CC BY
531
кагпти.кг • КазНМУ • N01-2016 •
«БАЛАЛАР АУРУЛАРЫ» ПЭН1Н ОЦЫТУДАГЫ -Р0ЛД1К ОЙЫНДАР ЭД1С1
Г.Д. МАХАМБЕТОВА, Г.М. КАЛМЕНОВА, Г.Н. КЫЛЫШБЕКОВА
Цожа Ахмет Ясауи атындагы ХКТУ, Шымкент медицина институты, Шымкент ц.
УДК 378.147:61
Бум ецбекте, оку удер!с!не «Балалар аурулары» пэн!н оцытуга инновациялыц эд!стерд! - рвлд!к ойындар эд!с!н енг!зуд!ц нэтижелер! берыген. Студенттерд!ц бшм!н салыстырмалы багалау нэтижелерI, белсендI оцыту эд!с! цолданылган топта кврсетк!штерд!ц аныц жацсарганын кврсетт!. Сонымен цатар, студенттерд!ц кепшшг!, енг!з!лген инновациялыц эд!ске цанагаттанды жэне оны сапалы оцыту удер!с1ндег! жэне оку материалын мецгерудег! жет!спейт!н буын ретнде багалады.
ТYйiндi свздер: балалар аурулары, медициналыц б!л!м беру, рвлд!к ойындар эд!с!, ревматоидты артрит, инновациялыц эд!с, Ликкерт шкаласы.
К1р1спе.
Медициналык бтм беру жуйейн реформалаудыц заманауи жагдайында, окытудыц белсендi турлерш колдану, заманауи окыту эдiстерi непзшде, бэсекелесуге кабшетт маманды калыптастыру удеркшщ ажырамас белМ болып табылуда [1,2,3]. Бул эдiстерге релдш ойындар эдiсi жатады. Р0лдiк ойындар эдта - накты наукас жэне дэр^ер-мамандардыц р0лiн сомдау, наукастыц анамнезiн жинау, зерттеу жоспарын куру, зерттеу нэтижелерш талдау, болжам жэне корытынды диагноз кою, ем тагайындау мэселелерiн шешу жолымен окытуга непзделген инновациялы; эдiс [4,5]. Соцгы жылдары жогары медициналы; бiлiм беруде ситуациялык-релдш ойындар кецiнен колданылуда. Бул эдктщ теориялык негiзi мецгеру Yдерiсiнде интерн-дэр^ерлердщ белсендi, арнайы уйымдастырылган жумысыныц шешушi р0лi туралы кагида болып табылады. Белсендi эдiстердi колдану экспериментальды психология кeрсеткiштерiмен де келiседi, оларга сэйкес, материалдыц есiтiп кабылдаганда 10%-ы, керш кабылдаганда 50%-ы, интерннiц ез1 орындаганда 90%-ы мецгерiледi [6]. Кафедрада (балалар аурулары модулЦ пэндi мецгерудi жаксарту максатында белсендi окытудыц TYрлi эдктерь соныц iшiнде релдiк ойындар кещнен колданылады, оларда тану объектiнiц имитациялык моделi негiзгi болып келедi. Ситуациялык-релдш эдiстiц мацызы орындау барысында пайда болатын осы топка тэн жумыс жэне мэселен1 жобалаушы жагдайды импровизациялап керсетуден турады. Ойында бiрнеше адам катысады, олар ойын барысында жагдайдагы жеке кейiпкерлердiц релiн сомдайды. Ойын катысушыларына TYрлi релдердi сомдауга мумгандш тудыру Yшiн, бiр жагдайдыц езш бiрнеше рет кайта ойнауга болады. Ситуациялык ойындардыц TYрлi эдiстердi колданатын кептеген модификациялары бар. Оларды тацдау накты педагогикалык тапсырмалармен аныкталады. Бiрак, KYPделiлiгiн арттыра отырып, бiрнеше ойындарды орындау мiндеттi шарт болып табылады, себеб1 тек бiр гана ойында катысу KYтiлген нэтиженi бере алмайды. Ойында жобаланган жагдай шынайы емiрге максимальды жакындатылган болуы кажет. Ойында бершген жагдайдыц сипаты оныц мацызды сэтi болып табылады. Жагдайга ойынныц сюжетi, берiлген мэселе, карым-катынастардыц жэне орындалган релдердiц сипаты жатады. Жагдайды тацдауда келесi берiлгендердi ескеру мацызды болып табылады:
1) жагдайдыц мазмуны шынайы емiрге сай болуы, оны жобалауы кажет;
2) ойында туындайтын мэселелер ойын катысушыларына мацызды болуы кажет.
