CC BY
62
ЭОЖ 378.147:61 Ж.Д. Смаилова
Семей цаласыньщ Мемлекеттк медицина университетi
МЕДИЦИНАЛЫК ЖОГАРЫ ОКУ ОРНЫНДА СИМУЛЯЦИЯЛЫК ОЦЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН КОЛДАНУ ТЭЖ1РИБЕС1
ТYйiндеме
Медициналыц бiлiм беруде симуляциялыц технологияларды цолдану - цуралдарды немесе ем-шараларды цолданбас бурын цузыреттткт'щ белгшШр децгейне цол жеткзуге мумкшдк бередi. Осы мацалада автор болашац дэргердщ кэсттт цузыретн цалыптастыруда симуляциялыц технологияларды цолданудыц кейбр сурацтарын царастырады.
Нег'зг'! свздер: симуляциялык технологиялар, кэстш к¥зыреттер, клиникалык дагдылар.
Болашак дэр^ердщ кэстш ДYHиетанымын калыптастырудыц басты максаты - оган белсендi кэсiптiк кызметке кiрiсе алуга, эртYPлi кэсiби жагдайларда эрекет етуге жэне eзiн жогары рухани жэне eмiрлiк ¥станымы бар т^лга ретiнде керсете бiлуiне MYMкiндiк беретiн жаца бiлiм сапасын камтамасыз ету болып табылады.
Мамандыкка деген кажеттiлiктерi жэне осы мамандыкты тацдаудагы себептерiнiн эсерiнен болашак дэрiгерлердiн кэстш iс-эрекетке катысты басты максаты езект к¥ндылык багдарга айналады. 9зiнiн болашак мамандыкка деген жауапкерштИн сезiну - болашак дэр^ерлердщ жеке танымдык касиеттерН оныц магынасын TYсiнуге MYMкiндiк бередк Сол себептi медициналык жогары оку орындарында бiлiм беру YPДiсi барысында окытушы белгiлi бiр эдiстемелiк уакытты белу аркылы болашак дэрiгердiн мамандыкка деген жеке ^станымын калыптастыруы кажет.
Осыган сэйкес Семей каласыныц Мемлекеттiк медицина университетЫде бiлiм беру YPДiсiнде бiлiм алушылардыц кэсiптiк к¥зыретттИн калыптастыруда болашак кэЫпш кызметiнiн Yлгiсiн жасау аркылы болашак мамандарды eздерiнiн кэсiптiк кызметiмен таныстыру, оларды ез кызметтерiн сапалы орындау жауапкершiлiгiн калыптастыру, ягни когам денсаулыгын сактаудыц тиiмдi эдiстемесi жасалды.
Соган байланысты, клиникалык жагдай жасалып, б^м алушыныц жеке т^лгасына катысты мэселелер карастырылып, iс-эрекет тэсiлi тацдалып, клиникалык ой-танымы, мэселелердi шешуге кабiлетi калыптасады. Б^л бiлiм алушыныц белгiлi кэЫпш жагдайга ез катынасын сараптап, оныц мэын аныктауына MYMкiндiк бередi. Нак осы жагдайда медициналык жогары оку орныныц окытушысы бiлiм алушыныц езЫ^ дамытуына, кэсiптiк к¥зыретттИнщ калыптасуына кемектесе алады.
Бiлiм алушылардыц тэжiрибелiк (клиникалык) дайындыгыныц сапасын арттыру жэне олардыц кэсiптiк к¥зыреттiлiгiн калыптастыру Yшiн университетпц клиникалык базаларыныц болуы Yлкен роль аткарады. Алайда, наукастыц жанында б^м берудiц басты кемшiлiгi, ол наукастыц сапалы медициналык кемек алуга к^кыгын б^зады.
Екiншiден, окытушы бiлiм беру YPДiсiн Yнемi кадагалай алмайды. Сондыктан бiлiм алушы накты кажеттi дагдыны игердi деген сенiмдiлiк болмайды.
Осы т^ргыдан алганда симуляциялык эдiстемелердi пайдалану - б^м алушылардыц
кэсiптiк к^зыретттИн калыптастырудыц бiрден-бiр Yлгiсi болып табылады. Ал б^м алушыныц eзiнiц кэстш мамандыгына катысты к¥зыреттiлiгiн калыптасты-рудыц мацызды жолы - оку-клиникалык орталыктарында, симуляциялык палатада eткiзiлетiн эдiстемелер болып табылады.
