввал, 1140 с.; дафтари дувум, 940 с.; дафтар савум, 1232 с.; дафтари чауорум, 1091 с.; дафтари панцум, 1147 с.; дафтари шашум, 1262 с.; дафтари уафтум, 525 с. - Теурон: Интишороти «Иттиллоот», 1385.
4. Мамадназаров А. Фаруанги англиси-тоцики. - Душанбе: Эр-граф. 2011. - 1015 с.
5. Расторгуева В. С. Среднеперсидский язык/ Основы иранского языкознания. Среднеиранские языки/ В.С. Расторгуева, Е. К. Молчанова. - Москва: Наука, 1983. - С. 6-146.
6. Rumi Jalaluddin. Mathnawi. Edited and translated by Reynold A Nicholson. Electronic Resource.
7. Фаруанги забони тоцики [Матн] Цилди 1. - 949 с.; цилди 2. - 951с. / Зери таурири М.Ш. Шукуров, В.А. Капранов, Р. Хошим, А. Маъсуми. - Москва: Советская энциклопедия, 1969.
8. Фаруанги тафсирии забони тоцики [Матн] Цилди 1, 949с.; цилди 2. - 944 с. / Зери таурири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, М. Х Султон. - Душанбе, 2008.
9. Хасандуст М. Фаруанги решашинохтии забони форси. Цилди 4. - Теурон: Нашри осор. 1393. - 2955 с.
10. Хасанзода А. Асолати забон ва мауорати баён.-Хуцанд: Ношир, 2018. - 515 с.
11. Шукуров М. Хар сухан цоеву уар нукта мацоме дорад. -Душанбе: Дониш, 1985. - 366 с.
«BECTHHK Trynsn», ebinycK 2 (99), 2024
REFERENCES:
1. Gavharin C. Words Dictionary and Translation of "Mathnawi" by Jaloluddin Muhammad ibn Muhammad ibn Husayn Balkhi. -Volume 4. -653pp.; volume 9. -421pp. -Tehran: Zavvor, 1381.
2. Grammar of Literary Modern Tajik Language. Volume 1. Phonetics and Morphology. -Dushanbe: Donish, 1985. -355 pp.
3. Karimi Zamoni. Comment on "Mathnawii ma'navi". The first volume., 1140 pp.; the second volume, 940 pp; the third volume, 1232 pp.; the fourth volume, 1091 pp.; the fifth volume, 1147pp.; the sixth volume, 1262pp.; the seventh volume, 525pp. -Tehran: Publishing house «Ittiloot». 1385.
4. Mamadnazarov A. English-Tajik Dictionary -Dushanbe: Er-graph. 2011. -1015pp.
5. Rastorgueva V.S. Middle Persian language / Basis of Iranian linguistics. Middle Iranian languages/ V.S. Rastorgueva, E. K. Molchanova. -M.: Nauka, 1983. -PP. 6-146.
6. Rumi Jalaluddin. Mathnawi. Edited and translated by Reynold A Nicholson. Electronic Resource.
7. Tajik Dictionary [Text] Volume 1, - 949pp.; volume 2, - 951pp. / Under the editorship of M.Sh. Shukurov, V.A.Kapranov, R.Hoshim, A.Ma'sumi. -Soviet encyclopedia, 1969.
8. Tajik Dictionary [Text] Volume 1, 949pp.; volume 2 -944 pp. / Under the editorship of S.Nazarzoda, A.Sanginov, S.Karimov, M.H.Sulton. - Dushanbe, 2008.
9. Hasandust M. Persian Root Dictionary. Volume 4. -Tehran: Nashri osor. 1393. -2955 pp.
10. Hasanzoda A. Originality of the Language and Mastery of the Language.-Khujand: Noshir, 2018. -515 pp.
11. Shukurov M. Every Word has a Place and Every Point has a Status. - Dushanbe: Donish, 1985. - 366pp.