1скерлш ойындарды курастыру бойынша мамандар ойындарды катац сценарийлi ойындар жэне катац сценарийсiз ойындар деп ажыратады.
К^атац сценарийлi ойындарда ойынга катысушылардыц TYрлi эрекеттерiне (дурыс немесе кате) байланысты эр бiр кезец эрекетшщ жобасы, имитация объектi жагдайыныц MYMкiн болган нускалары (клиникалык ойындар кезшде— наукас немесе наукастыц туыстары) бар. Эр бiр нускадагы наукастардыц жагдайына сэйкес эрекеттер жобасы жэне кабылдаган шешiмдерге сэйкес жаца жагдайлар т.б. бар. Сонымен, ойынды дайындау кезiнде курастырушы берiлген жагдайдыц барлык MYMкiн болган тармактарын алдын ала ескеруi, ойынга катысушыларга интерндердщ реальды эрекеттерiне байланысты, наукастыц жагдайыныц езгеру туралы акпаратты беруге Yнемi дайын болуы керек. Сондыктан ойынды эдктемелш камтамасыз етуге дайындау KYPделi жэне ецбектенудi талап ететiн мшдет болып табылады. Ойынды дайындау кезецшде интерндердiц барлык MYMкiн болган эрекеттерш, олардыц барлык сураныстарын алдын ала карастыру киындык тудырады. Ойыннныц сценарий былай болуы MYMкiн: интерндерге релдер таратылады: окытушы «наукаска» оныц баска катысушыларга белгiсiз диагнозын айтады, «оныц» рентгенограммасын жэне/немесе баска зерттеу эдктершщ нэтижелерiн бередi, кейс мэтiнiне сэйкес, «наукас» диагнозына жэне клиникалык кершкше тэн шагымдарын айтады (негiзгi ревматологиялык аурулардыц симптомдары туралы бiлiмiн бегатедЦ, «дэр^ер» жиналган мэлiметтерге CYЙенiп, диагноз коюы жэне оны негiздеуi, ем тагайындауы кажет, «ассистент» - MYMкiн болган оталык араласуга кажеттi барлык курал-жабдыктарды алып келедi. Жогары децгейлi дайындыгы бар интерндерге, жагдайды бакылайтын жэне «дэрiгер» мен «ассистенттiц» эрекеттерш коррекция жасайтын, «бакылаушы уйым» релi берiледi. Релдiк ойынныц максаты болашак дэрiгер-педиатрдыц танып-бiлу жэне маман ретшдеп ЖYЙелi ойлау кабiлетiн, жэне непзп к¥зыреттiлiктерге сэйкес—ужымдык тэжiрибелiк жумыс жэне езара эрекет жасау дагдыларын калыптастыру болып табылады. Релдш ойынды журпзу:
1-кезен, берiлген акпаратпен интерндердi таныстыру:
1) окытушы берiлген акпаратпен таныстырады, ойынныц тапсырмаларын жэне оку жаттыгуларын бiрге аныктайды;
2) релдердi белу.
2-кезен, ойынFа тындаушыларды дайындау:
1) берiлген акпаратты талдау;
2) арнайы эдебиеттердi зерттеу;
3) релдердi орындауга дайындалу.
3-кезен, ойынды журпзу:
1) катысушылардыц релдердi орындауы;
2) ойынды баскару;
3) интерндердщ ойын нэтижесш талдауы;
4) окытушыныц ойын корытындысын жасауы. Крйылган максатка жетудегi ойынныц тиiмдiлiгiн талдау. Ойыннан кейiнгi пiкiрталастыц 6 сатысы:
1) ойындагы мэселелер мен жагдайларды аныктау;
• N01 -201 6 • КазНМУ • кагпти.кг
2) ойынныц реальды 0мiрге сэйкестiгiн аныктау жэне
байланысты баска кейiпкенлер (дэрiгер - реабилитолог,
керсету;
3) катысушылардыц ойын кезшдеп эрекеттерiнiц себептерiн аныктау;
4) осы эрекет Yлгiлерi реальды емiрде байкалатынын аныктау;
5) жаксы нэтижеге кол жетгазу Yшiн, ойында ненi езгерту кажет екенiн усыну;
6) реальды емiрде ненi езгерту кажет екенiн усыну. Iскерлiк ойынныц эдiстемелiк материалдарына талаптар. 1скерлш ойынды эдiстемелiк ецдеудiц келей нускасын колдануга болады:
1. Ойынныц аты жэне TYрi.