Казакстан Республикасында медициналык жэне фармациялык бiлiм берудi дамытудыц казiргi жагдайында дэрiгер мамандарды дайындаудыц жаца сатысы пэндiк - багдарлы бiлiм беруден к¥зыретплк-багытты бiлiм беруге багытталып, бiлiм беру YPДiсiне жаца эдiстемелердi енгiзу MYMкiндiгi пайда болды [1]. Кафп кезде Казакстан Республикасыныц жогары медициналык оку орындарында инновациялык эдютерУц бiрi ретiнде симуляциялар немесе накты клиникалык жагдайдыц Yлгiсiн жасау- белсендi TYPде бiлiм беру YPДiсiне енпзтуде.
Симуляциялык рольдiк эдiстемелердi жасау саласындагы мамандар катац сценариi бар жэне бертген такырыптагы эдiстемелердi аныктайды. М¥ндай эдiстемелердi бiлiм беру YPДiсiнде колдану бiлiм алушыга накты клиникалык жагдаймен кауiпсiз ортада танысуына MYMкiндiк береди бiлiм алушы eзiнiц кандай мэселелерге назар аудару керекттн, KYPделi шиеленют жагдайлардан шыгу жолдарын, топта ж¥мыс iстей бiлу кабiлеттiлiгiн шындайды [2 ].
Симуляция дегенiмiз - наукастыц езт жэне жагдайын накты суреттеп беруге MYMкiндiк беретiн эдiс, ал симулятор-осы симуляцияныц к¥ралы болып табылады. Ал медициналык симуляция дегенiмiз-бiлiм алушыларды кате жiберуге болатын кауiпсiз ортада сирек жэне каутт жагдайлармен таныстыру эдю болып табылады. Симуляцияныц Yш к¥рылымды бeлiгi бар: Yлгi жасауга арналган к¥рал-жабдыктар, симуляцияны жасау ортасы жэне психологиялык керсете бiлу. Техникалык керсете бiлу - бiлiм беру максатына сэйкес физикалык ерекшелiктердi керсете™ жабдыктарды жэне оку к¥ралдарын пайдалану. Тренажердыц кeмегiмен белгiлi - бiр ортаны керсеткен жагдайда жекелеген сездерд^ ю-кимылдарды жэне баска да сенсорлы акпараттарды пайдалануга болады. Симуляцияныц мацызды бeлiмiнiц бiрi - б^м алушыныц симуляциялык ортага толыктай психологиялык сенуi болып табылады. Осы жагдайларда б^м алушы Yлгiсi жасалган жагдайларга сэйкес накты дагдыларын керсете алады жэне тиiмдi керi байланыс ЖYзеге асырылады [3].
Клиникалык жагдайлардыц Yлгiсiн жасау бiлiм алушыга белгiлi-бiр медициналык к¥ралды немесе
эдют наукаска колданбай туэып, клиникалык к¥зы-ретшктщ белгiлi денгейiне жетуiне MYMкiндiк бередк Симуляторларда дагдылардыц игерiлуiн багалау -6mÍM алушылардыц клиникалык к¥зыретттИн аныктауда негiзгi роль аткарады. Соган байланысты, симуляторларды пайдалана отыра, бiлiм алушылардыц кэстш к^зыретттИнщ калыптасуын багалау кец таралган жэне стандартты эдю болып табылады.
эрбiр тэжiрибелiк к¥зыретпц игерiлу кезектiлiгi, ягни алгоритмы жасалды.
М^ндай белгiлi-бiр клиникалык жагдайдыц Yлгiсiн жасау кезiнде кэсiптiк бiлiмдi, дагдыларды, шеберлiктердi игеру жэне взектiлiгiн TYсiну, кэсiби ^станымдары мен максаттарыныц калыптасуы, кэсiптiк мацызды касиеттерi, клиникалык ой-танымы дамиды.