2. Оку жоспары. Оку YPДiсiнiц кай кезещнде колданылады.
3. Максаты, мiндеттерi.
4. Катысушылар, MYMкiн болган релдерi.
5. ЖYргiзу уакыты.
6. 9тетiн орны.
7. ЖYргiзу кезецдерi: дайындык, уйымдастыру, корытынды.
8. Ойынды уйымдастыру Yшiн материалдар: (кажеттi медициналык немесе баска кужаттар, ЭКГ, ФКГ, рентгенограмма, лабораториялык зерттеу нэтижелерi т.б.)
9. Окытушыныц позициясы.
Релдiк ойын пэнге шыгармашылык потенциалыныц жэне танып-бiлу кызыгушылыгыныц дамуына MYMкiндiк тудырады. Ойынды ЖYргiзудi талдау интерннщ дайындык децгейiн объективтi багалауга жэрдем бередi. Кез-келген релдiк ойынныц (соныц iшiнде iскерлiктiц де) непзшде TYрлi жагдайларды шешу жолымен (диагноз кою, емдеу багдарламасын куру), кэйби кызмет жагдайын жобалау принципi жатыр. Осы жагдайда ойын катысушыларыныц эрекетш жеке жэне топпен багалау MYMкiндiгi карастырылады. Кэсiби багытталган релдiк ойындар интерннiц сабак такырыбын окып-YЙренуге кызыгушылыгын арттырады, теориялык материалды жаксы мецгеруше алып келедi, себебi ойында бершген клиникалык жагдай оныц болашак кэйби кызметше жакындатылган [6].
Релдiк ойындар релш сомдайтын кейiпкерлердiц TYрлерi бойынша бiрнеше принциптерден куралуы кажет, олардыц негiзгiлерi:
• накты жагдайды жэне оныц дамуын имитациялык жобалау принцит - ягни, аурудыц TYрлi керiнiстерi бойынша кэсiби кызметiнiц реальды жагдайлары. Бул жагдайда ойынныц негiзi дэр^ер-педиатрдыц диагнозы берiлген наукасты кабылдауы болып табылады;
• бiрлесе жумыс жасау принцит бiрнеше ойын катысушыларын ^р немесе бiрнеше топ интерндерiн) танып^лу кызметше тартуды карастырады. Бул кезде кэйби езара эрекеттщ арнайы TYрлерi жобаланады: эрiптестер (дэрiгер-рентгенолог, дэрiгер - лаборант), кызметкер адам -ревматологиялык белiмше мецгерушiсi;
• сонымен, ец мацызды принцип - диалогтык карым-катынас принципi. Диалог ойынга катысушылардыц максимальды белсендiлiгiмен ЖYредi, интерндер арасында шыгармашылык атмосферасын калыптастыруга жэне олардыц болашак мамандыктарын TYсiнуiне MYMкiндiк тудырады.
Жобаланган жагдайдыц сипаты бойынша, аурудыц семиотикасын, диагностикасын, емiн камтитын клиникалык такырып бойынша релдiк ойында катысушылардыц диагнозды дурыс кою Yшiн аурудыц негiзгi симптомдарын бiлуi, непзп жэне косымша зерттеу эдiстерiнiц нэтижелерш талдай бiлуi, наукасты (релiн сомдаушы интерндi) езiне баулап ала бiлуi талап етiледi.
Ойынды ЖYргiзу кезещнде непзп принцип, этика жэне деонтологияны, дэр^ер жэне наукастыц зацды кукыктарын, зерттеу кезiнде реттiлiктi сактау болып табылады.