Семей каласыныц Мемлекеттiк медицина университетЫде бiлiм беру YPДiсiне аталган эдiстердi енгiзу максатында Медициналык орталык, iшкi аурулар жэне интернатура кафедрасы, акушерия жэне гинекология кафедрасы базасында симуляциялык бвлмелер ^йымдастырылды. Оныц максаты - TYPлi децгейдегi бiлiм беру багдарламаларын ЖYзеге асыруды камтамасыз ету жэне непзп клиникалык дагдылардыц калыптасу сапасын арттыру болып табылады. Б^л Yшiн жогары дэрежеде камтамасыз еттген компьютерлi интерактивтi манекендер пайдаланылды. Олардыц техникалык камтамасыз етiлуi накты клиникалык жагдайдыц Yлгiсiн жасауга MYMкiндiк бередк
Оку-клиникалык орталыгында болашак кызметтiц Yлгiсiн жасау максатында 2007-2008 оку жылынан бастап бiлiм беру YPДiсiне «Gaumard» фирмасыныц (АКШ) внiмi «HALL» атты ересек наукастыц жэне жаца туган нэрестенiц мобильдi манекенi пайдаланылды. Б^л манекендер компьютерлiк багдарламасына сэйкес TYPлi клиникалык жагдайлардыц Yлгiсiн жасауга MYM^k бередi. Оку жылы квлемiнде аталган манекендерде интерн дэр^ер-реаниматологтар жэне акушер-гинекологтар, хирургтар терецдетiлген багдарламага сэйкес TYPлi клиникалык жагдайларды игердi. Осыган байланысты
Денсаулык сактау саласындагы ЖYPгiзiлiп жаткан взгерiстер медициналык бiлiм беру эдютерш взгертуге де ыкпал еттi. Мысалы, наукастардыц ауруханаларда емделу мерзiмiне койылатын талаптарга байланысты ауруханалардыц твсек-KYHдерi кыскарды. Соган байланысты, бiлiм алушылар квптеген аурулар TYрiн клиникалык жагдайда талдау жэне карастыру MYMкiндiгiнен шектеледi. Сонымен катар, клиникалык жагдайда бiлiм алушылар наукас вмiрiне кауiп тудыратын жагдайларды жэне дагдыларды игере алмайды. Ауруханада наукасты бiлiм беру нысаны ретЫде карастыру да этикалык т^ргыдан KYPделi мэ-селе болып табылады. НэтижесЫде медициналык ма-мандандырылган квмек кврсету сапасы твмендейдi.
2009-2010 оку жылындагы клиникалык тэжiрибелiк дагдыларды игерудi ^йымдастыру бойынша ЖYPгiзiлген социологиялык с^растыру нэтижес кврсеткендей, бiлiм алушылардыц басым квпштИ (70%) ^сыныстар жэне тiлектер бвлiмi бойынша клиникалык тэжiрибелiк дагдыларды игеруге кажетт манекендер мен тренажерлер квбiрек болса деген тiлек айтты. Ал 68% б^м алушы вздерiнiц клиникалык дагдыларды игеру децгейУц орташа болганын «клиникада наукастармен ж^мыстыц шектеулi болганынан» деп атап кврсеттi. Жогарыда ЖYPгiзiлген сауалнама корытындысы бойынша жэне окытушылардыц пiкiрiн сараптай келе, оку кондыргылары жэне клиникалык накты жагдайдыц Yлгiсiн жасауга болатын жогары MYMкiндiктi робот-симуляторлар бiлiм беру YPДiсiне енпзтдк Айталык, клиникалык кызметтiц Yлгiсiн жасау немесе симуляциялык эдiстердi пайдалану максатында «METI» фирмасыныц (АКШ) «iSTAN», «Metiman» оку роботтары пайдаланылады. Олардыц ерекшелИ, алдын-ала жасалган эрекет Yлгiсiне сэйкес адамныц физиологиялык кврсеткiштерiнiц Yлгiсiн жасауга болады, мысалы, терлеу, квзiнен жас агу, дiрiлдеу, свйлеу жэне т.б.