Осы принциптерд жузеге асыру Yшiн, катысушылардыц негiзгi релдерi аныкталды: модератор (окытушыныц релi немесе окытушыныц езЦ, наукас, дэрiгер-клиницист, эксперт-аналитик жэне жiрдемшi релдер: дэр^ер-рентгенолог, дэрiгер-лаборант жэне клиникалык жагдайга
дэрiгер -ортопед).
Бершген такырып бойынша оку ойыныныц максаты, накты кузыреттшштерда аныктау болып табылады:
- ревматоидты артриттiц клиникасы жэне ажырату диагнозы бойынша накты б^мдерда;
- накты дагдыларды аныктау (жумыс орнын дайындау, наукасты зерттеу эдктерш бiлу, буындарды физикальды зерттеудi колдану, буын закымдануыныц рентгенологиялык дэрежелерiн б^ т.б.);
- коммуникативтi дагдалар наукаспен танысу, сенiмдi карым-катынас орнату, наукаска сурактар беру, топта жумыс ктеу барысында аныкталады;
- кукыктык кузыреттШктер - медициналык кужаттарды рэсiмдеу (ауру тарихын толтыру), наукастыц зацды кукыктарын жэне санитарлык ережелердi сактау, курал-жабдыктармен жумыс жасау кезiнде техника каушйздМн бiлу.
Релдiк ойын кезшде окыту бiрлесе жумыс iстеу барысында журедь бiрак сонымен катар эр бiр катысушы релiне сэйкес, езшщ тапсырмасын орындайды (шешедi). Ойынды бастау. Алдымен ойынныц катысушылары аныкталады. Интерндер релдер жазылган паракшаларды «сокыр» турде тацдайды, ревматоидты арттриттiц ершу кезецшдеп наукасты ауруханага кабылдауга байланысты, кызметтш нускауларына сэйкес сурактар дайындайды. Максаты жэне эдiстер.
«Балалар аурулары» пэшн окытуда интербелсенд окыту эдiсi ретшде «Релдш ойындар» эдкш колдану тшмдтгш дэлелдеу.
Релдiк ойындар окыту эдта - тэжiрибелiк сабактарды жургiзу технологиясы ретшде К.А. Яссауи атындагы ХКДУ-шц «Акушерлш, гинекология жэне педиатрия» кафедрасында «Дипломнан кейiнгi бШм беру» факультетшщ 6-курс интерн-дэрiгерлерi Yшiн колданылды, сабактыц такырыбы: «Ревматоидты артрит». Бул ретте, осы эдк туралы интерн-дэрiгерлердiц шгарш аныктау максатында, Ликерт шкаласы бойынша курастырылган «МYЛдем унамайды» дегеннен «9те унайды» дегенге дейiн белiнген, жауабы бар сауалнама колданылды. Сонымен катар, материалды мецгеруде колданылган окыту эдкшщ тшмдштн аныктау Yшiн, дэстурлi эдк (бакылау тобы, п=11) жэне инновациялык эдк (негiзгi топ, п=14) колданылган топтардагы окытудыц соцгы нэтижелерiне салыстырмалы турде талдау жургiзiлдi. Бул ретте, топтар непзп керсетгаштер (когнитивт децгей т.б) бойынша салыстырылды.
Сабакты жургiзу алгоритмше косылды: 1) сабактыц кiрiспе белiмi (окытушы- жургiзушiнiц кыскаша кiрiспе сез^ сабакты окыту максатын 6шд}ру, алдагы жумыстыц эдй, мiндеттерi жэне непзп кезецдерiмен таныстыру, интерн-дэрiгерлерге сомдайтын релдерш тарату: наукас бала, кабылдау белiмшесiнiц дэрiгерi, емдеушi дэр^ер-ревматолог, дэр^ер-рентгенолог, дэрiгер-эксперт); 2) берiлген релмен жеке жумыс жасау Yшiн 10 минут уакыт берiлдi (интерн-дэрiгерлер бершген релмен ез бетiнше, берiлген схема бойынша жумыс жасайды - релмен танысу, релд сомдауга дайындалу); 3) топта релд талкылау (эр б!р интерн-дэрiгердi берiлген релдiц негiзгi кызме^мен таныстыру); 4) эр 6}р интерн-дэр^ер топ арасында кезегiне карай ез релш сомдау (релше карай, аурудыц непзп себептерш аныктау, наукастыц шагымдарына, анамнезiне, объективтi карау, лабораториялык жэне аспаптык зерттеу эдiстерiнiц нэтижелерше CYЙене отырып, клиникалык диагноз коюдыц, ем тагайындаудыц ец оптимальды стратегиясын табу, шешiмдерiн дэлелдеу, жалпы топ алдында релiн сомдау); 4) дэр^ер-эксперттщ пМр} (дэр^ер-эксперт эр б!р интерн-дэрiгердiц сомдаган релi бойынша ез шгарш бш^рдЦ; 5) сабактарды корытынды жасау (окытушы-жургiзушi эр 6}р релдщ орындалуына жэне жалпы жагдайга бага бердъ олардыц жумысыныц нэтижелерiне дэр^ер-эксперт шгарш бiлдiргенде айтылмаган стратегияларга токталды.
kaznmu.kz • КазНМУ • №1-201 6*
Интерн-дэрiгерлерден Kepi байланыс, келесiден турады: интерн-дэр^ерлерге уш суравда жауап беру усынылды: «Оздщ ойыцызша, к;олданылган о;ыту эдоашц артыщшылыгы неде?», «Бершген эдiстiц ;андай кeмшiлiктepi бар деп ойлайсыз?», «Осы саба; йзге нeнi Yйpeттi». Бершген эдостщ нeгiзгi арты;шылык;тары peтiндe темендеплер аталды: тэж1рибе алмасу MYMкiндiгi, жа;ын ;арым-к;атынас, консенсус табу дагдысын ;алыптастыру, коммуникативтi ;абшеттерш дамыту, езiнiц жэне бас;алардыц ;ателштерш керу, эр;айсысыныц ез шгарш айта алу MYMкiндiгi, бейтаныс адамдармен ;арым-;атынастагы кeдepгiлepдi жецу, айналасындагылар тарапынан езiнe ;ызыгушылык; жэне назарын сeзiну, ойланудыц логикалы; ;асиеттерш жумылдыру, ынтыма;тасты; дагдыларын курау, шeшiмгe багыттыц болуы. Интepн-дэpiгepлepдiц пiкipiншe, релдш ойын эдiсiнiц кeмшiлiктepi кeлeсiлepдeн турады: эр pелдiц сомдалуы туралы дэр^ер-эксперттен бас;а дэр^ер-интерндер ез шгарш бiлдipe алмайды, барлы; жагдайда бipдeй дэpiгep-экспepтпeн кeлiсe алмайды, тэжipибe жетгалшйздшне байланысты, pелдepдi бipдeн угыну ;иын болды.
Нэтижелер жэне тал^ылаулар.
Саба;тарды pелдiк ойындар эдiсi бойынша ЖYpгiзу туралы интepн-дэpiгepлepдiц пiкipлepiн аны;тау бойынша анониму сауалнама нeгiзiндe, Ликерт шкаласы бойынша 14 адамнан кeлeсi нэтижелер алынды: «9те унайды» - 3 адам (21,4±4,2%), «¥найды» - 10 адам (71,4±4,8%), «Жауап беруге
;иналамын» - 1 адам (7,1±3,1%), «¥намайды» - 0 адам, «МYЛдeм унамайды» - 0 адам.
Алынган мэлiмeттepгe CYЙeнe отырып, 14 интерн-дэршерден 13-iндe, ягни, 92,8%-ында, eнгiзiлгeн жацалы;тар оц пiкip ;алыптастырды деп санауга болады. Сонымен ;атар, «¥намайды» жэне «МYЛдeм унамайды» деген жауаптар бipдe бip рет кeздeспeдi. ДэстYpлi эдк тобындагы (ба;ылау тобы, n=11) жэне инновациялы; (нeгiзгi топ, n=14) топтагы о;ытудыц соцгы нэтижeлepiн салыстырмалы талдау кезшде бШмд багалаудыц орта баллы, ба;ылау тобында 85,7±3,5%, нeгiзгi топта 96,1±1,9% (p<0,05) болганы аны;талды. Цорытынды.