Б^л роботтардыц багдарламасына енпзтген сценарий бойынша интерн-дэрiгерлер накты жагдайларды, атап айтканда болашак кэстш кызметтiц максатын калыптастыратын; кэсiптiк б^мЫ калыптастыратын; кэсiптiк к¥ндылыктарды; кэсiптiк этиканы калыптастыратын; кэсiптiк мацызды касиеттердi калыптастыратын; кэЫпш дагдылар мен шеберлiктердi калыптастыратын; к¥зыреттткт накты кврсете алатын жагдайларды игердк Робот - симуля-торлардыц багдарламасы бойынша квптеген клиника-
лык жагдайларды игеруге MYMкiндiк бар, мысалы «Анафилактикалык шок», «Миокард инфарктысы», «Бронхиальды астма», «Пневмоторакс» жэне т.б. жагдайлардыц мысалдарында бiлiм алушылар ездерУц клиникалык дагдыларын игеруге жэне оларды бiрнеше рет кайталау аркылы ныгайтуга MYMкiндiк алады. Осы максатта клиникалык кафедралар сценарий жасап, Типш оку багдарламаларына сэйкес бiлiм беру барысында пайдаланып отыр.
Бiлiм алушылардан керi байланыс алу - оларда наукастыц мэселелерiн аныктау, жедел медициналык кемек керсету, эрттестермен карым- катынас дагдылары, топта ж¥мыс iстеу шеберлiгi, кэсiптiк жэне этикалык жауапкершiлiк, клиникалык ой-таным, болашак кызметте бiлiм мен дагдыларды колдана бту дагдыларыныц калыптасуында оц нэтиже беретУн кeрсеттi.
Олай болса, бiлiм берудеп симуляциялык эдiстемелер бiлiмнiц эдiстемесiнен накты эрекет эдiстемесiне, ягни ЖYЙелi шешiм кабылдауга кабiлеттiлiктердi жетiлдiруге MYMкiндiк бередк Жагдайдыц Yлгiсiн жасау негiзгi клиникалык дагдыларды окытудыц сапасын арттыруга жэне
onapflbi YHeMi «aMTanan «9He caMwec .qeHreMfle rçanbirïracTbipbin OTbpyra bi^nan eTegi.
O^y-KnMHMKanbK opTanbirbiHbiH MYMKÎHflepÎH naMganaH OTbipa öonama« flapirepnepfli flaMbiHflay, onapflNH KscinTiK ^biperriniriH rçanbirïracTbipy öapucuHfla M^HflaM sflicreMe Her^pnbiM TuiMfli 6onbin TaÖNnaflN, eMTKeHi 6enrini-6ip KnMHMKanbiK; «arflaMflbi urepy Ke3iHfle 6iniM anywbi 6onama« MaMaHflbirbiHbiH Kbip-cbipbiMeH TaHNCNn, «ayinci3 «arflaMfla e3 MYMKiHfliKTepiH TonbiK; naMflanaHybrna «arflaM «acanaflbi.
ddeöuemmep:
1. K^a^cTaH Pecny6nuKacbiH,qa MeflM^Hanbirç «9He $aрмaцeвт^lкanblк; 6iniM 6epygi flaMNTy Концeпц^lflCbl. 12 TaMbi3 2011 «bin № 534.
2. Scalese R.J., Issenberg S.B. Effective use of simulations for the teaching and acquisition of veterinary professional and clinical skills // J Vet Med Educ. - 2005. -Vol.32(4). - P. 461-467.
3. Issenberg S.B., Gordon M.S., Gordon D.L., Safford R.E. Simulation and new learning technologies // Medical Teacher. - 2001. - №16. - P.16-23.
Аннотация
ОПЫТ ПРИМЕНЕНИЯ СИМУЛЯЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В МЕДИЦИНСКОМ ВУЗЕ
Ж.К. Смаилова
Государственный медицинский университет города Семей
Использование симуляционных технологии в медицинском образовании позволяет достигнуть определенного уровня компетентности до применения техники или процедуры на пациентах. В данной статье авторами рассматриваются некоторые вопросы применения симуляционных технологий для формирования профессиональных компетенций будущего врача.
Ключевые слова: симуляционные технологии, профессиональные компетенции, клинические навыки
Summary
USING OF SIMULATION TECHNOLOGIES IN MEDICAL SCHOOL ZH.K Smailova Semey State Medical University
Use simulyations technology in medical education allows to reach a certain level of competence before use of equipment or procedure on patients. In this article authors consider some questions of application of simulyations technologies for formation of professional competences of future doctor.
Key words: simulations technology, professional competences, clinical skills.