«Балалар аурулары» пэнiн о;ытуда pелдiк ойындар эдiсiн eнгiзу бойынша ЖYpгiзiлгeн зерттеулер нeгiзiндe аныщталганы: о;ытудыц релдш ойындар эдта интерн-дэpiгepлepдiц кепштгше унады, сeбeбi о;ыту YДepiсiнe материалды сапалы мецгеру Yшiн жeтiспeйтiн буынды eнгiздi. Жаца эдiстepдi о;ыту YДepiсiнe eнгiзу тиiмдiлiгi туралы кepi байланыс нэтижeлepi бойынша талдауга болады. Сауалнама журпзу интерн-дэршерлердщ алган бiлiмдepiнe ;анагаттануларын багалау эдiсi болып табылатыны белгш. Салыстырмалы багалау кeзiндe аныщталганы: релдш ойындарга нeгiздeнiп о;ытуга интерн-дэр^ерлердщ кепшiлiгi ;анагаттанды - 14-тен 13-i (91,6±3,1%). Бiлiмiн багалау нэтижeлepi ба;ылау тобында 85,7±3,5%, нeгiзгi топта 96,1±1,9%-га дeйiн кеpсeткiштepдiц жа;сарганын кеpсeттi (p<0,005).
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Артюхина А.И. Педагогическое проектирование образовательной среды кафедры при ситуационно-средовом подходе // Вестник ВолГМУ. - Волгоград: 2006. - 4(16). - С. 24-26.
2 Голубчикова М.Г., Горбачева С.М., Маньков А.В. Проект системы стандартов контроля качества обучения в дополнительном медицинском образовании: Методические рекомендации. - Иркутск: РИО ГБОУ ДПО ИГМАПО. -2011. - 43 с.
3 Дианкина М.С. Профессионализм преподавателя высшей медицинской школы. - М.: 2000. - №2. - 297 с.
4 Кудрявцева Н.В., Уколова Е.М., Молчанов А.С., Смирнова Н.Б., Зорин К.В. Врач-педагог в изменяющемся мире: традиции и новации. - М.: ГОУ ВУНМЦ МЗ РФ, 2001. - 304 с.
5 Сарсенбаева С.С., Рамазанов Ш.Х., Баймаханова Н.Т. Активные методы обучения в медицинском вузе: Учебное пособие. -Алматы: 2011. - 188 с.
6 Артюхина А.И., Марымова Е.Б., Македонова Ю.А., Фирсова И.В. ИНТЕРАКТИВНЫЙ МЕТОД ОБУЧЕНИЯ В МЕДИЦИНСКОМ ВУЗЕ НА ПРИМЕРЕ РОЛЕВОЙ ИГРЫ // Успехи современного естествознания. - 2014. - № 4. - С. 122-126.
Г.Д. МАХАМБЕТОВА, К.М. КАЛМЕНОВА, Г.Н. КЫЛЫШБЕКОВА
Международный Казахско-Турецкий университет им. Ходжа Ахмеда Яссави, Шымкентский медицинский институт, г. Шымкент
РОЛЕВЫЕ ИГРЫ — МЕТОД В ПРЕПОДАВАНИИ ДИСЦИПЛИНЫ «ДЕТСКИЕ БОЛЕЗНИ»
Резюме: На основании проведенного исследования по внедрению метода ролевых игр при преподавании дисциплины «Детские болезни» установлено, что подавляющему числу врачей-интернов метод обучения—ролевые игры понравился, так как привнес в учебный процесс недостающие звенья для качественного усвоения материала. Результаты оценки знаний показали улучшение показателей обучения в основной группе по сравнению с контрольной группой (р<0.05)
Ключевые слова: детские болезни, ролевые игры, метод обучения, медицинское образование, ревматоидный артрит, шкала Ликкерта.
G. MAKHAMBETOVA, G. KALMENOVA, G. KYLYSHBEKOVA
Khoja Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University, Shymkent Medical Institute
ROLE-PLAYING GAMES - A METHOD IN TEACHING DISCIPLINE «CHILDREN DISEASE»
Resume: Based on the study for the introduction of role-playing games in teaching discipline «Children disease» found that the overwhelming number of medical interns training method, role-playing games like, as introduced in the educational process for the missing links of quality learning material.
Thus results of an assesment of knowladge showed reliable improvement of training indicators of the main group in comprasion with control group (p<0,05).
Keywords: childhood diseases, role-playing games, rheumatoid arthritis, medical education, scale Likkert.
